Gole la mangwana lace, pa Beteli padaperekedwa cidziwiso cakuti pakufunika abale wakubzipereka kuti akatumikire ku mthambi ya ku África do Sul, komwe kungadaikhidwa mtcini upsa wakudindira mabukhu. Ndidapereka dzina langu, ndipo ndidakomedwa kwene-kwene pomwe ndidasankhulidwa. Abale atatu wa ku Canadá omwe akhatumikirambo pa Beteli adasankhulidwambo, omwe ni Dennis Leech, Bill McLellan, na Ken Nordin. Ifepano tidauzidwa kuti tingadakakhala nthawe izinji ku África do Sul!

Ndidapfuwira mtedwe mai wangu ndiciwauza kuti: “Mai, ndina nkhani kuti ndikuuzeni. Ndikuyenda ku África do Sul!” Mai wangu akhali wakuderekha, tsono iwo akhana cikhulupiro cakulimba ndipo akhali pa uxamwali bwa mphanvu na Yahova. Iwo alibe kulewa mafala mazinji tsono ndikhadziwa kuti angadandiletsa lini. Napo mai wangu na pai wangu angadasunama thangwe rakuti ningadakakhala kutali na iwo, tsono iwo alibe kuphingiza bzomwe ndikhafuna kucitabzo.

Cakuyamba, inepano na abale atatu wale tidayenda ku Beteli ya ku Brooklyn komwe tidakamala minyezi mitatu tikupfunzisidwa momwe tingadindire mabukhu na mtcini. Pomwe tidamala, tidapakira xitima ya m’madzi ya mitolo ticiyenda ku mzinda wa Cabo, ku África do Sul. Pa nthawe imweyo ndikhana magole 20. Pomwe ifepano tidayamba ulendo bwakucokera ku mzinda wa Cabo kuyenda ku Joanesburgo, bukhali usiku. Mbuto yomwe tidayamba kuima pomwe kukhacena, pakhali pa ka mzinda kang’ono ku Karoo. Mukhali m’dambo komwe kukhana pfumbi ndipo kukhapsa. Tentse tidasuzumira na pa janela ndipo tidabzibvunza kuti kodi mbuto imweyi idakhala tani! Ifepano tikhana thupo lakuti kodi utumiki bupsa bomwe tatambirabu bun’tifambira tani. Na kupita kwa nthawe ifepano tidadzabwera kudzazungira tumizinda tung’ono-tung’ono tumwetu ndipo tidawona kuti tukhali twabwino ndipo wanthu wace akhadziwa kutambira alendo.

Basa lomwe ndidapasidwa kuti ndilicite magole mang’ono-ng’ono likhali kuphata basa na mtcini wakucemeredwa Linotype. Basalo likhali kucitisa mtciniyo kudinda marevista ya Ntsanza ya Mulindiri na Mukani! Mthambi ikhadinda marevista ya bzirewedwe bzizinji sikuti bzirewedwe bza ku África do Sul bzokha, koma ikhadindambo marevista ya bzirewedwe bzizinji bza ku África. Ifepano tidakomedwa kwene-kwene thangwe rakuti mtcini wakudindira mabukhu omwe udabwera kucokera ku Canadá, ukhaphatisidwa basa mbuto zakusiyana-siyana!

 Na kupita kwa nthawe, inepano ndidadzaphata basa m’Cipinda Cakukonzera Bzinthu, momwe mukhacitidwa mabasa yakubverana na kudinda mabukhu, kutumiza na kusandulizira. Ndikhana moyo wakutanganidwa na wakukondwa.

Mu gole la 1968, ndidalowola mpfumakazi yakucemeredwa Laura Bowen, yomwe ikhali mpainiya, ndipo ikhakhala pafupi na Beteli. Iyo ikhaphatambo basa la kunemba mu Depatimenti ya Kusandulizira. Pa nthawe imweyire pakhalibe makonzedwe yakuti banja lipsa likhale pa Beteli, tenepo mthambi idatiuza kuti tikakhale apainiya wakupambulika. Inepano ndikhana thupo pang’ono. Pambuyo pa magole 10 yomwe ndidakhala pa Beteli ndicimbapasidwa cakudya na mbuto yakukhala nthawe zentse, kodi tingadakwanisa tani kuphatisa basa kobiri ing’ono-ng’ono yomwe tingadapasidwa ninga apainiya wakupambulika kuti tigulire bzomwe tikufuna? Ifepano mwezi uli-wentse tikhambatambira 25 rand (yomwe pa nthawe imweyo ikhali $35, U.S.) tikakwanisa kufikisa maora, maulendo yakubwereza na kugawira mabukhu yomwe tidauzidwa. Na kobiri imweyi ifepano tikhafunika kupagali nyumba, cakudya, kupakirira karo, pabodzi na kugulira mankhwala na bzinthu bzinango bzomwe tikhafuna.

Ifepano tidatumizidwa ku kagulu kang’ono komwe kali pafupi na mzinda wa Durban, ku Oceano Índico. Kumweko kukhana wanthu azinji wa ku Índia, azinji wa iwo akhali mbadwe za wanthu omwe adabwera kudzaphata basa pa Empreza ya asuka mu gole la 1875. Tsapano iwo akucita mabasa yakusiyana-siyana, koma akupitiriza na cikhalidwe cawo, ninga kuphika cakudya ca kwawo. Ndipo iwo akhalewalewa Cingerezi, bzomwe bzikhaticitisa kukwanisa kuceza nawo.

Apainiya wakupambulika akhafunika kupereka maora 150 pa mwezi, tenepo ine na Laura tidacita ndandanda yakuti timbakwanise maora matanthatu pa ntsiku. Kumweko kukhapsa kwene-kwene. Ifepano tikhalibe maulendo yakubwereza ne mapfunziro ya Bibliya, tenepo tikhafunika kumala maora matanthatu tikupalizira mui na mui. Pomwe tidayamba kupalizira ndidanyang’anisa relojo yangu ndipo ndidawona kuti zikhadandopita kale mphindi 40 basi! Ndidabzibvunza kuti, kodi tingakwanise tani kukhala apainiya wakupambulika?

Mwakusaya kutenga nthawe tidakonza ndondomeko yabwino. Ntsiku zentse, tikhakonza ticinyamula pau, tikhaikha sopa ayai xaya mu termo. Tikafuna kupuma tikhaimisa karo yathu pa mthunzi wa muti, tsono wana wa ku Índia akhadabwa nafe ndipo akhatinyang’anisisa thangwe tikhali wakusiyana na wanthu wa kumweko! Mkati mwa ntsiku zing’ono-ng’ono, tidazindikira kuti pakandopita ora ziwiri ayai zitatu tikhawona kuti ntsikuyo yathamanga kwene-kwene.

Tikhakomedwa kupfitsira cadidi ca m’Bibliya wanthu wakudziwa kutambira alendo wa mbuto imweyire! Tidawona kuti wanthu wa ku Indiawo akhali wa ulemu, wakufikirika na wakufuna Mulungu. Wanthu azinji wa Cihindu adabvuma mafala yomwe tikhawapalizira. Iwo akhakomedwa kupfunza bza Yahova, Jezu, Bibliya, dziko lipsa la mtendere na cidikhiro ca kulamusidwa kwa anyakufa. Pomwe padapita gole libodzi tidakhala na mapfunziro ya Bibliya yakukwana 20. Ntsiku zentse tikhakomedwa kudya cakudya pabodzi na banja libodzi na libodzi pa mabanja yomwe tikhacita nayo pfunziro. Bzimwebzi bzikhatidekera kwene-kwene.

Palibembo kutenga nthawe tidatambira utumiki bunango kuti tikatumikire mphepete mwa Oceano Índico ninga anyakunyang’anira dera. Mdzinga uli-wentse, ifepano tikhafikira m’mii mwa abale pomwe tikhazungira magwere pakuphata basa pabodzi na apalizi kuti tiwalimbikise. Iwo akhacita nafe bzinthu ninga wanthu wa m’banja mwawo caiwo, ndipo tikhakomedwa kusenzeka na wana wawo pabodzi na bzifuwo bzawo. Tidakomedwa kumala magole mawiri tikutumikira ninga anyakunyang’anira dera. Tsono mwadzidzidzi mthambi idatipfuwira mtedwe. Mthambiyo idatiuza kuti: “Ifepano tikuwona kuti bziri bwino kuti imwepo mubwerere ku Beteli.” Inepano ndidatawira kuti: “Ifepano tikukomedwa kutumikira kuno.” Napo bzikhali tenepo, ifepano tikhali wakukonzeka kukatumikira kuli-kwentse komwe tingatumizidwe.

Ku Beteli, ndidakatumikira mu Depatimenti ya Utumiki, ndipo ndikhana mwayi wakuphata basa pabodzi na abale azinji omwe akhalidziwa bwino basalo. Pa nthawe imweyo, nyakunyang’anira dera akamala kuzungira gwere akhatumiza relatoriyo ku mthambi. Patsogolo pace, Depatimenti ya Utumiki ikhatumiza tsamba ku gwere mwakubverana na bzomwe nyakunyang’anira derayo wanemba. Matsambayo yakhanembedwa kuti yalimbikise gwere na kupereka malango yakufunika. Anembi akhacita nyongo yakuphata basa  lakusandulizira matsamba kucokera mu cirewedwe ca Cixhosa, Cizulu, na bzirewedwe bzinango kuyenda mu Cingerezi, akamala akhasandulizira kucokera mu Cingerezi kuyenda mu bzirewedwe bza ku África. Ndikhatenda anyakusandulizira wa nyongo omwe adandithandiza kubvesesa madede yomwe abale na mpfumakazi zathu asenzi akhagumana nayo.

Pa nthawe imweyire ku África do Sul wanthu akhasankhulana mitundu. Mtundu uli-wentse wa wanthu ukhakhala pawokha, tenepo palibe omwe akhacita tsantsa na wanthu wakusiyana nawo mtundu. Abale wathu asenzi wa ku África akhalewalewa bzirewedwe bzawo, kupalizira m’bzirewedwe bzawo na kumbatsonkhana m’gwere la cirewedwe cawo basi.

Bzikhali bzakunesa kudziwana na asenzi azinji wa ku África, thangwe rakuti magawo yomwe inepano ndikhatumikira yakhali ya cirewedwe ca Cingerezi. Tsono pomwe ndikhali mu Depatimenti ya Utumiki ni pomwe ndidakhala na mwayi wakupfunza bza asenzi wa ku África pabodzi na cikhalidwe cawo na miyambo yawo. Ndidapfunza bza mabvuto yomwe abale wathu akhagumana nayo thangwe ra bzikhalidwe bza kumweko na bzomwe magereja yambakhulupira. Iwo adalatiza kuti akhali wakukhwimika kwene-kwene mwa kulamba bzicito bzomwe bzikhabverana lini na Bibliya, ndipo akhalamba kucita bza mizimu napo kuti akhafunika kupirira pomwe akhazunzidwa na wanthu wa m’banja mwawo pabodzi na wanthu wa m’mudzi omwe ambakhala! Wanthu omwe akhakhala m’midzi akhali wakusauka kwene-kwene. Azinji akhali wanthu omwe akhalibe kupfunza kwene-kwene, tsono akhalemekeza Bibliya.

Ndidakhala na mwayi wakuphata basa na nkhani za malamulo zomwe zikhaphatanidza ufulu bwa kunamata na kusaya kupitira nkhani za ndale. Bzidakhala bzakulimbikisa kuwona wana wakukhulupirika na wakukhwimika wa Mboni za Yahova omwe adacosedwa xikola thangwe ra kulamba kucita mipembo na kuimba hino nacional.

Abale adakhwimika pomwe adadzagumana na bvuto linango mu dziko ling’ono la ku África, lomwe lidadzacemeredwa kuti Suazilândia. Pomwe Mambo Sobhuza waciwiri adafa, nzika zentse zidauzidwa kuti zicite mbali pa miyambo yomwe imbacitidwa munthu akafa m’dzikolo. Amuna akhafunika kugwata mipala ndipo akazi akhafunika kuzotola tsisi lawo. Abale azinji pabodzi na mpfumakazi adazunzidwa thangwe ra kulamba kucita bzimwebzi thangwe bzikhabverana na kunamata anyamuya. Kukhulupirika kwawo kwa Yahova kudatikondwesa kwene-kwene! Tidapfunza bzizinji pa nkhani ya kukhulupirika na kupirira kwa abale wathu wa ku África, ndipo bzimwebzi bzidakulisa cikhulupiro cathu.

Mu gole la 1981, ndidauzidwa kuti ndikathandizire kukonza njira zipsa zakudindira mabukhu mwakuphatisa basa komputadori. Imweyi ikhali nthawe yakudekeza kwene-kwene. Njira zakudindira mabukhu zikhadacinja. Muimikiri wa malonda wa kumweko adapereka mtcini upsa kuna mthambi, kuti mthambiyo iyezere kuuphatisa basa, fovolo. Bzimwebzi bzidacitisa kuti ticose mitcini 9 ya Linotype ticiikha mitcini mipsa mixanu. Ndipo tidakhala pomwe na mtcini unango wakudindira. Bzimwebzi bzidacitisa kuti timbadinde mabukhu mazinji kuposa pakuyamba.

Makomputadori yadatithandiza kuphatisa basa njira zipsa zakulongedzera mafala pa matsamba mwakuphatisa basa programa yakucemeredwa MEPS. Kucokera pomwe abale anaife omwe tikhatumikira ku Beteli ya ku Canadá tidayenda kukaphata basa ku África do Sul, bzinthu bzacinja kwene-kwene na kuphatisidwa basa kwa mitcini ya nzeru! (Zaiya 60:17) Tentsene anai tidadzalowola mpfumakazi zomwe zikhacita upainiya ndipo zikhafuna kwene-kwene Yahova. Ine na Bill tidapitiriza kutumikira pa Beteli. Ken na Dennis utumiki bwawo budamala ndipo adakakhala na manja yawo pafupi na Beteliyo.

Mabasa ya pa Beteli yakhayenda yaciwanda. Mabukhu yakulewa bza Bibliya yakhasanduliziridwa na kudindidwa mu bzirewedwe bzizinji, ndipo mabukhuyo yakhatumizidwa ku mthambi zinango. Ndipopa pakhafunika Beteli ipsa ikulu. Abale adamanga Beteliyo pa mbuto yakudeka ku madokero kwa mzinda wa Joanesburgo, ndipo Beteliyo idafungulidwa mu gole la 1987. Bzikhali bzakudekeza kucita mbali pa basa lentse lomwe lidacitika na kutumikira magole mazinji ninga m’bodzi wa m’Komiti ya Mthambi ku África do Sul.

Mu 2001 tidadabwa kwene-kwene pomwe ndidacemeredwa kuti ndikatumikire m’Komiti ya Mthambi ipsa ya ku Estados Unidos. Napo kuti tidasunama kusiya basa lomwe tikhacita pabodzi na axamwali wathu ku África do Sul, tidakomedwa thangwe ra kuyamba moyo upsa wakucita mbali ya banja la pa Beteli ku Estados Unidos.

Tsono, tikhacita thupo thangwe rakuti tingadakakhala kutali na mai wace wa Laura, omwe akhadakalamba. Pakuti tingadakwanisa lini kuwathandiza na ku Nova Iorque, komwe tiri, tsono abale wace atatu wa Laura adabzipereka kuti awathandize pa bzomwe iwo akhafunikira. Iwo adati: “Ifepano tin’kwanisa lini kucita utumiki bwa nthawe zentse, koma tikathandiza maiwo pa bzomwe akufunikira, bzimwebzi bzin’dzathandiza kuti imwepo mupitirize utumiki bwanu.” Ifepano tikutenda kwene-kwene kubzipereka kwawo.

Mpsibodzi-bodzimbo, m’bale wangu, omwe ni mkulu wa gwere na mkazi wace omwe akhakhala ku Toronto, Canadá, akhafuwambo mai wangu mansiwa. Maiwo adafuwidwa na m’bale wanguyo magole yakupitirira 20. Kulewa cadidi tikutenda lufoyi na kubzipereka komwe iwo adacita pakufuwa maiwo mpaka kufa kwawo pomwe ifepano tidandoti fikeni ku Nova Iorque. Mpsabwino kwene-kwene kukhala na adzinza wakukonzeka kucinja bzinthu pa moyo wawo acikhala na udindo bomwe nthawe zinango bzingakhale bzakunesa kubukwanirisa!

Mkati mwa magole mang’ono-ng’ono, basa langu ku Estados Unidos likhali lakuphata basa mu depatimenti yakukonza mabukhu, ndipo pakucita basalo tikhaphatisa basa njira zipsa zakusaya kunesa. Ndipo tsapanopali ndidayamba kuphata basa mu Depatimenti Yakugula Bzinthu. Bzakhala bzakukondwesa kwene-kwene kuna inepano kumala magole 20 ndikutumikira pa Beteli ikulu, yomwe tsapano ina abale 5.000 pabodzi na abale 2.000 omwe ambabwera kudzathandizira pa Betelipo!

Magole 60 m’mbuyomu, inepano ndikhadikhirira lini kuti ningadakhala na mwayi umweyi. Mkazangu Laura andithandiza na mtima wentse magole yentseneya. Moyo wangu wakhala wakudekeza kwene-kwene! Ifepano timbatenda utumiki bwakusiyana-siyana bomwe tidapasidwa pabodzi na wanthu wabwino omwe tidaphata nawo basa, kuphatanidzambo wale omwe ali mu mthambi zakusiyana-siyana zomwe tidazungira m’madziko mazinji pakucita utumiki bwathu. Tsapano ndina magole yakupitirira 80, basa langu ndakufewa thangwe pana maswaka mazinji yomwe yapfunzisidwa ndipo yakucita basa lomwe ndikhacitalo.

Nyakunemba bukhu la Psalymo adanemba kuti: ‘Wakukondwa ni mtundu womwe Mulungu wawo ni Yahova.’ (Psalymo 33:12) Bzimwebzi mpsacadidi! Nimbatenda kwene-kwene thangwe ra kutumikira pabodzi na wanthu wakukondwa.