Ndidabadwa pa ntsiku ya 19 Maio, 1940, mu mzinda wa Amioûn, Líbano. Pomwe padapita magole mang’ono-ng’ono, banja lathu lidafulukira ku mzinda wa Tripoli, komwe ndidakakulira pa banja labwino lomwe likhadziwa Yahova Mulungu na kumufuna. Abereki wangu akhana wana axanu ndipo inepano ndikhali mwana wakumalizira. Abereki wanguwo akhalibe mtima wakufunisisa kobiri. Cinthu cakufunika kwene-kwene kwa ifepano cikhali kupfunza Bibliya, kuyenda ku mitsonkhano na kuthandizambo wanthu winango kuti adziwe Mulungu.

M’gwere mwathu mukhana Akristau wakudzozedwa. M’bodzi wa iwo akhali Michel Aboud, omwe akhacitisa pfunziro lomwe pa nthaweyo likhacemeredwa “Pfunziro la Bibliya la Gwere.” Iye adapfunza cadidi ca m’Bibliya ku Nova Iorque ndipo adayamba basa lakupalizira mu gole la 1921. Ndikukumbukira momwe iye akhaliri wa ulemu na momwe adathandizira maswaka mawiri yakucemeredwa Anne na Gwen Beavor omwe akhadamaliza mapfunziro ya Xikola ya Gileyade. Iwo adadzakhala axamwali wathu wabwino. Pomwe padapita magole mazinji, ndidakomedwa kuwonana pomwe na Anne ku Estados Unidos. Ndipo pomwe padapita nthawe ing’ono-ng’ono ndidagumana na Gwen omwe akhadalowolana na Wilfred Gooch omwe akhatumikira ku Beteli ya ku Londres, ku Inglaterra.

Pomwe ndikhali mwana, ku Líbano kukhana Mboni zing’ono-ng’ono. Ifepano tikhakomedwa kuuzambo wanthu winango bzomwe tikhadziwa pakulewa bza Bibliya. Tikhacita bzimwebzi napo kuti akulu-akulu wa magereja akhatiletsa. Nimbakumbukira bwino-bwino bzomwe bzidaticitikira.

Ntsiku inango inepano na mpfumakazi yangu Sana tikhapalizira pa nyumba inango. Padre m’bodzi adabwera pa nyumba yomwe ifepano tikhapalizirayo. Pinango ni munthu omwe adamuuza. Padreyo adayamba kutukana mpfumakazi yangu. Iye adagwesa pantsi Sana acipwetekeka. Munthu m’bodzi adapfuwira mtedwe wamphanvu za umangi ndipo pomwe iwo adabwera, mwakudeka mtima adanyang’ana munthu kuti athandize Sana. Ndipo iwo adatenga padreyo aciyenda naye ku Esquadra, ndipo kumweko iwo adawona kuti iye akhana nfuti. Mkulu wamphanvu za umangi adamubvunza kuti: “Kodi imwepo ndiwe mbani maka-maka? Ndiwe mtsogoleri wa gereja ayai ndiwe mkulu wa akambowa?”

Cinthu cinango comwe ndikukumbukira ni nthawe yomwe gwere lathu lidalugari macibombo ticiyenda kukapalizira bzipsa bzabwino ku mudzi omwe ukhali kwawokha. Ifepano tikhakomedwa na kupalizira, tsono pomwe padre wa kumweko adabva kuti tikupalizira, iye adatuma wanthu kuti adzatiletse kucita basalo. Wanthuwo adacita phiringu, adatithusira minyala ndipo pai wangu adapwetekeka. Pomwe ndidanyang’anisa pai wangu, nkhope yawo ikhadadzala na mulopa. Iwo na mai wangu adabwerera komwe kukhana macibombo ndipo ine na abale winango tikhawatewera uko tikucita thupo. Tsono nimbayebwa lini bzomwe mai wanguwo adalewa pomwe akhatsuka pai wangu mulopa. Iwo adati: “Yahova, alekerereni wanthu omwe acita bzimwebzi. Iwo akudziwa lini bzomwe akucita.”

Pa nthawe pomwe inango, ifepano tidayenda kukazungira adzinza wathu ku mzinda wathu wakubadwira. Kumweko pamui pa yavu wangu tidagumana na mkulu wa gereja wakubvekera omwe akhali bispo. Bispoyo akhadziwa kuti abereki wangu akhali Mboni za Yahova. Napo kuti ndikhana magole matanthatu yokha yakubadwa, iye akhafuna kundipasisa manyazi ndipo adandibvunza kuti: “Iwe, thangwe ranyi ukanati kubatizidwa?” Inepano ndidamutawira kuti ndikhali mwana ndipo kuti ndibatizidwe, cakuyamba ndikhafunika kudziwa cadidi ca m’Bibliya na kukhala na cikhulupiro cakulimba. Iye alibe kukomedwa na mtawiro wangu ndipo adauza yavu wangu kuti inepano ndidapusa.

Bzinthu bzakuipa bzomwe bzidaticitikira bzikhali bzing’ono-n’gono. Wanthu azinji wa ku Líbano mbabwino ndipo ambadziwa kutambira alendo. Ndipopa tikhakomedwa kufotokozerambo wanthu winango bzomwe Bibliya limbapfunzisa na kucitisa mapfunziro mazinji ya Bibliya.

Pomwe ndikhanati kumaliza xikola, m’bale omwe ni tswaka adabwera ku Líbano. Iye akhambatsonkhana nafe mu gwere mwathu ndipo adakhala pa umakhadzi na mpfumakazi yangu Wafa. Na kupita kwa nthawe, iwo adadzalowolana ndipo adayenda kukakhala ku Venezuela. Pomwe mpfumakaziyo ikhatinembera matsamba, iyo idapembzerera pai wangu kuti afuluke kuti akakhale ku Venezuela. Iyo  idacita bzimwebzi thangwe ra cisuwo. Na kupita kwa nthawe, tidadzabvera bzomwe iye akhalewabzo ndipo tidadzafuluka.

Tidafika ku Venezuela mu gole la 1953 ndipo tidakakhala ku Caracas, pafupi na mui wa mtongi wa dzikolo. Pakuti ndikhali mwana, nthawe zinango ndikhakomedwa kuwona mtongiyo akupita na karo yace yakudeka kwene-kwene. Tsono bzikhali lini bzakupusa kuna abereki wangu kuzolowera dziko lipsa, cirewedwe, cikhalidwe, cakudya na nyengo. Pomwe iwo akhayamba kuzolowera moyo wa kumweko, padacitika cinthu cakuipa.

Pai wangu adayamba kuduwala. Bzimwebzi bzidatidabwisa thangwe rakuti pai wathuwo akhana mphanvu, na manungo yabwino. Iwo akhaduwala-duwala lini. Pomwe adayenda ku nyumba ya ulapi, adawonedwa kuti akhana matenda ya kankro ndipo adacitidwa operasau. Bzakupasa ntsisi mpsakuti pomwe padapita sumana ibodzi, iwo adasaika.

Mpsakunesa kufotokoza momwe tidabvera kuwawa. Pa nthawe imweyo ndikhana magole 13 yakubadwa. Bzidatiwawa ndipo bzidandokhala ninga kuti dziko latigwera. Mwa ciratizo, mai wangu bzidawanesa kubvuma kuti amuna wawo asaika. Napo bzikhali tenepo, ifepano tidafika pakuwona kuti moyo ulibe kumalira pamwepo, ndipo na thandizo la Yahova tidakwanisa kupirira mabvutoyo. Pomwe ndikhana magole 16, ndidamaliza mapfunziro ku Caracas, ndipo pa nthaweyo ndikhafunisisa kuthandiza wanthu wa m’banja mwangu.

Pa nthawe imweyo mpfumakazi yangu Sana idalowodwa na Rubén Araujo omwe akhadamaliza mapfunziro ya Xikola ya Gileyade ndipo akhadabwerera ku Venezuela. Iwo adapangana kuti afulukire ku Nova Iorque. Pomwe wanthu wa m’banja mwangu adakumbuka kuti ndikapfunze ku universidade, ndidayenda kukakhala na mpfumakazi yanguyo pabodzi na kunyado wangu uko ndikupfunza. Iwo adandithandiza kuyenda patsogolo mwauzimu pomwe ndikhakhala nawo pabodzi. Kuthimizira bzimwebzi, mu gwere lathu la Cixipanyol ku Brooklyn mukhana abale wakukhwima. Awiri wa iwo, omwe ndidakomedwa kuwadziwa, akhali Milton Henschel na Frederick Franz omwe akhatumikira ku Beteli ya ku Brooklyn.

Kuphampha kwa gole lomwe ndidayamba kupfunza ku Nova Iorque, ndidayamba kukumbuka bza moyo wangu. Ndikhadawerenga kale na kukumbukira nkhani za mu revista ya Ntsanza ya Mulindiri zomwe zikhalewa bzomwe Akristau an’funika kucita pa moyo wawo. M’gwere mwangu ndikhawona apainiya na abale omwe akhaphata basa pa Beteli akukondwa ndipo ndikhafunambo kukhala ninga iwo, tsono nthawe imweyo ndikhanati ndabatizidwa basi. Palibe kutenga nthawe, ndidawona kuti ndikhafunika kubzipereka kwa Yahova. Tenepo ndidabzipereka kwa iye ndipo ndidabatizidwa pa ntsiku ya 30 Março, 1957.

Pomwe ndidamala kubatizidwa, ndidakumbuka kucita cinthu cinango, comwe kukhali kutumikira ninga mpainiya. Inepano ndikhafunisisa kukhala mpainiya tsono ndikhawona kuti bzingadandinesa. Kodi ningadakwanisa tani kucita upainiya uko ndikupfunza ku universidade? Pomwe ndikhali ku Nova Iorque ndidanemba matsamba yakuyenda ku Venezuela yakufotokozera mai wangu na azibale wangu  kuti ndikhafuna kusiya kupfunza kuti ndibwerere ku Venezuela kuti ndikacite upainiya.

Ndidabwerera ku Caracas m’mwezi wa Junho 1957. Tsono pomwe ndidafika, ndidawona kuti moyo wa adzinza wangu ukhali lini bwino. Iwo akhafunika kuthandizidwa kuti agumane kobiri. Kodi ningadawathandiza tani? Ndidawona basa ku banko, tsono ndikhafuna basi kucita upainiya. Thangwe bzimwebzi ndibzo bzidandicitisa kuti ndibwerere. Ndidatsimikiza kucita bzentse bziwiri. Ndidamala magole mazinji ndikuphata basa ku banko uko ndikucitambo upainiya. Ndikhakhala lini wakutanganidwa kwene-kwene ne wakukondwa kwene-kwene.

Tsono ndidadzakondwa kwene-kwene pomwe ndidadziwana na Sylvia, mpfumakazi ya ku Alemanha yomwe ikhafuna kwene-kwene Yahova! Iye akhadafulukira ku Venezuela pabodzi na abereki wace. Na kupita kwa nthawe tidadzakhala na wana awiri. Mwana wathu wacimuna Michel (Mike), na wacikazi, Samira. Ndipo ndidakhala pomwe na udindo bwakusamalira mai wangu. Maiwo adabwera kudzakhala nafe. Tenepo ndidasiya upainiya kuti ndikwanise kusamalira banja langu. Tsono ndidapitiriza kumbapalizira na nyongo. Inepano na Sylvia tikhambacitambo upainiya bwakuthandiza tikambapita feriya.

Bzomwe ndafotokoza kumayambiriro kwa nkhaniyi, bzidacitika pomwe wana wathu akhapfunza. Kulewa cadidi, ndikhana moyo wabwino ndipo anzangu omwe ndikhaphata nawo basa ku banko akhandilemekeza. Napo bzikhali tenepo, ndikhafuna kuti wanthu ambandiwone kuti ndine mtumiki wa Yahova. Makumbukidwe yamweya yalibe kucoka mu msolo mwangu kucokera ntsiku imweyire. Tenepo inepano ndidakhala pantsi na mkazangu ndiciceza naye nkhani ya kobiri. Inepano ningadaleka kuphata basa ku banko ningadatambira kobiri za cigumula. Pakuti tikhalibe mangawa, tidawona kuti tingadacepesa bzinthu pa moyo wathu, tingadakwanisa kukhala na kobiri zizinji zomwe zingadatithandiza kwa nthawe itali.

Bzikhali lini bzakupusa kucita bzimwebzi, tsono mkazangu na mai wangu adandithandiza kwene-kwene. Tenepo ndidayamba pomwe kucita upainiya. Ndipo ndidakomedwa kwene-kwene! Bzinthu bzikhawoneka ninga kuti bzikufamba bwino. Tsono bzinthubzo bzikanati kuyenda patali, tidabva nkhani yomwe tikhaidikhirira lini.

Ntsiku inango dotolo adatiuza kuti Sylvia ana pathupi. Pomwe inepano na mkazangu tidabva bzimwebzi tidadabwa ndipo tidakomedwa kwene-kwene! Napo kuti bzikhali tenepo, ndidakumbukira kuti ndikhafuna kutumikira ninga mpainiya. Kodi ningadapitiriza kukhala mpainiya? Mwakusaya  kucedwa tidayamba kukumbukira bza mwana omwe angadadzabadwayo. Tsono ndikhabzibvunza basi penu ningadakwanisa kucita upainiya.

Pomwe tidaikhalira pantsi nkhaniyi, tidawona kuti tingadakwanisa kupitiriza kucita upainiya. Mwana wathu Gabriel adabadwa mu gole la 1985. Napo bzikhali tenepo, ndidasiya kuphata basa ku banko ndiciyamba pomwe kucita upainiya kuyambira mwezi wa Junho 1985. Na kupita kwa nthawe, ndidadzakhala m’bodzi wa abale wa m’Komiti ya Mthambi. Tsono Mthambi ikhali lini ku Caracas, bzomwe bzikufuna kulewa kuti ndikhacita ulendo bwa ntantho wa makilometro 80 ntsiku ziwiri ayai ntsiku zitatu pa sumana.

Mthambi ikhali mu mzinda wa La Victoria. Tenepo, ine na banja langu tidafulukira ku La Victoria kuti tikhale pafupi na Beteli. Kumweku kukhali kucinja kukulu kuna ifepano. Nimbatenda kwene-kwene bzomwe banja langu limbacita. Makumbukidwe yawo yadakhala yakuthandiza kwene-kwene. Mpfumakazi yangu Baha akhali wakukonzeka kuthandiza mai wathu. Mike akhadalowola kale, tsono Samira na Gabriel akhanati kucoka pamui. Tenepo kuyenda kukakhala ku La Victoria kukhathandauza kuti wanthu wa m’banja langulo angadasiyana na axamwali wawo wa ku Caracas. Kuthimizira bzimwebzi, mkazangu Sylvia akhafunika kuzolowera kukhala mu ka mzinda kang’ono kusiyana na kukhala mu mzinda ukulu omwe una wanthu azinji. Ndipo tentsenefe tidakhala mu nyumba ing’ono. Pakhana bzinthu bzizinji bzomwe bzidacitika kuti ticoke ku Caracas ticikakhala ku La Victoria.

Tsono napo bzikhali tenepo, bzinthu bzidacinja pomwe. Gabriel adalowola ndipo Samira adacoka pamui acikakhala payekha. Mu 2007 inepano na Sylvia tidacemeredwa kuti tikakhale ku Beteli, komwe tikutumikira mpaka lero. Mwana wathu wakuyamba Mike ni mkulu wa gwere ndipo akucita upainiya na mkazace Monica. Gabriel ni mkulumbo wa gwere ndipo iye akutumikira ku Itália pabodzi na mkazace Ambra. Samira akucita upainiya ndipo ambathandizira mabasa ya pa Beteli.

Ndikhambacinja bzinthu pa moyo wangu. Nimbakhumbula lini na bzimwebzi. Ndipo ndine wakukonzeka kucinja pomwe. Nimbatenda kwene-kwene mwayi omwe ndidakhala nawo wakucita bzinthu bzizinji pa kutumikira Yahova. Magole yentseneya, ndawona kuti cinthu cakufunika kwene-kwene ndico kupitiriza kukhala pa uxamwali bwakulimba na Yahova. Penu bzinthu bzomwe tin’sankhula kucita mpsing’ono ayai mpsikulu, Mulungu angatipase mtendere ‘omwe umbaposa makumbukidwe yentse.’ (Wafiripo 4:6, 7) Inepano na Sylvia tikukomedwa kutumikira pa Beteli, ndipo ndikuwona kuti Yahova akusimba bzomwe tidasankhula kucita pa moyo wathu, thangwe ifepano nthawe zentse tikhaikha Yahova pa mbuto yakuyamba pa bzinthu bzomwe tikhacita.