1. Ngimba tubombeghe isyafiki ukuti tumanye ukuti ukwiputa kwitu kunhobosyeghe Yehova kangi nongwa yafiki?

YESU ayobile ukuti: “Aba bikwiputa mbwanaloli bisa kwiputagha kwa Tata mwa mbepo na mbwanaloli, namanga Tata ikubalonda aba bikwiputa bunobuno kumyake.” (Yohani 4:23; 6:44) Aliwesa ikulondiwa ukuti “asimanyeghe isi sikunkyela Kyala.” (Baefesi 5:10) Ukusibomba isi kukaya kupepe. Setano ikughela ukutusofania ukuti tubombeghe ifindu ifi fikunkalalisya Yehova.—Ubusetuli 12:9.

2. Lingania isi syabombiwe pabupipi ni kyamba kya Sinai.

² Ngimba Setano ikughela ukutusofania mu njila yiliku? Injila yimo ikutusofania ukuti tutoliwe ukukindanisya pakati pa isi nnunu na isi mbibi. Keta isi syabombiwe ku kikolo kya Baisraeli bo bali pabupipi ni Kyamba kya Sinai. Mose abukile ku kyamba kangi abandu bandindililagha. Bo bakatele ukulindilila, balimbulile Aroni ukuti abapangile kyala. Abapangile ikifwani kya ngwata iya golide. Po bapangile ulusekelo. Bimbagha, basyungutilagha kangi bakinamilagha ikifwani iki. Abene binong’onagha ukuti ukukinamila ikifwani kila, ko kuti bikumwiputa Yehova. Nalinga abene baketagha ukuti isi bikubomba “lusekelo  kwa Yehova” loli Yehova akahobwike nasyo. Yehova aketile ukuti bikwiputa kufifwani kangi bingi bafwile. (Ukusoka 32:1-6, 10, 28) Ngimba uswe tukumanyilapo isyafiki? Mungitikisyagha ukuti musyobiweghe. ‘Komma ukufipalamasya ifindu ifi fili mwiko ukufipalamasya,’ kangi munsumeghe Yehova ukuti abamanyisyeghe isi nnunu na isi mbibi.—Yesaya 52:11; Ezekieli 44:23; Bagalatiya 5:9.

3, 4. Nongwa yafiki kwakulondiwa ukumanya muno ifyakusekela fingi fyalyandile?

³ Bo Yesu ali pa kisu kya pasi abamanyisye abafundiwa bake ukuti baye kifwanikisyo kinunu pakwiputa uku kukwitikisiwa. Bo afwile, abafundiwa bakindilile ukubamanyisya abapya ifundo sya Yehova. Loli bo abafundiwa bafwile, abamanyisi babutungulu balyandile ukutwala ifimanyisyo fyabutungulu ukufuma ku fimanyisyo ifya bapanja. Bachenjile ingamu ya fyakusekela fimo ifya bapanja ukuti fibonekeghe bo fya Bukrisitu. (2 Batesalonike 2:7, 10; 2 Yohani 6, 7) Fingi mwa fyakusekela ifi filipo mpaka lino kangi fikutufya ifimanyisyo ifyabutungulu nifya mbepo inyali. *—Ubusetuli 18:2-4, 23.

⁴ Pa kisu kyosa, ifyakusekela na maholide fyo abandu bafibikile pabwandilo. Loli linga mukukindilila ukumanyila muno Yehova ikufiketela, mukuya pakumanya ukuti mukulondiwa ukuchenja aminong’ono pa nkhani ya fyakusekela fimo. Ukuchenja kukaya kupepe loli mukulondiwa ukusubila ukuti Yehova ikuya pakubatula. Isagha tuyobesanie isya muno ifyakusekela fimo fyalyandile namuno Yehova ikufiketela.

5. Ngimba buketi buliku ubu bukunangisya ukuti Yesu akapapiwe pa 25 Disembala?

⁵ Mfisu fingi, abandu bikusekela Ikilisimasi pa 25 Disembala, apa abandu bingi bikusubila ukuti po pi siku ili Yesu apapiliwe. Ibaibolo litikutubula isiku pamo umwesi ughu Yesu apapiliwe, loli likutubula itolo akabalilo ka kyinja. Luka alembile ukuti Yesu apapiliwe ku Betelehemu pakabalilo aka “abatimi bali ndukubo,” ukutima imitimo yabo. (Luka 2:8-11) Mu mwesi wa Disembala ku Betelehemu kukuya kutalalano kangi kwa fula, yonongwa abatimi bakabaghile ukwikala panja pakilo ukulindilila imitimo yabo. Ngimba apa tukumanyilapo isyafiki? Yesu apapiwe nkabalilo akakocha, komma mu Disembala. Ibaibolo nubuketi bwingi bukunangisya ukuti Yesu apapiwe mu mwesi wa Seputembala pamo Okutobala.

6, 7. (a) Ngimba ifyakubombiwa fya pa Kilisimasi fyalyandile bulebule? (b) Nongwa yafiki tukubapa abangi ifyabupe?

⁶ Ngimba Ikilisimasi yalyandile bulebule? Yafumile ku fyakusekela fya bapanja bo ifya Baroma ifya Satanalia. Pa lusekelo ulu biputagha kwa Satani (Saturn), kyala wa fya bulimi. Ibuku lya Encyclopedia Americana likuyoba ukuti, “ulusekelo ulu lwabombiwagha mu mwesi wa Disembala, ifi fyapangisye abandu bingi ukuketa ulusekelo ulu ukuya lwa Bukristu. Palusekelo ulu abandu bapanagha ifyabupe kangi bakisyagha amakandulu.” Abandu basekelagha kangi ukupapiwa kwa kyala wa lisuba wa ba Peresiya uyu akoleliwagha ukuti Mithra pa  25 Disembala.

⁷ Loli abandu bingi aba bikusekela Ikilisimasi m’masiku agha, batikwinong’onelako muno yalyandile. Abene bikwinong’ona ukuti Ikilisimasi ko kabalilo kakwangala nimbumba syabo, ukulya ifyakulya ifinunu nukupana  ifyabupe. Bwanaloli ukuti tubaghanile aba mumbumba yitu na bamanyani bitu, syo isi Yehova ikulonda ukuti ababombi bake baghananeghe. Ilemba lya 2 Bakorinti 9:7 likutubula ukuti, “Kyala anganile yuyo ikupela mbusangalufu.” Yehova atikulonda ukuti tupaneghe ifyabupe pene pa fyakusekela. Abandu ba Yehova bikuhoboka ukubapako abangi ifyabupe nukwangala nabo pakabalilo kali kosa kisita kulindilila ukubaghomokesyela. Bikupa panongwa yakuti babaghanile abangi.—Luka 14:12-14.

8. Ngimba abamanyandondwa balimpele Yesu ifyabupe pisuku ili apapiliwe? Lingania.

 ⁸ Ukuti abandu bingi balinganie inongwa iyi bikupelana ifyabupe pa Kilisimasi, bikuyoba ukuti abanyambala bamahala batatu bwatwele ifyabupe pakabalilo aka Yesu apapiliwe. Momumo ukuti abandu babukile pakumpa Yesu ifyabupe. Liyolo, kali kayilo ka bandu ukuntwalila ifyabupe umundu wapamwanya fiyo. (1 Banyafyale 10:1, 2, 10, 13) Loli ngimba musimenye ukuti Ibaibolo likuyoba ukuti abamanyandondwa, bali bandu aba bapangagha isyamanjele kangi bakamwiputagha Yehova? Kangi bakabukile kwa Yesu pakabalilo aka apapiwe mu kibagha kya ng’ombe. Loli babukile pakunketa Yesu bo ali “mwana” mudono kangi mwali mo munyumba.—Matai 2:1, 2, 11.

9. Ngimba fyakusekela filiku ifya ilisiku lyakupapiwa ifi fikwaghiwa mu Baibolo?

⁹ Isiku ili umwana apapiwe lyakuhobosya fiyo. (Salimo 127:3) Loli isi sitikusanusya ukuti tusekeleleghe isiku lyakupapiwa. Inong’onela isya kusekela isiku lyakupapiwa uku kukuyobiwa kabili mu Baibolo. Isiku lyakupapiwa limo lyali lya Farao wa ku Egiputi, ilingi lyali lya Mwalafyale Herodi Antipasi. (Belenga Ubwandilo 40:20-22; Marko 6:21-29.) Abalongosi babili aba, bakali babombi ba Yehova. Ubwanaloli bo bwakuti, tukabelengamo mu Baibolo ukuti umbombi yumo wa Yehova asekelilepo isiku lyake lyakupapiwa.

10. Ngimba Abakristu bakwanda baketagha bulebule ukukumbukila isiku lyakupapiliwa?

¹⁰ Ibuku lya World Encyclopedia likuyoba ukuti Abakristu ba iyolo “bafiketagha ifyakusekela fyakukumbukila  isiku lyakupapiwa ukuya nyiho sya bapanja.” Inyiho isi syafumagha ku fundo syabutungulu. Mwakifwanikisyo, Abagiriki ba iyolo basubilagha ukuti umundu aliwesa afighililiwagha nu mbepo ughu wayangapo ukwanda pisiku lyakupapiwa kwake. Kangi binong’onagha ukuti umbepo ughu wali pampene na kyala uyu yope apapiwagha pisiku lilalila. Kangi, ukukumbukila isiku lya kupapiwa kukukolelana nukusolola isya nkyeni mwakubombela indondwa.

11. Ngimba Yehova ikwipilika bulebule linga tukubapako abangi?

¹¹ Abandu bingi, bikwipilika ukuti isiku ilyakupapiliwa lyo lisiku lyakulondiwa fiyo kangi lyo ili bikulondiwa ukughaniwa fiyo. Loli tubaghile ukunangisya ulughano ku ba mbumba na bamanyani bitu isiku lililyosa, komma pene pisiku ilya fyakubombiwa fimo. Yehova ikulonda ukuti tuyeghe bakisa kangi bakupa akabalilo kosa. (Belenga Imbombo Sya Batumiwa 20:35.) Tukundaghisya panongwa ya kyabupe kya bumi iki Kyala atupele iki tukuhoboka nakyo isiku lililyosa komma pisiku lyene ili twapapiliwe.—Salimo 8:3, 4; 36:9.

12. Ngimba ilisiku lyakufwila libaghile ukuya linunu bulebule ukukinda ilyakupapiwa?

¹² Ilemba lya Ndumbilili 7:1(NWT) likuti: “Ingamu innunu, nnunu ukukinda amafuta amanunu, kangi ilisiku ili umundu ikufwila lyo lilikindile ubununu nilisiku ili umundu ikupapiwa.” Ngimba isiku lyakufwila libaghile ukuya linunu ukukinda isiku lya kupapiwa mu njila yiliku? Linga tupapiwe, tukuya ukuti tukabombapo nakamo pa bumi bwitu akanunu pamo akabibi. Loli linga tukubombela akabalilo kitu ukumbombela Yehova nukubabombela inunu abangi ko kuti tukuyenga “ubumi ubufumuke,” kangi Yehova ikuya pakutukumbuka  nalinga tufwile. (Jobu 14:14, 15) Abandu ba Yehova batikukumbukila isiku lyabo ilya kupapiwa pamo ilya Yesu. Loli Yesu atubulile ukuti tukumbukileghe inifwa yake.—Luka 22:17-20; Bahiburi 1:3, 4.

13, 14. Ngimba ukusekela Isitala kukukolelana nisyafiki?

¹³ Abandu bingi linga bikusekela Isitala, bikwinong’ona  ukuti bikukumbukila ukusyuka kwa Yesu. Loli ukusekela Isitala kwafumile ku bandu aba biputagha Ositala (Eostre), uyu ali kyala wa kusoka kwa lisuba nukwanda kwa kisiku uwa ba Anglo-Saxon. Idikishonale yimo yikulingania ukuti ali yo kyala kangi wa mbapo. Inyiho simo sya pa Isitala syonganikanagha na iyi.” (The Dictionary of Mythology) Mwakifwanikisyo amafumbi “kwa kabalilo katali ghimilagha ubumi ubupya nu kusyuka kubafwe,” momuno likuyobela ibuku lya Encyclopædia Britannica. Kangi abakalulu kwa kabalilo katali babombeliwagha ukuya kimanyikilo kya mbapo mu nyiho sya kwiputa kwa bapanja. Ubwanaloli bo bwakuti Isitala yitikukolelana nukusyuka kwa Yesu.

¹⁴ Linga Yehova ikuketa abandu bikongania inyiho sya fipanga fyabutungulu nu kusyuka kwa mwanake, ngimba ikuhoboka? Hayi. (2 Bakorinti 6:17, 18) Kangi Yehova akatubulapo ukuti tusekeleghe ukusyuka kwa Yesu.

15. Ngimba Halowini yalyandile bulebule?

¹⁵ Halowini lusekelo ulu lukumanyiwa ni fyamanjele, ifinyawu, fimoghesyelo ifingi ifyakuswighisya ni fisyuka. Ulusekelo ulu lukaya lupya. Mu Novembala linga umwesi ghuli pakati, abandu baliyolo ba ku Britain na Ireland basekelagha ulusekelo lwa Samhain. Abene basubilagha ukuti pa lusekelo ulu, umbepo wa bafwe ghukughomokela kangi pa kisu. Abandu batendekesyagha ifyakulya ni fyakunwa ukuti bangafulasiwagha nu mbepo ughu. Lino linga abana bikufwala ukufwana ni nyiho isi, nukwenda ku nyumba ni nyumba ukutetemesya abandu ukuti bikuya pakubabombela ifibibi linga bakabapa ifyabupe batikumanya ukuti bikukonga inyiho isya mbepo inyali.

16, 17. Ngimba tukulondiwa ukwinong’onela isyafiki linga tukulonda ukupanga ubukwati?

¹⁶ Ubukwati kindu kyakuhobosya fiyo. Pa kisu kyosa abandu bikupanga ubukwati munjila isyakukindanakindana. Abandu batikwinong’onelapo kuno inyiho isya pabukwati syafumile, po lelo bakabaghila ukumanya ukuti inyiho simo syafumile ku bandu bapanja. Loli Abakristu aba bikulonda ukupanga ubukwati bikulondiwa ukuketesya ukuti ubukwati bwabo bukuya pakunhobosya Yehova. Linga basyaghenie kanunu muno inyiho isya pabukwati syalwandile, bikuya pakusala kanunu.—Marko 10:6-9.

¹⁷ Abandu bikusubila ukuti inyiho simo isya pabukwati sikutula ukuti aba bakweghana bakikale kanunu. (Yesaya 65:11) Mwakifwanikisyo, mu malo ghamo abandu bikubasopela umpunga aba bikweghana pamo ifindu fimo. Bikusubila ukuti isi sikuya pakubatula ukuti aba beghene baye na bana, baye nulusekelo kangi baye nubumi ubutali nukuti bafighililiwe ku mbepo inyali. Loli Abakristu bali maso ukuti bepukeghe ku nyiho syosa isi sikukolelana nifipanga ifyabutungulu.—Belenga 2 Bakorinti 6:14-18.

18. Ngimba fundo siliku isingi isya mu Baibolo isi sibaghile ukututula pa nkhani ya bukwati?

¹⁸ Abakristu bikulonda ukuti ubukwati bwabo buyeghe bwakuhobosya kangi bwakughindikiwa kwa aliwesa uyu isile. Abandu aba bisile pa bukwati bwa Bakristu batikulondiwa ukuti bayobeghe amasyu amabibi, ifyakughonana pamo ifindu ifi fikuya pakubakalalisya aba bikweghana pamo abangi. (Isya Mbupingamu 26:18, 19; Luka 6:31; 10:27) Ubukwati bwa Bakristu butikuya ‘bwakunangisyilamo abangi ifindu ifi tuli nafyo.’  (1 Yohani 2:16 NWT) Linga mukulonda ukupanga ubukwati, mugheleghele ukuti musahobokeghe linga mukubukumbukila.—Keta AMasyu Gha Pabumalilo 28.

19, 20. Ngimba ukukomesania amatambulala kwalyandile bulebule?

¹⁹ Mu mabukwati na mfyakusekela fingi, abandu bikupanga ulwiho lwakukomesania amatambulala. Pakabalilo aka, umundu yumo ikuyoba simo isyakundondela umwinabo innunu abangi bikunyamula amatambulala ghabo m’mwanya nu kughakomesania. Loli ngimba Abakristu bakuketeghe bulebule ukukomesania amatambulala?

²⁰ Ibuku lya International Handbook on Alcohol and Culture likuyoba ukuti ukukomesania amatambulala kwalyandile na bandu bapanja “pakabalilo aka bonagha ikemo ku ba kyala babo.” Pakabalilo aka “bayobagha innunu isi bikulonda, bayobagha ulwiputo ulu lwamalikagha na masyu ghakuti ‘uyeghe nu bumi ubutali!’ pamo ‘uyeghe nu bumi ubununu!’” Nkabalilo ka iyolo abandu banyamulagha amatambulala ghabo m’mwanya nukusuma kwa kyala wabo ukuti abasaye. Loli iyi yikaya njila iyi Yehova ikubasayila abandu.—Yohani 14:6; 16:23.

21. Ngimba ku fyakusekela filiku ifi Unkristu atikulondiwa ukubukako?

²¹ Linga mukwinong’ona isya kubuka pamo ukusyala ku lusekelo lumo, mwinong’oneleghe ubwighane bwa bene lusekelo nu tuyilo utu bandu aba bakoleliwe ku malo agho. Mwakifwanikisyo, ifyakusekela fimo abandu  bikwimba ububibi, bikughala kangi bikufika pakubomba ubulowe. Ifyakusekela fimo fikubakasya abandu ukuti baghonaneghe abakikulu pamo abanyambala benebene pamo ukupangisya abandu ukuti basalaneghe ifikolo. Linga tukwaghiwapo pa fyakusekela ifi, ngimba bo tukunangisya ukuti tufibengile ifi Yehova afibengile?—Salimo 1:1, 2; 97:10; 119:37.

22. Fiki fibaghile ukuntula Unkristu linga ikulonda ukubuka ku fyakusekela?

²² Abakristu bikulondiwa fiyo ukuya maso nukwepukako ku fyakusekela ifi fitikungindika Kyala. Untumiwa Pauli alembile ukuti: “Nalinga mukulya, nalinga mukunwa, nalinga kosa aka mukubomba, mubombeghe ukuya fyakumwimika Kyala.” (1 Bakorinti 10:31; keta Amasyu Gha Pabumalilo 29.) Fikaya fyakusekela fyosa ifi fyonganikene ni fyabulowe, inyiho sya fipanga ifyabutungulu, pamo ukusalana ifikolo. Linga ifyakusekela fitikususania ni fundo sya mu Baibolo, tukulondiwa ukusala twibene ukubukako pamo hayi. Kangi tukulondiwa ukwinong’onela muno ifi tukusala fibaghile ukupalamasyila abangi.

23, 24. Ngimba tubaghile ukulingania bulebule inongwa iyi tulekile ukusekela ifyakusekela fimo ku ba mumbumba yitu aba bakaya Baketi?

²³ Mutikulondiwa ukweghako ikighaba ku fyakusekela ifi fitikungindika Yehova. Loli bamo mumbumba yinu aba bakaya Baketi ba Yehova, babaghile ukwinong’ona ukuti isi sikunangisya ukuti mukabaghana pamo mutikulonda ukwangala nabo. Abene babaghile ukwinong’ona ukuti amaholide ko kabalilo kene akakuti imbumba yangalileghe pampene. Linga mo siyilile, ngimba mubaghile  ukubomba isyafiki? Silipo injila nyingi isi mubaghile ukubombela ukuti munangisye ukuti mubaghanile aba mumbumba yinu kangi ukuti mukubaketa ukuya bakulondiwa fiyo kumyinu. (Isya Mbupingamu 11:25; Ndumbilili 3:12, 13) Mubaghile ukubakolela pa kabalilo kalikosa ukuti musangalepo nabo.

²⁴ Linga abakamu binu bikulonda ukumanya inongwa iyi mulekile ukusekela amaholide, mubaghile ukuketa mu mabuku ghitu na pa jw.org ifundo isi sibaghile ukubatula ukuti mubalingisanie kanunu. Mutikulondiwa ukuyoba ukuti ifi musalile umwe fyo finunu nukwanda ukubafimbilisya ukuti bendeleghe ifyinu. Tula imbumba yinu ukuketa ukuti mwafufuzile kanunu ukuti mufike pakusala ukuti muleke. Komma ukupasya, kangi “amasyu ghinu bwila ghayeghe gha ipyana, ghalungiweghe numunyu.”—Bakolosi 4:6.

25, 26. Ngimba abapapi babaghile ukubatula bulebule abanabo ukusighana ifundo sya Yehova?

²⁵ Aliwesa ikulondiwa ukupilikisya inongwa iyi tutikweghamo ikighaba mu fyakusekela fimo. (Bahiburi 5:14) Ubwighane bwitu bo bwakuti tunhobosyeghe Yehova. Kangi linga tuli bapapi, tukulondiwa ukuya nakabalilo ka kubamanyikisya abanitu ukupilikisya nukusighana ifundo sya mu Baibolo. Linga Yehova wanaloli kumyinu, abaninu bope bikuya pakulonda ukuti banhobosyeghe yuyo.—Yesaya 48:17, 18; 1 Peteri 3:15.

²⁶ Yehova ikuhoboka linga ikutuketa ukuti tukubomba syosa isi tubaghile ukufwanisya ukuti tumwiputeghe mbwelu na mu njila iya bwanaloli. (Yohani 4:23) Loli abandu bingi bikwinong’ona ukuti bakabaghila ukuya ba bwanaloli nkisu kyabusyobi iki. Ngimba syabwanaloli? Isagha tuyobesanie isi mu mutu wa pa nkyeni.