1, 2. Nongwa yafiki tukulondiwa ukuya maso fiyo linga tukusala ifyakuhobosya?

MWINONG’ONELE ukuti mukulonda ukulya iseke iyi yibolile palubafu lumo. Ngimba mukuya pakubomba isyafiki? Ngimba mukuya pakulya iseke yosa? Ngimba mukuya pakuyitagha? Pamo mukuya pakusosyapo ulubafu ulu lubolile nukulya ulubafu ulununu?

² Mu njila yimo, ifyakuhobosya fifwene itolo ni seke iyi yibolile ulubafu lumo. Fimo finunu fiyo, loli fingi fibibi panongwa yakuti fya buhule, fya bwite nu  bulosi. Linga mukusala ifyakuhobosya, ngimba mukuyoba ukuti: bwighane bwangu ukusala filifyosa ifi ngulonda? Pamo mukuti ifyakuhobosya fyosa fibibi? Pamo mukuya maso ukuti musaleghe ifinunu nukwepuka ku ifi fibibi?

3. Ngimba twinong’oneleghe isyafiki linga tukusala ifyakuhobosya?

³ Twesa tukulonda ukuhoboka kangi tukulonda ukusala kanunu ifyakuti fituhobosyeghe. Twinong’oneleghe muno ifyakuhobosya ifi tusalile fikuya pakupalamasyila ubumanyani bwitu na Yehova.

4. Ngimba fundo yiliku yimo iya mu Baibolo iyi yibaghile ukututula ukuti tusale kanunu ifyakuhobosya?

⁴ Linga tosiwe, kokuti tufingile kwa Yehova ukuti tukuya pakumbombela ubumi bwitu bosa. (Belenga Ndumbilili 5:4.) Tufingile ukuti tukuya “pakubomba fyosa itolo ukuti Kyala imikiweghe.” (1 Bakorinti 10:31) Isi sikunangisya ukuti fyosa ifi tukuya pakubomba fikuya pakunangisya ukuti twipele kwa Kyala, kali kaye kabalilo ka fyakuhobosya tubombeghe muno tukubombela linga tuli pa ngomano na mu bufumusi.

5. Ngimba Yehova ikulonda ukuti tumwiputeghe bulebule?

⁵ Fyosa ifi tukubomba pa bumi bwitu fikupalamasya ubumanyani bwitu na Yehova. Pauli alingenie ukuti: “Mwiningeghe imibili yinu ukuya ikemo ilyumi, ilisita kababye ilikyeliwa kwa Kyala.” (Baroma 12:1) Yesu atile: ‘Unganeghe Yehova Kyala wako ni ndumbula yako yosa, nu moyo wako ghosa na maka ghako  ghosa.’ (Marko 12:30) Utubalilo tosa tukulondiwa ukuti tumpeghe Yehova ifinunu fiyo. Mu tubalilo twa Baisraeli, abandu balondiwagha ukubika ifinyamana ifisita kilema nakimo. Linga ikinyamana kyaghiwe ni kilema kimo, Kyala akikanagha. (Banyalevi 22:18-20) Mwakufwana itolo, Yehova abaghile ukukana ukwiputa kwitu. Ngimba abaghile ukukana bulebule?

6, 7. Ngimba ifyakuhobosya fibaghile ukupalamasya bulebule ubumanyani bwitu na Yehova?

⁶ Yehova ikutubula ukuti: “Muyeghe bikemo, bo papo nanine ndi mwikemo.” (1 Peteri 1:14-16; 2 Peteri 3:11) Yehova ikuya pakwitika ukwiputa kwitu pene linga kwikemo pamo ukuti kwelu. (Ukukumbusya Indaghilo 15:21) Ukwiputa kwitu kukabaghila ukuya kwelu linga tukubomba ifi Yehova afibengile bo, buhule, ubwite pamo ubulosi. (Baroma 6:12-14; 8:13) Kangi fikunkalalisya Yehova linga tukuhoboka ni findu ifi. Isi sikupangisya ukuti ukwiputa kwitu kuleke ukuya kwelu kangi sikonanga ubumanyani bwitu na Yehova.

⁷ Ngimba tubaghile ukusala bulebule mwamahala ifyakuhobosya? Ngimba fundo yiliku iyi yikuya pakututula ukumanya ifyakuhobosya ifi fyakwitikisiwa na ifi fikaya fyakwitikisiwa?

8, 9. (a) Ngimba fyakuhobosya filiku ifi tukulondiwa ukufibenga? Nongwa yafiki?

⁸ Lino filipo ifyakuhobosya ifyakukindanakindana. Fimo fyakwikitisiwa ku Nkristu loli fingi fikaya fyakwitikisiwa. Ikyakwanda isagha tukete ifyakuhobosya ifi tukulondiwa ukufibenga.

 ⁹ Amafilimu mingi, amawebusayiti, amapulogilamu gha pa TV, amagemu ni nyimbo nyingi sikuya sya buhule, isya bwite ni sya bulosi. Ifindu ifibibi fikupangiwa ukuti fibonekeghe ukuti finunu itolo kangi lumo fyakuhobosya. Loli Abakristu bikuya maso ukuti baleke ukuhoboka ni findu ifi fikususyania nutuyilo twa Yehova. (Imbombo Sya Batumiwa 15:28, 29; 1 Bakorinti 6:9, 10) Linga tukukana ifindu ifi, bo tukunnangisya Yehova ukuti tusibengile imbibi.—Salimo 34:14; Baroma 12:9.

10. Ngimba fiki fibaghile ukubombiwa linga tukuhoboka ni findu fibibi?

¹⁰ Loli bamo bikwinong’ona ukuti bukaya busobi ukuhoboka ni findu ifi fikuyoba isya bwite, ubuhule pamo isya bulosi. Bikulalusya ukuti: ‘Ngimba ububibi bwake bo buliku? Ngabaghila ukupanga ifindu ifi.’ Linga mo tukwinong’onela, tukwisyoba twibene. Ibaibolo likuti: “Indumbula ya mundu nsyobi fiyo ukukinda fyosa, kangi yiswile nubuniongafu.” (Yeremiya 17:9) Linga tukuhoboka ni findu ifi Yehova ikukana, ngimba tubaghile ukuyoba bulebule ukuti tusibengile imbibi? Linga tukuhoboka nafyo, tukuya pakwanda ukufiketa ukuti finunu itolo. Bo akabalilo kakindilepo amabyebye ghitu ghikuya pakuleka ukutukanila linga tukulonda ukubomba imbibi.—Salimo 119:70; 1 Timoti 4:1, 2.

11. Ngimba ilemba lya Bagalatiya 6:7 libaghile ukututula bulebule pakusala ifyakuhobosya?

¹¹ Amasyu gha Kyala ghikutubula ukuti: ‘Ifi umundu ikusopa fyo fifyo isa kutondolagha.’ (Bagalatiya 6:7) Bwanaloli ukuti linga tukuhoboka ni findu  ifibibi, isiku limo tukuya pakufibomba. Mwakifwanikisyo, bamo aba bahobokagha nifya buhule, bafibombile. Loli Yehova ikutupa ubulongosi ubu bukututula ukusala kanunu ifyakuhobosya.

12. Ngimba findu fiki ifi fibaghile ukubatula ukusala kanunu ifyakuhobosya?

¹² Ifyakuhobosya fimo fikuboneka pabwelu ukuti Yehova ikufikana kangi tusimenye ukuti tukulondiwa ukufileka. Bule linga tutikumanya ukuti finunu pamo fibibi? Yehova atikutubikila indaghilo pa filifyosa ifi tubaghile na ifi tukabaghila ukuketelela, ukupilikisya pamo ukubelenga. M’malo mwake ikulonda ukuti tubombeleghe amabyebye ghitu ni fundo sya mu Baibolo. (Belenga Bagalatiya 6:5.) Yehova ikutupa ifundo isi sikututula ukumanya muno umwene ikuketela ifindu. Ifundo isi sikututula ukumanya ‘muno buyilile ubwighane bwa Yehova’ ukuti situtule ukusala ifi fikunhobosya.—Baefesi 5:17.

13. Nongwa yafiki Abakristu babaghile ukusala ifyakuhobosya mwakukindanakindana? Loli Abakristu bosa bikulondiwa ukubomba isyafiki?

¹³ Utubalilo twingi ifi Unkristu yumo ikusala fikukindana na ifi uyungi abaghile ukusala. Nongwa yafiki? Tukindene pakufighana ifindu. Kangi ifi uswe tukwitika, uyungi abaghile ukukana. Nalinga mo muno fiyilile, Abakristu bosa bikulondiwa ukulongosiwa ni fundo isya mu Baibolo. (Bafilipi 1:9) Ifi fibaghile ukututula ukusala ifyakuhobosya ifi Kyala ikwitikisya.—Salimo 119:11, 129; 1 Peteri 2:16.

14. (a) Findu fiki ifi tukulondiwa ukwinong’onela pa nkhani ya kabalilo aka tukumalila pa fyakuhobosya? (b) Ngimba bulongosi buliku ubu Pauli abapele Abakristu?

 ¹⁴ Tukulondiwa ukwinong’onela kangi akabalilo aka tukumalila pa fyakuhobosya. Isi sibaghile ukututula ukumanya ifi tukubika pabwandilo pa bumi bwitu. Pakuya Bakristu, ukumbombela Yehova ko kwakulondiwa fiyo. (Belenga Matai 6:33.) Loli linga tukasyaghania, ifyakuhobosya fibaghile ukutumalila akabalilo kitu. Pauli abapele Abakristu ubulongosi bwakuti: “Mwandeghe lelo muno mukwendela mungayagha bo abandu abasita mahala loli muyeghe bandu bamahala.” (Baefesi 5:15, 16) Tukulondiwa ukwibikila akabalilo aka tukuya pakumalilagha pa fyakuhobosya kangi  tuketesyeghe ukuti akabalilo kosa tukubika ukumbombela Kyala pabwandilo.—Bafilipi 1:10.

15. Ngimba tubaghile ukwifighilila bulebule ku fyakuhobosya ifi fibaghile ukonanga ubumanyani bwitu na Yehova?

¹⁵ Tukukana ifyakuhobosya ifi tufimenye ukuti Yehova afibengile. Loli ngimba tubombeghe isyafiki pa fyakuhobosya ifi tukufikayikila? Ngimba pope tukulondiwa ukuya maso? Tufwanikisye ukuti mukukwela ikyamba, ngimba mukubuka mpaka pabumalilo bwa kyamba? Hayi. Linga mubughanile ubumi bwinu, mukuya pabutali ni findu ifi fibaghile ukubafulasya. Sifwene itolo na isi tukulondiwa ukubomba linga tukusala ifyakuhobosya. Amasyu gha Kyala ghikutubula ukuti: “Wepukeghe ku mbibi syosa.” (Isya Mbupingamu 4:25-27) Yonongwa tukwepuka ku fyakuhobosya ifi tufimenye ukuti fibibi na ifi tukufikayikila ukuti fibaghile ukonanga ubumanyani bwitu na Yehova.

16. (a) Ngimba findu filiku fimo ifi Yehova afibengile? (b) Ngimba tubaghile ukunangisya bulebule ukuti tufibengile ifi Yehova afibengile?

¹⁶ Uwa masalimo alembile ukuti: ‘Yehova abaghanile aba basibengile imbibi.’ (Salimo 97:10) Ibaibolo likutumanyisya muno Yehova ayilile na muno ikwinong’onela. Mwilalusyeghe muno ifi mumanyile fibaghile ukubatulila ukumanya aminong’ono gha Yehova. Mwakifwanikisyo, tukumanyila ukuti Yehova abengene na “masyu ghabutungulu, ukona ilopa lya mundu unsitanongwa, indumbula ingasi kangi amalundi agha ghikubopela ukubomba imbibi.” (Isya Mbupingamu 6:16-19) Tukumanyila ukuti twepukengeko ku “bulowe, . . . ukufibombela ififwani, ubulosi,  . . . akabini, ilyoyo, . . . ubufi, ukughala, ubupafu nifingi ifi fifwene bo fififi.” (Bagalatiya 5:19-21) Ngimba muketile muno ifundo sya mu Baibolo isi sibaghile ukubatulila pakusala ifyakuhobosya? Tukulonda ukukonga ifundo sya Yehova mu fyosa ifi tukubomba pa bumi bwitu linga tuli na binitu pamo twibene. (2 Bakorinti 3:18) Isi tukusala linga tuli twibene sikunangisya muno tuyilile.—Salimo 11:4; 16:8.

17. Bo tukali ukusala ifyakuhobosya, ngimba tukulondiwa ukwilalusya amalasyo ghaliku?

¹⁷ Linga mukusala ifyakuhobosya, mwilalusyeghe ukuti: ‘Ngimba ifi fikuya pakupalamasya bulebule ubumanyani bwangu na Yehova? Ngimba fikuya pakupalamasya bulebule amabyebye ghangu?’ Isagha tukete ifundo simo isyakongelapo isi sibaghile ukututula linga tukusala ifyakuhobosya.

18, 19. (a) Ngimba bulongosi buliku ubu Pauli abapele Abakristu? (b) Ngimba fundo siliku isi sibaghile ukututula ukusala kanunu ifyakuhobosya?

¹⁸ Linga tukusala ifyakuhobosya, tukusala ifindu ifi tukulonda ukuti fisule mu minong’ono ghitu. Pauli alembile ukuti: “Isya kumalikisya lelo mwe bamyitu amwinong’oneghe syosa isya naloli, syosa isi sibaghile, syosa ingolofu, syosa inyelu, syosa inunu pa kusiketa, syosa inunu pa kusipilika, nalinga bo bununu bumo, pamo sya kutufiwa simo.” (Bafilipi 4:8) Linga tukwinong’onela ifindu ifinunu ifi, tubaghile ukuyoba ukuti: ‘Amasyu gha nkanwa mmyangu ninyinong’ono sya mu ndumbula yangu, fipeleghe fikyeliwa ku myako We  Yehova.’—Salimo 19:14.

¹⁹ Mwilalusye ukuti, ‘ngimba findu fiki ifi ngwisusya mu minong’ono ghangu? Linga ngetelile ividiyo pamo ifilimu yimo, ngimba nguya nulusekelo pamo  aminong’ono amanunu? Ngimba nguya nulutengano na mabyebye amanunu? (Baefesi 5:5; 1 Timoti 1:5, 19) Ngimba nguya mwabuke ukwiputa kwa Yehova? Pamo amabyebye ghangu ghikunganila? Ngimba ifyakuhobosya fikumbangisya ukuti ninong’oneghe isya bwite pamo isya bulowe? (Matai 12:33; Marko 7:20-23) Ngimba ifyakuhobosya ifi ngusala fikumbangisya ukuti “mfwaneghe ni kisu iki”? (Baroma 12:2) Amaansala gha malalusyo agha ghabaghile ukututula ukuketa ifi tukulondiwa ukubomba ukuti tukindilile ukuya pabumanyani bwamaka na Yehova. Tukulondiwa ukwiputa bo muno uwa masalimo abombile: “Ughaghomole amaso ghangu ukuti ghangaketagha isya itolo.” *—Salimo 119:37.

20, 21. Nongwa yafiki tukulondiwa ukwinong’onela abangi linga tukusala ifyakuhobosya?

²⁰ Ifundo iyingi iyakulondiwa fiyo yo yakuti: “Fyosa itolo fitikisiwe, loli fikaya fyosa ifi fikuyenga. Umundu wesa angasilondagha si syake loli ni sya yungi.” (1 Bakorinti 10:23, 24) Panongwa yakuti tuli nu bwabuke bwakubomba ikindu kimo iki tukulonda, fitikusanusya ukuti tukibombeghe. Twinong’oneleghe muno ifi tukulonda ukusala fibaghile ukubapalamasyila abakamu na balumbu bitu.

²¹ Amabyebye ghakindene. Mwakifwanikisyo, amabyebye ghinu ghabaghile ukubitikila ukuketelela ipulogilamu yimo pa TV. Loli mubaghile ukuketa ukuti abakamu na balumbu bamo amabyebye ghabo ghabaghile  ukubakanila ukuketelela ipulogilamu iyi. Ngimba mubaghile ukubomba isyafiki? Nalinga muli nubwabuke bwakuketelela, mubaghile ukusala ukuleka. Nongwa yafiki? Panongwa yakuti mutikulonda “ukutula inongwa ku bamyinu” kangi “nukutula inongwa kwa Kristu.” (1 Bakorinti 8:12) Tutikulonda ukubomba ifindu ifi fibaghile ukukalalisya abakamu na balumbu bitu.—Baroma 14:1; 15:1; 1 Bakorinti 10:32.

22. Ngimba tubaghile ukunangisya bulebule ukuti tukwinong’onela abinitu linga basalile ifyakuhobosya ifi bafighanile?

²² Loli ngimba mubaghile ukubomba bulebule linga amabyebye ghinu ghikubakanila ukuketelela, ukubelenga pamo ukubomba ifindu fimo ifi yumo ikuketa ukuti fyakwitikisiwa? Panongwa yakuti munganile kangi mukumughindika unkamu winu, mutikulondiwa ukumumilisya ukuti yope asale muno umwe mukulondela. Umundu uyu ikwendesya igalimoto asimenye ukuti abinake babaghile ukubopesya pamo ukwendesya padonopadono ukukinda umwene loli bope babaghile ukuya madilayivala manunu. Mwakufwana itolo umwe nu nkamu yumo mubaghile ukusala mwakukindana ifyakuhobosya nalinga mwesa mukwendela ifundo sya mu Baibolo.—Ndumbilili 7:16; Bafilipi 4:5.

23. Ngimba fiki fikuya pakututula ukuti tusaleghe kanunu ifyakuhobosya?

²³ Ngimba findu fiki fibaghile ukututula ukuti tusaleghe kanunu ifyakuhobosya? Linga tukubombela amabyebye ghitu ni fundo sya mu Baibolo kangi linga tukubaghindika abakamu na balumbu bitu, tukuya pakusala kanunu. Kangi tukuya pakuya balusekelo pakumanya ukuti tukubomba “fyosa ukuya fyakumwimika kyala.”