Indaghilo sya Kyala sikufuma mu fundo syake. Ifundo isi bo bwanaloli ubu tukubwagha mu Baibolo. Sikututula ukumanya aminong’ono gha Kyala pa findu ifyakukindanakindana. Ifundo sikututula ukuti tusaleghe kanunu ifindu pa bumi bwitu kangi ukuti tubombeghe isi nnunu. Kangi sikututula fiyo pa nkhani isi indaghilo sya mu Baibolo sikayapo.

▸ Mutu 1, palagilafu 8

Ukumpilikila Yehova kukusanusya ukubomba isi ikutubula kisita ukufimbilisiwa. Yehova ikulonda ukuti tumpilikileghe panongwa yakuti tumughanile. (1 Yohani 5:3) Linga tunganile Kyala kangi tukunsubila, tukuya pakukonga ubulongosi bwake mu fyosa ifi tukubomba. Tukuya pakumpilikila na pakabalilo aka kukafu ukubomba isi ubulongosi bwake bukuyoba. Kununu fiyo ukumpilikila Yehova panongwa yakuti isi ikutumanyisya sikututula ukuya nu bumi ubununu lino na nkyeni.—Yesaya 48:17.

▸ Mutu 1, palagilafu 10

Yehova ampele aliwesa ubwabuke bwakusala. Akatupelile muno ghayilile amaloboti. (Ukukumbusya Indaghilo 30:19; Yoswa 24:15) Tubaghile ukusala kanunu ifindu ukubombela ubwabuke bwitu. Loli linga tukaya maso tubaghile ukusala ububibi. Ukuya nubwabuke kukusanusya ukuti tuli babuke ukusala ukuya nsubiliwa kwa Kyala nukunangisya ukuti tunganile.

▸ Mutu 1, palagilafu 12

Yehova atupele ubulongosi bwa muno twikalileghe. Mu Baibolo tukumanyila isya tuyilo utununu namuno utuyilo utu tubaghile ukututulila ukuti tuyeghe nu bumi ubununu. (Isya Mbupingamu 6:16-19; 1 Bakorinti 6:9-11) Ubulongosi bwa mu Baibolo bukututula ukumanya aminong’ono gha Kyala pa findu ifinunu ni fibibi. Ubulongosi ubu bukututula  kangi ukumanya muno tubaghile ukunangisyila ukuti tunganile Yehova, namuno tubaghile ukusalila kanunu ifyakubomba namuno tubaghile ukuyila bakisa ku bangi. Nalinga utuyilo twa nkisu iki tukukindilila ukonangika, loli ifundo sya Kyala sikachenja. (Ukukumbusya Indaghilo 32:4-6; Malaki 3:6) Linga tukuya nutuyilo utununu, tukwepuka ku findu ifi fibaghile ukutufulasya mu mbili na muminong’ono.

▸ Mutu 1, palagilafu 17

Amabyebye bo bundu bwankati ubu bukututula ukumanya innunu ni mbibi. Yehova ampele umundu aliwesa amabyebye. (Baroma 2:14, 15) Ukuti tubombeleghe kanunu amabyebye ghitu, tukulondiwa ukughamanyisya ukufwana nifundo sya Yehova. Amabyebye ghitu ghabaghile ukututula ukusala ifindu ifi fikungindika Kyala. (1 Peteri 3:16) Amabyebye ghitu ghikutusoka linga tukulonda ukubomba ifibibi kangi tukwipilika ikitima linga tubombile imbibi. Amabyebye ghitu ghabaghile ukuleka ukubomba imbombo, loli nubutuli bwa Yehova ghabaghile kangi ukuya ghamaka. Amabyebye amanunu ghikutupa ulutengano lwa mundumbula kangi tukwighindika twibene.

▸ Mutu 2, palagilafu 3

Ukuntila Kyala kukusanusya ukungana nukungindika fiyo, isi sikututula ukuti tuleke ukubomba kimo iki kibaghile ukunkalalisya. Ukuntila Kyala kukututula ukubomba innunu nukuleka ukubomba imbibi. (Salimo 111:10) Kukututula ukupilikila ku kilikyosa iki Yehova ikutubula. Kangi kukututula ukuti tufwanisyeghe isi tufingile panongwa yakuti tukungindika. Ukuntila Kyala kukupalamasya isi tukwinong’ona, muno tukwikalila na bangi kangi namuno tukusalila ifindu isiku lililyosa.

▸ Mutu 2, palagilafu 9

Ukulapa kukongelelapo ukwiyipa inongwa nukupilika ikitima pa mbibi isi tubombile. Bosa aba banganile Yehova bikwipilika ikitima linga  babombile kimo iki kikususania ni fundo syake. Linga tubombile kimo ikibibi, tukulondiwa ukunsuma Yehova ukuti atuhobokele ukwendela mu ikemo lya Yesu. (Matai 26:28; 1 Yohani 2:1, 2) Linga twitikisye ubutulanongwa nukuleka ukubomba kangi, tubaghile ukuya nulusubilo ukuti Yehova ikuya pakutuhobokela. Tutikulondiwa ukwiyipa inongwa pa butulanongwa ubu twabombile kunyuma. (Salimo 103:10-14; 1 Yohani 1:9; 3:19-22) Tukulondiwa ukumanyila pa isi twalyonangile nukuchenja nukwanda ukwikala ukufwana ni fundo sya Yehova.

▸ Mutu 2, palagilafu 18

Linga umundu uyu abombile ubutulanongwa ubunywamu atikulapa kangi ikusula ukukonga ifundo sya Yehova, ikwepusiwa nkipanga. Linga yumo epusiwe nkipanga, tutikulondiwa ukwangala nawe. (1 Bakorinti 5:11; 2 Yohani 9-11) Ukwepusya umundu nkipanga, kukufighilila ingamu ya Yehova ni kipanga ukuti fikindilileghe ukuya fyelu. (1 Bakorinti 5:6) Ukwepusya umundu kukuntula umundu uyu onangile ukuti alape imbibi nukuti aghomokele kwa Kyala.—Luka 15:17.

▸ Mutu 3, palagilafu 19

Yehova atughanile kangi ikulonda ukututula. Yonongwa ikutupa ubulongosi nulufundo ukwendela mu Baibolo na mbandu aba banganile. Pakuya bandu abasita bugholofu, tukulondiwa fiyo ukutuliwa. (Yeremiya 17:9) Linga tukubaghindika bosa aba Kyala ikubabombela imbombo ukuti atulongosyeghe, bo tukunangisya ulughindiko kumwene kangi bo tukulonda ukumpilikila.—Bahiburi 13:7.

▸ Mutu 4, palagilafu 2

Panongwa yakuti tuli batulanongwa, kupepe fiyo ukuya bakwibona. Loli Yehova ikulonda ukuti tuyeghe bakwiyisya. Utubalilo twingi tukumanyila  ukwiyisya linga twifwanikisye na Yehova nukumanya ubunandi bwitu. (Jobu 38:1-4) Kimo iki tubaghile ukubomba ukunangisya ukuti tuli bakwiyisya ko kwinong’onela isi sibaghile ukubahobosya abangi ukukinda twibene. Ukwibona kukupangisya umundu ukuti inong’oneghe ukuti umwene yo wakulondiwa fiyo ukukinda abangi. Umundu wakwiyisya ikusimanya isi ikubomba kanunu na isi ikutoliwa. Atikutila ukwitikisya ubusobi bwake, ukupepesya nu kwambilila ubulongosi. Umundu wakwiyisya ikunsubila Yehova kangi ikukonga ubulongosi bwake.—1 Peteri 5:5.

▸ Mutu 4, palagilafu 4

Abalongosi bali nu bwabuke bwakumbula umundu ikyakubomba. Yehova yo ndongosi unkulumba kumwanya na pa kisu kya pasi. Panongwa yakuti yo apelile ifindu fyosa, yo uyu ali namaka pakipeliwa kyosa. Utubalilo tosa ikubombela ubulongosi bwake ukuti atule abandu. Yehova abapele bamo ubudindo ubwakuti batulongosyeghe. Mwakifwanikisyo, abapapi, abakulumba nkipanga na bakulumba ba boma bali nubudindo bwakutulongosya kangi Yehova ikulonda ukuti tukolelaneghe nabo. (Baroma 13:1-5; 1 Timoti 5:17) Loli linga indaghilo sya bandu sikukindana nindaghilo sya Kyala, tukumpilikila Kyala ukukinda abandu. (Imbombo Sya Batumiwa 5:29) Linga tukupilikila ubulongosi bwakufuma ku bandu aba Kyala abimike ukuti batulongosyeghe, bo tukunnangisya Yehova ukuti tukupilikila ifundo syake.

▸ Mutu 4, palagilafu 7

Yehova ikubombela abakulumba ukuti bapasikisyeghe ikipanga. (Ukukumbusya Indaghilo 1:13; Imbombo Syabatumiwa 20:28) Abanyambala aba bikututula ukukusya ubumanyani bwitu na Yehova nukuti tumwiputeghe mwalutengano na munjila iyi yitendekesiwe kanunu. (1 Bakorinti 14:33, 40) Ukuti basaliwe nu mbepo mwikemo, abakulumba bikulondiwa ukufwanisya isi Baibolo likuyoba. (1 Timoti 3:1-7; Titi 1:5-9; 1 Peteri 5:2, 3) Tukukonga ulubatiko lwa Kyala, yonongwa tukulondiwa ukukolelana na bakulumba ukuti tuye balusekelo.—Salimo 138:6; Bahiburi 13:17.

▸ Mutu 4, palagilafu 7

Yehova abapele abapapi ubudindo bwakupwelelela abana ni mbumba yabo yosa. Loli Ibaibolo likulingania ukuti unnyambala yo mutu wa mbumba. Loli linga tata nayumo mama abaghile ukuya mutu wa mbumba. Ubudindo wa mutu mu mbumba kukongelelapo ukuketesya linga pakaya pali ifyakulya, bosa bikufwala kanunu kangi a malo aghakughona ghalipo. Loli ikyakulondiwa fiyo ko kubamanyisya aba mu mbumba yake ukuti bamwiputeghe Kyala. Mwakifwanikisyo, ikulondiwa ukuketesya ukuti imbumba yikubuka kungomano syosa, yikufumusya kangi yikupanga ukumanyila kwa pa mbumba pampene. Umutu wa mbumba yo ikulongosya kangi pakusala ifindu pa mbumba. Akabalilo kosa ikulondiwa ukuya bo Yesu uyu ali wakisa, inong’onelagha abangi kangi akali wankhaza. Isi sibaghile ukutula ukuti imbumba yosa yiyeghe yalusekelo kangi ukuti yiye pabumanyani na Yehova.

▸ Mutu 4, palagilafu 12

Akabughatila kakulongosya ko kagulu ka bandu aba bali nulusubilo lya kubuka kumwanya aba Yehova ikubabombela pakulongosya abandu bake. Nkabalilo ka Bakristu babwandilo Yehova abombelagha akabughatila kakulongosya pakubapa ubulongosi Abakristu pa muno babaghile ukwiputila nukufumusya. (Imbombo Syabatumiwa 15:2) Amasiku agha aba kabughatila kakulongosya bikughelaghela ukulongosya nu kufighilila abandu ba Kyala. Linga abakamu aba bikusala ikyakubomba, bikusubila amasyu gha Kyala nu mbepo wake mwikemo. Yesu ayobile isya kagulu ka banyambala aba ukuti bo “babombi basubiliwa na bamahala.”—Matai 24:45-47.

▸ Mutu 4, palagilafu 15

Tulipo utubalilo tumo utu umulumbu ikwitikisiwa ukubomba imbombo iyi yalondiwagha ukubombiwa nu nkamu. Linga ikubomba imbombo iyi, ikulondiwa ukughindika ulubatiko lwa Yehova mwakufwala ikindu ku mutu. Loli ikulondiwa ukufwala ikindu kimo ku mutu pa fyakubombiwa fimo. Mwakifwanikisyo, umulumbu abaghile ukufwala kimo  ku mutu linga ikumanyila Ibaibolo nu mundu pakabalilo aka undume pamo unkamu yumo uyu osiwe alipo.—1 Bakorinti 11:11-15.

▸ Mutu 4, palagilafu 17

Linga tukuleka ukwingililapo pa fya nkisu, tukukana ukuya ku lubafu lumo lwa ndyali. (Yohani 17:16) Twe bandu ba Yehova tukupala Ubunyafyale bwake. Tukuleka ukwingililapo pa fya nkisu ukufwana namuno Yesu abombelagha.

Yehova atubulile ukuti ‘tulambeghe ku balongosi na bamaka.’ (Titi 3:1, 2; Baroma 13:1-7) Loli indaghilo sya Kyala sikuyoba kangi ukuti tungaghoghagha. Yonongwa amabyebye gha Bakristu ghikubakanila ukubuka ku bwite. Linga Unkristu ali nu bwabuke bwakwitika pamo ukukana ukubomba imbombo pa malo agha ghikutula ifyabwite, ikulondiwa ukwinong’onela linga amabyebye ghake ghabaghile ukumwitikila pamo hayi.

Tukwiputa kwa Yehova mwene panongwa yakuti atupelile. Nalinga tukufighindika ifimanyikilo ifya kisu, loli tutikwinamila indembela pamo ukwimba ulwimbo ulu lukupala ikisu. (Yesaya 43:11; Danieli 3:1-30; 1 Bakorinti 10:14) Kangi abandu ba Yehova bikusala bene ukuleka ukunvotela umundu pamo ikipani kya ndyali. Tukubomba isi panongwa yakuti tuli ku lubafu lwa Bunyafyale bwa Kyala.—Matai 22:21; Yohani 15:19; 18:36.

▸ Mutu 5, palagilafu 2

Ikisu kikupala ifindu ifi Setano ikuhoboka nafyo. Isi syo bingi bikubomba aba bakangana nukunkonga Yehova kangi aba bikusula ifundo syake. (1 Yohani 5:19) Utuyilo na kinong’onelo aka ko kikukoleliwa ukuti mbepo wa nkisu. (Baefesi 2:2) Abandu ba Yehova bikuya maso ukuti baleke ukweghelela umbepo uyu. (Baefesi 6:10-18) M’malo mwake tusighanile injila sya Yehova kangi tukwiyula ukuti twinong’oneghe muno umwene ikwinong’onela.

▸ Mutu 5, palagilafu 7

Abandu ababibi bo aba bikwimikana nu bwanaloli bwa mu Baibolo. Abandu aba bansambukile Kyala na Yesu Umwalafyale wa Bunyafyale bwa Kyala, kangi bikughelaghela ukusofania abangi ukuti baye mu gulu limolyene. (Baroma 1:25) Bikulonda ukubapangisya abandu aba bikumwiputa Yehova ukuti bankayikileghe. Abandu bamo nkabalilo ka Bakristu babwandilo bachenjile ukuya babibi kangi momuno siyilile nalino. (2 Batesalonike 2:3) Abandu aba basubiliwa kwa Yehova batikwangala na bandu aba. Tutikulondiwa ukwitikisya ukuti abangi batupangisye ukuti tubelengeghe amabuku pamo ukupilikisya ifundo sya bandu ababibi aba. Tuli basubiliwa kwa Yehova kangi tukumwiputa yuyo mwene.

▸ Mutu 5, palagilafu 9

Mu ndaghilo isi Kyala abapele Abaisraeli ukwendela mwa Mose, ikikolo kya Israeli kyansumagha Yehova ukuti abahobokele imbibi syabo. Bapimbagha ikemo lya bufu, ilya mafuta ni lya nyama pakubuka ku tempile. Pakubomba isi Abaisraeli bakumbukagha ukuti Yehova abaghile ukubahobokela imbibi syabo bosa pa kikolo kyabo na aliwesa pamwene. Panyuma bo Yesu abikile ubumi bwake ukuya ikemo pa mbibi syitu, amikemo agha ghalekile ukubomba imbombo. Yesu abikile ikemo lyapamwanya fiyo “kamokene.”—Bahiburi 10:1, 4, 10.

▸ Mutu 7, palagilafu 6

Mu ndaghilo isi Kyala abapele Abaisraeli ukwendela mwa Mose, abandu bitikisiwagha ukulya inyama. Babuliwe kangi ukuti babikeghe ikemo lya finyamana. (Banyalevi 1:5, 6) Loli Yehova akalitikisye ukuti abandu bake bapangileghe inkhaza ifinyamana. (Isya Mbupingamu 12:10) Kangi mu ndaghilo isi Yehova abapele Abaisraeli, syalimo indaghilo isi syafighililagha ifinyamana. Abaisraeli babuliwe ukuti bafighilileghe kanunu ifinyamana.—Ukukumbusya Indaghilo 22:6, 7.

▸ Mutu 7, palagilafu 6

Ifighaba fya ilopa. Ilopa likupangiwa ni fighaba 4 ifi fikukoleliwa ukuti—amaselo amakesefu, amaselo amelu, pulazima na mapulatileti. Ifighaba 4 ifi fibaghile ukughabiwa kangi mu tufighaba twingi utudonotudono. *

Abakristu bikukana ukubikiwa ilopa lyosa pamo ikighaba kimo pa fighaba 4 ifi. Loli ngimba bitikeghe utufighaba utu bikwegha mu fighaba 4 ifi? Ibaibolo litikuyoba ifi tukulondiwa ukubomba. Yonongwa Unkristu aliwesa ikulondiwa ukusala mwene ukubombela amabyebye ghake agha ghamanyisiwe kanunu ifundo sya mu Baibolo.

Abakristu bamo bikusala ukukana fyosa. Babaghile ukuyoba ukuti panongwa ya lulaghilo ulu Kyala abapele Abaisraeli ulwakuti ilopa lyosa ili lifumile mu kinyamana kilikyosa ‘lyoniweghe pasi.’—Ukukumbusya Indaghilo 12:22-24.

Bamo bikusala mwakukindanako. Amabyebye ghabo ghikubitikila ukwitika utufighaba utudonotudono utu tukufuma mu fighaba 4. Babaghile ukuyoba ukuti utufighaba utu tutikwimila ubumi bwa kipeliwa iki balyeghileko ukufuma mwilopa lyake.

Linga mukusala ifyakubomba pa ifighaba ifidonofidono ifi, mwinong’oneleghe amalalusyo agha:

• Ngimba nsyaghenie ukuti ukukana utufighaba tosa twa ilopa kukusanusya ukuti ngabaghila ukwitika imikota iya mbungo simo kangi nimikota iyi yikutula ukuti ilopa lileke ukusoka linga nfulele?

• Ngimba mbaghile ukulingania bulebule kwa dokotala inongwa iyi nganile ifighaba fimo pamo inongwa iyi nitikile ifighaba fimo?

Injila syakubumbulukila. Pakuya Bakristu, tutikubapa abangi ilopa pamo ukusunga ilopa litu sabata bo tukali ukupangiwa opaleshoni. Loli pali injila simo isi bikubombela ilopa lya mbine. Unkristu aliwesa ikulondiwa ukusala mwene muno babaghile ukubombela nilopa lyake pakabalilo ka opaleshoni, ukupimiwa, pamo unkota ughu bikuya pakumpa. Pakabalilo bo aka, ilopa lya mbine libaghile ukusosiwamo mumbili wake kwa kabalilo.—Ukuti mumanye nyingi, keta Gongwe la Mulinda la Okutobala 15, 2000, pa peji 30-31.

 Unkristu ikulondiwa ukusalila ngani injila iyi ikwisa pakwitika. Mwakifwanikisyo, pali injila yimo iyi yikukoleliwa ukuti himodilushoni (hemodilution) iyi bo bakali ukwanda ukupanga opaleshoni bikusosya tasi ilopa nukulisungunula. Pabumalilo pa opaleshoni pamo bo pakindile akabalilo kadono itolo, bikulighomokesya mumbili wa mbine.

Iyingi yikukoleliwa ukuti selo salaveji (cell salvage). Mu njila iyi, ilopa lya mbine ili likusoka pakabalilo ka opaleshoni likweghiwa, ukusukiwa nukubikiwa kangi mumbili wa mbine pa kabalilo kalakala pamo panyuma pa opaleshoni.

Dokotala aliwesa abaghile ukupanga injila isi mwakukindanako na bangi. Yonongwa Unkristu aliwesa bo akali ukwitika injila yiliyosa, ikulondiwa ukumanya kilikyosa iki dokotala ikuya pakubomba nilopa lyake.

Linga mukusala ifyakubomba pa njila syakubumbulukila, mwilalusyeghe amalalusyo agha:

• Linga ilopa lyangu limo likuya pakwepusiwa mumbili wangu nukwenda mu kindu kimo, ngimba amabyebye ghangu ghikuya pakunitikila ukuti lingile kangi mumbili wangu, pamo ghikuya pakundonga  ukuti ‘nalondiwagha ukona pasi’?—Ukukumbusya Indaghilo 12:23, 24.

• Ngimba amabyebye ghangu agha ghikwendela ifundo sya mu Baibolo ghikuya pakundonga linga ilopa lyangu lisosyiwemo mumbili ukuti lisukiwe pamo ukulyongania nu nkota ghumo nukulighomokesya kangi mumbili wangu?

• Ngimba syaghenie ukuti ukukana injila syakubombela ilopa lyangu, kokuti nganile ukwepusya ilopa ukufuma mumbili, ukulisuka pamo ukubombela amashini aghakutula ukutuya pakabalilo ka opaleshoni?

Bo tukali ukusala ifyakubomba pa nkhani ya tufighaba utudonotudono utwa ilopa pamo injila syakubumbulukila, twiputeghe tasi kwa Yehova ukuti atutule po tulondeghe ubulongosi. (Yakobu 1:5, 6) Ukufuma apo, tubombele amabyebye ghitu ukufwana ni fundo sya mu Baibolo pakusala ifyakubomba. Tuleke ukulalusya abangi isi bayagha pakubomba linga bali bo babo kangi tuleke ukwitikisya ukuti abandu batubuleghe isyakubomba.—Baroma 14:12; Bagalatiya 6:5.

▸ Mutu 7, palagilafu 11

Ukuya belu kukusanusya ukuti isi tukubomba, ukwinong’ona nukuyoba nnunu m’maso gha Yehova. Yehova atupele ululaghilo ulwakuti twepukeghe ku bulowe. (Isya Mbupingamu 1:10; 3:1) Tusalile ngani ukuti tukuya pakukonga ifundo sya Yehova pa nkhani yakuya belu nalinga tukali tukagheliwa ukubomba fimo ifinyali. Tunsumeghe Kyala utubalilo tosa ukuti atutule ukuya na minong’ono amanunu nukuti tukane linga tugheliwe ukubomba imbibi.—1 Bakorinti 6:9, 10, 18; Baefesi 5:5.

▸ Mutu 8, palagilafu 11

Utuyilo utunyali tukongelelapo ukuyoba pamo ukubomba ifindu mu njila yiliyosa iyi yitikukolelana nindaghilo sya Kyala. Abandu baluko ulu bikunangisya ukuti batikughindika indaghilo sya Kyala. Linga yumo ali na kayilo aka, ikomiti ya bulongi yo yikulondiwa ukumasya inkhani iyi. Ubuchafu to tuyilo tosa utwa butulanongwa. Ukufwana na muno inkhani yake yiyilile, lumo umundu uyu abombile utuyilo utu abaghile ukwaghana ni komiti ya bulongi ya nkipanga.—Bagalatiya 5:19-21; Baefesi 4:19; linga mukulonda ukumanya nyingi, keta mu Gongwe la Mulinda lya mutu wakuti “Mafumbo Ghakufumira ku Ŵaŵazgi” lya Julayi 15, 2006.

▸ Mutu 9, palagilafu 7; Mutu 12, palagilafu 10

Yehova abikile ukuti abandu bene aba bali pa bweghi bo baghonaneghe. Loli linga yumo ikupanga kasuku bo ikonanga. Akayilo aka kabaghile ukonanga ubumanyani bwake na Yehova. Kabaghile ukumpangisya umundu ukuti aye ni kinyonywa ikinywamu ikyakughonana kangi sibaghile ukumpangisya ukuti aketeghe ububibi ukughonana. (Bakolosi 3:5) Linga umundu yumo ali nakayilo akanyali aka kangi ikuketa ukuti kukafu ukuleke atikulondiwa ukupasya. (Salimo 86:5; 1 Yohani 3:20) Linga mwaghene nindamyo iyi mukulondiwa ukwiputa kwa Kyala nukusuma ubutuli ukuti abatule. Mwepukeghe ku findu fya mwiko, ifi fikwandisya aminong’ono amabibi. Mukulondiwa ukusuma ubutuli ku bapapi binu aba bo Bakristu pamo ku aba bakusi mwa mbepo. (Isya Mbupingamu 1:8, 9; 1 Batesalonike 5:14; Titi 2:3-5) Mukulondiwa ukusubila ukuti Yehova ikuketa ukughelaghela kwinu ukuti muye nutuyilo utununu.—Salimo 51:17; Yesaya 1:18.

▸ Mutu 9, palagilafu 9

Ukuya na bandu bingi bakweghana nabo ko kukukoleliwa ukuti mitala. Yehova apangile umundu ukuti ayeghe nu nnyambala yumoywene pamo unkikulu yumoywene. Nkabalilo ka Baisraeli, Kyala abitikisye  abanyambala ukuya na bakikulu bingi. Loli ubu bukali bwighane bwake pakabalilo aka apelagha abandu. Lino, Yehova atikwitikisya imitala ku bandu bake. Unnyambala ikulondiwa ukuti ayeghe nunkikulu yumoywene yope unkikulu ayeghe nu nnyambala yumoywene.—Matai 19:9; 1 Timoti 3:2.

▸ Mutu 10, palagilafu 12

Yehova ikulonda ukuti unnyambala nu nkikulu aba beghene bikaleghe pampene ubumi bwabo bosa. (Ubwandilo 2:24; Malaki 2:15, 16; Matai 19:3-6; 1 Bakorinti 7:39) Umwene ikwitikisya ukuti ubweghi bubaghile ukumalika linga yumo mbweghi apangile ubulowe. Pa nkhani bo iyi, Yehova ampele ubwabuke uyu akonanga ukuti abaghile ukumasya ubweghi pamo hayi.—Matai 19:9.

Utubalilo tumo, Unkristu abaghile ukusala ukulekana nu mwinake wa mbweghi nalinga akabombapo isya bulowe. (1 Bakorinti 7:11) Ififukwa fimo ifi Unkristu abaghile ukusalila ukupaghukana nu mwinake fyo ifi.

• Ukulekela matingo ukupwelelela imbumba: Unnyambala ikukana ukupwelelela imbumba, asokilepo panyumba kisita ukubalekela indalama pamo ifyakulya.—1 Timoti 5:8.

• Ukupangilana inkhaza: Linga yumo ikunyoziwa mpaka ikuketa ukuti ubumi bwake buli pangozi.—Bagalatiya 5:19-21.

• Linga yumo ikonanga ubumanyani bwa mwinake na Yehova: Linga unnyambala pamo unkikulu ikunkanisya umwinake ukumbombela Yehova.—Imbombo Sya Batumiwa 5:29.

▸ Mutu 11, palagilafu 19

Twesa tukulonda ukupaliwa nu kukasiwa. (Isya Mbupingamu 12:25; 16:24) Tubaghile ukukasania nu kusubisania linga tukuyobelana amasyu amanunu nukunangisania ulughano. Amasyu amanunu ghabaghile ukutula abakamu na balumbu bitu ukwifimbilisya ku ndamyo nu kukindilila ukumbombela Kyala mu tubalilo utupalapala utu.  (Isya Mbupingamu 12:18; Bafilipi 2:1-4) Linga yumo ikulingania indamyo isi aghene nasyo, tukulondiwa ukumpilikisya mwalughindiko kangi nukumanya muno ikwipilikila. Isi sibaghile ukututula ukuti tumanye isi tukulondiwa ukuyoba pamo ukubomba ukuti tuntule. (Yakobu 1:19) Linga mukubamanya kanunu abakamu na balumbu nukumanya isi bikulondiwa, mubaghile ukubasubisya nukubakasya. Linga momuno mukubombela, mukuya pakubatula ukuseghelela kumwene lusubisyo losa.—2 Bakorinti 1:3, 4; 1 Batesalonike 5:11.

▸ Mutu 12, palagilafu 16

Ibaibolo likatubikila indaghilo isya muno ubukwati buyileghe. Inyiho nindaghilo sikuya syakukindanakindana m’malo aghakukindanakindana. (Ubwandilo 24:67; Matai 1:24; 25:10; Luka 14:8) Ikyakulondiwa fiyo pa bukwati lo lufingo ulu mukufinga pamaso gha Kyala. Abandu bingi bikusala ukuya na ba mumbumba yabo kangi na bamanyani babo pakabalilo aka bikufinga ulufingo lwabo kangi na pakabalilo aka unkulumba ikuyoba inkhani. Linga aba bikweghana bikulonda ukuti abandu bakamoghepo ku malo ghamo, babaghile ukupanga ­panyuma pabukwati. (Luka 14:28; Yohani 2:1-11) Mulimosa muno basalile ukuti ubukwati bwabo buyile, bikulondiwa ukwinong’onela fiyo pa muno bukwisa pakungindikila Yehova. (Ubwandilo 2:18-24; Matai 19:5, 6) Ifundo sya mu Baibolo sikuya pakubatula aba bikuya pakweghana ukuti basale kanunu. (1 Yohani 2:16, 17) Linga aba bikuya pakweghana bikulonda ukuti pa bukwati bwabo pasaye ubwalwa, bikulondiwa ukuketekesya ukuti kilikyosa kikwisa kuya kanunu. (Isya Mbupingamu 20:1; Baefesi 5:18) Linga basalile ukuti pa bukwati bwabo pasaye inyimbo pamo ifyakuhobosya bikulondiwa ukuketesya ukuti fikwisa kutwala ulughindiko kwa Yehova. Aba bikuya pakweghana bikulondiwa ukukusya ubumanyani bwabo kwa Yehova na ku mwinake akabalilo kosa komma pisiku lyene lya bukwati.—Isya Mbupingamu 18:22; linga mukulonda ukumanya nyingi, keta mu Gongwe la Mulinda lya Okutobala 15, 2006, peji 18-31.

▸ Mutu 13, palagilafu 18

Tukulondiwa ukusala kanunu mwakukolelana ni fundo isi sikwaghiwa M’masyu gha Kyala. Mwakifwanikisyo, Unkristu abaghile ukukoleliwa nu n’nine wa mbweghi uyu akaya Nketi wa Yehova ukuti asalye nawe ifyakulya pampene na bakamu bake pakabalilo ka holide. Ngimba mubaghile ukubomba isyafiki linga isi syo sikubonekile? Linga amabyebye ghako ghakwitikile ukubuka, kulondiwa ukumbula umwinako wa mbweghi ukuti linga inyiho imbibi sikuya pakubombiwa pa fyakulya, utikuya pakukindilila ukwikalapo. Kangi kulondiwa ukwinong’onelapo linga abangi bakabaghila ukukalala linga ubukile.—1 Bakorinti 8:9; 10:23, 24.

Utubalilo tumo ku mbombo kuno mukubomba babaghile ukubapako ifyabupe pakabalilo ka holide. Ngimba mukulondiwa ukufikana ifyabupe ifi? Mulimosa muno musalile kali mukuya pakwitika pamo hayi, mukulondiwa ukwinong’onela inongwa iyi babapelagha ifyabupe ­pakabalilo ka holide. Ngimba babapele ifyabupe ifi ukuti muhobokepo? Pamo bikunangisya ukuti bikundaghisya? Linga mwinong’onilepo pa fifukwa ifi, fikuya pakubatula ukuti mwambilile ifyabupe ifi pamo hayi.

Mu fyakubombiwa fimo, yumo abaghile ukubapako ikyabupe kimo pakabalilo ka holide nukuyoba ukuti: “Nsimenye ukuti umwe mutikusekelela iholide; loli nalondagha ukuti mbapeko itolo ikyabupe iki.” Lumo atupele itolo panongwa ya kisa. Pamo ngimba mubaghile ukwinong’ona ukuti umundu uyu ikughela ulwitiko lwinu pa kabalilo ka holide? Linga mwinong’onilepo, sikuya pakuya kumyinu ukwambilila ikyabupe pamo hayi. Mufyakusala fyitu fyosa, tukulondiwa ukuya namabyebye amanunu kangi ukuya basubiliwa kwa Yehova.—Imbombo Sya Batumiwa 23:1.

▸ Mutu 13, palagilafu 22

Utubalilo twingi linga inongwa yikulongiwa kanunu kangi mwalutengano, yitikukula. (Matai 5:23-26) Ikyakwanda Abakristu bosa, bikulonda ukungindika Yehova nukutula ukuti nkipanga muye ukukolelana.—Yohani 13:34, 35; 1 Bakorinti 13:4, 5.

 Linga Abakristu bakindene inyinong’ono pa nkhani sya bizinesi, bikulondiwa ukughelaghela ukuyimasya kisita ukweghelana ku khoti. Pa 1 Bakorinti 6:1-8 pali ubulongosi bwakufuma kwa Pauli ubwa muno Abakristu babombeleghe. Ukumweghela unkamu witu ku khoti kubaghile ukunyasya Yehova ni kipanga. Pa Matai 18:15-17 pali ulubatiko ulu Abakristu bikulondiwa ukukonga linga bakindene fiyo: (1) Bikulondiwa ukuyobesania tasi bene babili; (2) linga batolene babaghile ukunkolelapo yumo pamo babili Abakristu abakusi mwambepo ­nkipanga ukuti babatule (3) pabumalilo babaghile ukubuka ku bakulumba ba kipanga ukuti bayimasye inkhani iyi. Abakulumba babaghile ukubombela ifundo sya mu Baibolo pa nkhani iyi ukuti babatule aba bakindene aminong’ono ukuti baye pa lutengano. Linga babatulile loli pope batikukonga ubulongosi bwa mu Baibolo, abakulumba babaghile ukubuka nayo ku komiti ya bulongi.

Pali ififukwa fimo ifi mubaghile ukubuka ku khoti ukuti mumasye mwalutengano indamyo isi silipo. Mwakifwanikisyo, ukumasya ubweghi, ukulimbilana abana, indalama isi unkikulu ikuya pakwambilila linga ubweghi bumalike, linga mupeliwe indalama sya inshulansi, ukwitikisya ukwegha ingongole nu kuyabana indalama sya wilu (pamo ikalata iyi umundu ikulemba iyakuyabila katundu wake linga afwile). Linga Unkristu abombile injila iyi ukuti amasye indamyo iyi yilipo, bo atikonanga ubulongosi bwa Pauli.

Linga Unkristu abukile ku khoti panongwa yakuti bamonangile inongwa inywamu bo, ukukolelela, ukun’nyoza umwana, ukumfulasya umundu, ukuhiyiliwa katundu un’nywamu pamo aghoghile, pope bo atikonanga ubulongosi bwa Pauli.

▸ Mutu 14, palagilafu 14

Ukufuma mu ngunda wa Edeni, Setano ikughelaghela ukusyoba abandu. (Ubwandilo 3:1-6; Ubusetuli 12:9) Umwene asimenye ukuti linga atusofenie aminong’ono ghitu tubaghile ukubomba ifibibi. (2 Bakorinti 4:4; Yakobu 1:14, 15) Umwene ikubombela indyali, amatchalichi, aba bizinesi, ifyakuhobosya, ifimanyilo, ni findu ifingi ifi abaghile ukuketa ukuti tubaghile ukusyobiwa nafyo.—Yohani 14:30; 1 Yohani 5:19.

 Setano asimenye ukuti asyele na kabalilo kanandi kakusyobela abandu. Yonongwa yake ikubomba isi abaghile ukufwanisya ukuti abasofanie abandu. Fiyofiyo ikulonda ukubasyoba abandu aba bikumbombela Yehova. (Ubusetuli 12:12) Linga tukaya maso Setano abaghile ukutusyoba ukwenendela mu isi tukwinong’ona. (1 Bakorinti 10:12) Mwakifwanikisyo, Yehova ikulonda ukuti ubweghi bungamalikagha. (Matai 19:5, 6, 9) Loli abandu bingi batikubuketa ubweghi ukuya lufingo lwa bumi bwabo bosa, abene bikuketa ukuti bubaghile ukumalika akabalilo kalikosa. Abandu bingi bikubomba isi panongwa yakuti bikuketelela m’mavidiyo na m’ma tv agha ghikukasya ukubomba bo isi. Tukulondiwa ukuya maso ukuti tuleke ukwitikisya inyinong’ono sya nkisu iki ukuti syonangeghe inyegha syitu.

Injila iyingi iyi Setano ikubombela pakubasyoba abandu ko kuleka ukubuliwa isyakubomba. (2 Timoti 3:4) Linga tukaya maso, tubaghile ukuleka ukubaghindika abalaghili aba bimikiwe na Yehova. Mwakifwanikisyo, unkamu abaghile ukwanda ukusula ubulongosi bwa bakulumba nkipanga. (Bahiburi 12:5) Pamo umulumbu abaghile ukwanda ukusula ulubatiko lwa mutu wa mbumba.—1 Bakorinti 11:3.

Tukulondiwa ukubikapo indumbula ukuti Mohesi aleke ukulongosya aminong’ono ghitu. Tukulondiwa ukukonga aminong’ono gha Yehova kangi nukukindilila “ukwinong’onela isya kumwanya.”—Bakolosi 3:2; 2 Bakorinti 2:11.

▸ Mutu 16, palagilafu 9

Twesa tukulonda ukuya nu bumi ubununu kangi nukubwagha ubutuli ubununu ubwa nkota linga tubinile. (Yesaya 38:21; Marko 5:25, 26; Luka 10:34) Lino silipo injila nyingi isyakubumbulusyila kangi yilipo imikota iyakukindanakindana iyi abadokotala na bangi balinayo. Linga tukulonda ukubombela imikota yimo, kwakulondiwa fiyo ukukonga ifundo isi sikwaghiwa mu Baibolo. Tukulondiwa ukukumbuka ukuti Ubunyafyale bwa Kyala bwene bo bukwisa kumasya indamyo syitu. Tutikulondiwa ukubombela imikota iyi yibaghile ukonanga ubumanyani bwitu na Yehova.—Yesaya 33:24; 1 Timoti 4:16.

Tukulondiwa ukuya maso ukuti twepukeko ku mikota iyi yikukolelana ni mbepo inyali. (Ukukumbusya Indaghilo 18:10-12; Yesaya 1:13) Yonongwa bo tukali ukwitika injila iyakubumbulukila pamo imikota yiliyosa, tukulondiwa ukuyifufuza tasi. (Isya Mbupingamu 14:15) Tutikulondiwa ukwibwa ukuti Setano ikulonda ukutusofania uswe ukwendela mu mbepo inyali. Linga tukukayikila ukuti injila iyi twalondagha ukubombela yikukolelana ni mbepo inyali, kununu ukuyileka.—1 Peteri 5:8.

▸ Mutu 16, palagilafu 18