MUTU 10
Ubweghi Kyabupe Kyakufuma Kwa Kyala
“Ulupote ulu bapotile ningoye itatu lukuya lukafu ukulutumula.”—UNDUMBILILI 4:12.
1, 2. (a) Ngimba linga abandu bikweghana bikusubila isyafiki? (b) Ngimba tukuya pakuyobesania amalalusyo ghaliku?
INONG’ONELA isya nnyambala nu nkikulu pisiku lya bukwati bwabo. Bahobwike pakwinong’onela ubumi bwabo bwa nkyeni kangi bikusubila nukulota ukuti ifindu fikuya pakuya kanunu. Bikwinong’ona ukuti ubweghi bwabo butisa kumalika kangi bukuya pakuya bwalusekelo.
2 Nalinga mo siyilile, inyegha nyingi isi syandile kanunu sitikukindilila ukuya bo ulu. Ukuti ubweghi bwendeghe kanunu, abapabweghi bikulondiwa ubulongosi bwakufuma kwa Kyala. Isagha tuyobesyanie muno Ibaibolo likwamulila amalalusyo agha: Ngimba ubununu bumo bwa bweghi bo buliku? Linga mukuya pakwingila mbweghi, ngimba mubaghile ukusala bulebule kanunu uwakweghana nawe? Ngimba mubaghile ukubomba bulebule ukuti muyeghe ndume pamo nkasi nnunu? Kangi ngimba fiki fibaghile ukutula ukuti ubweghi buleke ukumalika?—Belenga Isya Mbupingamu 3:5, 6.
NGIMBA NINGILE MBWEGHI?
3. Ngimba mukwinong’ona ukuti umundu ikulondiwa ukwingila mbweghi ukuti aye walusekelo? Lingania.
3 Bamo bikwinong’ona ukuti umundu akabaghila ukuya walusekelo linga akingila mbweghi. Loli ubu butungulu. Yesu ayobile ukuti ukuleka ukwegha pamo ukweghiwa kubaghile ukuya kyabupe. (Matai 19:11, 12) Kangi untumiwa Pauli ayobile ukuti bulipo ubununu bwingi linga umundu akingila mbweghi. (1 Bakorinti 7:32-38) Sili kwa aliwesa ukusala ukwingila bweghi pamo hayi. Mutikulondiwa ukwitikisya abamanyani binu, imbumba yinu pamo inyiho syinu ukuti sibafimbilisye ukwingila mbweghi.
4. Ngimba ubununu bumo bwa bweghi bo buliku?
4 Ibaibolo likuyoba ukuti ubweghi bope kyabupe kyakufuma kwa Kyala kangi muli ubununu bumo. Yehova ayobile isya nnyambala wakwanda, Adamu ukuti: “Sikaya nunu ukuti umundu itughaleghe mwene itolo; nikumpelagha untuli uyu ambaghile.” (Ubwandilo 2:18) Yehova alimpelile Eva ukuya nkasi wa Adamu, kangi bali mbumba yakwanda pa kisu kya pasi. Linga aba bali mbweghi bali na bana, bikulondiwa ukughelaghela ukuti balele kanunu abana babo. Loli ukuya na bana yikaya nongwa yene iyakwingilila mbweghi.—Salimo 127:3; Baefesi 6:1-4.
5, 6. Ngimba ubweghi bubaghile ukuya bulebule bo ‘ulughoye ulu lupotiwe ningoye itatu’?
5 Umwalafyale Solomoni alembile ukuti: “Ukuya babili ko kununupo papo palikimo po abandu babaghile ukubomba imbombo iya maka. Linga yumo ikuwa umwinake abaghile ukuntula. Loli linga umundu ali mwene itolo lelo ikuwa, po sikuya mbibi, papo akayapo yumo uwakuntula. . . . Kangi ulupote ulu lupotiwe ningoye itatu lukuya lukafu ukulutumula.”—Undumbilili 4:9-12.
6 Ubweghi ubununu bubaghile ukuya bumanyani bwamaka bwa bandu babili aba bikutulana, bikuhobosania kangi bikufighililana. Ulughano lubaghile ukupangisya ubweghi bwabo ukuya bwamaka, loli bubaghile ukuya bwamaka fiyo linga unndume nu nkasi bikumwiputa Yehova. Po ubweghi bwabo bubaghile ukuya “ulughoye ulu lupotiwe ningoye itatu.” Ulughoye ulu, lukuya lwamaka ukukinda ulughoye ulu lupotiwe ningoye sibili. Ubweghi bukuya pakuya bwamaka linga Yehova ali pakati pinu.
7, 8. Ngimba Pauli ayobile ubulongosi buliku pa nkhani ya bweghi?
7 Linga abandu beghene, babaghile ukuhoboka ni kyabupe kya kughonana. (Isya Mbupingamu 5:18) Loli linga umundu ikwingila mbweghi panongwa yakulonda ukumasya itolo ifinyonywa ifyakughonana, akabaghila ukusala kanunu uwakweghana nawe. Yonongwa Ibaibolo likuyoba ukuti umundu ikulondiwa ukwingila mbweghi linga “akindilepo pabusungu,” akabalilo aka ifinyonywa fya kughonana fikuya fyamaka fiyo. (1 Bakorinti 7:36) Kununu ukulindililapo pakwingila mbweghi mpaka ifinyonywa ifyakughonana fichepeko. Kubaghile ukutula ukuti umundu inong’one kanunu nukusala mwamahala.—1 Bakorinti 7:9; Yakobu 1:15.
8 Linga mukwinong’ona ukwingila mbweghi, mumanyile ngani ukuti ubweghi bulibosa buli nindamyo syake. Pauli ayobile ukuti aba bingile mbweghi bali “nubutolwe mu mbili.” (1 Bakorinti 7:28) Nalinga inyegha simo sikwenda kanunu, loli pope bikwaghana nindamyo. Yonongwa linga mukulonda ukwingila mbweghi, mukulondiwa ukusala umwinako mwamahala.
NGIMBA YONANI UYU NGULONDIWA UKWEGHANA NAWE?
9, 10. Ngimba fiki fibaghile ukubombiwa linga mweghene nu mundu uyu atikumbombela Yehova?
9 Ifundo yimo iyakulondiwa fiyo iyi tukulondiwa ukukumbuka linga tukusala uwakweghana nawe yo iyi: “Komma ukwiyongania nabasitalwitiko.” (2 Bakorinti 6:14) Ikifwanikisyo iki, kikuyoba isi sikubombiwa linga abandu bikulima ukubombela ifinyamana. Linga ifinyamana fikindene fiyo isayizi namaka, umulimi akabaghila ukufibika ku joko yumoywene ukuti alime. Yibaghile ukuya nkhaza ku finyamana fyosa fibili panongwa yakuti fikuya pakutamiwa. Mwakufwana itolo, ubweghi bubaghile ukwaghana nindamyo nyingi linga umundu uyu ikumwiputa Yehova eghene na uyu atikumwiputa. Yonongwa yake Ibaibolo likutupa ubulongosi ukuti tweghaneghe na aba ‘tuli nabo mu lwitiko lumolwene.’—1 Bakorinti 7:39.
10 Utubalilo tumo Abakristu bamo bikwinong’ona ukuti kununupo ukweghana nu mundu uyu atikumwiputa Kyala ukukinda ukwikala bene. Loli linga tusulile ubulongosi bwa mu Baibolo, isyakukongapo syake sikuya syakitima kangi sikuya syakubaba. Pakuya babombi ba Yehova, ukumbombela yuyo kyo kindu kyakulondiwa fiyo mbumi bwitu. Ngimba mubaghile pakwipilika bulebule linga mukaya nulusako lwakumbombela Yehova pampene na uyu mweghene nawe? Bingi basalile ukukindilila ukwikala bene kisita kwingila mbweghi ukukinda ukweghana nu mundu uyu akangana Yehova kangi atikumbombela.—Belenga Salimo 32:8.
11. Ngimba mubaghile ukusala bulebule kanunu uwakweghana nawe?
11 Isi sitikusanusya ukuti aliwesa uyu ikumbombela Yehova abaghile ukuya ndume pamo nkasi nnunu kumyako. Linga mukwinong’ona isyakwingila mbweghi, londa umundu uyu munganile kangi mubaghile ukukolelana nawe. Lindilila ukuti mumwaghe umundu uyu ikulonda ukubomba ifindu ifi numwe mukulonda kangi uyu ikubika ukumbombela Kyala pamalo ghakwanda. Mubelengeghe nukwinong’onela ubulongosi ubu bukwaghigha mu mabuku aghakufuma ku ntumwa unsubiliwa nu wamahala.—Belenga Salimo 119:105.
12. Ngimba tukumanyilapo isyafiki pa muno Abrahamu abombile pakunsalila umwanake unkikulu?
12 Mu nyiho simo, abapapi bo bikusalila umwanabo uwakweghana nawe. Bikusubila ukuti abapapi bo bikumanya kanunu uyu ambaghilile umwanabo. Ulwiho ulu lwaliko fiyo nkabalilo aka Ibaibolo lyalembiwagha. Po linga imbumba yinu yikukonga ulwiho ulu, Ibaibolo libaghile ukubatula abapapi ukumanya utuyilo utu bikulondiwa ukuketa. Mwakifwanikisyo, apa Abrahamu ansalilagha umwanake Isaka unkikulu, umwene akaketile ifindu ifi ali nafyo; loli alinsalile panongwa yakuti alinganile Yehova.—Ubwandilo 24:3, 67, keta Amasyu Gha Pabumalilo 25.
NGIMBA MBAGHILE UKWITENDEKESYA BULEBULE UBWEGHI?
13-15. (a) Ngimba unnyambala abaghile ukwitendekesya bulebule ukuya ndume nnunu? (b) Ngimba unkikulu abaghile ukwitendekesya bulebule ukuya nkasi nnunu?
13 Linga mukwinong’ona isyakwingila mbweghi, mukulondiwa ukuketekesye ukuti mwitendekisye kanunu. Mubaghile ukwinong’ona ukuti mwitendekisye, loli isagha tuyobesanie isi sikusanusya ukwitendekesya ukwingila mbweghi. Lumo isi tukuya pakuyobesania sikuya pakubaswighisya.
Mubelengeghe nukwinong’onela ubulongosi ubu Kyala ikuyoba pa nkhani ya bweghi
14 Ibaibolo likuyoba ukuti undume nu nkasi bali nu budindo bwakukindana mu mbumba. Isi sikusanusya ukuti ukwitendekesya ukwingila mbweghi kukukindana pakati pa nnyambala nu nkikulu. Linga unnyambala ikwinong’ona isya kwingila mbweghi, ikulondiwa ukwilalusya linga itendekisye ukuya mutu wa mbumba. Yehova ikusubila ukuti unnyambala ikuya pakumpwelelela unkasi na banake ku findu fya mbili naminong’ono. Ikyakulondiwa fiyo kyo kyakuti unnyambala ikulondiwa ukulongosya pakumanyila kwa pambumba. Ibaibolo likunjoba unnyambala uyu ikutoliwa ukupwelelela imbumba yake ukuya “mbibi ukukinda unsitakwitika.” (1 Timoti 5:8) Po linga uli nnyambala kangi kwinong’ona isya kwegha, inong’onela muno ubaghile ukukongela ifundo iya M’baibolo iyakuti: “Komma ukwanda ukuyenga inyumba nukwitughalamo bo tasi ukali nukutendekesya fyosa panja pampene nukulima ungunda.” Isi sikusanusya ukuti bo ukali ukwegha, uketekesye ukuti ubaghile ukuya nnyambala uyu Yehova ikulonda.—Isya Mbupingamu 24:27.
15 Unkikulu uyu ikulonda ukweghiwa ikulondiwa ukwilalusya linga itendekisye ukubomba ubudindo bwake pakuya nkasi kangi pamo mama. Ibaibolo likuyoba simo mwa njila nyingi isi unkasi nnunu ikubomba pakumpwelelela undume na bana. (Isya Mbupingamu 31:10-31) Amasiku agha abanyambala na bakikulu bingi bikwinong’onela itolo ifi umwinake ikuya pakumbombela. Loli Yehova ikulonda ukuti twinong’oneleghe ifi tukuya pakumbombela umwinitu.
16, 17. Linga mukwinong’ona isyakwingila mbweghi, ngimba mukulondiwa ukuti mwinong’oneleghe isyafiki?
16 Bo mukali ukwingila mbweghi, mwinong’onele isi Yehova ikuyoba isya ndume nu nkasi. Ukuya mutu wa mbumba, sitikusanusya ukuti unnyambala abombeleghe amaka ukunyoza unkasi wake. Undongosi ununu wa mbumba ikukonga ikifwanikisyo kya Yesu uyu utubalilo tosa wa lughano na wakisa ku aba ikubapwelelela. (Baefesi 5:23) Kulubafu lwake, unkikulu ikulondiwa ukwining’onela muno ikuya pakuntulila undume wake ukufwanisya isi ikulonda nukukolelana nawe. (Baroma 7:2) Ikulondiwa ukwilalusya linga ikuya pakufwanisya ukwilambika ku mundu unsita bugholofu nindumbula yake yosa. Linga aketile ukuti akabaghila ukufwanisya, kununu ukuti akindilile ukuya nkenja.
17 Abalume na bakasi bikulondiwa ukwinong’onela fiyo muno babaghile ukuhobosyela abinabo ba mbweghi ukukinda ukwinong’onela bene. (Belenga Bafilipi 2:4.) Pauli alembile ukuti: “Nanumwe mwe banyambala amubaghaneghe abakasi binu bo imibili yinu, umwene unkikulu loli yo fikuti iyisyeghe kundume.” (Baefesi 5:21-33) Bosa abanyambala na bakikulu, bikulonda ukughaniwa nukughindikiwa. Loli ukuti ubweghi bwendeghe kanunu, unnyambala ikulonda ukuti aketeghe ukuti ikughindikiwa kangi unkikulu ikulonda ukuti aketeghe ukuti aghaniwe.
18. Nongwa yafiki aba bali pakibwezi bikulondiwa ukuya maso?
18 Akabalilo ka kibwezi kikulondiwa ukuya kakuhobosya panongwa yakuti aba bikulonda ukweghana bikumanyana kanunu. Kangi ko kabalilo kakuti banangisye utuyilo twabo twanaloli ku mwinabo ukuti bakete linga babaghile naloli ukwikala pampene ubumi bwabo bosa. Pa kibwezi, unnyambala nu nkikulu bikughelaghela ukumanyana kanunu. Bo ulughano lwabo lukukula, babaghile ukunyonywa ukuti baghonane. Loli bikulondiwa ukwikola ukuti bangabombagha ubulowe bo bakali ukwingila mbweghi. Ulughano lwanaloli lukuya pakubatula ukwikola kangi ukuleka ukubomba isi sibaghile ukonanga ubumanyani bwabo bene kangi na Yehova.—1 Batesalonike 4:6.
Pa kibwezi unnyambala nu nkikulu babaghile ukumanyila muno bikulondeliwa ukuti bayobesyanieghe
NGIMBA MBAGHILE UKUBOMBA BULEBULE UKUTI UBWEGHI BWANGU BULEKE UKUMALIKA?
19, 20. Ngimba Abakristu bikubuketa bulebule ubweghi?
19 Inkhani na mavidiyo mingi agha ghikuyoba isya kibwezi ghikumalika nu bukwati ubununu. Loli ubwanaloli bo bwakuti ubukwati ko kwanda itolo. Yehova apangile ukuti ubweghi bungamalikagha.—Ubwandilo 2:24.
20 Amasiku agha, bingi bikuketa ubweghi ukuya bwa kabalilo kapimba. Kukuya kupepe ukwingila mbweghi kangi kupepe ukulekana. Bamo bikwinong’ona ukuti linga indamyo syandile ko kabalilo kakundeka umwinabo wa mbweghi kangi ukumasya ubweghi. Loli kumbuka ikifwanikisyo ikya mu Baibolo ikya lupote lwamaka ulu lukupotiwa ningoye itatu. Ulupote bo ulu lukabaghila ukulatuka nalinga fitamisye. Linga tukusubila ubutuli bwa Yehova, ubweghi bwitu bukabaghila ukumalika. Yesu ayobile ukuti: “Lelo aka linga akakungisenie Kyala, po nayumo umundu angakatatulaniagha.”—Matai 19:6.
21. Ngimba findu fiki ifi fibaghile ukuntula undume nu nkasi ukungana umwinake wa mbweghi?
21 Twesa fimo tukubomba kanunu kangi fimo tukutoliwa. Kupepe ukubika fiyo amahala pa findu ifi umwinako wa mbweghi atikubomba kanunu. Loli linga mo tukubombela, tukabaghila ukuya balusekelo. Linga tukwinong’onela ifindu ifi umwinitu ikubomba kanunu tukuya balusekelo. Ngimba ubu bwanaloli ku bandu aba beghene abasita bugholofu? Ena! Yehova abumenye ubusita bugholofu bwitu, loli ikubika amahala ghake pa ifi tukubomba kanunu. Inong’onela muno syayagha pakuyila linga abikagha amahala pa ifi tukutoliwa ukubomba. Uwa masalimo atile: “We Yehova, linga wasibikagha pa ndumbula imbibi syosa, ywani uyu abaghile ukupona?” (Salimo 130:3) Abalume na bakasi bikulondiwa ukunkonga Yehova mwakuketa inunu mubinabo abapabweghi kangi nukuhobokelana mwanakalinga.—Belenga Bakolosi 3:13.
22, 23. Ngimba Abrahamu na Sara babalekile ikifwanikisyo kinunu kiliku abandu abapabweghi?
22 Linga ifyinja fikindilepo, ubweghi bubaghile ukuya bwamaka. Abrahamu na Sara bali balusekelo mbweghi bwabo. Bo Yehova ambulile Abrahamu ukuti asokeko ku Uri, Sara ali ni fyinja 60. Inong’onela muno kwayilile kukafu ukuleka akaya kabo akanunu nukwanda ukwikala m’mahema. Loli Sara ali m’manyani nnunu fiyo wa Abrahamu, alimbaghilile kangi angindikagha fiyo. Sara akolelanagha na isi Abrahamu asalagha kangi antulagha ukusifwanisya.—Ubwandilo 18:12; 1 Peteri 3:6.
23 Loli ukuya nu bweghi ubununu, fitikusanusya ukuti undume nu nkasi bikuya pakukolelana pa filifyosa. Bo Abrahamu na Sara bakakolelana pa nkhani yimo, Yehova alimbulile Abrahamu ukuti: “Usibombeghe itolo bo muno ikukubulila.” Momuno Abrahamu abombile, kangi fyalyendile kanunu. (Ubwandilo 21:9-13) Linga akabalilo kamo umwe nu mwininu wa mbweghi mutikukolelana, mungapasyagha. Ikyakulondiwa fiyo kyo kyakuti nalinga mutikukolelana loli mukulondiwa ukubombelana ifindu mwalughano na mwalughindiko.
Mumanyileghe Amasyu gha Kyala mbweghi bwinu ukwanda pabwandilo bwa bweghi bwinu
24. Ngimba ubweghi bwinu bubaghile ukumpala bulebule Yehova?
24 Nkipanga ikya Bukristu, muli mbumba nyingi isya lusekelo. Linga mukulonda ukwingila mbweghi, kumbuka ukuti ukusala umwinako wa mbweghi kyo kindu kyakulondiwa fiyo pa bumi bwinu. Isi musalile sikuya pakubapalamasya ubumi bwinu bosa, po munsumeghe Yehova ukuti abatule. Nubutuli bwa Kyala mubaghile ukusala kanunu uwakweghana nawe. Mwitendekesyeghe kanunu linga mukulonda ukwegha kangi mwiyuleghe ukupanga ubweghi bwinu ukuya bwamaka ubu bukuya pakuntufya Yehova.
