Bzimogeni bzinthu bzimwebzi

Ndokoni pa mbuto ya misolo ya nkhani

NKHANI YAKUPFUNZA 45

Pitirizani Kumbalatizana Lufoyi Lacadidi

Pitirizani Kumbalatizana Lufoyi Lacadidi

‘Mbacitiranani bzinthu mwa lufoyi lacadidi na mwa ntsisi.’ —ZAKARIYA 7:9.

NYIMBO 107 Yahova ni Ciratizo Cabwino ca Lufoyi

BZOMWE TIN’PFUNZA *

1-2. Kodi ni mathangwe yaponi yakubveka yomwe tinayo yakulatizira lufoyi lacadidi kuna anzathu?

TINA mathangwe yakubveka yakulatizira lufoyi lacadidi kuna anzathu. Kodi mathangwe yamweyo ngaponi? Mtawiro timbaugumana pa mafala yakufuliziridwa ya Mimwani, yomwe yambati: ‘Leka kubvuma kuti lufoyi lacadidi na kukhala wakukhulupirika bzicoke pa iwepo. . . . Ukacita bzimwebzi, Mulungu an’dzakomedwa nawe ndipo un’dzakhala wanzeru.’ ‘Munthu wabwino ambabzibweresera phindu.’ ‘Omwe an’cita nyongo kuti akhale wakulungama na wa lufoyi lacadidi an’dzakhala na moyo.’—Mimwani 3:3, 4; 11:17, 21:21.

2 Mafala yamweya yambalatiza mathangwe matatu yomwe timbalatizira lufoyi lacadidi. Cakuyamba, kulatiza lufoyi lacadidi kumbacitisa kuti Mulungu akomedwe nafe. Caciwiri, kulatiza lufoyi lacadidi kumbaticitisa kuti tigumane phindu. Mwa ciratizo, timbacita uxamwali bwakusaya kumala na anzathu. Cacitatu, kulatiza lufoyi lacadidi kumbaticitisa kudzatambira bzisimbo kutsogolo, kuphatanidza moyo wakusaya kumala. Kulewa cadidi, tina mathangwe yakubveka yakuti tibvere malango ya Yahova yakuti: ‘Mbacitiranani bzinthu mwa lufoyi lacadidi na mwa ntsisi.’—Zakariya 7:9.

3. Kodi mu nkhani ino tin’cezerana mibvunzo iponi?

3 Mu nkhani ino, tin’cezerana mitawiro ya mibvunzo minai yakuti: Kodi tin’funika kulatiza lufoyi lacadidi kuna mbani? Kodi tingapfunze ciyani na bukhu la Rute, pa nkhani yakulatiza lufoyi lacadidi? Kodi tingalatize tani lufoyi lacadidi ntsiku zino? Kodi wale omwe ambalatiza lufoyi lacadidi ambagumana phindu liponi?

KODI TIN’FUNIKA KULATIZA LUFOYI LACADIDI KUNA MBANI?

4. Kodi tingatewezere tani Yahova pakulatiza lufoyi lacadidi? (Marko 10:29, 30)

4 Mu nkhani idamala ire, tidapfunza kuti Yahova ambalatiza lufoyi lacadidi kuna wale omwe ambamufuna na kumutumikira. (Danyeri 9:4) Bibliya limbalewa kuti: “Tewezerani Mulungu ninga wana wace wakufunidwa.” (Aefezo 5:1) Tenepo, ifepano timbafuna kulatiza lufoyi lacadidi kuna abale na mpfumakazi zathu m’gwere.—Werengani Marko 10:29, 30.

5-6. Kodi fala lakuti “kukhulupirika” limbathandauza ciyani?

5 Imwepo mukabvesesa thandauzo la lufoyi lacadidi, mun’dzakwanisambo kulilatiza kuna abale na mpfumakazi zanu. Kuti tibvesese bwino-bwino thandauzo la lufoyi lacadidi, bwerani tindendemezere lufoyi lacadidiro na kukhulupirika, thangwe rakuti wanthu azinji ambaphatisa basa kalewedwe kamweka. Onani ciratizo cibodzi.

 6 Ntsiku zino, ifepano tingalewe kuti munthu omwe aphata basa pa empreza ibodzi magole mazinji, ni nyabasa wakukhulupirika. Pa magole yentse yomwe iye wamala akuphata basa, alibe kuwadziwa akulu-akulu wa emprezayo. Iye akhakomedwa lini na malamulo yentse ya pa emprezayo. Iye ambaifuna lini emprezayo. Koma ambaphata basa pa emprezayo thangwe rakuti akutambira kobiri. Iye akasaya kugumana basa linango lomwe lingamupase kobiri zizinji, angapitirize kuphata basa pa empreza imweyo mpaka kureformari.

7-8. (a) Kodi n’ciyani cimbacitisa munthu kulatiza lufoyi lacadidi? (b) Thangwe ranyi tin’fotokozerana mavesi manango yakucokera m’bukhu la Rute?

7 Kusiyana komwe kulipo pakati pa kukhulupirika komwe kwafotokozedwa pa  ndime 6 na lufoyi lacadidi ni bzomwe bzimbacitisa munthuyo kulatiza khalidwelo. Kodi n’ciyani cidacitisa atumiki wa Mulungu wakale-kale kulatiza lufoyi lacadidi? Wale omwe adalatiza lufoyi lacadidi, adacita bzimwebzo sikuti thangwe rakuti ndibzo bzomwe akhafunika kucita, koma ni thangwe rakuti akhafuna kucita bzimwebzo. Onani ciratizo ca Davide. Mtima wa Davide udamucitisa kulatiza lufoyi lacadidi kuna xamwali wace Jonatani napo kuti pai wa Jonataniyo akhafuna kupha Davide. Pomwe Jonatani adafa, Davide adapitiriza kulatiza lufoyi lacadidi kuna mwana wa Jonatani, Mefibozeti.—1 Samuweri 20:9, 14, 15; 2 Samuweri 4:4; 8:15; 9:1, 6, 7.

8 Ifepano tingapfunze bzinthu bzizinji pakulewa bza lufoyi lacadidi mwakuwona mavesi manango ya m’Bibliya m’bukhu la Rute. Kodi tingapfunze ciyani pa nkhani ya lufoyi lacadidi na wanthu omwe akufotokozedwa m’bukhu limweri? Kodi tingaphatise tani basa nfundo zomwe tikupfunza pa nkhaniyo m’gwere mwathu? *

KODI TINGAPFUNZE CIYANI NA BUKHU LA RUTE PA NKHANI YAKULATIZA LUFOYI LACADIDI?

9. Thangwe ranyi Naomi akhakumbuka kuti Yahova wamuphindukira?

9 M’bukhu la Rute, timbawerenga nkhani ya Naomi, mulowola wace Rute na munthu wakugopa Mulungu wakucemeredwa Bowazi, omwe akhali wadzinza wa bayace wa Naomi. Thangwe ra njala yomwe idacitika mu Jirayeri, Naomi, bayace na wana wace awiri adafuluka aciyenda kukakhala ku Moabe. Pomwe akhali kumweko, bayace wa Naomi adasaika. Wana wace awiri adalowola, koma bzakupasa ntsisi mpsakuti wanawo adadzafambo. (Rute 1:3-5; 2:1) Bzomwe bzidacitikabzo bzidacitisa Naomi kusunama kwene-kwene. Pakuti iye akhana thupo ndipo akhadasunama, adakumbuka kuti Yahova wamuphindukira. Onani bzomwe iye adalewa thangwe ra kubva kuwawa mu mtima. Iye adati: ‘Boko la Yahova landiphindukira. Wamphanvu-zentse acitisa moyo wangu kukhala wakuwawa kwene-kwene.’ Iye adalewa pomwe kuti: ‘Yahova wandiphindukira ndipo Wamphanvu-zentse wandicitisa kuti ndigumane na tsoka?’—Rute 1:13, 20, 21.

10. Kodi Yahova adacita ciyani thangwe ra mafala yakuipa yomwe Naomi adalewa?

10 Kodi Yahova adacita ciyani na mafala yakuipa yomwe Naomi adalewa? Yahova alibe kusiya kumuthandiza Naomi. Koma iye adamubvera ntsisi. Yahova ambabvesesa kuti ‘[kubonera] kungacitise munthu wanzeru kucita bzinthu mwakusaya kukumbuka.’ (Mpalizi 7:7) Napo bzikhali tenepo, Naomi akhafunikira thandizo kuti akwanise kuwona kuti Yahova akhali ku mbali yace. Kodi Mulungu adamuthandiza tani? (1 Samuweri 2:8) Iye adacitisa kuti Rute alatize lufoyi lacadidi kuna Naomi. Rute mwakudeka mtima, adathandiza amibzala wace kuleka kukhala wakusunama na kudziwa kuti Yahova akhawafuna kwene-kwene. Kodi tikupfunza ciyani na bzomwe Rute adacita?

11. Thangwe ranyi abale na mpfumakazi wakudeka mtima ambathandiza omwe adasunama?

11 Lufoyi lacadidi limbaticitisa kufuna kuthandiza wale omwe adasunama. Ninga momwe Rute adangingimirira kukhala na Naomi, ntsiku zino, abale na mpfumakazi wakudeka mtima ambathandiza abale m’gwere omwe adasunama thangwe ra mabvuto. Iwo ambafuna abale na mpfumakazi zawo ndipo ambafunisisa kucita ciri-centse comwe angakwanise kuti awathandize. (Mimwani 12:25; 24:10) Bzimwebzi bzikubverana na mafala ya mpostolo Paulo. Iye adalewa kuti: “Mutsangalaze anyakusunama, muthandize [anyakuwofoka] mucipirira na wanthu wentse.”—1 Atesalonika 5:14.

Ifepano tingathandize abale na mpfumakazi zathu omwe adasunama tikambawatetekera (Onani ndime 12)

12. Kodi ni njira iponi yabwino kwene-kwene yomwe tingathandizire abale na mpfumakazi omwe adasunama?

12 Kawiri-kawiri njira yomwe mungalimbikisire munthu omwe adasunama ndiyo kumutetekera mwa tceru na kumutsimikizira kuti mumbamufuna. Kudeka mtima komwe mumbalatiza kuna mabira ya Yahova, kumbayenda lini papezi kuna iye. (Salimo 41:1) Cinembo ca Mimwani 19:17 cimbati: ‘Omwe anidekera mtima munthu wakusauka akukumbiza Yahova, ndipo iye an’dzamubwezera bzomwe wacitabzo.’

Rute adangingimira kukhala na amibzala wace a Naomi, pomwe Oripa adabwerera ku Moabe. Rute adauza Naomi kuti: ‘Komwe imwepo muniyenda inembo nin’dzayenda kumweko.’ (Onani ndime 13)

13. Kodi Rute akhadasiyana tani na Oripa, ndipo thangwe ranyi bzomwe Rute adacita bzidalatiza kuti akhana lufoyi lacadidi? (Onani cithunzi-thunzi pa tsamba lakuyamba.)

13 Tingabvesese bwino nkhani ya lufoyi lacadidi tikakumbukira bzomwe bzidacitikira Naomi pomwe adafedwa bayace na wana wace awiri. Pomwe Naomi adadziwa kuti ‘Yahova adakumbukira pomwe wanthu wace, mwa kuwapasa cakudya,’ iye adakumbuka bza kubwerera kumui kwace. (Rute 1:6) Iye na alowola wace awiri adayamba kucita ulendo pabodzi. Tsono pomwe akhali mu njira, Naomi adauza alowola wacewo katatu-kentse kuti abwerere kumui kwawo ku Moabe. Kodi n’ciyani cidacitika? Timbawerenga kuti: ‘Oripa adampsompsona amibzala wace aciyenda. Tsono Rute adangingimira kukhala nawo.’ (Rute 1:7-14) Kubwerera komwe Oripa adacita, kudalatiza kuti adabvera bzomwe Naomi adamuuza. Tsono Rute adacita bzizinji kuposa bzomwe Naomi adamuuza. Iye akhanabombo ufulu bwakubwerera. Tsono thangwe ra lufoyi lacadidi, adawona kuti bzikhali bwino kupitiriza kukhala na Naomi. (Rute 1:16, 17) Rute adasankhula kupitiriza kukhala na Naomi sikuti thangwe rakuti ndibzo bzomwe akhafunika kucita, koma thangwe rakuti iye akhafuna kucita bzimwebzo. Bzomwe Rute adacitabzo, bzidalatiza kuti akhana lufoyi lacadidi. Kodi nkhani imweyi ikutipfunzisa ciyani?

14. (a) Kodi abale na mpfumakazi ntsiku zino ambasankhula kucita ciyani? (b) Mwakubverana na Ahebereu 13:16, kodi ni nyongo iponi yomwe Mulungu ambakomedwa nayo?

14 Lufoyi lacadidi limbacitisa munthu kucita nyongo kuti athandize wanthu winango. Mwakundendemerana na kale-kale, ntsiku zino, abale na mpfumakazi zizinji ambalatiza lufoyi lacadidi kuna Akristau anzawo napo kuti winango ambawadziwa lini. Mwa ciratizo, akabva kuti ku mbuto inango kwacitika malengwa ya pantsi, mwakamfulumize iwo ambafuna kudziwa momwe angathandizire. Munthu wa m’gwere akagumana na mabvuto, iwo ambanyang’ana njira ya momwe angamuthandizire. Ninga Akristau wakuyambirira wa ku Masedoniya, iwo ambacita bzizinji kuposa bzomwe bzikhadikhiririka. Iwo ambacita nyongo kuti apereke bzinthu “bzizinji kuposa bzomwe [anabzo]” kuti athandize abale omwe akugumana na mabvuto. (2 Akolinto 8:3) Yahova ambakomedwa kwene-kwene akambawona iwo akulatiza mtima umweyu!—Werengani Ahebereu 13:16.

KODI TINGALATIZE TANI LUFOYI LACADIDI NTSIKU ZINO?

15-16. Kodi Rute adalatiza tani kungingimira?

15 Ifepano tingapfunze bzinthu bzizinji kucokera pa bzomwe Rute adacita pakuthandiza Naomi. Bwerani tindowone bzinthu bzing’ono-ng’ono.

16 Khalani wakungingimira. Pomwe Rute adabzipereka kuti aperekeze amibzala wace kuyenda ku Djuda, Naomiyo pakuyamba adamulambiza. Tsono Rute alibe kubvuma kubwerera. Kodi cidadzacitika n’ciyani? ‘Pomwe Naomi adawona kuti Rute akhangingimira kukhala naye, iye adasiya kumuuza kuti abwerere.’—Rute 1:15-18.

17. Kodi n’ciyani cin’dzatithandiza kuleka kuneta kuthandiza munthu omwe akuwawidwa mu mtima?

17 Bzomwe tingacite. Pambafunika kupirira kuti tikwanise kuthandiza wale omwe akuwawidwa mu mtima, tsono tin’funika lini kuneta kuwathandizako. Mpfumakazi yomwe ikufunikira thandizo, pakuyamba ingalambe kuthandizidwako. * Tsono, lufoyi lacadidi lin’dzaticitisa kucita ciri-centse comwe tingakwanise kuti tipitirize kumuthandiza. (Agalatiya 6:2) Timbadikhirira kuti na kupita kwa nthawe, iye an’dzabvuma kuti timuthandize na kumutsangalaza.

18. Kodi n’ciyani comwe pinango cidamuwawa Rute?

18 Lekani kubva ciya. Pomwe Naomi na Rute adafika ku Betelehemu, Naomi adawonana na wanthu omwe akhadziwana nawo. Iye adawauza kuti: ‘Inepano ndikhana bzentse pomwe ndidayenda, koma Yahova wandicitisa kubwerera cimanja-manja.’ (Rute 1:21) Kumbukirani momwe Rute adabvera pomwe adabva Naomi akulewa mafala yamweya! Rute adacita ciri-centse kuti athandize Naomi. Rute adalira naye, adamutsangalaza ndipo adafamba naye pabodzi ntsiku zizinji kuti afike komwe akhayenda. Napo kuti iye adacita bzentsenebzi, Naomi adalewa kuti: ‘Yahova wandicitisa kubwerera cimanja-manja.’ Napo kuti Rute akhali pabodzi na Naomi pa nthawe imweyire, mafala ya Naomiyo yadalatiza kuti iye akhatenda lini bzomwe Rute adacita pa kumuthandiza. Pinango bzimwebzi bzidamuwawa Rute! Tsono iye adapitiriza kukhala pabodzi na Naomi.

19. Kodi n’ciyani cin’dzatithandiza kupitiriza kuthandiza munthu omwe akuwawidwa mu mtima?

19 Bzomwe tingacite. Ntsiku zino, mpfumakazi yomwe ikuwawidwa mu mtima pakuyamba pinango ingafotokoze mafala yomwe yangatiwawe napo kuti tikucita nyongo kuti tiithandize. Tsono lekani kubva ciya. Timbapitiriza kuthandiza mpfumakazi yathu yomwe ikufunikira thandizo ndipo timbakumbira Yahova kuti atithandize kugumana njira ya momwe tingaitsangalazire.—Mimwani 17:17.

Kodi akulu wacikristau ntsiku zino angatewezere tani Bowazi? (Onani ndime 20-21)

20. Kodi mbani adalimbikisa Rute kuti apitirize kuthandiza Naomi?

20 Perekani thandizo pa nthawe yomwe likufunikira. Rute adalatiza lufoyi lacadidi kuna Naomi, tsono idafika nthawe yomwe Ruteyo akhafunikirambo kulimbikisidwa. Ndipo Yahova adacitisa kuti Bowazi amulimbikise. Bowazi adauza Rute kuti: ‘Yahova akusimbe thangwe ra bzomwe wacita, ndipo Yahova, Mulungu wa Ajirayeri akubaire mwakukwanira, ule omwe iwepo wathawira m’maphaphidwe mwace kuti ukhotcerereke.’ Mafala yakudekaya yadatsangalaza Rute. Pakutawira Bowazi, Rute adalewa kuti: ‘Mwanditsangalaza na mafala yabwino yomwe mwauza kapolo wanu.’ (Rute 2:12, 13) Bowazi adalimbikisa Rute pomwe akhafuna kulimbikisidwa ndipo adamupasa mphanvu kuti aleke kubwerera m’mbuyo.

21. Mwakubverana na Zaiya 32:1, 2, kodi akulu angapereke thandizo liponi?

21 Bzomwe tingacite. Wale omwe ambalatiza lufoyi lacadidi kuna winango nthawe zinango ambafuna kulimbikisidwambo. Ninga momwe Bowazi adatsimikizira Rute kuti Mulungu adawona kudeka mtima komwe iye adalatiza, akulu wa gwere ntsiku zino ambawona ndipo ambatenda thandizo lomwe abale na mpfumakazi ambapereka kuna anzawo. Kuwatenda komwe iwo ambacitako, kumbawathandiza kuti akhale na mphanvu kuti apitirize kuthandiza abale wawo omwe akufunikira thandizo.—Werengani Zaiya 32:1, 2.

KODI WALE OMWE AMBALATIZA LUFOYI LACADIDI AMBAKHALA NA PHINDU LIPONI?

22-23. Kodi Naomi adacinja tani nzeru zace, ndipo n’thangwe ranyi? (Salimo 136:23, 26)

22 Pomwe padapita ntsiku zing’ono-ng’ono, Bowazi mwakudeka mtima, adathandiza Rute na Naomi mwa kuwapasa cakudya. (Rute 2:14-18) Kodi Naomi adalatiza tani kukomedwa thangwe ra kudeka mtima kwa Bowazi? Iye adati: ‘Iye asimbidwe na Yahova, thangwe adalatiza lufoyi lacadidi kwa wanthu wa moyo na kwa anyakufa.’ (Rute 2:20a) Nzeru za Naomi zidacinja! Pakuyamba iye adalira thangwe ra kubva kuwawa. Ndipo adalewa kuti: ‘Yahova wandiphindukira.’ Koma patsogolo pace iye adadzalewa kuti: ‘Yahova . . . alibe kusiya kulatiza lufoyi lacadidi.’ Kodi n’ciyani cidathandiza Naomi kucinja nzeru zace?

23 Pakumalizira Naomi adadzakwanisa kuwona kuti Yahova akhamuthandiza pa moyo wace. Yahova adaphatisa basa Rute kuti apereke thandizo kuna Naomi pa ulendo bwakuyenda ku Djuda. (Rute 1:16) Bowazi, omwe akhali m’bodzi wa ‘anyakuwalombola,’ mwa lufoyi na mwakudeka mtima adathandiza akazi awiriwo. * (Rute 2:19, 20b) Pinango Naomiyo adalewa mu mtima mwace kuti: ‘Tsapano ndabvesesa, Yahova alibe kundisiya. Iye wakhala nande nthawe yentseneyi.’ (Werengani Salimo 136:23, 26.) Naomi adatenda kwene-kwene thangwe rakuti Rute na Bowazi alibe kumusiya yekha! Wentse adakomedwa kwene-kwene thangwe rakuti Naomi adakhala pomwe wakukondwa ndipo adakhala wakulimba pa kutumikira Yahova.

24. Thangwe ranyi tikufuna kupitiriza kumbalatiza lufoyi lacadidi kuna Akristau anzathu?

24 Kodi tapfunza ciyani m’bukhu la Rute pa nkhani ya lufoyi lacadidi? Lufoyi lacadidi limbaticitisa kuthandiza abale na mpfumakazi zathu omwe akuwawidwa mu mtima. Lufoyiro limbaticitisa kucita ciri-centse comwe tingakwanise kuti tithandize abale wathu. Akulu wa gwere an’funika kumbalimbikisa wale omwe ambacita nyongo kuti alatize lufoyi lacadidi kuna Akristau anzawo. Ifepano tikambawona wale omwe tidawathandiza akukondwa ndipo akukhala wakulimba pa kutumikira Yahova, timbakomedwa kwene-kwene. (Mabasa 20:35) Tsono, kodi ni thangwe liponi lakufunika kwene-kwene lomwe limbaticitisa kupitiriza kulatiza lufoyi lacadidi? Thangwe ndakuti tikufuna kutewezera na kukondwesa Yahova, omwe ‘ngwakudzala na lufoyi lacadidi.’—Kufuluka 34:6; Salimo 33:22.

NYIMBO 130 Khalani Wakulekerera

^ ndi. 5 Yahova ambafuna kuti tilatize lufoyi lacadidi kuna abale na mpfumakazi zathu m’gwere. Tingabvesese bwino thandauzo la lufoyi lacadidi, mwakuwona bzomwe atumiki winango wa Mulungu wakale-kale adacita kuti alatize khalidwe limweri. Mu nkhani ino, tiniwona bzomwe tingapfunze kucokera pa bziratizo bza Rute, Naomi na Bowazi.

^ ndi. 8 Kuti mubvesese bwino nkhaniyi, mungawerenge mwekha makapitulo 1 na 2 ya bukhu la Rute.

^ ndi. 17 Taphatisa basa ciratizo ca mpfumakazi thangwe rakuti tikucezerana nkhani ya Naomi. Koma nfundo za mu nkhaniyi zikuphatambo basa kwa abale.

^ ndi. 23 Kuti mudziwe bzizinji pakulewa bza ugo bwa Bowazi ninga nyakuwalombola, onani nkhani yakuti: “Tsanzirani Chikhulupiriro Chawo—Anali ‘Mkazi Wabwino Kwambiri,’” mu Ntsanza ya Mulindiri ya 1 Outubro, 2012, tsa. 20, Chichewa.