Bzimogeni bzinthu bzimwebzi

Ndokoni pa mbuto ya misolo ya nkhani

NKHANI YAKUPFUNZA 40

Kodi Kukungula Caiko Kumbathandauza Ciyani?

Kodi Kukungula Caiko Kumbathandauza Ciyani?

“[Ndidabwerera] . . . anyakucita pikado kuti akungule.”—LUKA 5:32.

NYIMBO 36 Tikhotcerere Mitima Yathu

BZOMWE TIN’PFUNZA *

1-2. Kodi n’kusiyana kuponi komwe kukhalipo pakati pa amambo awiri, ndipo ni mibvunzo iponi yomwe tin’cezerana mu nkhani ino?

MBATICEZERANENI bza amambo awiri omwe adakhala na moyo kale-kale. M’bodzi adatonga umambo bwa madzinza khumi ya Jirayeri ndipo unango adatonga madzinza mawiri mu umambo bwa Djuda. Napo kuti adakhala mu nthawe zakusiyana, iwo adacita bzinthu bzizinji bzakundendemerana. Amambo awiriwo adapandukira Yahova ndipo adacitisa kuti wanthu wace acite pikado. Iwo akhanamata mirungu yakunama ndipo akhapha wanthu. Tsono, amuna awiriwa akhadasiyana. M’bodzi wa iwo adapitiriza kucita bzinthu bzakuipa mpaka kufa kwace, tsono unangoyo adakungula ndipo adalekereredwa bzinthu bzakuipa bzomwe adacita. Kodi iwo akhali yani?

2 Iwo akhali Akabe, mambo wa Jirayeri na Manase, mambo wa Djuda. Kusiyana komwe kukhalipo pakati pa wanthu awiriwa kungatipfunzise bzinthu bzizinji pa nkhani yakufunika, yomwe ni kukungula. (Mabasa 17:30; Aroma 3:23) Kodi kukungula kumbathandauza ciyani ndipo tingalatize tani kuti takungula? Tin’funika kudziwa bzimwebzi, thangwe tikacita pikado timbafuna kuti Yahova atilekerere. Kuti tigumane mitawiro ya mibvunzoyi, tiniwona momwe ukhaliri moyo wa amambo awiriwa ndipo tiniwonambo bzomwe tingapfunze na bzomwe iwo adacita pa moyo wawo. Ndipo tiniwonambo bzomwe Jezu adapfunzisa pa nkhani ya kukungula.

KODI TINGAPFUNZE CIYANI NA BZOMWE MAMBO AKABE ADACITA?

3. Thangwe ranyi tingalewe kuti Akabe akhali mambo wakuipa?

3 Akabe akhali mambo wacinomwe wa umambo bwa madzinza khumi ya Jirayeri. Iye adalowola Jezabeli, mwana wa mambo wa ku Sidoni, omwe ukhali mzinda wakudala omwe ukhali kudzaulu kwa dzikolo. Malowoziyo yangadacitisa kuti dziko la Jirayeri likhalembo lakudala. Tsono yangadacitisambo kuti mtundu wa Jirayeri uleke kukhala pa uxamwali bwabwino na Yahova. Jezabeli akhanamata Baala ndipo adacitisa Akabe kulimbikisa kunamata kwa pezi-peziko komwe kukhaphatanidza upombo na kupereka wana ninga ntsembe. Pomwe Jezabeli akhali mambo mkazi, moyo wa apolofeta wentse wa Yahova ukhali pa ngozi. Iye adapha apolofeta azinji. (1 Wamambo 18:13) Akabe adacita bzinthu ‘bzizinji bzakuipa pa maso pa Yahova kuposa wamambo wentse wa m’mbuyo mwace.’ (1 Wamambo 16:30) Yahova akhawona bzentse bzomwe Akabe na Jezabeli akhacita ndipo iye akhadziwa bzentse bzomwe iwo akhacitabzo. Tsono, Yahova thangwe ra ntsisi na wanthu wace, iye adawatumizira mpolofeta Eliya kuti akawathandize kucinja mwakamfulumize bzomwe akhacita. Tsono Akabe na Jezabeli adalamba kubva.

4. Kodi Yahova adalewa kuti angadalanga tani Akabe, ndipo Akabeyo adacita ciyani?

4 Na kupita kwa nthawe, Yahova adadzasiya kupirira. Iye adatumiza mpolofeta Eliya kuti akauze Akabe na Jezabeli kuti angadawalanga. Wanthu wentse wa m’banja mwawo angadamala kuphedwa. Akabe alibe kukomedwa na mafala yomwe Eliya adamuuza! Tsono mwakusaya kudikhiririka munthu wakuipayu ‘adabzicepesa.’—1 Wamambo 21:19-29.

Pakuti Mambo Akabe akhalibe kukungula na mtima wentse, iye adaikha mpolofeta wa Mulungu m’kawoko (Onani ndime 5-6) *

5-6. Kodi tikudziwa tani kuti Akabe akhalibe kukungula na mtima wentse?

5 Napo kuti Akabe adabzicepesa pa nthawe imweyire, tsono bzakucita bzace bzidalatiza kuti iye akhalibe kukungula na mtima wentse. Iye alibe kumalisa kunamata Baala komwe wanthu akhacita mu umambo bwace. Ndipo iye alibembo kulimbikisa wanthu kuti ambanamate Yahova. Pakhana bzinthu pomwe bzinango bzomwe Akabe adacita bzomwe bzidalatiza kuti iye akhalibe kukunguladi.

6 Na kupita kwa nthawe, Akabe adakumbira Jehosafati, Mambo wa Djuda, kuti akamuthandize kumenya nkhondo na Asiriya. Tsono Jehosafati omwe akhali mambo wabwino adalewa kuti cakuyamba abvunze mpolofeta wa Yahova kuti awauze bzakucita akanati kuyenda ku nkhondoko. Pakuyamba, Akabe adalamba nzeru imweyi mwa kulewa kuti: ‘Pana munthu m’bodzi omwe tingamubvunze kuti tidziwe bzomwe Yahova akufuna, tsono inepano nimbamuwenga, thangwe iye akanati kulewa kale bzinthu bzabwino pakulewa bza inepano, koma ambandolewa bzakuipa bzokha-bzokha.’ Napo bziri tenepo, iwo adayenda kukabvunza mpolofeta Mikaya. Akabe akhalewa cadidi, mpolofeta wa Mulunguyo adalewa bzinthu bzakuipa pakulewa bza Akabeyo! M’mbuto mwa kukungula acikumbira Yahova kuti amulekerere, Akabe, munthu wakuipayu, adafungirisa m’kawoko mpolofetayu. (1 Wamambo 22:7-9, 23, 27) Napo kuti mamboyu adafungirisa m’kawoko mpolofetayo, tsono iye alibe kutazisa polofesiyayi kukwanisika. Akabe adaphedwa pa nkhondo yomwe idacitika pomwe padandopita ntsiku zing’ono-ng’ono.—1 Wamambo 22:34-38.

7. Kodi Yahova adalewa kuti Akabe akhali munthu wa mtundu wanyi pambuyo pa iye kufa?

7 Pambuyo pa Akabe kufa, Yahova adalewa momwe akhambamuwonera Akabeyo. Pomwe Mambo wabwino Jehosafati adabwerera na moyo kucokera ku nkhondo, Yahova adatumiza mpolofeta Jehu kuti akamutsimule thangwe ra uxamwali bomwe akhanabo na Akabe. Mpolofeta wa Yahova adalewa kuti: ‘Kodi ni munthu wakuipa omwe imwepo mun’funika kumuthandiza, ndipo kodi ni wanthu omwe ambawenga Yahova, omwe imwepo mun’funika kumbawafuna?’ (2 Nkhani 19:1, 2) Onani, bzingadakhala kuti Akabe adakunguladi na mtima wentse, mpolofetayu angadalewa lini kuti iye akhali munthu wakuipa omwe akhawenga Yahova. Kulewa cadidi, napo kuti Akabe adalatiza kukhumbula, koma iye alibe kukungula na mtima wentse.

8. Kodi tikupfunza ciyani pa nkhani ya kukungula kucokera pa bzomwe Akabe adacita?

8 Kodi tingapfunze ciyani na bzomwe Akabe adacita? Pomwe Akabe adauzidwa kuti iye na banja lace angadalangidwa, adabzicepesa. Iye adacita bwino kubzicepesako. Tsono bzomwe adadzacita na kupita kwa nthawe bzidalatiza kuti iye akhalibe kukungula na mtima wace wentse. Kukungula kumbathandauza bzinthu bzizinji sikuti kundokhumbula pang’ono pa bzomwe tacita. Mbaticezeraneni ciratizo cinango comwe cin’tithandiza kubvesesa thandauzo la kukungula caiko.

KODI TINGAPFUNZE CIYANI NA BZOMWE MAMBO MANASE ADACITA?

9. Thangwe ranyi tingalewe kuti Manase akhali mambo wakuipa kwene-kwene?

9 Pomwe padapita magole 200, Manase adakhala mambo wa Djuda. Manase adacita bzinthu bzakuipa kwene-kwene kuposa bzomwe Akabe adacita! Bibliya limbati: ‘Iye adacita bzinthu bzakuipa bzizinji kwene-kwene bzomwe Yahova adanyantsidwa nabzo.’ (2 Nkhani 33:1-9) Manase adamangira maguwa ya ntsembe mirungu yakunama, ndipo adaikha cifanikiso cakusema ca mtanda wakupambulika comwe cikhalatiza makhalidwe ya upombo mu nyumba yakucena ya Yahova! Iye akhacita bza matsenga, bzakuvimira-vimira na kuwombeza. Iyembo ‘adacosa mulopa muzinji wakusaya kuphonya.’ Iye adapha wanthu azinji ndipo ‘adacontha wana wace caiwo pa moto,’ kuti apereke ntsembe kuna mirungu yakunama.—2 Wamambo 21:6, 7, 10, 11, 16.

10. Kodi Yahova adalanga tani Manase, ndipo Manaseyo adacita ciyani?

10 Ninga Akabe, Manase akhana mtimbo ndipo adalamba kutetekera mafala yomwe mpolofeta wa Yahova adamuuza. Pakumalizira ‘Yahova adabweresera Djuda akulu-akulu wa acikunda wa mambo wa Asiriya ndipo iwo adaphata Manase pomwe akhadabisalika m’cidindi. Adamumanga na bzingwe bza mkuwa ndipo adamutenga aciyenda naye ku Babiloniya.’ Pomwe Manase akhali m’kawoko ku Babiloniya, adakumbukira kwene-kwene bzomwe adacita. Iye ‘adapitiriza kubzicepesa kwene-kwene kwa Mulungu wa makolo yace’ ndipo adacita bzizinji kuposa bzimwebzo. ‘Iye adadandaulira Yahova Mulungu wace kuti amubvere ntsisi.’ Kulewa cadidi, Manase ‘adapitiriza kupemba kwa iye.’ Mwamuna wakuipayu, akhacinja makhalidwe yace. Iye adayamba kuwona kuti Yahova ni ‘Mulungu wace,’ ndipo alibe kulekeza kupemba kwa iye.—2 Nkhani 33:10-13.

Pakuti Mambo Manase adakungula na mtima wentse, iye adacita nyongo kuti amalise kunamata kwakunama (Onani ndime 11) *

11. Mwakubverana na 2 Nkhani 33:15, 16, kodi Manase adalatiza tani kuti adakunguladi?

11 Na kupita kwa nthawe, Yahova adatawira mipembo ya Manase. Yahova adakwanisa kuwona kuti Manase akhadacinjadi thangwe ra bzinthu bzomwe iye akhalewa mu mpembo. Tenepo, Yahova adatetekera Manase pomwe iye adakumbira kuti amulekerere na kumubvumiza kukhala pomwe mambo. Manase adalokotera mpata umweyo kuti alatize kuti akhadakunguladi. Iye adacita bzinthu bzomwe Akabe alibe nakubzicitako. Iye adacinja makhalidwe yace, ndipo adacita ciri-centse kuti amalise kunamata kwakunama na kulimbikisa wanthu kuti anamate Yahova. (Werengani 2 Nkhani 33:15, 16.) Kuti Manase akwanise kucita bzimwebzi akhafunika kukhala wakukhwimika na wacikhulupiro, thangwe rakuti pomwe iye akhanati kukungula, adacitisa adzinza wace, nduna zace na wanthu azinji kuti anamate mirungu yakunama magole mazinji. Tsono pomwe Manase akhakalamba, iye adayezera kumalisa bzinthu bzakuipa bzomwe adacita. Bzikuwoneka kuti iye adakhala ciratizo cabwino kwa mzukulu wace Josiya, pomwe akhali mng’ono. Tenepo, Josiyayo adadzakhala mambo wabwino kwene-kwene.—2 Wamambo 22:1, 2.

12. Kodi tingapfunze ciyani pa nkhani ya kukungula kucokera pa bzomwe Manase adacita?

12 Kodi tingapfunze ciyani na bzomwe Manase adacita? Iye adabzicepesa ndipo adacita pomwe bzinthu bzinango bzizinji. Iye adapemba kwa Mulungu kukumbira kuti amubvere ntsisi, adacinja makhalidwe yace, ndipo adacita nyongo kuti amalise bzinthu bzakuipa bzomwe adacita. Ndipo iye adacitambo bzinthu bzentse bzomwe angadakwanisa kuti anamate Yahova na kuthandizambo winango kucita bzibodzi-bodzibzo. Ciratizo ca Manase cingathandize napo wale omwe adacita bzinthu bzakuipa kwene-kwene. Bzimwebzi ni umboni bwamphanvu bwakuti Yahova Mulungu ngwabwino ndipo ‘ngwakukonzeka kulekerera.’ (Salimo 86:5) Yahova ambalekerera wale omwe ambakungula na mtima wawo wentse.

13. Fotokozani ciratizo comwe cingatithandize kubvesesa kufunika kwa kukungula.

13 Manase alibe kundokhumbula pa pikado zomwe adacita, koma adacita bzinthu bzizinji. Bzimwebzi bzikutipfunzisa cinthu cakufunika kwene-kwene pa nkhani ya kukungula kwa cadidi. Tiyezezere kuti imwepo mwayenda kukagula bolo. Pomwe mwafika, mwauza nyakugulisayo kuti mukufuna bolo, tsono iye n’kukupasani dzai. Kodi mungakomedwe na bzomwe acitabzo? Ne, mungakomedwe lini! Napo acikuuzani kuti dzairo ni ngwedegero yomwe ambaphikira nayo mabolo, kodi mungakomedwe? Ne, mun’komedwa lini basi. Mpsibodzi-bodzimbo, Yahova ambakumbira kuti munthu omwe acita pikado akungule. Nyapikado akakhumbula pikado yomwe wacita, bzimwebzi mpsabwino kwene-kwene. Thangwe kukhumbulako ni ngwedegero yakukungula, tsono mpsakukwanira lini. Kodi n’ciponi cinthu cinango comwe nyapikadoyo an’funika kucita? Timbapfunza bzizinji na ciratizo cakuphata mtima comwe Jezu adacifotokoza.

KUKUNGULA KWACADIDI

Pomwe mwana wakutaika adazindikira kuti waphonya, iye adacita ulendo bwakubwerera kumui (Onani ndime 14-15) *

14. Kodi mwana wakutaika wa m’ciratizo ca Jezu adalatiza tani kuti akhadakungula?

14 Jezu adalewa ciratizo cakulimbikisa cakulewa bza mwana wakutaika comwe ciri pa Luka 15:11-32. Mwanayo adapandukira pai wace, adacoka pamui ndipo adacita ulendo aciyenda ku “dziko lakutali.” Komwe iye adayendako adakakhala na moyo wakuipa kwene-kwene. Tsono pomwe bzinthu pa moyo wace bzidayamba kunesa, iye adayamba kukumbukira bzinthu bzomwe adacita. Mwanayo adazindikira kuti moyo wace ukhali bwino kwene-kwene pomwe akhali kumui kwa pai wace. Pakulewa bza mwana wakutaikayo, Jezu adalewa kuti “nzeru zidamubwerera.” Iye adakumbuka bza kubwerera kumui acikakumbira pai wace kuti amulekerere. Bzikhali bzakufunika kwene-kwene kwa mwanayo kuzindikira bzinthu bzakuphonyeka bzizinji bzomwe akhadacita. Kodi ndibzo basi bzomwe iye akhafunika kucita? Ne. Iye akhafunika kucinja makhalidwe yace.

15. Kodi mwana wakutaika wa mu ciratizo ca Jezu adalatiza tani kukungula?

15 Mwana wakutaika ule adalatiza kuti akhadakunguladi na mtima wentse pa bzomwe akhadacita. Iye adafamba mtantho ukulu kubwera kumui. Pomwe iye adalewalewa na pai wace adati: “Pai, ndaphonyera Mulungu ndipo ndaphonyerambo imwepo. Ndipo nin’themera lini pomwe kucemeredwa mwana wanu.” (Luka 15:21) Mwanayo adalatiza kuti akhafuna pomwe kukhala pa uxamwali na Yahova mwa kufotokoza bzomwe adaphonya. Iye adazindikirambo kuti pai wace adawawidwa na bzomwe adacitabzo. Tenepo, iye akhali wakukonzeka kucita ciri-centse comwe angadakwanisa kuti akhale pomwe pa uxamwali bwabwino na pai wacewo. Kuti akwanise kucita bzimwebzi, iye akhali wakukonzeka kukhala nyabasa wa pai wacewo! (Luka 15:19) Imweyi ni nkhani yakuthandiza kwene-kwene kuna akulu wa gwere. Nkhaniyo ingawathandize akakhala kuti akufuna kudziwa penu munthu omwe wacita pikado ikulu wakunguladi ayai ne.

16. Thangwe ranyi bzinganese kuna akulu wa gwere kudziwa penu munthu omwe wacita pikado wakunguladi?

16 Bziribe kupusa kuna akulu wa gwere kudziwa penu munthu omwe wacita pikado ikulu wakunguladi na mtima wentse ayai ne. Thangwe ranyi? Thangwe rakuti akulu ambadziwa lini bza mu mtima mwa munthu. Tenepo, iwo ambayezera kugumana umboni bwakulatiza kuti m’bale omwe wacita pikadoyo wacinja ndipo akunyantsidwa na bzomwe wacitabzo. Nthawe zinango, munthu angacite pikado ikulu kwene-kwene mwakuti akulu omwe akuceza naye angatsimikizire lini kuti iye wakunguladi na mtima wentse.

17. (a) Kodi n’ciyani comwe cikulatiza kuti munthu angakhale alibe kukungula na mtima wentse napo iye acilewa kuti akhumbula? (b) Mwakubverana na 2 Akolinto 7:11, n’ciyani comwe munthu omwe wakungula na mtima wentse an’funika kucita?

17 Onani ciratizoci. M’bale wamala magole mazinji akucita upombo mwakubwereza-bwereza. M’mbuto mwakukumbira thandizo, iye akubisira mkazace, axamwali wace na akulu wa gwere bzomwe akucitabzo. Pakumalizira pace, akulu wa gwere aidziwa nkhaniyo. Pomwe akulu akumuuza kuti ana umboni bwakuti iye wacita upombo, m’baleyo akubvuma bzomwe wacitabzo ndipo akuwoneka kuti wakhumbula kwene-kwene. Kodi bzimwebzi mpsakukwanira kuti iye alekereredwe? Akulu wa gwere ambafunika kutsimikiza bzinthu bzizinji sikuti kundowona kuti munthuyo wakhumbula basi. Bzimwebzi bziribe kundocitika thangwe ra kusaya kukumbuka bwino kwa munthuyo, iye akhambacita pikadoyo kuyambira kale-kale. Munthu wakucita pikadoyo alibe kucita kukalewa yekha, koma acita kuphatiwa. Tenepo, akulu wa gwere an’dzafunika kuwona umboni bwakuti munthu omwe acita pikadoyo acinjadi makumbukidwe yace, momwe ambabvera na makhalidwe yace kubodzi. (Werengani 2 Akolinto 7:11.) Pangatenge nthawe kuti munthuyo acinje na kulatiza kuti wakunguladi na mtima wentse. Tenepo, munthuyo angacosedwe m’gwere lacikristau acibakakhala kunja.—1 Akolinto 5:11-13; 6:9, 10.

18. Kodi munthu wakucosedwa ambalatiza tani kuti wakunguladi na mtima wentse, ndipo n’ciyani cimbacitika kuna iye?

18 Kuti munthu wakucosedwa alatize kuti wakungula na mtima wentse, iye an’funika kumbabwera ku mitsonkhano nthawe zentse na kubvera malango ya akulu wa gwere yakuti akhale na ndondomeko yabwino ya kupemba na kupfunza Bibliya ntsiku zentse. Iye an’funikambo kucita nyongo yakutcenkha bzinthu bzomwe bzingamucitise kubwerera pomwe pa pikado yomwe adacitayo. Iye akacita ciri-centse comwe angakwanise kuti akhale pomwe pa uxamwali na Yahova, Yahova an’dzamulekerera ndipo akulu wa gwere an’dzamuthandiza kucita pomwe mbali ya gwere. Akulu wa gwere akayezera kuwona penu munthu wakunguladi na mtima wentse ayai ne, iwo ambadziwa kuti nkhani iri-yentse njakusiyana na inzace. Tenepo, iwo ambawona bwino-bwino nkhani iri-yentse payokha ndipo ambatcenkha kucita bzinthu mwakuuma mtima na munthu omwe wacita pikadoyo.

19. Kodi kukungula kwa cadidi kumbaphatanidza ciyani? (Zakiyeri 33:14-16)

19 Tapfunza kuti mpsakukwanira lini kuna nyakucita pikado kundolewa kuti wakungula pambuyo pakucita pikado ikulu. Iye an’funika kucinja momwe ambakumbukirira, momwe ambabvera na kucita bzinthu bzakulatiza kuti wakunguladi. Bzimwebzi bzikuphatanidza kusiya bzinthu bzakuipa bzomwe akhacita, aciyamba pomwe kubvera mitemo ya Yahova. (Werengani Zakiyeri 33:14-16.) Thupo lakuyambirira lomwe nyakucita pikado an’funika kukhala nalo ndiro kukhala pomwe pa uxamwali bwabwino na Yahova.

THANDIZANI ANYAPIKADO KUTI AKUNGULE

20-21. Kodi ifepano tingathandize tani munthu omwe wacita pikado ikulu?

20 Jezu adafotokoza mbali ibodzi yakufunika kwene-kwene pa utumiki bwace pomwe adati, ndidabwerera “anyakucita pikado kuti akungule.” (Luka 5:32) Ifepanombo tin’funika kukhala na mtima ubodzi-bodziyu. Tiyezezere kuti ifepano tadziwa kuti xamwali wathu wacita pikado ikulu. Kodi tin’funika kucita ciyani?

21 Ifepano tingamupweteke xamwali wathuyo tikasaya kuuza akulu wa gwere pikado yomwe wacitayo. Bzimwebzi bzingayende lini patali, thangwe Yahova akuwona. (Mimwani 5:21, 22; 28:13) Imwepo mungamuthandize xamwali wanu mwa kumukumbusa kuti akulu wa gwere an’funa kumuthandiza. Xamwali wanuyo akalamba kukauza akuluwo, imwepo mun’funika kukawauza bza nkhaniyo. Mukacita bzimwebzi, mun’dzalatiza kuti mukufunadi kumuthandiza, thangwe uxamwali bwace na Yahova buli pa ngozi.

22. Kodi tin’dzacezerana ciyani mu nkhani yakutewera?

22 Tsono, tani penu munthu wacita pikado ikulu ndipo akulu awona kuti mpsakufunika kuti iye acosedwe m’gwere? Kodi bzimwebzi bzikufuna kulewa kuti akulu alibe kumubvera ntsisi? Mu nkhani yakutewera, tin’dzacezerana momwe Yahova ambalangira anyapikado mwa ntsisi na momwe tingamutewezerere.

NYIMBO 103 Akulu wa Gwere ni Mphaso Yakucokera kwa Yahova

^ ndi. 5 Kukungula caiko kumbathandauza bzinthu bzizinji sikuti kundolewa kuti tikukhumbula thangwe ra pikado yomwe tacita. Mwakuphatisa basa bziratizo bza Mambo Akabe, Mambo Manase na ciratizo comwe Jezu adacifotokoza cakulewa bza mwana wakutaika, nkhani ino in’tithandiza kubvesesa kuti kukungula caiko kumbathandauza ciyani. Ndipo in’fotokozambo bzomwe akulu wa gwere an’funika kukumbukira kuti akwanise kuwona penu m’bale ayai mpfumakazi omwe acita pikado akunguladi bzacadidi.

^ ndi. 60 BZOMWE BZIKUCITIKA PA CITHUNZI-THUNZI: Mambo Akabe adakalipa ndipo akuuza alindiri wace kuti atenge Mikaya, mpolofeta wa Yahova, kuti akamufungire m’kawoko.

^ ndi. 62 BZOMWE BZIKUCITIKA PA CITHUNZI-THUNZI: Mambo Manase akuuza anyabasa wace kuti apfudze bzifanikiso bzomwe akhadabziikha mu templo.

^ ndi. 64 BZOMWE BZIKUCITIKA PA CITHUNZI-THUNZI: Mwana wakutaika waneta kwene-kwene na kufamba ndipo iye akukomedwa pomwe akukwanisa kuwona kumui na patali.