1, 2. (a) Ngimba bulongosi bwanani ubu tukulondiwa ukukonga? (b) Ngimba malalusyo ghaliku agha tukuya pakuyobesania mu mutu ughu?

BO wali mwana, akabalilo kamo fibaghile ukuti abapapi bako bakubulile ukubomba fimo ifi ukalighanile. Wabaghanile abapapi bako kangi wasimenye ukuti kwali kwakulondiwa ukuti ubapilikileghe. Pope nalinga mo syayilile, loli utubalilo tumo kwali kukafu ukuti ubapilikile.

² Tusimenye ukuti Tata witu Yehova, atughanile. Ikutwinong’onela kangi ikuketekesya ukuti tuli na fyosa ifi tukulondiwa ukuti tuhobokeghe nu bumi bwitu. Ikutupa ubulongosi ubu tukulondiwa ukuti bututule ukutalula. Ikubomba isi ukwendela mbandu abangi. Tukulondiwa ukubughindika ubulaghili bwa Yehova. (Isya Mbupingamu 24:21) Loli nongwa yafiki utubalilo tumo kukafu ukwambilila ubulongosi? Nongwa yafiki Kyala ikulonda ukuti tukongeghe ubulongosi? Kangi tukunangisya bulebule ukuti tukughindika ubulaghili bwake?—Keta Amasyu Gha Pabumalilo 9.

3, 4. Ngimba findu fiki fyabombiwe ukuti abandu baye basitabugholofu? Nongwa yafiki kupala ukwambilila ubulongosi ukufuma ku binitu?

³ Panongwa yakuti tuli batulanongwa, tubaghile  ukunsambukila Kyala. Isi sikubombiwa panongwa yakuti Adamu na Eva balyonangile. Pope nalinga bapeliwe bagholofu, loli babusambukile ubulaghili bwa Kyala. Ukwanda pakabalilo kala, abandu bosa bikupapiwa batulanongwa. Panongwa ya butulanongwa tukutamiwa ukukonga ubulongosi bwa Yehova nu bwa bandu. Kangi kukuya kupalapala ukwambilila ubulongosi panongwa yakuti abandu aba Kyala ikubabombela pakutupa ubulongosi, bope bakaya bagholofu.—Ubwandilo 2:15-17; 3:1-7; Salimo 51:5; Baroma 5:12.

⁴ Panongwa yakuti tukaya bagholofu, utubalilo tumo tukwibona. Ukwibona kukutupangisya ukuti ukwambilila ubulongosi kuye kukafu. Mwakifwanikisyo, Yehova asalile Mose ukuti yo alongosyeghe ikikolo kya Israeli. Loli unnyambala yumo ingamu yake Kora uyu alimbombile Yehova kwa kabalilo akatali, alekile ukumpilikila Mose panongwa ya kwibona. Mose alongosyagha abandu ba Kyala, loli akali wakwibona. Ali mundu wakwiyisya fiyo ukukinda bosa aba baliko pakabalilo kala. Loli Kora akanagha ubulongosi bwakufuma kwa Mose. Apangisye kangi abandu bingi ukunsambukila Mose. Ngimba findu fiki fwalimbonekile Kora na binake panongwa yakunsambukila Mose? Baghoghiwe. (Ukubaliwa 12:3; 16:1-3; 31-35) Mu Baibolo muli ififwanikisyo fingi ifi fikutumanyisya ukuti ukwibona kubibi.—2 Syambukulu 26:16-21; keta Amasyu Gha Pabumalilo 10.

5. Ngimba abandu bamo babombile bulebule ububibi amaka ghabo?

⁵ Abandu bingi linga bapeliwe amaka, bikwanda ukubomba ifindu ifibibi ku bangi. (Belenga Ndumbilili 8:9.) Mwakifwanikisyo, pabwandilo Sauli ali nnunu kangi wakwiyisya  pakabalilo aka Yehova alinsalile ukuya mwalafyale wa Israeli. Loli alitikisye ukwibona na kabini ukukula mundumbula yake. Isi syalimpangisye ukwinong’ona ukuti angoghe Davidi uyu akalimonangilepo. (1 Samueli 9:20, 21; 10:20-22; 18:7-11) Panyuma, Davidi ali mwalafyale nnunu fiyo mu Israeli ukukinda bosa. Bo akabalilo kakindilepo, Davidi yope abombile ububibi amaka ghake. Apangile ubulowe na Batisheba unkasi wa Uria, kangi aghoghisye Uria ku bwite ukuti afise isi alyonangile.—2 Samueli 11:1-17.

6, 7. (a) Ngimba ulughano lwitu kwa Yehova likututuma ukubomba isyafiki? (b) Ngimba inkhani ya Yesu yikututula bulebule ukupilikila nalinga kukafu?

⁶ Tukubughindika ubulongosi bwakufuma kwa Yehova panongwa yakuti tunganile. Panongwa yakuti tunganile Yehova ukukinda kilikyosa pamo aliwesa, tukulonda ukuti tunhobosyeghe. (Belenga Isya Mbupingamu 27:11; Marko 12:29, 30.) Ukufuma pakabalilo aka abandu bakwanda bikalagha mu ngunda wa Edeni, Setano ikulonda ukuti abandu basusyeghe ubulaghili bwa Yehova. Umohesi ikulonda ukuti uswe twinong’oneghe ukuti Yehova akabaghila ukutubula ifyakubomba. Loli tusimenye ukuti ubu butungulu. Tukukolelana na masyu agha ghikuti: “Ubaghile uwe we Yehova Kyala witu, ukwambilila ubukulumba, ulwimiko namaka, buno yo uwe upelile fyosa.”—Ubusetuli 4:11.

⁷ Pakabalilo aka mwali bana, mwamanyisiwe ukubaghindika abapapi binu nalinga apa umwe mukalondagha. Mwakufwana itolo, ababombi ba Yehova utubalilo  tumo kukuya kukafu ukupilikila. Loli tunganile kangi tukungindika Yehova, yonongwa tukubomba kilikyosa iki tubaghile ukufwanisya ukuti tumpilikileghe. Yesu atulekile ikifwanikisyo. Umwene ampilikilagha Yehova nalinga apa kwali kukafu. Yonongwa ayobile kwa Tata wake ukuti: “Bomma ubwighane bwangu, loli ubwako bo bubombiweghe.”—Luka 22:42; keta Amasyu Gha Pabumalilo 11.

8. Ngimba njila siliku isingi isi Yehova ikubombela pakutulongosya? (Keta ibokosi ilyakuti “ Mupilikileghe Ubulongosi.”)

⁸ M’masiku agha Yehova ikutupa ubulongosi mu njila isyakukindanakindana. Mwakifwanikisyo, atupele Ibaibolo. Atupele kangi abakulumba nkipanga. Tukunangisya ukuti tukubughindika ubulaghili bwa Yehova linga tukubapilikila bosa aba abimike ukuti batulongosyeghe. Linga tukukana ubutuli bwabo, kokuti tukunkana Yehova. Bo Abaisraeli bankanile Mose, Yehova akalele fiyo. Kwafwene itolo ukuti bankanile Umwene.—Ukubaliwa 14:26, 27; keta Amasyu Gha Pabumalilo 12.

9. Ngimba ulughano lukuya pakutukasya bulebule ukukonga ubulongosi?

⁹ Linga tukupilikila aba bikutulongosya, tukunangisya ukuti tubaghanile abakamu na balumbu bitu. Inong’onelapo isi. Linga kubombiwe ingozi, abakamu na balumbu bikubombela pampene ukuti babatule abandu bingi. Ukuti ifindu fyende kanunu, pakulondiwa ukuya abandu bamo ukuti balongosyeghe kangi fikulondiwa ukuti aliwesa akongeghe isi abuliwe. Ngimba findu fiki fibaghile ukubombiwa linga yumo ikusula ubulongosi nukubomba isi umwene ikulonda? Pope nalinga isi alondagha ukubomba nnunu, loli sibaghile ukutwala indamyo ku aba ikubomba nabo lumo  babaghile ukufulala. Mwakufwana itolo, linga tukuleka ukukonga ubulongosi ubwakufuma kwa Yehova na ku aba abapele maka, bamo babaghile ukutamiwa. Loli linga tukumpilikila Yehova, tukunangisya ukuti tubaghanile abakamu na balumbu kangi tukughindika ulubatiko lwa Yehova.—1 Bakorinti 12:14, 25, 26.

10, 11. Ngimba tukuya pakuyobesania isyafiki lino?

¹⁰ Syosa isi Yehova ikutubula ukubomba sikuya n’nunu kumyitu. Linga tukunangisya ulughindiko ku mbumba yitu, nkipanga na ku bimilili ba boma tukutuliwa.—Ukukumbusya Indaghilo 5:16; Baroma 13:4; Baefesi 6:2, 3; Bahiburi 13:17.

¹¹ Ukumanya ififukwa ifi Yehova ikulondela ukuti tubaghindikeghe abangi, kubaghile ukututula ukuti mo tubombeleghe. Isagha tuyobesanie kanunu muno tubaghile ukunangisyila ulughindiko nfighaba fitatu.

12. Ngimba unnyambala abaghile ukunangisya bulebule ukuti ikughindika ubulaghili?

¹² Yehova yo alyandisye ubweghi kangi ampele aliwesa mumbumba ifyakubomba. Linga aliwesa ikumanya isi Yehova ikulonda ukuti abombeghe, imbumba yikwenda kanunu kangi yikuya yalusekelo. (1 Bakorinti 14:33) Yehova ampele unnyambala ukuya mutu wa mbumba. Isi sikunangisya ukuti Yehova ikulindilila ukuti unnyambala ikuya pakungana nukulongosya kanunu unkasi na banake. Unnyambala ikwisa pakwamula kwa Yehova muno alongosyelagha imbumba yake. Unnyambala uyu Nkristu wakisa kangi walughano ikubomba ifindu ku mbumba yake ukufwana namuno Yesu ikubombela ni kipanga. Linga unnyambala momuno ikubombela,  ikunangisya ukuti ikungindika Yehova.—Baefesi 5:23; keta Amasyu Gha Pabumalilo 13.

13. Ngimba unkikulu abaghile ukunangisya bulebule ukuti ikughindika ubulaghili?

¹³ Unkikulu uyu Nkristu yope ali nulubafu lwakulondiwa fiyo mumbumba. Ikuntula undume pambombo iyi ikwiyula ukubomba iyakulongosya imbumba. Bosa pampene bali nubudindo bwakumanyisya abanabo. Injila yimo iyi ikubombela pakubamanyisya abanake ukuya balughindiko ko kwendela nkifwanikisyo kyake. (Isya Mbupingamu 1:8) Ikumpilikila undume wake nukukolelana nawe pa isi ikusala. Nalinga atikukolelana na isi undume wake asalile, ikuyoba aminong’ono ghake mbololo kangi mwalughindiko. Linga unkikulu Unkristu eghene nu nnyambala uyu akaya Nketi, ikwaghana nindamyo isyakukindanakindana. Loli linga ikukindilila ukungana nukungindika undume wake, lumo yope nkyeni abaghile ukulonda ukum’manya kanunu Yehova nukwanda ukumbombela.—Belenga 1 Peteri 3:1.

14. Ngimba abana babaghile ukunangisya bulebule ukuti bikubughindika ubulaghili?

¹⁴ Abana bakulondiwa fiyo kwa Yehova, kangi bikulondiwa ukuti bafighililiweghe nukulongosiwa. Linga abana bikupilikila abapapi babo, bikubahobosya. Ikyakulondiwa fiyo kyo kyakuti, linga bikupilikila, bikunangisya ulughindiko kwa Yehova kangi bikunhobosya. (Isya Mbupingamu 10:1) Mumbumba nyingi abana bikuleliwa nu mundu yumoywene. Isi sikuya ngafu ku bosa abana na bapapi. Loli linga bikumpilikila mama pamo tata wabo, imbumba yikwenda kanunu. Nayimo imbumba iyi ngolofu. Loli imbumba yiliyosa yibaghile ukuya yalusekelo linga aliwesa mumbumba ikukonga ubulongosi  bwa Yehova. Isi sikuntufya Yehova uyu alyandisye imbumba.—Baefesi 3:14, 15.

15. Ngimba tubaghile ukunangisya bulebule ukuti tukubughindika ubulaghili nkipanga?

¹⁵ Yehova ikutulongosya ukwendela nkipanga kangi ampele Yesu ukuya ndongosi. (Bakolosi 1:13) Yesu yope ampele “umbombi unsubiliwa nu wamahala” ubudindo bwakufighilila abandu ba Kyala pa kisu kya pasi. (Matai 24:45-47) M’masiku agha, ‘umbombi unsubiliwa nu wamahala’ ko Kabughatila Kakulongosya. Akabughatila Kakulongosya kikutupa ifi tukulondiwa pakabalilo kake ukuti fitutule ukukindilila ukuya nulwitiko lwamaka. Abakulumba, abatuli na bakwendela amadela bikutula ifipanga pa kisu kyosa ikya pasi kangi bikwambilila ubulongosi ukufuma ku kabughatila kakulongosya. Abakamu bosa aba, bali nubudindo ubwakutufighilila. Bikuya pakwamula kwa Yehova muno bikubombela nubudindo bwabo ubu. Linga tukubapilikila abanyambala aba, bo tukungindika Yehova.—Belenga 1 Bateselonike 5:12; Bahiburi 13:17; keta Amasyu Gha Pabumalilo 14.

16. Nongwa yafiki tukuti abakulumba na batuli bikusaliwa na mbepo mwikemo?

¹⁶ Abakulumba na batuli bikutula ukuti ikipanga kikindilile ukuya kisubiliwa kangi kyakukolelana. Loli bope bandu batulanongwa mwakufwana namuno twesa tuyilile. Ngimba bikusaliwa bulebule? Abakamu aba bikufwanisya isi Ibaibolo likuyoba. (1 Timoti 3:1-7, 12; Titi 1:5-9) Yehova abombile mbepo wake mwikemo ukubatula aba balembagha Ibaibolo ukuti balembe ifindu ifi. Abakulumba bikusuma kangi mbepo mwikemo ukuti ghubatule linga bikuyobesania isya uyu ikulondiwa ukuya  nkulumba pamo ntuli nkipanga. Ifi fikunangisya ukuti ikipanga kikulongosiwa na Yesu na Yehova. (Imbombo Sya Batumiwa 20:28) Abanyambala aba basaliwe ukuti batutuleghe nukutufighilila, kyabupe kyakufuma kwa Kyala—Baefesi 4:8.

17. Pakunangisya ulughindiko, ngimba umulumbu utubalilo tumo ikulondiwa ukuti abombeghe isyafiki?

¹⁷ Utubalilo tumo fibaghile ukubombiwa ukuti unkulumba pamo untuli akayapo ukuti abombeghe imbombo yimo nkipanga. Abakamu bamo aba bosiwe babaghile ukutulapo. Loli linga bope bakayapo, umulumbu abaghile ukubomba imbombo iyi yikubombiwa na bakamu aba bosiwe. Linga mo siyilile, umulumbu ikufwala ikindu kimo ku mutu, lumo ikipewa pamo ithawulo. (1 Bakorinti 11:3-10) Linga ikubomba isi, ikunangisya ukuti ikughindika ulubatiko lwa Yehova ulwa ndongosi, posa mumbumba na ku kipanga.—Keta Amasyu Gha Pabumalilo 15.

18, 19. (a) Ngimba tukumanyilapo isyafiki pa Baroma 13:1-7? (b) Ngimba tukunangisya bulebule ulughindiko ku boma?

¹⁸ M’masiku agha Yehova ikwitikisya ukuti tulongosiweghe ni boma, kangi tukulondiwa ukuti tubaghindikeghe abalongosi ba boma. Bikutula ukuti fisu fyendeghe kanunu kangi bikubapa abandu ifi bikulondiwa. Abakristu bikupilikila ifundo iyi yili pa Baroma 13:1-7. (Belenga.) Tukubaghindika ‘aba bali pamwanya pamyitu’ kangi tukupilikila indaghilo isya nkisu kitu na kuno tukwikala. Indaghilo isi sikupalamasya imbumba syitu, ibizinesi ni findu ifi tuli nafyo. Mwakifwanikisyo, tukubika umusonkho nukubomba ichitukuko. Loli ngimba tukulondiwa ukubomba isyafiki linga iboma litubulile ukuti tubombe ifindu fimo ifi fikususyania ni ndaghilo sya  Kyala? Untumiwa Pauli atile: “Umundu fikuti antileghe Kyala ukukinda abandu.”—Imbombo Sya Batumiwa 5:28, 29.

¹⁹ Linga tukubomba ifindu na bakulumba ba boma bo abalongi pamo abapolisi tukulondiwa ukuya balughindiko. Abakristu abachilumyana bikubaghindika abamanyisi babo na bosa aba bikubomba imbombo pa sukulu isi bikumanyila. Kuno tukubombela imbombo, tukughindika amabwana ghitu pope nalinga sikaya syo isi abangi bikubomba. Linga tukubomba isi bo tukunkonga untumiwa Pauli uyu aghindikagha abalongosi na pakabalilo aka kwali kukafu. (Imbombo Sya Batumiwa 26:2, 25) Nalinga abandu bikutubombela ifibibi, tukukindilila ukuya balughindiko.—Belenga Baroma 12:17, 18; 1 Peteri 3:15.

20, 21. Ngimba finunu filiku ifi fibaghile ukubombiwa linga tukubaghindika abinitu?

²⁰ Pa kisu kyosa abandu bingi batikubaghindika abinabo. Loli abandu ba Yehova bakindene fiyo na bandu aba. Tukughelaghela ukungindika aliwesa. Tukukonga ifundo iyi untumiwa Peteri ayobile iyakuti: “amubimikeghe abandu bosa.” (1 Peteri 2:17) Linga tuli balughindiko, abandu bikumanya. Yesu atubulile ukuti: “bo lwakeghe bunobuno ulumuli lwinu nkyeni mbandu, ukuti basiboneghe imbombo syinu inunu po bende nukuntufya uwisemwe uyu ali kumwanya.”—Matai 5:16.

²¹ Linga tukunangisya ulughindiko mumbumba yitu, nkipanga na mu malo aghangi, ikifwanikisyo kitu ikinunu kibaghile ukubapangisya bamo ukulonda ukumanyila isya Yehova. Kangi linga tukunangisya ulughindiko ku bangi ko kuti tukungindika Yehova. Isi sikupangisya ukuti Yehova ahobokeghe kangi tukunangisya ukuti tunganile.