Kodi mukhadziwa?
Kodi wanthu wa mu nthawe za m’Bibliya akhaphatisa basa nzire kuti akonze nazo mimwadiya?
Nzire
WANTHU azinji ambadziwa kuti magole ya m’mbuyomu, ku Edjipito wanthu akhambanembera pa matsamba yakukonzedwa na nzire. Agirego na Aroma akhambanembera pa matsamba yakukonzedwa na nzire. * Tsono mbazinji lini omwe ambadziwa kuti nzire zikhaphatisidwambo basa pakukonzera mimwadiya.
Mitundu miwiri ya mimwadiya yakukonzedwa na nzire yomwe iri mu thenje la ku Edjipito
Magole 2.500 m’mbuyomu, mpolofeta Zaiya adanemba kuti wanthu omwe akhakhala ‘m’mphimpha ya mikulo ya ku Etiyopia,’ adatumiza ‘mitumi mwakuphatisa basa nyanza na mimwadiya yakukonzedwa na nzire.’ Ndipo na kupita kwa nthawe mpolofeta Jeremiya adadzalewambo kuti mzinda wa Babulo ungadafikiridwa na Amedi na Aperisi, ndipo iwo angadatentha ‘mimwadiya yakukonzedwa na nzire’ kuti Ababulo aleke kuthawa.—Zaiya 18:1, 2; Jeremiya 51:32.
Bibliya ni bukhu la Mulungu, tenepo mpsakudabwisa lini kuna anyakupfunza wa Bibliya, kudziwa kuti anyakufufudza nkhani zakale-kale azindikira kuti nzire zikhaphatisidwadwi basa mu nthawe za m’Bibliya, pa kukonza mimwadiya. (2 Timotio 3:16) Kodi iwo adabulukira ciyani? Anyakufufudza nkhani zakale-kalewa adabulukira umboni bwakulatiza momwe mimwadiya ya nzire ikhakonzedwera ku Edjipito.
KODI MIMWADIYA YA NZIRE IKHAKONZEDWA TANI?
M’mathenje ya ku Edjipito, mukhana maparede ya bzithunzi-thunzi, bzomwe bzikhalatiza momwe wanthu akhagwatira nzire acimbakonza nazo mimwadiya. Amuna akhamanga nzirezo mitolo-mitolo, ndipo akamala akhaimanga yentse pabodzi aciipsidinga. Nzire zikamangidwa mitolo-mitolo zimbalimba kwene-kwene. Bukhu linango lakulewa bza moyo wa Aedjipito, lidalewa kuti mimwadiya ya nzire ikhambatalimpha mametro 17, bzomwe bzikhapasa mpata wanthu 10 ayai 12 kuti akhale mbali zentse ziwiri za mwadiya acikwanisa kucapa.
Bzithunzi-thunzi bzomwe bziri pa parede bzomwe bzikulatiza momwe wanthu akhakonzera mimwadiya
THANGWE RANYI ANYAKUKONZA MIMWADIYA AKHAPHATISA BASA NZIRE?
Ku Edjipito, nzire zizinji zikhakulira mphepete mwa mkulo wa Nilo. Kuthimizira bzimwebzi, mimwadiya ya nzire ikhalibe kunesa kukonza. Napo kuti wanthu adadzayamba kuphatisa basa miti kuti ambakonzere nayo mimwadiya mikulu-mikulu, akhombwe wa ntsomba pabodzi na asodzi, akhapitiriza kuphatisa basa macangada na mimwadiya yakukonzedwa na nzire.
Padapita nthawe izinji wanthu akuphatisa basa mimwadiya yakukonzedwa na nzire. Munembi wa Cigirego wakucemeredwa Plutarch, omwe adakhala na moyo mu nthawe ya apostolo, adalewa kuti nthawe imweyire wanthu akhapitiriza kuphatisa basa mimwadiya yakukonzedwa na nzire.
^ ndi. 3 Nzire zimbamera m’mathawale na mphepete mwa madzi yomwe yakufamba lini kwene-kwene. Nzire zingakule zicitalimpha mpaka mametro 5, ndipo ngala zace zingatalimphe masentimetro 15.
