1, 2. Thangwe ranyi uxamwali bwa Jonatani na Davide ni ciratizo cabwino ca kukhala wakukhulupirika?

BZINKUWONEKA kuti Jonatani adadabwa na momwe mulumbwana Davide adamenyerana na cimzonzomtali Goliyati. Tsapano Davide adayenda kwa baba wace wa Jonatani, Mambo Sauli wa Jirayeri na ‘msolo wa mfilisteu m’manja mwace.’ (1 Sam. 17:57) Pinango Jonatani adadabwa na kukhwimika kwa Davide. Bzimwebzi bzinkuwonekeratu kuti Mulungu akhanaye Davide, ndipo Jonatani na Davide ‘adakhala pa uxamwali bwa mphanvu kwene-kwene.’ Ndipo kulewa cadidi, ‘Jonatani akhafuna kwene-kwene Davide ninga momwe akhabzifunira yekha.’ (1 Sam. 18:1-3) Ndipo moyo wace wense, iye akhali wakukhulupirika kwa Davide.

² Uxamwali bwa Jonatani na Davide budapitiriza kukhala bwa kulimba, napo Mulungu akhadasankhula Davide kuti adzakhale mambo wa Jirayeri. Jonatani adakhala na thupo kwene-kwene na Davide pomwe Sauli akhamunyang’ana kuti amuphe. Kuti amulimbise xamwali wace, Jonatani adayenda ku dambo la Horesi. Jonatani adalimbisa Davide ‘kukhulupira Yahova.’ Iye adalewa kuti: ‘Leka kugopa . . . ; iwepo un’khaladi mambo wa Jirayeri, ndipo inepano ndin’dzakhala waciwiri wako.’​—1 Sam. 23:16, 17.

3. Kodi n’ciyani comwe cikhali cakufunika kwene-kwene kwa Jonatani kuposa kukhala wakukhulupirika kwa Davide, ndipo tinkudziwa tani bzimwebzo? (Onani cithunzi-thunzi cakuyambirira.)

 ³ Kukhulupirika ni khalidwe lomwe wanthu azinji ambalidabwa. Tsono, tingagumane lini phindu penu tindodabwisika na kukhulupirika kwa Jonatani kuna Davide mwakusaya kuwerengerambo kukhulupirika kwace kwa Mulungu. N’thangwe ranyi Jonatani akhawona Davide ninga xamwali m’mbuto mwa kumuwona ninga nyamadulanthaka? Bzinkuwonekeratu, kuti pakhana cinthu cakufunika kwene-kwene comwe cikhacitisa kuti uxamwali bwawobu bukhale bwakulimba. Kumbukirani kuti iye ‘adamulimbisa [Davide] kukhulupira Yahova.’ Tenepo bzinkuwonekeratu padeca kuti kukhulupirika kwa Mulungu cikhali cinthu cakuyamba pa moyo wa Jonatani. Inde, kukhulupirika kwa Yahova kukhali tsinde la kukhala wakukhulupirika kwa Davide. Wanthu awiriwa adakhala wakukhulupirika pa piciro lawo lomwe wadalicitali pa moyo wawo wense: ‘Yahova akhale pakati pa iwe na ine, na pakati pa wana wako na wana wangu mpaka kale-kale.’​—1 Sam. 20:42.

4. (a) Kodi n’ciyani cimbaticitisa kukhala na cikondweso cacadidi? (b) Kodi nkhani ino tin’pfunza ciyani?

⁴ Ninga Akristau ifepano tin’funika lini kudabwa na khalidwe la kukhulupirika la winango, thangwe ifepanombo ndife wakukhulupirika kwa wanthu wa m’banja mwathu, axamwali, na anyakukhulupira anzathu. (1 Wat. 2:10, 11) Tsono kodi pakuyamba tin’funika kukhala wakukhulupira kwa mbani pa moyo wathu? Kwa ule omwe adatipasa moyo! (Cibv. 4:11) Kupitiriza kukhala wakukhulupirika kwa Mulungu kumbatipasa cikondweso cacadidi. Koma tikafuna kukhala wakukhulupirika kwa Mulungu, tin’funika kulatiza kukhulupirika napo pa nthawe yakunesa. Mu nkhani ino, tin’pfunza momwe ciratizo ca Jonatani cingatithandizire kukhala wa kukhulupirika kwa Yahova pa bzineso bzinai ibzi: (1) pomwe wanthu womwe wankutonga wankuthemera lini kulemekezedwa, (2) pomwe kukhulupirika kunkuyezedwa, (3) pomwe wanthu wankutibvesesa lini pa bzinthu bzinango, na (4) pomwe kukhulupirika kwathu na bzakufuna bzathu bzinkutsutsana.

5. Thangwe ranyi bzikhali bzakunesa kwa wanthu wa Jirayeri kukhala wakukhulupirika kwa Mulungu pomwe Sauli akhali mambo?

⁵ Napo kuti Mulungu akhadadzoza Sauli, baba wace wa Jonatani, kuti akhale mambo, Sauli pambuyo pace adakhala wa kusaya kubvera ndipo Yahova adamulamba. (1 Sam. 15:17-23) Pomwe Yahova alibe kumucosa mwa kan’fulumize pa mpando wa umambo, Sauli adakhala cinthu ca kuyeza cikhulupiro ca nzika zace kuphatanidza na wale womwe wakhakhala naye pabodzi. Iwo wadagumana na mayezo ya kuyeza cikhulupiro cawo kwa Mulungu, thangwe rakuti mambo omwe akhadakhala pa ‘mpando wa umambo wa Yahova’ akhacita bzinthu bzakuipa.​—1 Nkha. 29:23.

6. Kodi n’ciyani cinkulatiza kuti Jonatani adakhala wakukhulupirika kwa Yahova?

⁶ Pomwe Sauli adayamba kulatiza mzimu wakusaya kubvera, mwana wace Jonatani adalatiza kukhala wakukhulupirika kwa Yahova. (1 Sam. 13:13, 14) Mpolofeta Samuweri adalewa kuti: ‘Thangwe ra dzina lace likulu, Yahova an’dzasiya lini wanthu wace, pakuti Yahova an’funa kuti imwepo mukhale wanthu wace.’ (1 Sam. 12:22) Jonatani adalatiza kuti akhana cikhulupiro, pomwe adawona acikunda wazinji wa Afilisteu wakukwana 30.000 na ngolo zawo za nkhondo bzomwe bzikhapasa mantha Ajirayeri. Sauli akhana wanthu wakukwana 600 wokha basi, ndipo iye na mwana wace Jonatani wokha ndiwo akhana bzifuzo bza nkhondo! Jonatani ndiye adakwanisa kufendera ku nsanza za alindiri za Afilisteu pabodzi na mtumiki wace omwe akhamunyamulira cakukhotcerera, omwe akhanaye pabodzi. Ndipo Jonatani adalewa kuti: ‘Palibe comwe cingatazise Yahova kupulumusa wanthu wace, iye angaphatise basa wanthu azinji ayai wakucepa.’ Ajirayeri awiri wokha adakwanisa kupha acikunda 20 omwe akhali mu nsanza za alindiri za Afilisteu. Pambuyo pace, ‘Pansi padayamba kutekenyeka, ndipo cikhali cakudabwisa cakucokera kwa Mulungu.’ Ndipo na mantha, Afilisteu wadayamba kuphana wokha-wokha. Tenepo, cikhulupiro ca Jonatani kwa Mulungu, cidacitisa kuti akunde nkhondo.​—1 Sam. 13:5, 15, 22; 14:1, 2, 6, 14, 15, 20.

7. Kodi Jonatani akhacita tani bzinthu na baba wace?

 ⁷ Napo uxamwali bwa Sauli na Yahova budakhala bwakusaya kulimba, koma Jonatani akhabvera baba wace momwe akhakwanisiramo. Mwa ciratizo, iwo wadamenya nkhondo pabodzi kuti wakwanise kukhotcerera wanthu wa Yahova.​—1 Sam. 31:1, 2.

8, 9. Thangwe ranyi kulemekeza omwe ana udindo kumbalatiza kuti ndife wakukhulupirika kwa Yahova?

⁸ Ninga Jonatani, tingalatize kukhulupirika kwathu kwa Yahova mwa kubvera wanthu omwe ankutitonga, ninga momwe Mulungu ankufunira, napo winango wangawoneke kuti ankuthemera lini kulemekezedwa. Mwa ciratizo, munthu wa m’boma angakhale wacinyengo, tsono ifepano timbapitiriza kulemekeza udindo bwace thangwe rakuti timbafuna kubvera ‘atongi akulu-akulu.’ (Werengani Waroma 13:1, 2.) Tenepo tingalatize kukhulupirika kwathu kwa Yahova mwa kulemekeza wale omwe iye adawapasa udindo bwakutonga.​—1 Wak. 11:3; Waheb. 13:17.

⁹ Olga ^[1] wa ku América do Sul adalatiza kukhulupirika kwace kwa Mulungu mwa kulatiza ulemu kwa mwamuna wace napo pa bzinthu bzakunesa. Kwa magole mazinji mwamuna waceyo akhambamukalipira mkaziyo thangwe ra kukhala Mboni ya Yahova. Mwamunayo akhambamunyoza mkazi waceyo, akhambamutukwana, akhalamba kulewa-lewa naye, ndipo akhamugopswa kuti angadatenga wana wacewo acimusiya yekha. Koma Olga alibe kubwezera cakuipa na cakuipa. Iye akhacita bziri bzense bzomwe angadakwanise, kuti akhale mkazi wabwino, ninga kumbamukonzera cakudya mwamuna waceyo, kusamalira bvakubvala bzace, na kumbasamalira banja lace. (War. 12:17) Nthawe zinango, iye akhambamuperekeza kwa wadzinza wace ayai kwa axamwali wace. Mwa ciratizo, Pomwe mwamuna wace akhafuna kuyenda ku mzinda unango ku nkhawa ya baba wace, mkaziyo adakonzekeresa wana wace ndipo adakonzekera pomwe bzinthu bzense bzakufunika pa ulendopo. Mkaziyo adadikhirira mwamuna waceyo pansuwo pa gereja mpaka msinda wense kumala. Pambuyo pa magole mazinji, makhalidwe yace yabwino yadawonekera thangwe ra kukhulupirika na ulemu bwace. Tsapano mwamuna waceyo ambamutenga mkazi wace acikamuciya ku Nyumba ya Umambo, ambamulimbisa kuti ayende, ndipo nthawe zinango ambagumanikambo pa mitsonkhano.​—1 Pe. 3:1.

10. Kodi Jonatani adadziwa tani kuti n’kwa mbani akhafunika kukhala wakukhulupirika?

¹⁰ Pomwe Sauli akhatsimikiza kupha Davide, cikhulupiro ca Jonatani cikhali pa mayezo makulu. Napo Jonatani akhadacita mpangano na Davide koma iye akhabverambo baba wace. Ndipo Jonatani  akhadziwa kuti Mulungu akhana Davide sikuti Sauli. Tenepo, Jonatani adakhala wa kukhulupirika kwa Davide m’mbuto mwa kukhala wakukhulupirika kwa Sauli. Iye adacenjeza Davide kuti abisale ndipo pambuyo pace adakalewa kwa Sauli bzinthu bzabwino bzomwe Davide akhacita.​—Werengani 1 Samuweri 19:1-6.

11, 12. Kodi lufoyi lathu na Mulungu lingatithandize tani kusankhula kukhala wakukhulupirika kuna iye?

¹¹ Mpfumakazi inango ya ku Australia yakucemeredwa Alice idatsimikiza kucita cinthu cakufunika kwene-kwene thangwe ra kukhala wakukhulupirika kwa Mulungu. Pomwe mpfumakaziyi idayamba kupfunza Bibliya, iyo idafuna kuwuza wadzinza wace bzipsa bzabwino bzomwe iyo ikhapfunza. Pambuyo pace, Alice adauza wanthu wa pamui pace kuti iye angadadzadye lini nawo pomwe cikondweso ca Natale. Mpfumakaziyi idawafotokozera thangwe race, koma mafala yace ya kucepaya yadanyosa ukali bwadzawoneni. Abale wace wakhakumbuka kuti iye wayamba kusaya kufuna kubverana na abale wacewo. Alice adalewa kuti: “Mai wangu adafika pakulewa kuti ndine lini pomwe mwana wawo. Bzimwebzi bzidandiwawa kwene-kwene thangwe rakuti ndimbafuna kwene-kwene abale wangu. Napo bzikhali tenepoyo, ndidasankhula kuti Yahova na mwana wace ndiwo wan’funika kukhala wakutoma pa moyo wangu, ndipo patsogolo pace ndidabatizidwa pa mtsonkhano wa wakupambulika.”​—Mat. 10:37.

¹² Ifepano tikasaya kusamala, kufuna kwene-kwene mtundu wathu, mapfunziro, ayai thimu la masenzeka kungaticitise kukhala wakusaya kukhulupirika kwa Mulungu. Mwa ciratizo, Henry akhambafuna kwene-kwene kumbasenzeka dama. Xikola yace mwakubwereza-bwereza ikhambawina masenzekaya, ndipo iye akhafuna kubzipereka na mtima wace wense pa masenzekaya. Ndipo iye adalewa kuti: “Pang’ono na pang’ono ndidayamba kukhulupirika kwene-kwene ku xikola kuposa kukhala wakukhulupirika kwa Mulungu. Masenzeka ya dama yomwe tikhambacita kuphampha kwa mdzinga yakhambanditazisa kucita bzinthu bza uzimu. Tenepo, ndidasankhula kucoka mu thimu la masenzeka ya dama lire.”​—Mat. 6:33.

13. Kodi kukhala wakukhulupirika kwa Mulungu kungatithandize tani kukonza mabvuto ya m’banja?

¹³ Pa Banja mukakhala kuti munkunesana, kukhala wakukhulupirika kungakhale kwakunesa. Mwa ciratizo Ken adalewa kuti: “Nsiku zense ndimbafuna kuzungira mai wangu omwe ni wakukalamba, ndipo ndimbafuna kuwatenga kuti timbakhale nawo nthawe zinango. Tsono mai wangu na mkazi wangu wambabverana lini. Pakuyambirira, cikhali cinthu cakunesa kwene-kwene, pakuti bzingadakwanisika lini kutawirira m’bodzi ndicisaya kukalipisa munango. Koma inepano ndidazindikira kuti pa nkhani imweyi, mkazi wangu ndiye omwe adatoma kudandaula bza kukhulupirika kwangu. Tenepo, ndidakumbukira kuti inepano ndidacita mpangano kuboma wa kuti ndin’dzakhala wa kukhulupirika kwa mkazi wangu.” Kukhala wakukhulupirika kwa Mulungu na kulemekeza Fala lace bzidathandiza Ken kumufotokozera mkazi wace thangwe ra kufunika la kumbawatambira mai wace mwa lufoyi ndipo adawafotokozerambo mai wace kufunika kwa kumbalemekeza mkazi wace.​—Werengani Ciyambo 2:24; 1 Wakolinto 13:4, 5.

14. Kodi Sauli adacita tani bzinthu mwa kusaya cirungamo kuna Jonatani?

¹⁴ Kukhulupirika kwathu kwa Yahova kungakhale kwakunesa bzikakhala kuti munthu omwe ankutitsogolera ankutibvesesa lini pa bzinthu bzinango. Jonatani adagumana na mayezo yamweya. Sauli mambo wakudzozedwa na Mulungu, akhadziwa kuti mwana wace akhali xamwali wa Davide, tsono iye akhabvesesa lini thangwe lomwe akhacitira uxamwalibo. Sauli adanyazisa Jonatani mwa kumukalipira kwene-kwene. Napo bzidacitika tenepoyo, Jonatani alibe kubwezera. Iye alibe kusiya kukhala wakukhulupirika kwa Mulungu ne kwa Davide, omwe angadadzakhala mambo wa Jirayeri.​—1 Sam. 20:30-41.

15. Penu m’bale anticitira bzinthu mwakusaya cirungamo, kodi tin’funika kucita ciyani?

¹⁵ M’magwere ya wanthu wa Yahova nsiku zino, bzingakhale bzakunesa kwene-kwene kucitiridwa bzinthu mwakusaya cirungamo. Tsono, wanthu womwe wankutitsogolera mbakuperewera tenepo  nthawe zinango wangabvesese lini cakulinga cathu cakucitira bzinthu bzinango. (1 Sam. 1:13-17) Penu nthawe zense timbabvesesedwa lini, mbatipitirizeni kukhala wakukhulupirika kwa Yahova.

16. Kodi ni pa nkhani ziponi zomwe tin’funika kukhala wakukhulupirika kwa Mulungu ticireka kukhala wa dyera?

¹⁶ Sauli adalimbisa Jonatani kuti anyang’ane bzakufuna bzace. (1 Sam. 20:31) Koma kukhala wakukhulupirika kwa Mulungu kudacitisa Jonatani kuthandiza Davide m’mbuto mwa kubzinyang’anira bzinthu bzabwino kuti akhale ndiye mambo. Ifepano tingatewezere mzimu wakusaya dyera wa Jonatani tikakumbukira kuti munthu wakubvumidwa na Yahova ‘Akalumbira kucita bzinthu bzomwe patsogolo pace bzakhala bzakuipa kwa iye, ambacinja lini makumbukidwe yace.’ (Psal. 15:4) Jonatani alibe kucinja makumbukidwe yace pa mpangano wace omwe akhadacita na Davide, tenepo tin’funikambo lini kumbacinja makumbukidwe yathu pa mpangano omwe tingacite. Mwa ciratizo, penu mpangano wathu wa malonda unkukhala wa kunesa mwa kusiyana na momwe tikhadikhirira, kukhulupirika kwathu kwa Mulungu na kulemekeza Fala lace Bibliya kungatilimbise kupitiriza kusunga mpangano wathu. Ndipo kodi tani wanthu wakulowolana wakakhala wankugumana na bzineso kuposa momwe iwo wakhadikhirira? Lufoyi lathu na Mulungu lin’dzatithandiza kukhala wakukhulupirika kwa mwanzathu wa m’banja.​—Werengani Malakiya 2:13-16.

17. Kodi nkhani ino yakuthandizani tani imwepo?

¹⁷ Tikakhala tinkukumbukira ciratizo ca Jonatani, kodi timbafunambo lini kutewezera kukhulupirika kwace kwa Mulungu? Tileke kumbanyang’ana bzakufuna bzathu bza dyera. Ninga Jonatani, mbatilatizeni kukhulupirika kwathu kwa Yahova ticikhalambo wa kukhulupirika kwa wanthu wace, kuphatanidza wale womwe wangatiphonyere. Pomwe tinkugumana na mabvuto, koma ticipitiriza kukhala wakukhulupirika kwa Yahova Mulungu, timbakondwesa mtima wace ndipo bzimwebzi bzimbatipasa cikondweso cikulu. (Mim. 27:11) Tikapitiriza kukhala wakukhulupirika kwa Yahova, ifepano tin’dzawona momwe iye ambacitira bzinthu bziri bzense bzabwino kwa wale womwe ambawafuna. Nkhani inkubwerayi, tin’dzapfunza mfundo za kufunika kwene-kwene za anzace wa Davide womwe adacita bzinthu mwa kukhulupirika na womwe walibe kucita bzinthu mwakukhulupirika kwa iye.