1-3. (a) Ngimba tukumanyilapo isyafiki pa Isya Mbupingamu 13:20? (b) Nongwa yafiki tukulondiwa ukuti tusaleghe abamanyani mwamahala?

NGIMBA musyaghenie muno umwana ikweghelela utuyilo twa bapapi bake? Nalinga akali ukwanda ukuyoba, ikweghelela ifindu ifi ikuketa nukupilika. Linga ikukula, ikwanda ukubomba ifindu muno abapapi bake bikubombela nalinga atikumanya. Sikaya syakuswighisya ukuti bope abandu abakulumba bikwanda ukubomba nukwinong’ona ukufwana na bandu aba bikwangala nabo kwa kabalilo akatali.

² Pa Isya Mbupingamu 13:20, tukumanyila ukuti: “Wendeghe na bandu aba mahala ukuti uye wamahala.” Apa amasyu aghakuti “wendeghe na,” ghikusanusya ukwangala. Um’manyili wa Baibolo yumo ayobile ukuti ukwenda na bandu kukusanusya ukubaghana nu kubapilikisya. Tubaghile ukwanda ukubomba isi abandu aba tukwangala nabo bikubomba, fiyo linga bamanyani bitu ba pandumbula.

³ Ifi abamanyani bitu bikubomba fibaghile ukututula pamo ukutonanga. Ilemba lya Isya Mbupingamu 13:20 likukindilila kangi ukuti: “Uye m’manyani wa  bakonyofu ukuti wende nu kusofiwa.” Mu njobelo ya Chihiburi ukuya “m’manyani wa” bandu kukusanusya “ukwenda nabo pampene”. (Isya Mbupingamu 22:24; Abalongi 14:20) Abamanyani aba banganile Kyala bikuya pakutukasya ukuti tukindilileghe ukuya basubiliwa. Ukuti tusaleghe mwamahala abamanyani, isagha tuyobesanie isya bandu aba Yehova abasalile ukuya bamanyani bake.

4. Nongwa yafiki lusako lunywamu ukuya m’manyani wa Kyala? Nongwa yafiki Yehova alinkolile Abrahamu ukuti “m’manyani wangu”?

⁴ Yehova, undaghili wa fipeliwa fyosa, atupele ulusako ukuti tuyeghe bamanyani bake. Ulu lusako lunywamu fiyo. Yehova ikusala abamanyani bake mwamahala. Ikusala aba banganile kangi aba bali nulwitiko kumyake. Inong’onela isya Abrahamu. Abombagha kilikyosa iki Kyala ambulagha. Abrahamu anangisye mu fyosa ukuti ali nsubiliwa kangi apilikilagha. Alitikisye ukumbika umwanake Isaka ukuya ikemo. Abrahamu ali nulwitiko ukuti “Kyala ali nagho amaka ghakunsyusya ku bafwe.” (Bahiburi 11:17-19; Ubwandilo 22:1, 2, 9-13) Abrahamu ali nulwitiko kangi apilikilagha, yonongwa Yehova ankolelagha ukuti “m’manyani wangu.”—Yesaya 41:8; Yakobu 2:21-23.

5. Ngimba Yehova ikubaketa bulebule aba basubiliwa kumyake?

⁵ Yehova ikubaketa abamanyani bake abasubiliwa ukuya bapamwanya fiyo. Abamanyani bake bikuya basubiliwa fiyo kumyake ukukinda ku kilikyosa. (Belenga 2 Samueli 22:26.) Abene basubiliwa kumyake kangi bikumpilikila panongwa yakuti banganile. Ibaibolo likuti “abagholofu bo Kyala ikwikyela nabo,” aba bo bikumpilikila.  (Isya Mbupingamu 3:32) Yehova ikubakolela abamanyani bake ukuya bahesya bapamwanya fiyo mu “hema” lyake. Ikubabula ukuti biputeghe nukusuma kumyake akabalilo kalikosa.—Salimo 15:1-5.

6. Ngimba tubaghile ukunangisya bulebule ukuti tunganile Yesu?

⁶ Yesu ayobile ukuti: “Linga umundu anganile une, yo ikulikongagha ilisyu lyangu, yope na Tata ikunganagha.” (Yohani 14:23) Ukuti tuye bamanyani ba Yehova, tukulondiwa kangi ukungana Yesu nukubomba isi atumanyisye. Mwakifwanikisyo, tukupilikila syosa isi Yesu ayobile ukuti tufumusyeghe amasyu amanunu nu kupela abandu ukuya bafundiwa. (Matai 28:19, 20; Yohani 14:15, 21) Panongwa yakuti tunganile Yesu, tukukonga “m’makato ghake.” (1 Peteri 2:21) Yehova ikuhoboka linga ikuketa ukuti tukubomba fyosa ifi tubaghile ukufwanisya ukuti tunkonge umwanake mu ifi tukuyoba nu kubomba.

7. Nongwa yafiki tukulondiwa ukusimikisya ukuti abamanyani bitu, bamanyani ba Yehova?

⁷ Abamanyani ba Yehova bali nulwitiko, basubiliwa, bikupilikila kangi banganile umwanake. Ngimba nuswe tukusala abamanyani aba bafwene na aba Yehova ikusala? Linga abamanyani binu bikunkonga Yesu kangi bikwiyula ukubamanyisya abangi isya Bunyafyale bwa Kyala, babaghile ukubatula ukuti muye mundu nnunu kangi ukuti muye basubiliwa kwa Yehova.

8. Ngimba syafiki sikubahobosya pa nkhani ya bumanyani bwa Ruti na Naomi?

⁸ Mu Baibolo, tubaghile ukubelenga isya bandu bingi aba bali pabumanyani. Mwakifwanikisyo Naomi na nkamwana wake Ruti. Abakikulu aba, bakulile mfisu ifyakukindana. Bakindene utuyilo kangi Naomi ali nkusi  fiyo ukunkinda Ruti. Loli bali pabumanyani bwamaka panongwa yakuti bosa balinganile Yehova. Bo Naomi ikulonda ukusokamo nkisu kya Moabu ukubuka ku Israeli, “Ruti alinkumumilila.” Alimbulile Naomi alinkuti: “Abandu aba kumyako bo bikwakuyagha bandu bangu nanine, Kyala wako yo ikwakuyagha Kyala wangu nanine.” (Ruti 1:14, 16) Ruti ali nikisa fiyo kwa Naomi. Bo bafikile ku Israeli, Ruti iyulagha fiyo ukuntula um’manyani wake. Naomi alinganile fiyo Ruti kangi alimpele ubulongosi ubununu. Ruti ampilikilagha fiyo Naomi, ifi fyapangisye ukuti bosa bambilile ulusayo ulukulumba.—Ruti 3:6.

9. Ngimba syafiki sikubahobosya pankhani ya bumanyani bwa Davidi na Yonatani?

⁹ Abandu abangi aba bali pabumanyani ubununu kangi bali basubiliwa kwa Yehova, ali yo Davidi na Yonatani. Yonatani ali nkusi kwa Davidi ni fyinja 30 kangi ali pipi ukuya yo mwalafyale wa Israeli. (1 Samueli 17:33; 31:2; 2 Samueli 5:4) Loli bo asyaghenie ukuti Yehova ansalile Davidi ukuya mwalafyale, umwene akali na kabini. M’malo mwake, Yonatani abombile fyosa ifi abaghile ukufwanisya ukuti antule Davidi. Mwakifwanikisyo, bo ubumi bwa Davidi buli pangozi, Yonatani alintulile ukuti alwaghe “ulusubisyo mwa Yehova.” Umwene abikile ubumi bwake pangozi panongwa ya Davidi. (1 Samueli 23:16, 17) Davidi yope ali nsubiliwa fiyo. Umwene afingile ukuti ikuya pakuyitula imbumba ya Yonatani kangi ulufingo ulu lwakindilile bo Yonatani afwile.—1 Samueli 18:1; 20:15-17, 30-34; 2 Samueli 9:1-7.

10. Ngimba mukumanyilapo isyafiki pabumanyani bwa Bahiburi batatu?

¹⁰ Abalumyana Bachihiburi batatu; Shadireki, Meshayeli  na Abedinego bali pabumanyani kangi babeghile kumyabo bo bana bakeke. Bo bali kubutali na kumyabo, batulanagha ukuti bakindilile ukuya nulwitiko kwa Yehova. Bo bakulile, ulwitiko lwabo lwagheliwe bo Umwalafyale Nebukadinezara ababulile ukuti biputeghe ku kifwani. Shadireki, Meshayeli na Abedinego bakanile ukwiputa ku kifwani kangi balimbulile mwalafyale ukuti: “Tutisa kwiputako siku kwa kyala wako nalinga ko kukifughamila ikifwani kyako iki wimike.” Bo ulwitiko lwabo lugheliwe, abamanyani batatu aba bakindilile ukuya basubiliwa kwa Kyala wabo.—Danieli 1:1-17; 3:12, 16-28.

11. Ngimba tukumanya bulebule ukuti Pauli na Timoti bali pabumanyani ubununu?

¹¹ Bo untumiwa Pauli aghene nundumyana Timoti, aketile ukuti anganile Yehova kangi apasikisyagha fiyo ikipanga. Pauli alim’manyisye Timoti ukuti abatuleghe abakamu na balumbu m’malo ghakukindanakindana. (Imbombo Sya Batumiwa 16:1-8; 17:10-14) Timoti iyulagha fiyo yonongwa Pauli ayobile ukuti: “Abombile pamopene nanine ukufumusya amasyu amanunu.” Pauli asimenye ukuti Timoti ayagha “pakubinong’onela ubununu” abakamu na balumbu. Ukwiyula pakumbombela Yehova, kwapangisye ukuti Pauli na Timoti baye pabumanyani ubununu fiyo.—Bafilipi 2:20-22; 1 Bakorinti 4:17.

12, 13. (a) Nongwa yafiki mope nkipanga tukulondiwa ukuya maso pakusala abamanyani? (b) Nongwa yafiki Pauli ayobile amasyu aghakusoka agha ghali pa 1 Bakorinti 15:33?

¹² Nkipanga, tukumanyila ku isi abakamu na balumbu bitu bikubomba kangi tukutulana ukukindilila ukuya  nulwitiko. (Belenga Baroma 1:11, 12.) Loli mope nkipanga, tukulondiwa ukusala abamanyani mwamahala. Tuli na bakamu na balumbu aba bakulile mu malo aghakukindanakindana. Bamo bapya loli bamo bambombile Yehova kwa fyinja fingi. Pakwegha akabalilo ukuti ubumanyani bwa mundu bukule kwa Yehova bo muno iseke yikweghela akabalilo ukuti yikome. Yonongwa tukulondiwa ukuya batengamoyo na balughano kwa aliwesa kangi akabalilo kosa tusaleghe abamanyani mwamahala.—Baroma 14:1; 15:1; Bahiburi 5:12–6:3.

 ¹³ Loli utubalilo tumo tukulondiwa ukuya maso fiyo linga indamyo yimo yiwile nkipanga. Fibaghile ukubombiwa ukuti unkamu pamo umulumbu ikubomba ifindu ifi Ibaibolo likuti fibibi. Lumo yumo abaghile ukwanda ukwilumbusya simo isi sibaghile ukonanga ikipanga. Ifi fikaya fyakuswighisya, panongwa yakuti Abakristu abakwanda bope baghanagha nindamyo utubalilo tumo nkipanga. Yonongwa Pauli abasokile Abakristu ukuti: “Mungasyobiwagha. Abangali ababibi bikonanga utuyilo utununu.” (1 Bakorinti 15:12, 33) Pauli alinsokile kangi Timoti ukuti ayeghe maso pa nkhani ya kusala abamanyani. Syo isi nanuswe tukulondiwa ukusibomba.—Belenga 2 Timoti 2:20-22.

14. Ngimba muno tukusalila abamanyani fibaghile ukupalamasya bulebule ubumanyani bwitu na Yehova?

¹⁴ Tukulondiwa ukufighilila ubumanyani bwitu na Yehova. Ukuya pabumanyani na Yehova kindu kyapamwanya fiyo. Yonongwa tukuleka ukuya pabumanyani nu mundu uyu abaghile ukutupangisya ukuti ulwitiko lwitu lutalale nukonanga ubumanyani bwitu na Yehova. Ukufwana nisipanji iyi linga tuyivubike m’misi amafitano, tukabaghila ukulindilila ukuti ghabaghile ukutonya amisi amelu. Nanuswe linga tukwenda nabandu aba bali nutuyilo utubibi, tungalindililagha ukuti tukuya pakuya nutuyilo utununu. Tukulondiwa ukusala abamanyani bitu mwamahala.—1 Bakorinti 5:6;2 Batesalonike 3:6, 7, 14.

15. Ngimba mubaghile ukubomba isyafiki ukuti muye na bamanyani abanunu nkipanga?

¹⁵ Nkipanga, mubaghile ukubagha abandu aba banganile Yehova. Babaghile ukuya bamanyani binu ba pandumbula. (Salimo 133:1) Mungayagha pabumanyani  na bandu bene aba mufwene nabo ifyinja pamo ifyakubomba. Kumbuka ukuti Yonatani ali nkulumba ukukinda Davidi, kangi Ruti ali mwana ukukinda Naomi. Tukulondiwa ukukonga ubulongosi ubwa mu Baibolo ubu bukuti: “Amutwighulileghe indumbula syinu.” (2 Bakorinti 6:13; Belenga 1 Peteri 2:17.) Linga mukukindilila ukunkonga Yehova, abandu bingi bikuya pakulonda ukuya bamanyani binu.

16, 17. Linga yumo atonangile nkipanga, findu fiki ifi tutikulondiwa ukubomba?

¹⁶ Mu mbumba yiliyosa balimo abandu ba tuyilo twakukindanakindana. Isi sifwene itolo namuno ifindu fiyilile nkipanga. Utuyilo utu to tukupangisya ubumi ukuya bwakuhobosya kangi tubaghile ukumanyilako ifindu fingi ku binitu. Loli utubalilo tumo isi sikupangisya imiywegho pamo ukuti tuleke ukupilikana na bakamu na balumbu bamo. Lumo babaghile ukutonangila pamo uswe tubaghile ukukalala panongwa ya isi bikubomba. (Isya Mbupingamu 12:18) Ngimba tukulondiwa ukughomokela nyuma pamo ukuleka ukubungana panongwa ya ndamyo bo isi?

¹⁷ Hayi. Pope nalinga yumo atukalalisye, tukindilileghe ukubungana. Akaya yo Yehova uyu atonangile. Atupele ubumi na fyosa ifi fikulondiwa. Yehova ikulonda ukuti tunganeghe kangi tuyeghe basubiliwa kumyake. (Ubusetuli 4:11) Ukubungana pampene na bakamu na balumbu kyo kyabupe iki Yehova atupele ukuti atutule ukuya nulwitiko lwamaka. (Bahiburi 13:17) Tutikulondiwa ukukana ikyabupe iki panongwa yakuti yumo atonangile.—Belenga Salimo 119:165.

18. (a) Findu fiki ifi fibaghile ukututula ukuti tukolelaneghe na bakamu na balumbu nkipanga? (b) Nongwa yafiki tukulondiwa ukuti tubahobokeleghe abangi?

 ¹⁸ Tubaghanile abakamu na balumbu bitu kangi tukulonda ukuti tubombeghe nabo ifindu pampene. Yehova atikulindilila ukuti tukuya pakuya bagholofu kangi nanuswe tungalindililagha ukuti abakamu na balumbu bikuya pakubomba isyabugholofu utubalilo tosa. (Isya Mbupingamu 17:9; 1 Peteri 4:8) Twesa tukonanga, loli ulughano lukuya pakututula ukuti ‘tuhobokelaneghe.’ (Bakolosi 3:13) Ulughano lukututula ukuleka ukukusya inongwa iyi umwinitu atonangile. Ukuyoba ubwanaloli, kukuya kukafu fiyo ukuleka ukwinong’onela linga yumo atonangile. Kukuya kupepe fiyo ukukalala nukulonda injila iyakuti tungomokesye. Loli ukubomba isi kubaghile ukutupangisya ukuti tuye basulumanie. Linga tunhobokile umundu uyu atonangile, tukuya na mabyebye amanunu, bakukolelana nkipanga kangi ukukinda pa fyosa, tukuya pabumanyani ubununu na Yehova.—Matai 6:14, 15; Luka 17:3, 4; Baroma 14:19.

19. Ngimba po pa kabalilo kaliku aka tukulondiwa ukumasya ubumanyani bwitu nu mundu nkipanga?

¹⁹ Mu mbumba iya Bukristu, aliwesa ikubomba ifi fikutula ukuti imbumba yiye yalusekelo. Loli inong’onela linga yumo m’mbumba apawike. Aliwesa mu mbumba ikughelaghela ukuntula loli lumo umwene abaghile ukukana. Abaghile ukusala ukusokapo panyumba pamo tata wake abaghile ukumbula ukuti asokepo. Ifyakubombiwa bo ifi utubalilo tumo fibaghile ukubombiwa nkipanga. Umundu abaghile ukusala ukubomba ifindu  ifi fikunkalalisya Yehova ni kipanga. Abaghile ukubomba isi mwakukana ubulongosi ubu ikupeliwa kangi abaghile ukunangisya mumbombo syake ukuti atikulonda ukuya pampene ni kipanga. Abaghile ukusala mwene ukusokamo nkipanga pamo abaghile ukwepusiwa. Linga mo siyilile, Ibaibolo likutubula kanunu fiyo ukuti ‘tungayagha nawe pabumanyani’. (Belenga 1 Bakorinti 5:11-13; 2 Yohani 9-11) Kukafu fiyo ukukonga ifundo iyi linga umundu uyu epusiwe m’manyani witu pamo nkamu witu. Loli pakabalilo aka ko tukulondiwa ukuya nsubiliwa fiyo kwa Yehova ukukinda ku mundu aliwesa.—Keta Amasyu Gha Pabumalilo 8.

20, 21. (a) Ngimba ukwepusya umundu nkipanga kuli nu bununu buliku? (b) Nongwa yafiki tukulondiwa ukusala abamanyani mwamahala?

²⁰ Ukwepusya umundu nkipanga yo njila inunu fiyo iyakufuma kwa Yehova. Yikutula ikipanga ukuya kyelu mwakusosyamo abandu aba batikukonga ifundo sya Yehova. (1 Bakorinti 5:7; Bahiburi 12:15, 16) Yikututula ukunangisya ulughano kwa Yehova, ifundo syake ningamu yake. (1 Peteri 1:15, 16) Ukwepusya umundu nkipanga kukutula kangi yula epusiwe. Ulufundo ulu lukuntula ukumanya ukuti isi ikubomba mbibi kangi ukuti achenje. Bingi aba balyepusiwe lino baghomokile nkipanga kangi bambililiwe kanunu na bakamu na balumbu.—Bahiburi 12:11.

²¹ Mu njila yiliyosa, tukupalamasiwa na bamanyani bitu. Yonongwa tukulondiwa ukuya maso linga tukusala abamanyani. Linga tubaghanile aba Yehova abaghanile, tukuya pakusyungutiliwa na bandu aba bikuya pakututula ukuya basubiliwa kumyake bwila na bwila.