Mutu 3
Ngimba Ubwighane Bwa Kyala ku Bandu bo Buliku?
1. Ngimba ubwighane bwa Kyala ku bandu bo buliku?
KYALA ikubalondela ifinunu fiyo abandu. Umwene apelile unnyambala nu nkikulu wakwanda Adamu na Eva, nukubabika mu ngunda unnunu. Ubwighane bwake bwali bwakuti abene bapape abana nukupanga ikisu kyosa ukuya paladaiso kangi nukuti bapasikisyeghe ifinyamana.—Ubwandilo 1:28; 2:8, 9, 15; mukete Amasyu Gha Pabumalilo 6.
2. (a) Ngimba tukumanya bulebule ukuti Kyala ikwisa kufwanisya ubwighane bwake? (b) Ngimba iBaibolo likuyobapo isyafiki isya kwikala bwila na bwila pa kisu?
2 Ngimba mukwinong’ona ukuti naloli tukwisa kwikala mu paladaiso? Yehova ikuti: ‘Isi ndendekisye syo sitisa kutoliwamo, nukuti nisakusimalisya isi nalinowine ukusibomba.’ (Yesaya 46:9-11; 55:11) Naloli, umwene ikwisa kubomba isi ikulonda kangi fikayapo nafimo ifi fibaghile ukumutolesya. Yehova ikuyoba nongwa yake iyi apelile ikisu. Umwene ‘akapelile ukuti kayeghe fisame.’ (Yesaya 45:18) Umwene ikulonda abandu bikalaghe bwila na bwila pa kisu. Ngimba Kyala ikulonda ukuti pa kisu pikaleghe abandu baliku? Kangi bikaleghe amasiku malinga? IBaibolo likuyoba ukuti: ‘Abagholofu [pamo aba bikumpilikila] bo bisakukikabagha ikisu, kangi bisakwitughalagha mumo bwila na bwila.’—Salimo 37:29; Ubusetuli 21:3, 4.
3. Nongwa yakuti tukubina nukufwa, ngimba malalusyo ghaliku agha tukwilalusya?
3 Amasiku agha abandu bikubina nu kufwa. M’malo mingi abandu bikulwa nu kughoghana. Fyosa ifi fikubombiwa bukaya bwighane bwa Kyala. Ngimba findu fiki fyabombiwe? Nongwa yafiki ubwighane bwa Kyala bukafwanisiwa? IBaibolo lyene lyo likwamula amalalusyo agha.
UNNDUGHU WA KYALA
4, 5. (a) Yonani uyu ayobile nu Eva kwendela mu njoka? (b) Ngimba singabombiwa bulebule ukuti umundu unsubiliwa ande ubuhiyi?
4 Tukumanyila m’Baibolo ukuti Kyala ali nu nndughu wake, uyu ikukoleliwa ukuti “Mohesi kangi Setano.” Setano abombile injoka ukuyoba na Eva mu ngunda wa Edeni. (Ubusetuli 12:9; Ubwandilo 3:1) Setano yo apangisye ukuti injoka yiyobe na Eva.—mukete Amasyu Gha Pabumalilo 7.
5 Ngimba Kyala yo apelile Setano? Hayi! Wandumi uyu ali kumwanya pakabalilo aka Kyala atendekesyagha ikisu ukuti Adamu na Eva bikalepo achenjile ukuya Mohesi. (Jobu 38:4, 7) Ngimba fyabombiwe bulebule? Isi syabombiwe sifwene itolo na isi sibaghile ukubombiwa ku mundu unsubiliwa ukuti achenja nukwanda ubuhiyi. Umundu atikupapiwa nhiyi. Loli abaghile ukwanda ukunyonywa pamo ukuya ni nyinong’ono syakulonda ifi fikaya fyake. Linga abaghile ukukindilila ukwinong’onela ifindu ifi, pabumalilo abaghile uhiya linga ulusako lwaghiwe. Pakabalilo aka tubaghile ukuyoba ukuti muhiyi.—Belenga Yakobu 1:13-15; mukete Amasyu Gha Pabumalilo 8.
6. Ngimba syabombiwe bulebule ukuti uwandumi uyu aye nndughu wa Kyala?
6 Isi syo syabombiwe nu wandumi yula. Bo Yehova apelile Adamu na Eva, ababulile ukuti bapape abana ‘nukwisusya ikisu.’ (Ubwandilo 1:27, 28) Lumo uwandumi uyu ali ni nyinong’ono isyakuti, ‘Abandu bosa aba babaghile ukwanda ukwiputa kumyangu nukuleka ukwiputa kwa Yehova!’ Inyinong’ono syake isi syo syalimpangisye ukuti ande ukunyonywa ubulaghili bwa Yehova. Uwandumi uyu alondagha ukuti abandu bamwiputeghe. Yo nongwa ayobile ubutungulu kwa Eva nukunsyoba. (Belenga Ubwandilo 3:1-5.) Nongwa ya isi abombile, akoboleliwe ingamu ya Setano kangi Mohesi, ukuya nndughu wa Kyala.
7. (a) Nongwa yafiki Adamu na Eva bafwile? (b) Nongwa yafiki tukukangala nu kufwa?
7 Adamu na Eva bakalimpilikile Kyala, balile iseke isya mpiki. (Ubwandilo 2:17; 3:6) Abene balimonangile Yehova, bo akabalilo kakindilepo bafwile ukufwana namuno Yehova ayobile. (Ubwandilo 3:17-19) Adamu, Eva na banake bafwile panongwa yakuti bali batulanongwa. (Belenga Baroma 5:12.) Ukuti tupilikisye kanunu nongwa iyi Adamu, Eva na banake bosa bali batulanongwa tufwanikisye nikikomboli kyakumatila ingelwa. Linga ikikomboli kiniongele, ingelwa syope siniongala. Ukufuma pakabalilo aka Adamu akalimpilikile Yehova, alinkuya ntulanongwa. Twesa tuli batulanongwa papo tuli bana ba Adamu. Yo nongwa tukukangala nu kufwa.—Baroma 3:23 mukete Amasyu Gha Pabumalilo 9.
8, 9. (a) Ngimba Setano alondagha ukuti Adamu na Eva basubileghe isyafiki? (b) Nongwa yafiki Yehova akabaghoghile akabalilo kalakala?
8 Setano alinsambukile Yehova pakabalilo aka apangisye ukuti Adamu na Eva baleke ukumpilikila Yehova. Umwene alondagha ukuti Adamu na Eva basubileghe ukuti Yehova ntungulu, ndaghili mbibi uyu atikubalondela inunu. Setano ayobile ukuti abandu bitikulondiwa ukuti Kyala ababuleghe isyakuti babombeghe, loli bamanyeghe bene inunu nimbibi. Ngimba Yehova abombile isyafiki? Linga alighanile ngali abaghoghile bosa pakabalilo kalakala. Ngimba isi bo ngali syalintulile ukuti ubutungulu bwa Setano bwamuliwe? Hayi!
9 Yo nongwa Yehova akaghoghile Setano, Adamu, na Eva akabalilo kalakala. Loli alitikisye ukuti abandu bilaghilepo bene. Iyi yo njila nnunu yakunangisyila ukuti Setano ntungulu loli Kyala mwene yo uyu amenye isi nunu kubandu. Tukuya pakumanyila fingi pa fundo iyi mu chaputala 11. Ngimba mukwinong’ona bulebule pa isi Adamu na Eva basalile? Ngimba abene batalwisye ukumusubila Setano nukuleka ukumpilikila Kyala? Yehova yo abapele fyosa ifi balinafyo. Abapele ubumi ubununu, amalo manunu ghakwikala, ni mbombo iyi bahobwike nayo. Loli Setano akabapele nafimo. Muyeghe umwe ngali mwabombile isyafiki?
10. Ngimba fyo filiku ifi twesa tukulondiwa ukusala?
10 Nanuswe amasiku agha, tuli nulusako lwakusala isi tukulonda ukubomba, kangi isi tukusala sikupalamasya ubumi bwitu. Tubaghile ukusala ukumpilikila Kyala nukunangisya ukuti Setano ntungulu. Pamo tubaghile ukusala Setano ukuti atulaghileghe. (Salimo 73:28; Belenga Isya Mbupingamu 27:11.) Nkisu iki, bandu banandi fiyo aba bikumpilikila Kyala. Loli akaya yo Kyala uyu ikulaghila ikisu. Po linga akaya yo Kyala, yonani?
YONANI IKULAGHILA IKISU?
Linga ubunyafyale bosa bwa nkisu bukali bwa Setano, ngimba ngali ayobile ukuti abaghile ukumpa Yesu?
11, 12. (a) Ngimba isi Setano abombile pakumbula Yesu ukuti ikuya pakumupa ubunyafyale bwa pa kisu, sikunangisya isyafiki? (b) Ngimba malemba ghaliku agha ghikunangisya ukuti Setano yo ikulaghila ikisu?
11 Yesu alim’menye kanunu uyu ikulaghila ikisu. Pakabalilo kamo, Setano ‘alinkunnangisya ubunyafyale bwa nkisu nubukulumba bwake.’ Panyuma pake Setano atile kwa Yesu: ‘Fyosa fififi fyo nikukupagha linga kubunguluka kumyangu.’ (Matai 4:8, 9; Luka 4:5, 6) Mwilalusye ukuti, ‘linga ubunyafyale bosa ubu bukali bwake, ngali alimpele Yesu?’ Hayi. Ubunyafyale bosa ubu bulipo, Setano yo mwenenabo.
12 Lumo mubaghile ukuswigha ukuti, ‘Ngimba Setano abaghile ukuya bulebule ndaghili wa kisu iki, bo Yehova uyu yo Mwenemaka ghosa kangi Mpeli wa kisu kyosa alipo? (Ubusetuli 4:11) Bwanaloli ukuti Yehova yo Mwenemaka ghosa, loli Yesu ayobile ukuti, Setano ‘nkulumba wa kisu.’ (Yohani 12:31; 14:30; 16:11) Untumiwa Pauli ayobile ukuti Setano ‘yo Kyala wa nkisu.’ (2 Bakorinti 4:3, 4) Untumiwa Yohani alembile ukuti ‘ikisu kyosa kili m’maboko gha mbibi.’—1 Yohani 5:19.
NGIMBA UBULAGHILI BWA SETANO BUKWISA KUMALIKA BULEBULE?
13. Nongwa yafiki tukulondiwa ikisu ikipya?
13 Isiku lililyosa indamyo sikongelela. M’malo mingi muli ubwite, ubuhiyi, ubuyanja, ubusyobi, ni fyongo. Mulimosa muno abandu babaghile ukubombela bakabaghila ukumasya indamyo syosa isi. Loli pasyele akabalilo kanandi ukuti Kyala asosyepo indamyo syosa isi pa bwite bwa Armagedoni, ikisu kyosa kikwisa pakuya nabandu abagholofu.—Ubusetuli 16:14-16; mukete Amasyu Gha Pabumalilo 10.
14. Ngimba yo aliku uyu Kyala ansalile ukuya Mwalafyale wa Bunyafyale Bwake? Ngimba iBaibolo lyayobile ngani isyafiki isya Yesu?
14 Yehova asalile Yesu Kristu ukuya Mwalafyale wa bunyafyale bwake bwa kumwanya. IBaibolo lyayobile ngani ukuti Yesu asakuya ‘Mwalafyale wa Lutengano’ kangi ubunyafyale bwake butisa kumalikamo. (Yesaya 9:6, 7) Yesu abamanyisye abafundiwa bake ukuti babusumeghe ubunyafyale ubu, atile: ‘Ubunyafyale bwako bwiseghe; ubwighane bwako bubombiweghe, pasi apa bo kumwanya.’ (Matai 6:10) M’mutu 8 tukwisa kumanyila muno Ubunyafyale bwa Kyala bwisakusosyelapo amabunyafyale agha ghalipo lino. (Belenga Danieli 2:44.) Pabumalilo Ubunyafyale bwa Kyala bwisakuchenja ikisu kyosa ukuya paladaiso.—Mukete Amasyu Gha Pabumalilo 11.
IKISU IKIPYA KILI PIPI
15. Ngimba “ikisu ikipya” findu fiki?
15 IBaibolo likuyoba ukuti: ‘Tukulindilila ikya kumwanya ikipya nikisu ikya pasi ikipya muno bulimo ubugholofu.’ (2 Peteri 3:13; Yesaya 65:17) Utubalilo tumo linga iBaibolo likuyoba isya “kisu” likusanusya isya bandu aba bakwikala pa kisu. (Ubwandilo 11:1) Yo nongwa “ikisu ikipya” ikigholofu, kikwimila abandu aba bikumpilikila Kyala kangi ikubasaya.
16. Ngimba Kyala ikwisa kubapa ifiki aba bisa kwingila nkisu ikipya, kangi uswe tukulondiwa ukubomba isyafiki ukuti tusambilile ikyabupe iki?
16 Yesu ayobile atile bosa aba bisa kwingila nkisu ikipya bikwisa kupeliwa “ubumi bwa bwila na bwila.” (Marko 10:30) Ngimba tukulondiwa ukubomba isyafiki kuti nuswe twise tukabe ubumi bwa bwila na bwila? Mubelenge Yohani 3:16 na 17:3 ukuti mumanye isi mukulondiwa ukubomba. Lino isagha tumanyile isi iBaibolo likuyoba muno ifindu fisa kuyila m’Paladaiso pa kisu.
17, 18. Ngimba tukumanya bulebule ukuti pakisu kyosa pakwisa kuya ulutengano?
17 Ubwite, ukusita kukonga indaghilo, ifyongo, fyosa fikwisa kumalika. Ababibi bosa batisa kuyako pa kisu. (Salimo 37:10, 11) Kyala ikwisa ‘kusosyapo ubwite pa kisu kyosa.’ (Salimo 46:9; Yesaya 2:4) Ikisu kyosa kikwisa kuya nabandu aba banganile Kyala nukumpilikila. Kwisa kuya ulutengano pakisu kyosa.—Salimo 72:7.
18 Abandu ba Yehova bikwisa kuya nu lutengano. Nkabalilo kakunyuma, linga abaIsraeli bampilikile Yehova bapokiwagha. (Banyalevi 25:18, 19) M’Paladaiso abandu batikwisa kuya bogha pamo ukutila abandu abinabo. Tukwisa kuya nulutengano akabalilo kosa!—Belenga Yesaya 32:18; Mika 4:4.
19. Ngimba tukumanya bulebule ukuti ifyakulya fikwisa kuya fingi nkisu ikipya?
19 Ifyakulya fikwisa kuya fingi. ‘Ifyakulya fikwisa kuya fingi nkisu, pamwanya pa fyamba.’ (Salimo 72:16) Yehova ‘Kyala witu atusayile.’—Salimo 67:6.
20. Ngimba tukumanya bulebule ukuti ikisu kyosa kikwisa kuya Paladaiso?
20 Ikisu kyosa kikwisa kuya Paladaiso. Abandu bikwisa kuyenga inyumba inunu nukuya na malo ghakulima. (Belenga Yesaya 65:21-24; Ubusetuli 11:18.) Ikisu kyosa kikwisa kuya kinunu bo ngunda wa Edeni muno wayilile. Akabalilo kosa Yehova ikwisa pakutupa fyosa ifi tukulondiwa. IBaibolo likuyoba isya Kyala ukuti: ‘Ikiboko kyako kikupa itolo, yo uwe kukapa akabumi kosa ifi kikulondiwa.’—Salimo 145:16.
21. Ngimba tukumanya bulebule ukuti pakwisa kuya ulutengano pakati pa bandu ni finyamana?
21 Pakwisa kuya ulutengano pakati pabandu ni finyamana. Ifinyamana fitisa kulumagha abandu. Abana bikwisa kwangalagha ni finyamana.—Belenga Yesaya 11:6-9; 65:25.
22. Ngimba Yesu ikwisa kubomba isyafiki na babine?
22 Nayumo isakuyoba ukuti ndi mbine. Bo Yesu ali pa kisu ababumbulwisye ababine. (Matai 9:35; Marko 1:40-42; Yohani 5:5-9) Ukuya Mwalafyale wa Bunyafyale bwa Kyala Yesu ikuya pakubumbulusya aliwesa. Nayumo isakuyoba ukuti “Ndi mbine.”—Yesaya 33:24; 35:5, 6.
23. Ngimba Kyala ikwisa kubomba isyafiki ku bandu aba bafwile?
23 Aba bafwile bikwisa kuya kangi nu bumi. Kyala afingile ukuti ikwisa pakusyusya abandu bosa aba bafwile. ‘Kwisa kuyako ukusyuka kwa bagholofu na baniongafu.’—Belenga Yohani 5:28, 29; Imbombo Sya Batumiwa 24:15.
24. Ngimba mukwipilika bulebule linga mwikwinong’onela isya kwikala m’Paladaiso?
24 Twesa tuli nulusako lwakusala ifi tukulonda. Tubaghile ukusala ukumanyila ifi Yehova ikulonda nukubomba ubwighane bwake, pamo tubaghile ukusala ukubomba filifyosa ifi uswe twighanile. Linga tusalile ukumbombela Kyala, tukwisa kuya nu bumi ubununu. Unnyambala yumo alinsumile Yesu ukuti asamukumbuke panyuma pa inifwa yake, Yesu alimwamwile ukuti: “Uwe kwisa kuya nanine m’Paladaiso.” (Luka 23:43 NWT) Isagha tumanyile nyingi isya Yesu namuno ikwisa kubombela isi Kyala afingile.
