Ndidabadwa pa ntsiku ya 22 Dezembro, 1929, m’mudzi ung’ono wakucemeredwa Noville, omwe ukhana minda mikulu-mikulu yakukwana 9 ndipo umbakhala pafupi na Bastogne, m’cigawo ca Ardennes ku Bélgica. Inepano ndikukumbukira kuti ndidakhala na moyo wabwino kwene-kwene na abereki wangu pomwe ndikhali mwana. Inepano na mng’ono wangu Raymond tikhambakama mkaka wa ng’ombe na manja na kuthandiza kubvuna bzinthu bza m’munda. M’mudzi wathuyo tentse tikhaphata basa pabodzi kuti tithandizane.

Abereki wangu, Emile na Alice, akhali Akatolika wacadidi. Iwo akhambayenda ku gereja dumingu liri-lentse. Mu 1939, apainiya wa ku Inglaterra adabwera m’mudzi mwathu ndipo adapasa pai wangu mwayi wakuti ambatambire mwezi uli-wentse revista yomwe tsapano imbacemeredwa Mukani!. Mwakusaya kucedwa, pai wangu adazindikira kuti bzomwe marevistayo yakhalewa bzikhali bzacadidi ndipo bzimwebzi bzidawacitisa kuti ayambe kuwerenga Bibliya. Pomwe iwo adasiya kumbayenda ku gereja yawo, avizinyu wathu omwe pakuyamba tikhabverana nawo adayamba kuwatsutsa. Iwo adacita ciri-centse kuti pai wangu apitirize kupemphera gereja ya Katolika ndipo adanesana kwene-kwene.

Pomwe ndikhawona pai wangu akuboneresedwa na avizinyu wawo bzikhandiwawa kwene-kwene. Ndipopa inepano ndidacita mpembo omwe ndaufotokoza pakuyamba ule na mtima wangu wentse. Ndipo na kupita kwa nthawe, kutsutsidwako kudapunguzika. Inepano ndidakomedwa kwene-kwene ndipo ndidatsimikiziradi kuti Yahova ni “Mbveseri wa mpembo.”

Pomwe acikunda wa cipani ca Nazi ca ku Alemanha adapita mu dziko la Bélgica pa 10 Maio, 1940, wanthu azinji adacoka mu dzikomo. Banja lathu lidathawira kunyantsi kwa França. Mu njira, nthawe zinango tikhapita na mbuto zakugopswa zomwe acikunda wa dziko  la Alemanha akhamenyana na acikunda wa dziko la França.

Pomwe tidabwerera komwe tikhakhala tidawona kuti bzinthu bzentse bzikhadamala kubedwa. Ikhadandosala ni mbwaya yathu basi yakucemeredwa Bobbie kuti ititambire. Bzinthu bzentse bzomwe bzidacitikabzi bzidandicitisa kuti ndibzibvunze kuti: ‘Thangwe ranyi kukucitika nkhondo? Thangwe ranyi wanthu akubonera?’

Pa nthawe imweyi tidalimbikisidwa kwene-kwene pomwe tidazungiridwa na m’bale wakucemeredwa Emile Schrantz, a omwe akhali mkulu wa gwere na mpainiya wakukhazikika. Mwakuphatisa basa Bibliya, iye akhatifotokozera mwakubveka bwino kuti n’thangwe ranyi wanthu akubonera ndipo adatawira mibvunzo yangu yentse yakulewa bza moyo. Inepano ndidayamba kukhala pa uxamwali bwakulimba na Yahova ndipo ndidatsimikizira kuti iye ni Mulungu walufoyi.

Napo pomwe nkhondo ikhanati kumala, banja lathu lidapitiriza kumbawonana na abale na kumbaceza nawo. Mu Agosto 1943, M’bale José-Nicolas Minet adabwera ku mui kwathu ndipo adadzafotokoza nkhani. Iye adabvunza kuti: “Mbani akufuna kubatizidwa?” Pai wangu na inepano tidaimisa manja. Ndipo tidabatizidwa mu mkulo pafupi na munda wathu.

Mu Dezembro 1944, acikunda wa dziko la Alemanha adayenda kukacita nkhondo kumadokero kwa Europa. Ifepano tikhakhala pafupi na komwe kukhacitikira nkhondoyo ndipo tidamala mwezi wantero tidabisalika pantsi pa nyumba yathu. Ntsiku inango, inepano ndidabula kuti ndikadyese bzifuwo, tsono pafupi na pomwe ndikhalipo padagwa bomba ndipo lidadzonga ntsodzi ya gwangwa lathu. Mcikunda m’bodzi wa ku América akhali pafupi na pomwe inepano ndikhalipo. Iye adakuwa kuti: “Khwathama!” Inepano ndidathamanga ndipo ndidabzithusa pantsi ku mbali kwace. Patsogolo pace, iye adandibvazika kapaseti wace kuti ndikhale wakukhotcerereka.

Pomwe nkhondo idamala, ifepano tidakwanisa kumbalewalewana na abale wa mu gwere la Liège, lomwe likhali pa mtantho wa makilometro 90 ku norte kwa munda wathu. Pomwe padapita nthawe, ku Bastogne kudadzakhala na kagrupo kang’ono ka abale omwe akhatsonkhana. Inepano ndidayamba kuphata basa la kontabilidade ndipo bzimwebzi bzidandipasa mpata kuti ndicite mapfunziro yapadzulu yakulewa bza ufulu bwa wanthu. Patsogolo pace, ndidayamba kuphata basa mu xikiritoriyo ya boma. Mu 1951 tidakonza mtsonkhano wa dera ung’ono ku Bastogne. Wanthu wakupitirira 100 adagumanika pa mtsonkhanoyo kuphatanidzambo  mpfumakazi ya nyongo yomwe ikhacita upainiya yomwe ikhacemeredwa Elly Reuter. Mpfumakaziyi idafamba mtantho wa makilometro 50 na njinga kuti idzagumanike pa mtsonkhanoyo. Palibe kupita nthawe ikulu, ifepano tidafunana ndipo tidalowolana. Pa nthawe imweyi, Elly akhadatambira mcemo kuti ayende ku Xikola ya Jileyade ku Estados Unidos. Tsono iye adanembera tsamba likulu lathu la pa dziko lentse aciwafotokozera kuti thangwe ranyi bzingadakwanisika lini. M’bale Knorr, omwe akhatsogolera basa pa nthawe imweyo, adamutawira mwakudeka mtima acimuuza kuti pinango ntsiku inango angadadzakhala na mwayi wakupita Xikola ya Jileyade na bayace. Ifepano tidalowolana mu Fevereiro gole la 1953.

Mu gole libodzi-bodziro, inepano na Elly tidakagumanika pa mtsonkhano ukulu wa Sociedade do Novo Mundo mu thambwe lakumenyera bola la Yankee ku Nova Iorque. Pomwe tikhali kumweko tidadziwana na m’bale m’bodzi omwe adatikumbira kuti tikakhale ku Estados Unidos kuti tikamuphatire basa. Pomwe tidaipempherera nkhaniyo, inepano na Elly tidawona kuti bzikhali bwino kuleka kubvuma basalo ticibwerera ku Bélgica kuti tikathandizire grupo lomwe likhana apalizi wakukwana 10 lomwe likhali ku Bastogne. Gole la mangwana lace, ifepano tidasimbidwa na mwana wacimuna wakucemeredwa Serge. Bzakupasa ntsisi mpsakuti pomwe padapita minyezi 6, Serge adaduwala ndipo adasaika. Ifepano tidasunama kwene-kwene ndipo tidafotokozera Yahova momwe tikhabvera mu mpembo, tsono iye adatilimbikisa mwakutikumbusa bza cidikhiro ca cilamuso.

Mu Outubro 1961, ndidagumana basa lomwe lingadandipasa mpata kuti nditumikire ninga mpainiya. Tsono pa ntsiku ibodzi-bodziyo, ndidaligaliridwi na nyakuyang’anira mthambi ya ku Bélgica. Iye adandibvunza penu ningadakwanisa kutumikira ninga nyakunyang’anira dera. Inepano ndidamutawira kuti: “Kodi bzingadakhala lini bwino kuti titumikire ninga apainiya pang’ono tikanati kubvuma utumiki bumwebu?” M’baleyo adabvuma. Pambuyo pa kutumikira ninga apainiya kwa minyezi 8, tidayamba kutumikira ninga nyakunyang’anira dera mu Setembro 1962.

Pambuyo pa kutumikira ninga nyakunyang’anira dera kwa magole mawiri, tidacemeredwa kuti tikatumikire pa Beteli ku Bruxelas. Tidayamba utumiki bwathu bwa pa Beteli mu Outubro 1964. Pa utumiki bupsabu, ifepano tidasimbidwa kwene-kwene. Pomwe padapita nthawe pang’ono kucokera pomwe M’bale Knorr adazungira Beteli yathu mu 1965, ndidadabwa kwene-kwene pomwe ndidaikhidwa kuti ndikhale mtumiki wa mthambi. Patsogolo pace, inepano na mkazangu, Elly, tidacemeredwa kuti tikapite Xikola ya Jileyade turma 41. Bzomwe M’bale Knorr adauza mkazangu magole 13 m’mbuyomu bzidacitikadi! Pomwe tidamaliza mapfunziroyo tidabwerera ku Beteli ya ku Bélgica.

Inepano ndidaphatisa basa mapfunziro yomwe ndidacita kuti ndikhotcerere ufulu bwa wanthu wa Yahova bwakuti ambamunamate mwakutsudzuka ku Europa na m’madziko yanango. (Afilipi 1:7) Thangwe ra bzimwebzi, ndidakhala na mwayi wakuceza na wanthu omwe ambaphata basa m’boma m’madziko yakupitirira 55, m’madziko yomwe basa lathu likhali lakuletsedwa. M’mbuto mwa kuwauza kuti ndikhadapfunza nkhani za ufulu bwa wanthu, inepano ndikhabzidziwikisa kwa iwo ninga “munthu wa Mulungu.” Nthawe zentse  ndikhapemba kwa Yahova kuti anditsogolere thangwe ndikhadziwa kuti “mtima wa mambo uli ninga mkulo wa madzi m’manja mwa Yahova, iye ambautsogolera kuli-kwentse komwe angafune.” — Mimwani 21:1.

Ntsiku inango kudacitika cinthu comwe nin’dzaciyebwa lini. Inepano ndikhafuna kuceza na munthu munango omwe akhaphata basa ku parlamento ya ku Europa. Ndidayezera kazinji-kentse kuti ndiceze naye ndipo pakumalizira ndidadzakwanisa. Iye adandiuza kuti: “Nin’kupasa mphindi 5, leka kupitirira ne mphindi ibodzi.” Nthawe yomweyo ndidatsulimisa msolo wangu ndipo ndidayamba kupemba. Munthuyo adasaya cakulewa ndipo adandibvunza kuti ndikhacita ciyani. Ndidamutawira kuti: “Inepano ndikhatenda Mulungu thangwe imwepo ndimwe mtumiki wace.” Iye adandibvunza kuti: “Kodi iwepo un’funa kulewa ciyani?” Inepano ndidamulatiza cinembo ca Aroma 13:4. Pakuti iye akhalemekeza Bibliya, vesi limweri lidamudabwisa. Kodi n’ciyani cidadzacitika patsogolo pace? Inepano ndidadzakwanisa kuceza na munthuyo mphindi 30, ndipo maceza yathuyo yadafamba bwino. Ndipo iye adalewa kuti akhalemekeza kwene-kwene basa lathu.

Kwa magole mazinji, wanthu wa Yahova akhotcerera ufulu bwawo ku Europa pa nkhani yakuleka kupitira nkhani za ndale, pa nkhani ya wana, mtsonkho na bzinthu bzinango. Inepano ndidakhalambo na mwayi wakuthandizira pomwe nkhani zimwezi zikhatongedwa, ndipo ndidawona momwe Yahova akhatithandizira kuganyali nkhani zimwezi mu nyumba za mphala. Mboni za Yahova zidaganyali nkhani zakupitirira 140 ku nyumba ya mphala yakuwona bza ufulu bwa wanthu ku Europa!

M’magole ya 1990, inepano ndidaphata basa pabodzi na M’bale Philip Brumley wa ku likulu lathu la pa dziko lentse na M’bale Valter Farneti wa ku Itália kuti tithandize abale wa ku Cuba kuti akhale na ufulu bwakunamata, pomwe basa lathu likhaletsedwa. Inepano ndidanembera tsamba muimikiri wa dziko la Cuba ku Bélgica ndipo tidadzagumana naye kuti ticezerane bza mkumbiro wathu. Pomwe tidagumana kakuyamba tiribe kukwanisa kucezerana bzentse bzomwe bzikhacitisa kuti boma la Cuba liletse basa lathu lakupalizira.

Pambuyo pa kupemba kwa Yahova kuti atitsogolere, tidakumbira kuti boma la ku Cuba litibvumize kutumiza Mabibliya yakukwana 500 ku Cuba. Iro lidatibvumiza. Mabibliyayo yadafika bwino ndipo yadakaperekedwa kwa abale, ndipo tidazindikira kuti Yahova akhasimba nyongo yathu. Patsogolo pace, tidakumbira pomwe kuti titumize Mabibliya yakukwana 27 500. Bomalo lidabvuma basi mkumbiro wathu. Inepano ndidakomedwa kwene-kwene kuthandiza abale na mpfumakazi zathu za ku Cuba kuti akhale na Mabibliya yawo-yawo.

Inepano ndidayenda ku Cuba kazinji-kentse kuti ndikathandize abale kuti akhale na ufulu mu dzikolo. Pomwe  ndikhacita bzimwebzi, ndidayamba kubverana na wanthu omwe akhaphata basa m’boma.

Mu 1994, wanthu wakupitirira 1000 000 adaphedwa ku Ruanda thangwe ra kufuna kumalisa mtundu wa Atutsi. Bzakupasa ntsisi mpsakuti abale na mpfumakazi zathu adaphedwambo. Pomwe padapita nthawe pang’ono padakonzedwa grupo kuti likathandize abale wa m’dzikolo.

Pomwe inepano na gulu la abalero tidafika ku likulu la dzikolo, ku Kigali, tidawona kuti cipinda cakusandulizira na mbuto yomwe akhakoyera mabukhu bzikhadabowoka na mabala. Tidabva nkhani zakupasa ntsisi za abale na mpfumakazi zathu omwe adaphedwa mwakucita kucekedwa na cisu. Ndipo tidabvambo nkhani za abale na mpfumakazi omwe akhathandizana na kulatizana lufoyi mu njira yakudabwisa. Mwa ciratizo, ifepano tidadziwana na m’bale wa mtundu wa Tutsi omwe akhadabisalika m’cidindi pantsi kwa ntsiku 28 ndipo akhadabisidwa na banja la Mboni za Yahova la mtundu wa Hutu. Pa mtsonkhano omwe tidakhala nawo ku Kigali, tidakwanisa kutsangalaza abale na mpfumakazi wakupitirira 900.

Patsogolo pace, tidayambuka malire ya dzikolo ticipita mu dziko la Zaire lomwe tsapano limbadziwika na dzina lakuti República Democrática do Congo. Ifepano tikhanyang’ana grupo la Mboni za Yahova za ku Ruanda lomwe likhali ku mbuto yakuthawira nkhondo pafupi na mzinda wa Goma. Ifepano tiribe kukwanisa kuwagumana. Patsogolo pace, tidacita mpembo kwa Yahova kuti atitsogolere. Tidawona munthu omwe akhabwera kutsogolo kwathu. Ifepano tidamubvunza penu akhadziwa komwe Mboni za Yahova zikhali. Iye adatawira kuti: “Inde ndikudziwa. Inepano ndinembo Mboni ya Yahova ndipo nin’kutengani ndicikuyendesani komwe kuna komiti yakulimbikisa na kuthandiza abale.” Pambuyo pa kucita mtsonkhano wakulimbikisa na komiti yakulimbikisa na kuthandiza abale, tidadzacita mtsonkhano na abale wakupitirira 1600 omwe akhadathawa mu dziko lawo kuti tiwatsangalaze na kuwalimbikisa. Ifepano tidawawerengerambo tsamba lakucokera ku Bungwe Lakutonga. Abalewo adakomedwa kwene-kwene pomwe adabva mafala yakuti: “Ifepano timbakupemphererani nthawe zentse. Tikudziwa kuti Yahova an’dzakusiyani lini.” Mafala yamweya ya Bungwe Lakutonga yadakwanisikadi. Tsapano ku Ruanda kuna Mboni zakupitirira 30 000 zomwe zikutumikira Yahova mwakukondwa!

Mu 2011, mkazi wangu Elly adasaika pambuyo pa kukhala pabodzi pafupi-fupi magole 58. Inepano ndidapemba kwa Yahova ndipo ndidamuuza kuti ndidasunama kwene-kwene, ndipo Yahova adanditsangalaza. Cinthu cinango comwe cidanditsangalazambo ndico kuuza winango mafala yabwino ya Umambo.

Napo kuti ndina magole yakupitirira 90, inepano nimbayenda kukapalizira sumana iri-yentse. Nimbakomedwambo kuthandizira depatimenti yakuwona bza ufulu bwathu bwakunamata ku Beteli ya ku Bélgica ndipo nimbakomedwambo kufotokozera winango bzinthu bzomwe nimbadziwa na kulimbikisa maswaka pa banja la Beteli.

Papita magole pafupi-fupi 84 pomwe ndidacita mpembo wangu wakuyamba kwa Yahova. Kumweko kukhali kuyamba kwa moyo wabwino kwene-kwene. Moyo omwe umbaticitisa kubzibva kukhala pafupi na Yahova ntsiku iri-yentse. Inepano ndimbatenda kwene-kwene Yahova thangwe rakuti iye nthawe zentse ambabva mipembo yangu. — Salimo 66:19. b