Kodi Mukhadziwa?
Kodi n’ciyani cidacitika na mzinda wa Ninive pambuyo pa ntsiku za Djona?
PAFUPI-FUPI mu gole la 670 pomwe Kristu akanati kubwera, dziko la Asiriya likhali umambo bukulu bwa pa dziko lentse la pantsi. Mu webisaite ya mbuto yakukoyera bzinthu bzakale-kale ya ku Grã Bretanha idalewa kuti: “Mphimpha yomwe dzikolo likhatonga ikhayambira kumadokero ku Chipre mpaka kumabvadzuwa ku Irão, ndipo mphimphayo ikhaphatanidzambo dziko la Edjipito.” Mzinda wa Ninive, omwe ukhali likulu la dzikolo, ukhali mzinda ukulu pa dziko lentse la pantsi. Wanthu wa mu mzindamo akhabziwonesera thangwe ra bzinthu bzomwe akhanabzo. Mzindayo ukhana mbuto zakudeka, nyumba zakudeka na mbuto zakukoyera mabukhu yakale-kale. Bzithunzi-thunzi bza pa parede mu mzinda wa Ninive bzikhalatiza kuti Mambo Ashurbanipal, ninga amambo winango wa Asiriya, akhabzicemera yekha kuti “mambo wa dziko lentse.” Pa nthawe imweyire, bzikhawoneka ninga kuti palibe omwe angadakwanisa kukunda Asiriya na Ninive.
Utongi bwa Mphanvu bwa Asiriya bukhatonga mphimpha ikulu pa dziko la pantsi pa nthawe imweyire
Tsono, pomwe dziko la Asiriya likhana mphanvu kwene-kwene, mpolofeta wa Yahova, Sofoniya, adalewa kuti: ‘[Yahova] . . . an’dzapfudza Asiriya ndipo an’dzacitisa mzinda wa Ninive kukhala matere, na wakuuma ninga dambo.’ Kuthimizira bzimwebzi, mpolofeta wa Yahova, Nahumu, adalewambo kuti: ‘Pambani prata, pambani oro! . . . Mzindayo ulibe cinthu ndipo ausandusa matere! . . . Ali-wentse omwe an’dzakuwona, an’dzakuthawa ndipo an’dzalewa kuti: “Ninive wapfudzidwa!”’ (Sofoniya 2:13; Naumi 2:9, 10; 3:7) Pomwe wanthu adabva mafalaya, pinango adabvunza kuti: ‘Kodi bzimwebzi bzingacitikedi? Kodi ntsiku inango Asiriya angadzakundidwe?’ Bzikhawoneka ninga kuti bzingacitike lini.
Ninive adasanduka matere!
Napo bziri tenepo, Asiriyawo adadzakundidwadi! Pafupi-fupi gole la 700 pomwe Kristu akanati kubwera, Asiriya adakundidwa na Ababiloniya na a Mediya. Patsogolo pace, Ninive adapfudzidwa aciyebwedwa mpaka kale-kale. Mwakubverana na nkhani yakufotokozedwa na mbuto yakukoyera bzinthu bzakale-kale ku Nova Iorque, mzinda wa Ninive udapfudzidwa uciyebwedwa ndipo wanthu omwe akhaudziwa mbale omwe akhawerenga Bibliya okha. Webisaite ya wanthu wakufufudza bzinthu bzakale-kale idalewa kuti: “Kumayambiriro kwa magole ya 1800, palibe ne munthu m’bodzi omwe akhadziwa penu likulu la Asiriya likhalipodi ayai ne.” Koma mu gole la 1845, nyakufufudza bzinthu bzakale-kale wakucemeredwa Austen Henry Layard adayamba kucera matere ya mzinda wa Ninive. Bzinthu bzomwe adabzigumana pomwe akhacerapo bzidalatiza kuti mzinda wa Ninive ukhali mzinda wakudala.
Mapolofesiya yakulewa bza mzinda wa Ninive yadakwanisikadi. Bzimwebzi bzimbalimbisa cikhulupiro cathu pa mapolofesiya ya m’Bibliya yakulewa kuti maboma ya dziko yan’dzamala.—Danyeri 2:44; Apokalipse 19:15, 19-21.
