Bzimogeni bzinthu bzimwebzi

Ndokoni pa mbuto ya misolo ya nkhani

NKHANI YAKUPFUNZA 22

NYIMBO 127 Mtundu wa Munthu Omwe Ndin’funika Kukhala

Kodi Tingakhale Tani na Umakhadzi Bomwe Bungatumbizise Yahova?

Kodi Tingakhale Tani na Umakhadzi Bomwe Bungatumbizise Yahova?

‘Unthu bwakubisika bwa mu mtima . . . [ni] bwakufunika kwene-kwene.’1 PEDRU 3:4.

CAKULINGA CA NKHANIYI

Mu nkhani ino, tiniwona momwe wanthu omwe ali pa umakhadzi angacitire bzakusankhula bza nzeru na momwe wanthu winango wa m’gwere angawathandizire.

1-2. Kodi wanthu winango ambabva tani akakhala ali pa umakhadzi?

 WANTHU akakhala ali pa umakhadzi, imweyi imbakhala nthawe yakudekeza kwene-kwene. Penu imwepo muli pa umakhadzi bzikuwonekeratu kuti mukufunisisa kuti nthawe imweyi ikhalembo yakudekeza kwene-kwene. Ndipo kwa mabanja mazinji, nthawe imweyi imbakhalambo yakudekeza. Mpfumakazi inango ya ku Etiópia yakucemeredwa Tsion, a idalewa kuti: “Nthawe ya cikondweso yomwe ndidakhala nayo pa moyo wangu ni pomwe inepano na abayangu tikhali pa umakhadzi. Tikhambaceza nkhani zakufunika ndipo tikhambakondwambo kwene-kwene. Ndidakomedwa kwene-kwene pomwe ndidadziwa kuti ndagumana munthu omwe ambandifuna ndipo inepano nimbamufunambo.”

2 M’bale munango, waku Holanda, wakucemeredwa Alessio, adalewa kuti: “Ndidakomedwa kwene-kwene kudziwana na mkazangu pomwe tikhali pa umakhadzi, tsono pa nthawe yomwe tikhali pa umakhadziyo tidagumanambo na mabvuto.” Mu nkhani ino, tin’cezerana bza mabvuto manango na nfundo za m’Bibliya zomwe zingathandize wanthu omwe ali pa umakhadzi kuti akhale na umakhadzi bwabwino.

CAKULINGA CA UMAKHADZI

3. Kodi cakulinga ca umakhadzi n’ciponi? (Mimwani 20:25)

3 Napo kuti umakhadzi ni bwakudekeza, mwamuna na mkazi an’funika kuwona kufunika kwa umakhadzibo thangwe bungacitise kuti iwo alowolane. Pa ntsiku ya malowozi, mwamuna na mkazi ambalumbira kwa Yahova kuti an’dzalemekezana na mtima wentse mpaka moyo wawo wentse. Pomwe tikanati kucita lumbiro liri-lentse tin’funika kuikumbukira nkhaniyo mwakusamala. (Werengani Mimwani 20:25.) Ndipo bzimwebzi bzimbaphatanidzambo lumbiro la banja. Umakhadzi bumbacitisa kuti mwamuna na mkazi adziwane bwino acicita cakusankhula. Nthawe zinango, cakusankhula cimweci cimbakhala kulowolana ayai kumalisa umakhadzibo. Mwamuna na mkazi akasankhula kumalisa umakhadzi bzimwebzi bzin’funa lini kulewa kuti awiriwo acita cinthu cakuphonyeka. M’mbuto mwace, iwo azindikira kuti an’themera lini kulowolana.

4. Thangwe ranyi tin’funika kumbawona bzinthu mwakuthemera pakulewa bza umakhadzi?

4 Mpsakufunika kwene-kwene kuti wanthu omwe ali lini pa banja adziwe kuti wanthu awiri akakhala ali pa umakhadzi iwo ambafuna kudziwa penu angalowolane ayai ne. Bzimwebzi bzikuthandauza kuti iwo angayambe lini umakhadzi na munthu omwe iwo akudziwa kuti angalowolane lini naye. Wanthu omwe ali lini pa banja ndiwo lini okha omwe akufunikira kudziwa nfundo imweyi. Tentsenefe tin’funika kukumbukira bza cakulinga ca umakhadzi. Mwa ciratizo, wanthu winango ambakumbuka kuti penu wanthu awiri ali pa umakhadzi iwo an’funika kulowolana. Kodi bzimwebzi bzimbacitisa Akristau omwe alibe kulowolana akhale na makumbukidwe yaponi? Mpfumakazi inango yakusaya kulowodwa yakucemeredwa Melissa, yomwe imbakhala ku Estados Unidos, idati: “M’bale na mpfumakazi akakhala ali pa umakhadzi abale winango ambadikhirira kuti iwo alowolane. Thangwe ra bzimwebzi wanthu winango omwe ali pa umakhadzi ambapitiriza na umakhadzibo napo kuti akubverana lini. Wanthu winango ambalewa kuti bziri bwino kundoleka na kukhala pa umakhadzipo. Bzimwebzi bzingabwerese nsunamo kwene-kwene.”

DZIWANANI BWINO

5-6. Kodi wanthu awiri omwe ali pa umakhadzi an’funika kudziwana pa bzinthu bziponi? (1 Pedru 3:4)

5 Penu imwepo muli pa umakhadzi, n’ciyani cingakuthandizeni kudziwa penu mun’lowolanadi ayai ne? Dziwanani bwino. Pinango pentse imwepo mwadziwa bzinthu bzinango kwa munthu omwe munaye pa umakhadziyo pomwe mukhanati kuyamba umakhadzibo. Koma tsapano imwepo muna mwayi wakudziwa “unthu bwakubisika bwa mu mtima.” (Werengani 1 Pedru 3:4.) Pomwe imwepo muli pa umakhadzi mun’dzadziwa uxamwali bomwe mwanzanuyo anabo na Yahova, makhalidwe yace na momwe iye ambakumbukira. Na kupita kwa nthawe imwepo mungadzatawire mibvunzo ninga iyi: ‘Kodi munthu umweyu angakhale mwanzangu wabwino wa m’banja?’ (Mimwani 31:26, 27, 30; Aefezo 5:33; 1 Timotio 5:8) ‘Kodi ningakwanise kumulatiza lufoyi lomwe iye akufunikira na kumubvesesa ndipo iye acicitambo bzibodzi-bodzibzo kuna inepano? Kodi mpsakupusa kwa inepano kumulekerera bzakuphonya bzace?’ b (Aroma 3:23) Pomwe mukudziwana, lekani kumbandokumbukira kundendemerana komwe munako, koma mbawonani penu mun’dzakwanisa kuzolowerana bzakucita.

6 Kodi ni bzinthu bzinango bziponi bzomwe mun’funika kudziwa kwa mwanzanuyo pa nthawe ya umakhadzi? Pomwe mukanati kuyamba kumufunisisiratu munthuyo, imwepo mun’funika kuceza naye nkhani zakufunika ninga bzakulinga bza munthuyo. Tsono tani pakulewa bza bzinthu ninga thanzi, nkhani ya kobiri na bzinthu bzomwe bzidakucitikirani kale-kale? Ni nkhani lini zentse zomwe mumbafunikira kucezerana pomwe mukuyamba umakhadzi. (Ndendemezerani na Juwau 16:12.) Penu mukuwona kuti pana mibvunzo minango yomwe mungamutawire lini mwanzanuyo pa nthaweyo, muuzeni. Tsono na kupita kwa nthawe mwanzanuyo an’dzafunikira kudziwa nkhani zimwezo kuti akwanise kucita cakusankhula. Na tenepo, imwepo mun’dzafunikira kumufotokozera nkhani zimwezi mwakusaya kumubisira ciri-centse.

7. Kodi wanthu awiri omwe ali pa umakhadzi angadziwane tani bwino? (Onani kwadru yakuti “ Mukakhala Muli pa Umakhadzi na Munthu Omwe ali Kutali.”) (Onani bzithunzi-thunzi.)

7 Kodi tingakwanise tani kudziwa unthu bwa mkati bwa munthu? Imwepo mungakwanise kubudziwa mwa kumbamucita mibvunzo na kumbatetekerana mwatceru. Imwepo awirimwe mungambacezerane momwe mukubvera mucimbaleka kubisa cinthu ciri-centse pomwe mukutawira. (Mimwani 20:5; Tiyago 1:19) Imwepo mungambacite bzinthu pabodzi ninga kudya pabodzi, kuzunga ku mbuto komwe kumbagumanika wanthu wazinji na kumbapalizira pabodzi kuti mumbakwanise kumbaceza. Imwepombo mungambapfunze bzinthu bzizinji bza winango na mwanzace pomwe muli pabodzi na axamwali wanu na wanthu wa m’banja mwanu. Kuthumizira bzimwebzi, citani bzinthu bzomwe bzin’kuthandizani kuwona momwe mwanzanuyo ambacitira bzinthu bzakusiyana-siyana na momwe ambacitira na wanthu winango. Onani bzomwe m’bale munango wa ku Holanda, wakucemeredwa Aschwin, adacita. Iye adalewa momwe umakhadzi bwace na Alisia bukhaliri, iye adati: “Tikhambacita mabasa yomwe yangadatithandiza kuti tidziwane bwino. Nthawe zizinji tikhambacita bzinthu ninga kuphika pabodzi ayai kucita basa linango pabodzi. Pa nthawe imweyi, tikhakwanisa kuwona makhalidwe yabwino na bzakuphonya bza winango na mwanzace.”

Imwepo mukambacita bzinthu pabodzi na kumbaceza pomwe muli pa umakhadzi bzin’dzacitisa kuti mudziwane bwino (Onani ndime 7-8)


8. Kodi ni phindu liponi lomwe wanthu awiri omwe ali pa umakhadzi angakhale nalo akambacita bzinthu bzauzimu pabodzi?

8 Imwepo mungadziwanembo bwino mwakumbacita bzinthu bzauzimu pabodzi. Imwepo mukapita m’banja mun’dzafunikira kupambula nthawe kuti mumbacite kunamata kwa pa banja kuti Mulungu acite mbali ya banja lanu. (Mpalizi 4:12) Na tenepo, pinango imwepo mungambapambule nthawe yakucita bzinthu bzauzimu pabodzi pomwe mukali pa umakhadzi. N’cadidi kuti umakhadzi ni banja lini ndipo m’bale ni msolo lini wa banja pa nthawe imweyi. Na tenepo, pomwe imwepo mukupfunza pabodzi nthawe zentse mun’dzakwanisa kuwona uxamwali bomwe mwanzanuyo anabo na Yahova. Max na Laysa, lomwe ni banja linango la ku Estados Unidos, lidagumana phindu linango. Iye adati: “Pomwe ndidayamba umakhadzi bwathu tidayamba kupfunza mabukhu yomwe yakhalewa bza umakhadzi, banja na moyo wa m’banja. Thangwe ra kupfunza mabukhu yamweya tidayamba kumbacezerana nkhani zinango zakufunika zomwe tingadakwanisa lini kuziyambisa.”

NFUNDO ZINANGO ZOMWE MUN’FUNIKA KUZIKUMBUKIRA

9. Kodi ni bzinthu bziponi bzomwe wanthu omwe ali pa umakhadzi an’funika kukumbukira akafuna kusankhula wanthu omwe angawauze bza umakhadzi bwawo?

9 Kodi mun’funika kuuza yani bza umakhadzi bwanu? Pa nkhani imweyi cakusankhula n’ca awirimwe. Imwepo mukayamba umakhadzi pinango mungasankhule kuuza wanthu ang’ono-ng’ono. (Mimwani 17:27) Mukacita tenepo, imwepo mun’dzatcenkha kupenukira bza umakhadzi bwanubo na kungingimizidwa kucita bzakusankhula. Tsono mukaleka kuuza munthu imwepo mungambacite bzinthu mwakabise-bise kuti wanthu aleke kudziwa. Tsono kucita bzimwebzi kungakucitiseni kuti mucite bzinthu bzakuphonyeka. Na tenepo, bzingakhale bza nzeru kuuza wanthu winango omwe angakupaseni malango yabwino na kukuthandizani mu njira zinango zakusiyana-siyana. (Mimwani 15:22) Mwa ciratizo, imwepo mungasankhule kuuza wanthu winango wa m’banja mwanu, axamwali wanu omwe mbakukhwima mwauzimu na akulu wa gwere.

10. N’ciyani comwe wanthu awiri omwe ali pa umakhadzi angacite kuti akhale na makhalidwe yomwe yangakondwese Yahova? (Mimwani 22:3)

10 Kodi imwepo mungacitise tani kuti umakhadzi bwanu bukhale bwakulemekezeka? Pomwe lufoyi lanu likukula awirimwe mun’dzayamba kufunana kwene-kwene. N’ciyani cingakuthandizeni kuti muleke kucita cinthu comwe cingakondwese lini Yahova? (1 Akolinto 6:18) Tcenkhani kumbaceza nkhani za upombo, kumbakhala pa mwekha na kumwa kwene-kwene. (Aefezo 5:3) Thangwe kucita bzinthu bzimwebzi kungathumizire cikhumbo cakufuna kucita malume ya pamphasa ndipo bzingakutaziseni kucita bzinthu bzomwe mpsabwino. Cingakhale cinthu ca nzeru imwepo nthawe zentse kumbacezerana momwe mungambalemekezerane winango na mwanzace na kumbalemekezambo malamulo ya Yahova. (Werengani Mimwani 22:3.) Onani bzomwe bzidathandiza Dawit na Almaz wa ku Etiópia. Iwo adati: “Tikhambaceza kwene-kwene komwe kukhana wanthu azinji ayai pomwe tikhakhala na axamwali wathu. Tikhambakhala lini awiri-wiri m’karo ayai kumui. Kucita bzimwebzo kukhatithandiza kuti titcenkhe kucita bzinthu bzakuipa.”

11. Kodi ni bzinthu bziponi bzomwe wanthu awiri omwe ali pa umakhadzi an’funika kukumbukira pa nkhani yakulatizana lufoyi?

11 Kodi wanthu omwe ali pa umakhadzi angambacitirane bzinthu bzinango bzakulatiza kuti ambafunana? Inde, pomwe lufoyi lanu likukula imwepo mungambacitirane bzinthu bzakulatiza kuti mumbafunana mu njira yakuthemera. Tsono bzikhumbo bzanu bzakucita malume ya pamphasa bzikakula, bzingakhale bzakunesa kwene-kwene kucita cakusankhula ca nzeru na mwanzanu. (Nyimbo ya Salomau 1:2; 2:6) Kuthumizira bzimwebzi, pomwe mumbakhala mukucitirana bzinthu bzakulatiza kuti mumbafunana bzingakhale bzakunesa kwene-kwene kubziphata ndipo bzingacitise kuti mucite bzinthu bzomwe bzimbakondwesa lini Yahova. (Mimwani 6:27) Pomwe mukuyamba umakhadzi bwanu cezeranani malamulo ya Yahova kuti muwone penu mungadzacitirane bzinthu bzinango bzakulatiza kuti mumbafunana ayai ne. c (1 Atesalonika 4:3-7) Imwepo na mwanzanuyo mungambabzibvunze kuti: ‘Kodi wanthu wa komwe timbakhala kuno angatiwone tani tikambacita bzinthu bzimwebzi? Kodi bzimwebzi bzingacitise kuti m’bodzi wa ifepano akhale na cikhumbo cakuipa?’

12. Wanthu omwe ali pa umakhadzi akanesana, n’ciyani comwe iwo an’funika kukumbukira?

12 Kodi mungacite tani mukakhala mukugumana na mabvuto ayai mukubvesesana lini? Penu mumbanesana nthawe zinango, kodi bzimwebzi bzin’funa kulewa kuti ndimwe lini wakuthemerana? Ne, thangwe mabanja yentse nthawe zinango yambanesana. Banja lakulimba nda wanthu awiri omwe ambalemekezana, na omwe mbakukonzeka kucinja bzomwe iwo ambafuna kuti bzibverane na bzomwe mwanzawo wa m’banja ambafuna. Momwe imwepo mumbacitira mukakhala mukugumana na mabvuto ntsiku zino bzimbalatiza momwe imwepo mun’dzakhalira m’banja mwanu. Imwepo na mwanzanuyo mungabzibvunze kuti: ‘Kodi timbacezerana nkhaniyo mwakugwa mpfuwa na mwa ulemu? Kodi timbabvuma bzomwe taphonya ndipo timbayezera kukonza bzomwe taphonyabzo? Kodi timbakulumiza kupepesana na kulekererana tikaphonyerana?’ (Aefezo 4:31, 32) Na tenepo penu imwepo mumbakhalira kupopotezana ayai kunesana kawiri-kawiri pomwe muli pa umakhadzi bzimwebzi bzin’dzacinja lini mukadzalowolana. Penu imwepo mukuwona kuti mwanzanuyo ni munthu lini omwe mungathemere kulowolana naye, cingakhale cakusankhula ca nzeru kumalisa umakhadzibo. d

13. Kodi n’ciyani comwe cingathandize wanthu omwe ali pa umakhadzi kusankhula kukula kwa nthawe yomwe angamale ali pa umakhadzipo?

13 Kodi mun’funika kukhala pa umakhadzi kwa nthawe itali tani? Mukasaya kukhala na nthawe yakukwanira kuti mucite cakusankhula, bzinthu bzingadzafambe lini bwino. (Mimwani 21:5) Na tenepo, mun’funika kukhala na nthawe yakukwanira muli pa umakhadzi kuti mukwanise kumudziwa bwino mwanzanuyo. Tsono, imwepo mun’funika lini kukhala pa umakhadzi nthawe ikulu kwene-kwene. Bibliya limbalewa kuti: “Cinthu comwe ukhacidikhirira cikasaya kucitika, cimbaduwalisa mtima.” (Mimwani 13:12) Imwepo mukamala nthawe ikulu kwene-kwene muli pa umakhadzi, bzimwebzo bzingacitise kuti bzikhale bzakunesa kuti mukhale wakupirira ku bzikhumbo bzakucita malume ya pamphasa. (1 Akolinto 7:9) M’mbuto mwa kumbakumbukira kwene-kwene bza umakhadzibo, bzibvunzeni kuti: ‘Kodi pana bzinthu bzinango bzomwe ndikufunikira kudziwa kuti ndiwone penu ningalowolane naye ayai ne?’

KODI WANTHU WINANGO ANGATHANDIZIRE TANI WALE OMWE ALI PA UMAKHADZI?

14. Kodi wanthu winango angathandizire tani wanthu omwe ali pa umakhadzi? (Onani cithunzi-thunzi.)

14 Penu tikudziwa wanthu awiri omwe ali pa umakhadzi, kodi tingawathandize tani? Tingawacemere kuti tidzadye nawo kumui kwathu, kucita nawo kunamata kwa pa banja na kucita nawo masenzeka. (Aroma 12:13) Pa nthawe ninga zimwezi, iwo angakwanise kudziwana bwino-bwino. Pinango imwepo mungambacoke nawo pabodzi, kazunga nawo m’karo mwanu ayai mungawacemere kuti mudzaceze nawo kumui kwanu kuti iwo aleke kukhala awiri-wiri. (Agalatiya 6:10) Alisia, omwe tamufotokoza kale pakuyamba ule akukumbukira bzomwe iye na Aschwin akhakomedwa nabzo. Iye adati: “Tikhakomedwa kwene-kwene pomwe abale winango akhambatiuza kuti tiyende kumui kwawo tikafuna kuceza koma sikuti kwa tekha.” Wanthu awiri omwe ali pa umakhadzi akakukumbirani kuti mukakhale nawo pabodzi onani umweyu ninga mwayi wakuwathandizira. Tcenkhani kuwasiya okha-okha, koma dziwanimbo kuti pana nkhani zinango zomwe angafunikire kuceza awiri. — Afilipi 2:4.

Tikadziwa kuti wanthu awiri ali pa umakhadzi tin’funika kunyang’ana njira za momwe tingawathandizire (Onani ndime 14-15)


15. N’ciyani comwe axamwali angacite kuti athandize wanthu omwe ali pa umakhadzi? (Mimwani 12:18)

15 Tingathandizirembo wanthu omwe ali pa umakhadzi na bzomwe ifepano timbalewa. Nthawe zinango timbafunikira kubziphata ticileka kulewa cinthu. (Werengani Mimwani 12:18.) Mwa ciratizo, pinango tingafune kuuza wanthu winango kuti wanthu awiri ali pa umakhadzi pomwe wanthuwo akufuna lini kulewako. Tin’funika lini kulewa kuipa wanthu omwe ali pa umakhadzi ayai kupitira nkhani zawo. (Mimwani 20:19; Aroma 14:10; 1 Atesalonika 4:11) Kuthumizira bzimwebzi, tin’funika lini kulewa bzinthu ayai kucita mibvunzo yomwe ingacitise kuti wanthu omwe ali pa umakhadziwo alowolane mwakamfulumize. Mpfumakazi inango yakucemeredwa Elise na bayace adalewa kuti: “Tidacita manyazi kwene-kwene pomwe wanthu winango adatibvunza bza momwe tikhakonzekerera malowozi yathu pomwe ifepano tikhanati kucezerana bza nkhani imweyo.”

16. N’ciyani comwe tin’funika kucita wanthu awiri akamalisa umakhadzi?

16 Tsono tani penu wanthu awiri omwe ali pa umakhadzi awona kuti bziri bwino kumalisa umakhadzibo? Tin’funika kutcenkha kuwacita mibvunzo ayai kuwapasa mulandu. (1 Pedru 4:15) Mpfumakazi inango yakucemeredwa Lea idalewa kuti: “Ndidabva kuti wanthu winango akhafufudza kuti adziwe thangwe ranyi inepano na m’bale munango tidamalisa umakhadzi. Bzidandiwawa kwene-kwene.” Penu wanthu awiri asankhula kumalisa umakhadzi tin’funika lini kulewa kuti iwo aphonya kucita bzimwebzo. Tingalewe kuti umakhadzibo bwakwanirisa cakulinga cace comwe n’kuthandiza wanthu awiriwo kuti acite cakusankhula. Dziwani kuti cakusankhula cimweci pinango cidawacitisa kuti akhale wakusunama acibzibva kuti ali okha. Ndipopa tin’funika kunyang’ana njira za momwe tingawathandizire — Mimwani 17:17.

17. N’ciyani comwe wanthu omwe ali pa umakhadzi an’funika kupitiriza kucita?

17 Ninga momwe tawonera, umakhadzi bungakhale na mabvuto yace koma bungakhalembo bwakudekeza. Jessica adalewa kuti: “Kulewa cadidi umakhadzi bukhandipasa basa kwene-kwene. Tsono ndidakomedwa kwene-kwene thangwe tidaphatisa basa nthawe na mphanvu zathu kuti tidziwane bwino-bwino.” Penu imwepo muli pa umakhadzi citani nyongo kuti mudziwane bwino. Imwepo mukacita bzimwebzo umakhadzi bwanu bun’dzakuthandizani kuti mucite cakusankhula ca nzeru.

NYIMBO 49 Tikondwese Mtima wa Yahova

a Madzina yanango yacinjidwa.

b Kuti mudziwe bzizinji pa nkhani imweyi onani bukhu lakuti, Mayankho a Zimene Achinyamata Amafunsa, Buku Lachiwiri, matsa. 39-40.

c Kuphata cidzo ca munthu munango ni njira inango ya upombo, ndipo akulu angafunikire kukonza komiti ya ciyeruzo. Kuphatana-phatana na kumbaceza nkhani za malume ya pamphasa mwakucita kunemberana mensaje ayai kuceza pa telefoni, pinango pangafunikire kukonzedwambo komitiyi ya ciyeruzo mwakubverana na momwe bzinthu bziriri.

d Kuti mudziwe bzizinji, onani “Mafunso Ochokera kwa Owerenga” mu Ntsanza ya Mulindiri ya 15 Agosto, 1999 (Chichewa.)