1-2. Kodi munembi munango wa mabukhu adalewa ciyani, ndipo tin’cezerana ciyani mu nkhani ino?

NTSIKU zino wanthu azinji ambalewa kuti ambakhulupira Jezu, tsono iwo ambalamba bzomwe iye adapfunzisa. (2 Timotio 4:3, 4) Munembi munango wa mabukhu adalewa kuti: “Bzingadakhala kuti pakati pathu ntsiku zino pana Jezu munango omwe angadalewa bzinthu ninga momwe Jezuyo adalewera . . .  kodi tingadamulamba munthuyo ninga momwe wanthu adalambira Jezu? Mtawiro ngwakuti: Inde, tingadamulamba.”

² Pomwe Jezu akhali pa dziko la pantsi, wanthu azinji adamuwona akupfunzisa na kucita bzinthu bzakudabwisa, tsono iwo alibe kumukhulupira. Thangwe ranyi? Mu nkhani idamala ire tidacezerana mathangwe manai yomwe yadacitisa wanthu kulamba bzomwe Jezu akhalewa na kucita. Mu nkhani ino tiniwona pomwe mathangwe manai yomwe yadacitisa wanthu kuti amulambe Jezu. Pomwe tikucezerana mathangweyo, tiniwona kuti thangwe ranyi ntsiku zino wanthu ambalamba ateweri wa Jezu, na bzomwe tingacite kuti tireke kusiya kutumikira Yahova.

3. Kodi ni bzinthu bziponi bzomwe Jezu adacita bzomwe bzidacitisa wanthu kuti amulambe?

³ Pomwe Jezu akhali pa dziko la pantsi, iye akhacita tsantsa na munthu ali-wentse. Iye akhambadya na anyakudala pabodzi na omwe akhana ugo, tsono akhambamalambo nthawe akuceza na wanthu wakusauka pabodzi na omwe akhawoneka ninga kuti akhalibe na basalo. Kuthimizira bzimwebzi, Jezu akhabverambo ntsisi wale omwe akhalewedwa kuti mba ‘anyapikado.’ Wanthu winango wakubzikuza, adalamba  Jezu thangwe ra bzomwe iye akhacita. Iwo adabvunza anyakupfunza wa Jezu kuti: ‘Thangwe ranyi imwepo mumbadya na kumwa pabodzi na anyakukhomesa mtsonkho pabodzi na anyapikado?’ Jezu adawatawira kuti: ‘Wanthu wakulimba ambafuna lini dotolo, koma omwe akuduwala ndiwo omwe ambamufuna. Ndabwera kudzacemera sikuti wanthu wakulungama, koma anyakuphonya kuti akungule.’—Luka 5:29-32.

4. Mwakubverana na mafala ya mpolofeta Zaiya, kodi n’ciyani comwe Adjuda akhafunika kudikhirira pakulewa bza Mesiya?

⁴ Kodi Bzinembo bzimbalewa ciyani? Kale-kale pomwe Mesiya akanati kubwera, mpolofeta Zaiya adalewa kuti Mesiyayo angadadzabvumidwa lini na dziko. Polofesiya idaleweratu kuti: ‘Iye adanyozedwa ndipo wanthu alibe kumufenderera . . . Iye akhali ninga munthu omwe akatiwona akhatibisira nkhope yace. Iye adanyozedwa ndipo tikhalibe naye basa.’ (Zaiya 53:3) Polofesiyayi idalewa kuti Mesiya angadadzafendereredwa lini ‘na wanthu.’ Ndipopa Adjuda akhafunika kudikhirira kuti Jezu angadadzalambidwa.

5. Kodi wanthu azinji ntsiku zino ambawawona tani ateweri wa Jezu?

⁵ Kodi ntsiku zino timbagumanambo na bvuto ninga limweri? Inde. Atsogoleri azinji wa magereja, ambafuna kuti wanthu wakudala na omwe ambawonedwa na dzikoli kuti mbanzeru kwene-kwene apite magereja yawo. Iwo ambalekerera wanthuwo kupita magereja yawoyo, napo acidziwa kuti wanthuwo ambacita bzinthu bzomwe bzimbabverana lini na mitemo ya Mulungu. Atsogoleri abodzi-bodziwo ambanyoza atumiki wakukhulupirika wa Yahova thangwe rakuti iwo mbakucena ndipo ambabverana lini na makhalidwe ya dzikoli. Ninga momwe Paulo adalewera, Mulungu adasankhula wale omwe ambawoneka kuti mbakunyozeka. (1 Wakolinto 1:26-29) Tsono kwa Yahova, atumiki wace wentse wakukhulupirika, mbakufunika kwene-kwene kwa iye.

6. Kodi ifepano tingatewezere tani makumbukidwe ya Jezu ninga momwe cimbalewera cinembo ca Mateu 11:25, 26?

⁶ Kodi n’ciyani comwe cin’dzatithandiza kuleka kuluza cikhulupiro cathu? (Werengani Mateu 11:25, 26. *) Lekani kutewezera makumbukidwe ya dzikoli ya momwe wanthu ambawonera atumiki wa Mulungu. Dziwani kuti Yahova ambaphatisa basa wanthu wakubzicepesa kuti acite bzomwe iye ambafuna. (Psalymo 138:6) Ndipo kumbukiranimbo bzinthu bzizinji bzomwe Yahova akucita mwakuphatisa basa wale omwe dzikoli limbawawona ninga kuti mbakusaya nzeru ayai mbakusaya kupfunza.

7. Thangwe ranyi Jezu adalewa kuti Afarizi akhali wanthu wapezi-pezi, ndipo iwo adacita ciyani?

⁷ Jezu adazimbula mwakukhwimika kuti atsogoleri wa magereja akhapfunzisa bzinthu bzakunama. Mwa ciratizo, iye adalewa kuti Afarizi akhali wapezi-pezi. Iwo akhacita thupo na nkhani ya kusamba m’manja, m’mbuto mwakucita thupo na kusamalira abereki wawo. (Mateu 15:1-11) Anyakupfunza wa Jezu pinango adadabwa na mafalaya. Ndipopa iwo adamubvunza kuti: ‘Kodi mukudziwa kuti Afarizi aipidwa na bzomwe mwalewa bzire?’ Jezu adawatawira kuti: ‘Kamuti kali-kentse komwe kalibe kucita kubzalidwa na Baba wangu wa kudzulu, kan’dzazulidwa. Alekeni. Iwo ni atsogoleri azimola. Pakuti, zimola akatsogolera zimola mwanzace, wentse an’dzagwera m’dindi.’ (Mateu 15:12-14) Jezu alibe kuzeza kulewa cadidi thangwe ra kukumbukira kuti atsogoleri wa magerejawo angadakalipa.

8. Kodi Jezu adalatiza tani kuti Mulungu ambabvuma lini bzentse bzomwe magereja yambakhulupira?

⁸ Jezu adalewambo kuti Afariziwo akhapfunzisa bzinthu bzakunama. Ndipo iye alibe kulewa kuti Mulungu akhabvuma bzentse bzomwe wanthu wa magerejawo akhakhulupira. M’mbuto mwace, iye adalewa kuti wanthu azinji ali mu mseu ukulu omwe ukuyendesa ku infa, ndipo ni wanthu ang’ono-ng’ono omwe akufamba mu msewu omwe ukuyenda ku moyo. (Mateu 7:13, 14) Jezu adalewambo kuti wanthu winango angadadzawoneka ninga  kuti akutumikira Mulungu, pomwe cadidi n’cakuti akumutumikira lini na pang’onopo. Ndipopa iye adaticenjeza kuti: ‘Mubzilindire kwa apolofeta wakunama, omwe an’bwera kwa imwe adabvala khanda la bira, tsono m’mkati mwawo ni mphumphi za ukali. Imwepo mun’dzawazindikira thangwe ra bzisapo bzawo.’—Mateu 7:15-20.

9. Kodi Jezu adagaza bzinthu bziponi bzomwe magereja yakunama yakhapfunzisa?

⁹ Kodi Bzinembo bzimbalewa ciyani? Polofesiya ya m’Bibliya idaleweratu kuti Mesiya an’dzacita nyongo pa nyumba ya Yahova. (Psalymo 69:9; Juwau 2:14-17) Nyongo imweyi idacitisa Jezu kuzimbula bzomwe magereja yakunama yakhakhulupira na kucita. Mwa ciratizo, Afarizi akhakhulupira kuti moyo umbafa lini, tsono Jezu adapfunzisa kuti kufa kuli ninga kugona tulo. (Juwau 11:11) Asaduki akhakhulupira lini kuti anyakufa an’dzalamusidwa, tsono Jezu adalamusa xamwali wace Lazaro. (Juwau 11:43, 44; Mabasa 23:8) Afarizi akhapfunzisa wanthu kuti ciri-centse comwe cin’ticitikira na comwe tin’cita, cidanembedwa kale na Mulungu. Tsono Jezu adapfunzisa kuti munthu ali-wentse angasankhule kutumikira Mulungu ayai ne.—Mateu 11:28.

10. Thangwe ranyi wanthu azinji ambakomedwa lini na bzomwe ifepano timbapfunzisa?

¹⁰ Kodi ntsiku zino timbagumanambo na bvuto ninga limweri? Inde. Wanthu azinji ambakomedwa lini nafe thangwe rakuti timbaphatisa basa Bibliya kuti tiwalatize kuti bzomwe magereja yanango yambapfunzisa mpsakunama. Atsogoleri wa magereja ambapfunzisa wanthu wawo kuti Mulungu ambalanga wanthu wakuipa ku moto. Iwo ambaphatisa basa cipfunziso cakunamaci kuti apitirize kugopswera naco wanthu nakuti wanthuwo aleke kuwathawa. Tsono ninga atumiki wa Yahova omwe ambanamata Mulungu wa lufoyi, ifepano timbazimbula kuti cipfunziso cimweci n’cakunama. Atsogoleriwo ambapfunzisambo kuti moyo umbafa lini. Bzingadakhala kuti bzimwebzi mpsacadidi, palibe munthu na m’bodziyo omwe angadafunikira kudzalamusidwa. Ndipopa ifepano timbazimbula kuti bzomwe iwo ambapfunzisabzi mpsakunama. Atsogoleri azinji ambapfunzisa kuti bzomwe bzimbaticitikira pa moyo wathu, bzidanembedwa kale na Mulungu. Tsono ifepano timbapfunzisa kuti munthu ana ufulu bwakusankhula yekha kutumikira Mulungu. Kodi atsogoleri wa magerejawo ambabzibva tani akambatiwona tikugaza bzomwe iwo ambapfunzisa? Bzimbawawawa kwene-kwene.

11. Mwakubverana na mafala ya Jezu yomwe yali pa Juwau 8:45-47, kodi Mulungu akufuna ciyani kuna wanthu wace?

¹¹ Kodi n’ciyani comwe cingatithandize kuleka kuluza  cikhulupiro cathu? Penu ifepano timbafuna cadidi, tin’funika kubvuma bzomwe Mulungu ambalewa. (Werengani Juwau 8:45-47. *) Mwakusiyana na Sathani Dyabu, ifepano tin’dzapambuka lini pa cadidi. Ndipo tin’dzacita lini cinthu ciri-centse comwe cimbabverana lini na cikhulupiro cathu. (Juwau 8:44) Mulungu akufuna kuti wanthu wace ‘anyantsidwe na cakuipa’ aciphatisisa ‘comwe n’cabwino,’ ninga momwe Jezu adacitira.—Waroma 12:9; Wahebereu 1:9.

12. Thangwe ranyi kufa kwa Jezu kudacitisa Adjuda azinji kuti amulambe?

¹² Kodi ndiponi thangwe linango lomwe lidacitisa Adjuda kulamba Jezu? Paulo adalewa kuti: ‘Ifepano timbapalizira bza Kristu omwe adakhomereredwa pa muti, bzomwe kwa Adjuda ni mwala wakukhukhumudwisa.’ (1 Wakolinto 1:23) Thangwe ranyi Adjuda azinji adalamba Jezu thangwe ra kafedwe kace? Kuna iwo, Jezu kufera pa muti wakuzunzidwira kukhalatiza kuti ni kapondo na nyapikado, sikuti Mesiya.—Bzakutonga 21:22, 23.

13. Kodi wanthu omwe adalamba Jezu alibe kuzindikira ciyani?

¹³ Adjuda omwe adalamba Jezu alibe kuzindikira kuti iye akhali munthu wakusaya kuphonya, akhanamiziridwa ndipo akhacitiridwa bzinthu bzakusaya cirungamo. Ndipo omwe adatonga mulandu wa Jezu, alibe kucita bzinthu bza cirungamo. Ayeruzi wa nyumba ikulu ya mphala ya Adjuda, adafulumiza kutonga mulandu wa Jezu ndipo alibe kuteweza malamulo yakutongera mirandu. (Luka 22:54; Juwau 18:24) M’mbuto mwa kubva mbali zentse za mulandu omwe Jezu akhanamiziridwa na kukhala na umboni bwacadidi, ayeruziwo adanyang’ana ‘umboni bwakunama kuti [aphere] Jezu.’ Pomwe bzimwebzi bziribe kuphata basa, mkulu wa antsembe adayezera kucitisa Jezu kuti alewelewe mafala yakuphonyeka kuti amumange mulandu. Bzimwebzi bzikhabverana lini na malamulo. (Mateu 26:59; Marko 14:55-64) Pomwe Jezu adalamusidwa kwa anyakufa, ayeruzi wakusaya kulungamawo adapereka kobiri zizinji za prata kwa acikunda wa Aroma, omwe akhalindira thenje lace kuti amwaze nkhani yakunama yakufotokoza bzomwe bzidacitika kuti m’thenje mukhale mulibe munthu.—Mateu 28:11-15.

14. Kodi Bzinembo bzikhadalewa ciyani pakulewa bza kufa kwa Mesiya?

¹⁴ Kodi bzinembo bzimbalewa ciyani? Napo kuti  Adjuda azinji mu nthawe ya Jezu akhadikhirira lini kuti Mesiya akhafunika kufa, onani bzomwe Bzinembo bzikhadalewa kale: ‘Iye adataya moyo wace mu infa ndipo adawonedwa ninga m’bodzi wa anyakuphonya, iye adanyamula pikado za wanthu azinji ndipo adapirira kuti athandize anyakuphonya.’ (Zaiya 53:12) Tenepo, Adjuda akhalibe mathangwe yakulambira Jezu pomwe iye akhaphedwa ninga nyapikado.

15. Kodi ni bzinthu bziponi bzomwe bzikucitisa wanthu winango kulamba Mboni za Yahova?

¹⁵ Kodi ntsiku zino timbagumanambo na bvuto ninga limweri? Inde! Jezu adanamiziridwa ndipo adatongedwa mwakusaya cirungamo, ndipo bzimwebzi bzikucitikirambo Mboni za Yahova. Mwa ciratizo, ku Estados Unidos, pakati pa magole ya 1930 na 1950, nyumba za mphala zakusiyana-siyana zikhatonga nkhani zakulewa bza ufulu bwathu bwakunamata Mulungu. Ayeruzi anango, akhalatiza padeca kuti akhaticitira tsankhulo. Ku Quebec, m’dziko la Canadá, gereja na boma bzidaphatira basa pabodzi kuti aimise basa lathu. Apalizi azinji adafungiridwa m’kawoko thangwe ra kundoceza na wanthu winango bza Umambo bwa Mulungu. Ku Alemanha, boma la Nazi, lidapha atumiki azinji wakukhulupirika wa Yahova omwe akhali maswaka. Ndipo ku Rússia, abale wathu azinji akunamiziridwa mulandu ndipo akufungiridwa m’kawoko thangwe ra kufotokozera wanthu winango nkhani za m’Bibliya. Atongi akulewa kuti basa lomwe abale wathu akucitali ndakugopswa. Napo Bibliya la Tradução do Novo Mundo la Cirusso lidaletsedwa ndipo lidalewedwa kuti ndakugopswa, thangwe limbaphatisa basa dzina lakuti Yahova.

16. Mwakubverana na 1 Juwau 4:1, thangwe ranyi tin’funika lini kupumpsidwa na nkhani zakunama pakulewa bza wanthu wa Yahova?

¹⁶ Kodi n’ciyani comwe cin’dzatithandiza kuleka kuluza cikhulupiro cathu? N’kukhala na umboni bwa cadidi pakulewa bza nkhaniyo. Jezu pa nkhani yace ya pa phiri adauza wanthu omwe akhamutetekera kuti ‘wanthu winango an’dzalewa bzinthu bzakuipa bzakusiyana-siyana’ pakulewa bza iwo. (Mateu 5:11) Bzinthu bzakunamabzo bzimbacokera kwa Sathani. Iye ambaphatisa basa apanduki kuti amwaze magunkha pakulewa bza wale omwe ambafuna cadidi. (Cibvumbulutso 12:9, 10) Tin’funika kumbalamba magunkha yomwe yambamwazidwa na anyamadulanthaka wathu. Ndipo tin’funikambo lini kubvuma kuti magunkhayo yaticitise kukhala na mantha ayai kutitazisa kukhala na cikhulupiro cakulimba.—Werengani 1 Juwau 4:1. *

17. Kodi bzinthu bzomwe bzidacitika pomwe Jezu akhanati kuphedwa, bzingadakhukhumudwisa tani wanthu winango?

¹⁷ Pomwe Jezu akhadasala pang’ono kuphedwa, iye adagulisidwa na m’bodzi wa apostolo wace 12. Ndipo mpostolo winango, adalamba Jezu katatu kentse. Ndipo winango omwe akhadasala, adamuthawa usiku bomwe mangwana yace angadaphedwa. (Mateu 26:14-16, 47, 56, 75) Jezu alibe kudabwa nabzo bzimwebzi, ndipo iye akhadaleweratu kale kuti bzimwebzi bzingadadzacitika. (Juwau 6:64; 13:21, 26, 38; 16:32) Pakuwona bzimwebzi, wanthu winango angadakomedwa lini, ndipo angadakumbuka kuti, ‘penu mpsimwebzi bzomwe apostolo wa Jezu ambacita, inepano ndikufuna lini kucita mbali ya thimu la apostolowo!’

18. Kodi ni mapolofesiya yaponi yomwe yadakwanisika mwakubverana na bzomwe bzidacitika pa nthawe yomwe Jezu akhanati kufa?

¹⁸ Kodi Bzinembo bzimbalewa ciyani? Pomwe kukhadasala magole mazinji kuti Jezu abwere pa dziko la pantsi, Yahova akhadaleweratu kale m’Fala lace kuti Mesiya angadadzagulisidwa na kobiri 30 za prata. (Zakariya 11:12, 13) Ndipo nyakumugulisayo angadadzakhala m’bodzi mwa axamwali wace wakuti ponda ndipondembo. (Psalymo 41:9) Mpolofeta Zakariya akhadanembambo kuti: ‘Pweteka makabusa ndipo mabira yanibalalika.’ (Zakariya 13:7) M’mbuto mwakukhukhumudwa na bzomwe bzidacitikabzi, wanthu wa mitima yabwino angadalimbikisidwa pakuwona kukwanisika kwa mapolofesiya yakulewa bza Jezu.

19. Kodi wanthu wa mitima yabwino ambadziwa ciyani?

 ¹⁹ Kodi ntsiku zino timbagumanambo na bvuto ninga limweri? Inde. Mu nthawe yathu ino, abale winango asiya cadidi acikhala apanduki, ndipo akuyezera kupumpsa abale winango kuti asiyembo cadidi. Iwo ambamwaza nkhani zakunama, nkhani zomwe ziribe umboni bwa cadidi pakulewa bza Mboni za Yahova mwakuphatisa basa majornale, radio, TV na interneti. Tsono wanthu wa mitima yabwino ambabvuma lini kupumpsidwa. M’mbuto mwace, iwo ambadziwa kuti Bibliya likhadalewa kale kuti bzinthu bzimwebzi bzingadadzacitika.—Mateu 24:24; 2 Pedru 2:18-22.

20. Kodi n’ciyani comwe cin’dzatithandiza kuleka kupumpsidwa na wale omwe adasiya cadidi? (2 Timotio 4:4, 5)

²⁰ Kodi n’ciyani cin’dzatithandiza kuleka kuluza cikhulupiro cathu? Tin’funika kupitiriza kukhala na cikhulupiro cakulimba, mwa kumbapfunza Bibliya ntsiku zentse, kupitiriza kupemba na kupitiriza kukhala wakutanganidwa pa basa lomwe Yahova adatipasa kuti ticite. (Werengani 2 Timotio 4:4, 5. *) Tikakhala na cikhulupiro, tin’dzakhala lini na mantha tikambabva nkhani zakunama. (Zaiya 28:16) Lufoyi lomwe tinalo kwa Yahova, Fala lace na kwa abale wathu lin’dzatithandiza kuleka kubvuma kupumpsidwa na wale omwe adasiya cadidi.

21. Napo kuti wanthu azinji ntsiku zino ambalamba mafala yomwe timbawapalizira, kodi n’ciyani comwe tikutsimikiza?

²¹ Pomwe Jezu akhali pantsi pano, wanthu azinji adamulamba. Tsono winango adamubvuma. Wanthuwo akuphatanidzambo muyeruzi m’bodzi wa nyumba ya mphala ya Sinedriyo, na ‘antsembe azinji’ omwe adayambambo kumukhulupira. (Mabasa 6:7; Mateu 27:57-60; Marko 15:43) Ninga bzomwe wanthuwo adacita, ntsiku zino wanthu azinji akubvuma lini kupumpsidwa. Thangwe ranyi? Thangwe iwo ambadziwa ndipo ambafuna cadidi comwe cimbagumanika m’Bibliya. Fala la Mulungu limbati: ‘Omwe ambafuna lamulo lanu, ambakhala na mtendere uzinji; Palibe cinthu comwe cingawakhukhumudwise.’—Psalymo 119:165.