1, 2. Ngimba findu fiki ifi abandu bighanile ukulalusya?

ABANA bighanile fiyo ukulalusya. Ubaghile ukwamula, loli kwagha bikulalusya kangi ukuti, ‘Nongwa yafiki?’ Linga kughela ukwamula, pope lumo bikulalusya kangi ukuti, ‘Loli nongwa yafiki?’

² Kali baye bana kali bakusi, aliwesa akuya namalalusyo. Tukuya namalalusyo pa ifi tukuya pakulya, imyenda yakufwala, pamo ifi tukulonda ukula. Lumo tukulalusya isya bumi ubu tuli nabo na isi sikwisa nkyeni. Loli linga tutoliwe ukwamuliwa kanunu, tubaghile ukuleka ukulondesya.

3. Nongwa yafiki abandu bingi bikwinong’ona ukuti bakabaghila ukwamuliwa amalalusyo ghabo?

³ Ngimba iBaibolo libaghile ukwamula amalalusyo ghitu ghosa? Bamo bikwitikisya ukuti libaghile ukwamula, loli bikuyoba ukuti iBaibolo likutamya fiyo ukulipilikisya. Bikwinong’ona ukuti abamanyisi na baputi bo babaghile ukwamula. Bamo bikuya nisoni ukulalusya. Uwe kwinong’ona bulebule?

4, 5. Ngimba malalusyo ghaliku agha mukulonda ukwamuliwa? Nongwa yafiki kulondiwa ukukindilila ukumanyila ukuti umanye?

⁴ Lumo mukulonda ukumanya ukuti: Nongwa yafiki ndi nubumi? Findu fiki fikwisa kubombiwa linga nfwile? Ngimba Kyala ali nutuyilo tuliku? Yesu, uyu m’manyisi mfumuke, atile: ‘Amusumeghe, po mwisakupeghiwagha; amulondeghe, po mwisakufyaghagha; amukung’usyeghe, po mwisakwighuliliwagha.’ (Matai 7:7) Mukindilile ukumanyila mpaka mwamuliwe.

⁵ Linga mukukindilila ‘ukulonda,’ mukuya pakumanya  isi iBaibolo likuyoba. (Isya Mbupingamu 2:1-5) Amansala ghake ghakaya makafu ukughapilikisya. Ifi mukumanyila fikuya pakubatula ukuya nulusekelo lino, nukuya nulusubilo pa ifi fikwisa nkyeni. Isagha tuyobesanie ilalusyo limo ili libatamisye abandu bingi.

6. Nongwa yafiki bamo bikwinong’ona ukuti Kyala atikubinong’onela pandamyo isi bikwaghana nasyo?

⁶ Abandu bingi bikwinong’ona ukuti Kyala atikutwinong’onela. Abene bikwinong’ona ukuti linga Kyala ikutwinong’onela, ngali ifindu fikwenda kanunu. Ubwite, ukubengiwa nindamyo fili paliposa. Abandu bikubina, bikutamiwa, kangi bikufwa. Yo nongwa bamo bikuswigha ukuti, ‘Linga Kyala ikutwinong’onela, nongwa yafiki atikumasya indamyo?’

7. (a) Ngimba abalongosi ba fipanga bikuyoba ukuti fiki? Kangi isi bikuyoba sikupangisya abandu ukwing’onona ukuti fiki? (b) Ngimba tukumanya bulebule ukuti akaya yo Kyala uyu ikwandisya indamyo?

⁷ Utubalilo tumo abalongosi bafipanga bo bikupangisya ukuti abandu binong’oneghe ukuti Kyala yo ikupangisya indamyo. Linga indamyo situwilile bikuyoba ukuti, bwighane bwa Kyala. Bikuyoba ukuti yo Kyala ighanile ukuti fibombiwe. Linga bikuyoba isi bo bikunjobela imbibi Kyala. Loli iBaibolo likutumanyisya ukuti Kyala atikwandisyamo indamyo. Ilemba lya Yakobu 1:13 likutumanyisya ukuti Kyala atikughelamo abandu ni mbibi. Likuyoba ukuti: “Uyu linga ali ndughelo, yo angayobagha ukuti: ‘Yo Kyala ikungela;’ namanga Kyala akabaghila ukugheliwa nimbibi, kangi umwene atikungela nayumo umundu.” Ifundo iyi yikusanusya ukuti nalinga Kyala akasosyapo imbibi, umwene atikwandisyamo imbibi ukuti sibombiweghe. (Belenga Jobu 34:10-12.) Isagha tufwanikisye.

8, 9. Nongwa yafiki ukuyoba ukuti Kyala yo ikupangisya indamyo konanga? Yoba ikifwanikisyo.

 ⁸ Tufwanikisye nu ndumyana uyu ikwikala na bapapi bake. Tata wake anganile fiyo, kangi am’manyisye muno abaghile ukusalila kanunu ifi ikulonda ukubomba pabumi bwake. Loli panyuma pake, undumyana uyu ikuleka ukumpilikila tata wake nukusokapo pakaya. Kuno abukile akwanda ukubomba imbibi nukwiyingisya mundamyo. Ngimba apa, tuyobe ukuti tata yo ali nindamyo papo akalinkanisye umwanake ulu asokangapo pakaya? Hayi! (Luka 15:11-13) Ukufwana na tata uyu, yope Kyala atikukanisya abandu aba bikusala ukuleka ukumpilikila nukwanda ukubomba imbibi. Yo nongwa linga imbibi sikubombiwa, tungayobagha ukuti yo Kyala ikupangisya. Linga tukuyoba ukuti yo Kyala, bo tukonanga.

⁹ Kyala ali ni nongwa yakulekela ukumasya indamyo isi tukwaghana nasyo. Pa mutu 11, tukwisa pakumanyila inongwa yake. Loli mumanye ukuti Kyala wa lughano, umwene atikupangisya indamyo isi tukwaghana nasyo. Umwene yo ikwisa pakumasya indamyo syitu.—Yesaya 33:2.

10. Nongwa yafiki tuli nulusubilo ukuti Kyala ikwisa pakutendekesya fyosa ifi abandu ababibi bonangile?

¹⁰ Kyala Mwikemo. (Yesaya 6:3) Fyosa ifi Kyala ikubomba finunu kangi ikubomba ukufwana nu bwikemo bwake, yo nongwa tukunsubila. Loli abandu tukabaghila ukubasubila ukufwana na Kyala. Utubalilo tumo bikonanga. Nalinga baye balongosi aba tukubasubila fiyo, bakaya namaka ukutendekesya ifindu ifi abandu ababibi bonangile pa kisu. Nayumo umundu uyu ali namaka ukufwana na Kyala. Kyala abaghile ukutendekesya kangi ikuya pakutendekesya ifindu ifi abandu ababibi bonangile. Ikwisa pakusosyapo imbibi syosa.—Belenga Salimo 37:9-11.

11. Ngimba Kyala ikwipilika bulebule linga mukutamiwa?

¹¹ Ngimba Kyala ikwipilika bulebule linga ikuketa ifi fikubombiwa pa kisu ni ndamyo isi mukwaghana nasyo? IBaibolo likutumanyisya ukuti Kyala ‘abughanile ubwanaloli.’ (Salimo 37:28) Umwene atikuhoboka linga imbibi sikubombiwa. Linga tukutamiwa yope sikumbaba. Tukumanyila m’Baibolo ukuti Kyala “silinkumbaba fiyo mu ndumbula” nongwa ya mbibi isi syabombiwagha pa kisu. (Ubwandilo 6:5, 6) Kyala atikuchenjamo. (Malaki 3:6) IBaibolo likuyoba ukuti Kyala ikubiyayila.—Belenga 1 Peteri 5:7.

12, 13. (a) Nongwa yafiki tukughana abinitu, kangi tukwipilika bulebule linga tukuketa indamyo isi sili pa kisu? (b) Nongwa yafiki tukusubila ukuti Kyala ikwisa kusosyapo indamyo nu kusita kukonga indaghilo?

¹² IBaibolo likuyoba kangi ukuti Kyala atupelile nkifwani kyake. (Ubwandilo 1:26) Isi sikusanusya ukuti Kyala atupelile ukufwana nutuyilo twake utununu. Linga sikubababa ukuketa abandu abasita konanga bikutamiwa, Kyala yope sikumbaba fiyo! Ngimba tukumanya bulebule?

¹³ IBaibolo likutumanyisya ukuti ‘Kyala yo lughano.’ (1 Yohani 4:8) Filifyosa ifi Kyala ikubomba, ikubomba nongwa ya lughano lwake. Tukubaghana abangi nongwa yakuti umwene walughano. Mwinong’onele isi, Umwe muyeghe namaka ghakusosyelapo indamyo syosa isi nukusita kukonga indaghilo uku kulipo pa kisu, ngimba ngali umwe mubombile isyafiki? Tukusubila ukuti ngali musosisyepo panongwa yakuti mubaghanile abandu. Po bule ukuyoba isya Kyala? Umwene ali namaka, kangi atughanile, umwene ikwisa kusosyapo indamyo nukusita kukonga indaghilo kosa. Muye nulusubilo ukuti fyosa ifi tumanyile  kubwandilo bwa buku ili, Kyala ikwisa kufwanisya! Loli ukuti tuye nulusubilo lwamaka pa syosa isi afingile, tukulondiwa ukum’manya kanunu Kyala.

14. Ngimba Kyala ingamu yake yonani, kangi tukumanya bulebule ukuti tukulondiwa ukubombela ingamu iyi?

¹⁴ Linga mukulonda ukuya pabumanyani nu mundu yumo, ngimba mukubomba isyafiki? Mukumbula ingamu yinu. Ngimba Kyala ali ni ngamu? Ifipanga fingi fikuyoba ukuti ingamu yake yo Kyala pamo yo Ntwa, loli isi sikaya ngamu syake. Isi ngamu syakungindika, sifwene itolo nukuti “mwalafyale” pamo “pulezidenti.” Kyala atubulile ukuti ingamu yake yo Yehova. Ilemba lya Salimo 83:18 NWT likuti: “Abandu bamanyeghe ukuti yuyuwe wimwene we ingamu yako yo Yehova, uli Nkinde nkisu kyosa.” Aba balembile iBaibolo babombile ingamu ya Kyala m’malo mingi. Yehova ikulonda ukuti mumanye ingamu yake kangi muyibombeleghe. Umwene ikutubula ingamu ukuti tuye nawe pabumanyani.

15. Ngimba ingamu yakuti Yehova yikusanusya ifiki?

¹⁵ Ingamu ya Kyala yakuti Yehova, yikusanusya ukuti umwene ikufwanisya fyosa ifi afingile kangi ikufwanisya isi umwene ighanile ukubomba. Nakamo  aka kabaghile ukumutola. Yehova mwene yo imbaghile ingamu iyi. *

16, 17. Ngimba amasyu agha ghikusanusya isyafiki (a) ‘Mwenemaka ghosa’? (b) ‘Mwalafyale uyu aliko bwila na bwila’? (c) “Mpeli”?

¹⁶ Tubelengile ilemba lya Salimo 83:18 ili liyobile isya Yehova ukuti ‘Yuyuwe wimwene . . . . . uli Nkinde.’ Kangi Ubwandilo 35:11 likuyoba isya Yehova ukuti: ‘Mwenemaka  ghosa.’ Ilemba ili likusanusya ukuti Yehova wamaka fiyo ukukinda aliwesa pa kisu. Pa Yeremiya 10:10, Yehova ikuyobiwa ukuya ‘Mwalafyale uyu aliko bwila na bwila.’ Ilemba ili likusanusya ukuti umwene aliko ukwanda bwila. Pa Salimo 90:2, iBaibolo likuyoba ukuti Kyala wabwila na bwila. Ifundo iyi yakuswighisya fiyo!

¹⁷ Yehova mwene yo Mpeli. Ilemba lya Busetuli 4:11 likuti: ‘Ubaghile uwe we Ntwa Kyala witu, ukwambilila ubukulumba, ulwimiko, namaka buno yo uwe upelile fyosa, mbwighane bwako fyaliko kangi fyapeliwe.’ Yehova apelile abandumi, indondwa, ifipiki niswi isi sili mwa sumbi.—Fyosa ifi mukwinong’onela Yehova yo apelile!

18. Nongwa yafiki bamo bikwinong’ona ukuti bakabaghila ukuya pabumanyani na Yehova? Loli iBaibolo likuti fiki?

¹⁸ Linga abandu bamo bamanyile isya muno Yehova ayilile, bakwanda ukutila nukwinong’ona ukuti ‘umwene wamaka fiyo, wapamwanya fiyo, kangi akwikala kubutali fiyo na bandu, umwene akabaghila ukuya nimbombo nanuswe.’ Ngimba inyinong’ono isi syabwanaloli? Hayi. Yehova ikulonda ukuya pabumanyani nanuswe. IBaibolo likuyoba ukuti Yehova ‘akaya kubutali na aliwesa.’ (Imbombo Sya Batumiwa 17:27) Kyala ikulonda ukuti musegheleleghe kumyake, kangi ‘yope isakuseghelelagha kumyinu.’—Yakobu 4:8.

19. (a) Ngimba mubaghile ukubomba isyafiki ukuti muye pabumanyani na Yehova? (b) Ngimba tuyilo tuliku twa Yehova utu mutughanile fiyo?

¹⁹ Ngimba mubaghile ukubomba isyafiki ukuti muye pabumanyani na Yehova? Yesu atile: ‘Ubwene ubumi bwa bwila, ko kukumanya linga bakumenye uwe ukuya we Kyala wanaloli wimwene, linga batile nukum’manya Yesu Kristu uyu untumile.’ (Yohani 17:3) Mukindilile ukumanyila, ukuti mum’manye kanunu Yehova na Yesu. Po mukwisa pakubwagha ubumi bwa bwila na bwila. Tumanyile ukuti ‘Kyala yo lughano.’ (1 Yohani 4:16) Kyala ali nutuyilo utungi utununu. Tukumanyila m’Baibolo ukuti Yehova ‘wakibabilisi kangi wakisa, atikukalala mbibimbibi, iswile nulughano nu bwanaloli.’ (Ukusoka 34:6) Yehova ‘nnunu kangi ikuhobokela abandu imbibi.’ (Salimo 86:5) Kyala mfisalyoyo kangi nsubiliwa. (2 Peteri 3:9; 1 Bakorinti 1:9) Mukuya pakumanyila utuyilo twa Yehova utungi linga mukukindilila ukumanyila iBaibolo.

20-22. (a) Ngimba mubaghile ukuya bulebule pabumanyani na Yehova uyu atikuboneka? (b) Ngimba mukulondiwa ukubomba isyafiki linga bamo bikubabula ukuti muleke ukumanyila iBaibolo?

 ²⁰ Ngimba mubaghile ukuya bulebule pabumanyani na Yehova uyu atikuboneka? (Yohani 1:18; 4:24; 1 Timoti 1:17) Linga mukubelenga isya Yehova m’Baibolo, po apa mukum’manya kanunu. (Salimo 27:4; Baroma 1:20) Linga mukukindilila ukumanyila isya Yehova, ulughano lwinu kumyake lukongelela, kangi po mukuya nawe pabumanyani fiyo.

²¹ Mukuya pakwitikisya ukuti Yehova yo Tata witu. (Matai 6:9) Umwene atupele ubumi, kangi ikulonda tuhobokeghe nu bumi bwitu. Syo tata walughano yope ikulonda ku mwanake. (Salimo 36:9) IBaibolo likutumanyisya ukuti tubaghile ukuya pabumanyani na Yehova. (Yakobu 2:23) Fyakuhobosya fiyo ukuti Yehova uyu Mpeli wa findu fyosa ikulonda ukuti muye nawe pabumanyani.

²² Abandu bamo babaghile ukubabula ukuti muleke ukumanyila iBaibolo. Abene babaghile ukutila ukuti mukuya pakuchenja ikipanga. Loli mungitikisyagha ukuti umundu yumo abatolesye ukuya pabumanyani na Yehova. Akayapo um’manyani uyu mubaghile ukuya nawe ukukinda Yehova.

23, 24. (a) Nongwa yafiki mukulondiwa ukuti mulalusisyeghe? (b) Ngimba findu fiki ifi tukwisa pakumanyila m’mutu wabubili?

²³ Linga mukukindilila ukumanyila iBaibolo, mukuya pakuketa ukuti fimo fikubatamya ukupilikisya. Mungatilagha ukulalusya pamo ukusuma ukuti yumo abatule. Yesu atile, twiyisyeghe bo muno abana bikubombela. (Matai 18:2-4) Abana bikuya babuke ukulalusya linga bakapilikisya. Kyala ikulonda mwamuliwe amalalusyo ghinu. Mukindilile ukumanyila iBaibolo ukuti musimikisye ukuti mubwaghile ubwanaloli.—Belenga Imbombo Sya Batumiwa 17:11.

²⁴ Injila inunu yakum’manyila Kyala ko kumanyila iBaibolo. M’mutu wabubili tukuya pakumanyila muno iBaibolo likindanilene na mabuku aghangi.