1. Ngimba yonani uyu atupele ubumi?

YEHOVA “yo yu Kyala umumi.” (Yeremiya 10:10) Umwene Mpeli, kangi yo atupele ubumi. IBaibolo likuyoba ukuti: ‘Yo uwe upelile fyosa, mbwighane bwako fyaliko, kangi fyapeliwe.’ (Ubusetuli 4:11) Naloli, Yehova ikulonda ukuti tuye nu bumi. Ubumi kyabupe ikya pamwanya fiyo iki kifumile kumyake.—Belenga Salimo 36:9.

2. Ngimba tukulondiwa ukubomba isyafiki ukuti ifindu fitwendeleghe kanunu?

² Yehova ikutupa fyosa ifi fikulondiwa ukuti tukindilile ukuya nu bumi bo amisi ni fyakulya. (Imbombo Sya Batumiwa 17:28) Loli ukukinda pa fyosa, umwene ikulonda ukuti tuhobokeghe nu bumi bwitu. (Imbombo Sya Batumiwa 14:15-17) Ukuti ifindu fitwendeleghe kanunu, tukulondiwa ukuti tupilikileghe indaghilo sya Kyala.—Yesaya 48:17, 18.

3. Ngimba Yehova abombile isyafiki bo Kaini angoghile Abeli?

³ Mu Baibolo tukumanyila ukuti ubumi bwitu nu bwa bangi, bwa pamwanya fiyo kwa Yehova. Kumbuka isya Kaini—mwana wa Adamu na Eva—alinkalalile fiyo unung’una wake Abeli, Yehova alinsokile Kaini ukuti aghomole ilyoyo lyake. Loli Kaini akapilikile mpaka ‘alinkwenda nukungogha unnung’una wake Abeli.’ (Ubwandilo 4:3-8) Yehova alingunile Kaini panongwa yakungogha Abeli. (Ubwandilo 4:9-11) Ingalalisi nukubenga abandu abangi, findu fibibi fiyo panongwa yakuti fibaghile ukutupangisya ukuya ba bwite naba nkhaza. Umundu uyu ali nutuyilo utu, akabaghila ukubwagha ubumi bwa bwila na bwila. (Belenga Yohani 1 3:15.)  Linga tukulonda ukuti tunhobosyeghe Yehova, tukulondiwa ukubaghana abandu bosa.—1 Yohani 3:11, 12.

4. Ngimba tukumanyila isyafiki pa lulaghilo ulu Kyala abapele abaIsraeli?

⁴ Bo pakindilepo ifinja fingi, Yehova anangisye ukuti ikuketa ubumi ukuya bwa pamwanya fiyo. Isi syabonike pakabalilo aka alimpele Mose Indaghilo 10. Ululaghilo lumo lwali lwakuti: ‘Ungaghoghagha.’ (Ukukumbusya Indaghilo 5:17) Linga yumo aghiwe ukuti angoghile umundu, yope aghoghiwagha.

5. Ngimba ukusosya ulwanda Kyala ikukuketa bulebule?

⁵ Ngimba ukusosya ulwanda Kyala ikuketa bulebule? Ubumi bwa mwana uyu akali ukupapiwa bope Kyala ikubuketa ukuya bwa pamwanya. Mu ndaghilo isi Yehova abapele abaIsraeli, umwene ayobilemo ukuti linga yumo aghiwe ukuti amfulesye unkikulu uyu ali nulwanda mpaka umwana uyu akali ukupapiwa nukufwa, yope umundu uyu aghoghiweghe. (Belenga Ukusoka 21:22, 23 NWT; Salimo 127:3.) Apa tukumanyilapo ukuti ukusosya ulwanda kubibi.—Mukete Amasyu Gha Pabumalilo 27.

6, 7. Ngimba tubaghile ukunangisya bulebule kwa Kyala ukuti tukuketa ubumi ukuya bwa pamwanya?

⁶ Ngimba tubaghile ukubomba bulebule ukuti tunangisye kwa Kyala ukuti tukuketa ubumi bwitu nu bwa bangi ukuya bwa pamwanya? Tungabombagha ifindu ifi fibaghile ukonanga ubumi bwitu pamo ubwa bangi. Yo nongwa tutikulondiwa ukuti tukweseghe amakambo pamo ukubombela imikota iyi yikonanga ubongo papo ifindu ifi fibaghile ukonanga ubumi bwitu, kangi fibaghile ukutughogha.

⁷ Kyala yo atupele ubumi nu mbili ughu tuli nagho, yo nongwa tukulondiwa ukubomba ifindu muno umwene ikulondela. Tupasikisyeghe ubumi bwitu. Ukusita kupasikisya ubumi bwitu kubaghile ukupangisya ukuti tuye banyali kwa Kyala. (Baroma 6:19; 12:1; 2 Bakorinti 7:1) Tukabaghila ukubomba ubwighane bwa Yehova, uyu atupele ubumi linga  tukutoliwa ukuketa ubumi ukuya bwa pamwanya muno umwene ikubuketela. Ukuleka utuyilo utunyali utu twisibile nato kukutamya, loli Yehova abaghile ukututula linga tunsumile.

8. Ngimba tubaghile ukubomba isyafiki ukuti tunangisye ukuti tukupasikisya ubumi bwitu nubwa bangi?

⁸ Tumanyile ukuti ubumi kyabupe ikya pamwanya. Yehova ikusubila ukuti tutikuya pakubomba ifindu ifi fikonanga ubumi bwitu nubwa bangi. Tubaghile ukunangisya ukuti tukupasikisya ubumi muno tukwendesyela igalimoto, injinga, ihonda ni fyakwendelapo ifingi. Inyangalo syosa imbibi tutikulondiwa ukubomba. (Salimo 11:5) Kangi tukutendekesya pakaya ukuti pabonekeghe kanunu. Yehova ababulile abaIsraeli ukuti: ‘Linga kuyenga inyumba iyi yili nipaghalo ilitengamu, ubaghile ukuyengelelamo mu mbali ukusyungutila ipaghalo ukuti ungisakuyagha ninongwa ya kona ilopa pa nyumba yako linga umundu yumo atunywike ukufuma pamwanya.’—Ukukumbusya Indaghilo 22:8.

9. Ngimba tukulondiwa ukuti tubombeghe bulebule ni finyamana?

⁹ Ubumi bwa finyamana bope bwakulondiwa fiyo kwa Yehova. Yehova ikwitikisya ukuti tubaghile ukughogha ifinyamana ukuti tulye, tupangile imyenda pamo linga twaghile ukuti fikulonda ukutufulasya. (Ubwandilo 3:21; 9:3; Ukusoka 21:28) Loli ikukanisya ukughogha ifinyamana panongwa ya nkhaza pamo ukwangalila itolo.—Isya Mbupingamu 12:10.

10. Ngimba tukumanya bulebule ukuti ilopa likwimila ubumi?

¹⁰ Yehova ikuketa ukuti ilopa likemo panongwa yakuti likwimila ubumi. Bo Kaini angoghile Abeli, Yehova ayobile kwa Kaini atile: ‘Ilopa lya wamyinu likukolela kumyangu ukufuma pa kisu.’ (Ubwandilo 4:10) Pilemba ili, ilopa likwimila ubumi bwa Abeli, kangi Yehova alingunile Kaini panongwa yakuti alingoghile Abeli. Panyuma pa mpyuto wa nkabalilo ka Nowa, Yehova anangisye ukuti ilopa likwimila ubumi.  Yehova ambulile Nowa naba mbumba yake ukuti balyeghe inyama. Umwene atile: ‘Ifyabumi fyosa ifi fikwenda nkisu fyo fisakuyagha fyakulya fyinu; kangi bo apa nabapele ifibyaliwa fyosa ifibisi, momumo nalilino mbapelile ifindu fyosa ifi.’ Loli Yehova abakanisye ikindu kimokyene atile: “Loli yene yi nyama yo muleke ukulya palikimo nu bumi bwake—ubu lyo ilopa.”—Ubwandilo 1:29; 9:3, 4.

11. Ngimba Yehova ababulile isyafiki abaIsreali pafundo ya ilopa?

¹¹ Bo ifinja fikindilepo 800 ukufuma apa Yehova ambulile Nowa ukuti angalyagha ilopa, ababulile kangi abandu bake ukuti: ‘Umundu wesa nkati mbanya Israeli pamo mbahesya, aba bikupona nkati m’myabo, linga yumo ikubinga ikinyamana pamo injuni isi sitikisiwe ukulya, yo fikuti asosyengemo ilopa oneghe pasi asyilengepo nu mfu.’ Umwene atile kangi: ‘Mungalyagha ilopa.’ (Abanyalevi 17:13, 14) Yehova alondagha ukuti abandu bake baketeghe ilopa ukuya likemo. Abitikisye ukuti balyeghe inyama loli bangalyagha ilopa. Linga baghoghile inyama, balondiwagha ukona ilopa pasi.

12. Ngimba abakristu bikuliketa bulebule ilopa?

¹² Bo fikindilepo ifinja ukufuma pakabalilo aka Yesu afwilile, abatumiwa na bakulumba bamo balyaghanile ukuti bayobesanie indaghilo isi abaIsraeli bapeliwe isi syakali syabombagha imbombo ku Bakristu. (Belenga Imbombo Sya Batumiwa 15:28, 29; 21:25.) Yehova abatulile ukuti bamanye ukuti akali ikuketa ilopa ukuya likemo, bope balondiwagha ukuti mo baliketeleghe. Abakristu babwandilo bakalyagha pamo ukunwa ilopa pamo ukulya inyama nilopa lyake pampene. Ukulya ilopa kwafwene itolo nukwiputa ku fifwani pamo ukuya n’ndowe. Ukufuma akabalilo kala, abaKristu babwanaloli bakanwagha pamo ukulya ilopa. Masiku agha Yehova akali ikulonda ukuti nanuswe tuketeghe ilopa ukuya likemo.

13. Nongwa yafiki abaKristu bikukana ukwambilila ilopa pamo ukubapa abangi?

¹³ Ngimba isi sikusanusya ukuti abaKristu bakaneghe  ukwambilila ilopa pamo ukubapa abangi linga babinile? Ena, syo bikulondiwa ukubomba. Yehova ikukana ukulya pamo ukunwa ilopa. Linga dokotala abakanile ukunwa ubwalwa, ngimba mubaghile ukwitika ukubikiwa ubwala mu mbili ukwendela mu sindano? Hayi! Isi sifwene itolo nilopa, ukukana ukulya pamo ukunwa ilopa kokuti tutikulondiwa ukwitikisya ukubikiwa ilopa mu mbili pamo ukubapako abangi linga babinile.—Mukete Amasyu Gha Pabumalilo 28.

14, 15. Ngimba abaKristu bikulondiwa ukubukete bulebule ubumi? Kangi nongwa yafiki?

¹⁴ Linga dokotala ayobile ukuti kisita kubikiwa ilopa umundu ikuya pakufwa, ngimba tubaghile ukubomba isyafiki? Aliwesa ikusala mwene isi abaghile ukubomba, ukumpilikila Kyala pamo hayi. Twe baKristu tukughindika ubumi ubu Kyala atupele, linga ilopa likulondiwa pakabalilo aka tubinile, tukwitika injila isyakukindanakindana isi sitikulonda ilopa.

¹⁵ Tukwiyula ukubomba syosa isi sikulondiwa ukuti tuye nu bumi ubununu, loli panongwa yakuti ubumi bwa pamwanya fiyo kwa Kyala, tukukana ukuti tubikiweghe pamo ukunwa ilopa. Ukumpikilila Kyala ko kukulondiwa fiyo ukukinda ukukonga injila syitu isyakubuponesya ubumi isi umwene ikukana. Yesu ayobile atile: ‘Uyu linga ikuti abuponesye ubumi bwake, yo isakubutaghagha, loli uyu linga abutaghile ubumi bwake m’myangu, yo isakubwaghagha.’ (Matai 16:25) Uswe tukulondiwa ukumpilikila Yehova panongwa yakuti tunganile. Umwene amenye isi uswe tukulondiwa, tukuketa ubumi bwitu ukuya bwa pamwanya ukufwana namuno Yehova ikubuketela.—Bahiburi 11:6.

16. Nongwa yafiki aba bikubomba ubwighane bwa Kyala, bikumpilikila akabalilo kosa?

¹⁶ Bosa aba bikubomba ubwighane bwa Kyala, bikupilikila indaghilo syake pa fundo ya ilopa. Batikulondiwa ukulya pamo ukunwa ilopa, kangi bikukana ukubikiwa ilopa ku  chipatala. * Abakristu bikwitika injila isyakukindanakindana isi sitikulonda ilopa linga babinile, bikubomba isi ukuti baponesye ubumi bwabo. Abene bali nulusubilo ukuti Umpeli wa bumi ni lopa amenye syosa isi bikulondiwa pa bumi bwabo. Ngimba umwe mukusubila ukuti Kyala amenye syosa isi mukulondiwa?

17. Ngimba njila yiliku iyi Yehova abitikisye abaIsraeli ukubombela ilopa?

¹⁷ Mundaghilo isi Kyala alimpele Mose, Yehova ababulile abaIsraeli ukuti: ‘Namanga ubumi bwa kandu kosa akabumi buli mwilopa, po lelo ilopa lyo mbapele umwe ukwikemekesya pa kighemo ukuti liyeghe lya komola ubutulanongwa bwinu, namanga lyo lilyo likomola ubutulanongwa panongwa ya bumi ubu bulimo.’ (Banyalevi 17:11) Linga abaIsraeli bonangile, basumagha ukuti Yehova abahobokele pakokya ifya kufukisya ifya nyama. Umputi unkulumba eghagha limo lya ilopa lya nyama nukunyafila pa malo gha kufukisyila ku tempile. Iyi yo yali njila yene iyi Yehova alitikisye ukubombela ilopa.

18. Nongwa ya inifwa ya Yesu, ngimba uswe tuli nu lusako luliku?

¹⁸ Bo Yesu isile pa kisu, afwile nukwiyipa ubumi bwake pamo ukuti ilopa lyake ukuti tutabuliwe ku butulanongwa bwitu, yo nongwa iyi amasiku agha tutikufukisya kangi inyama. (Matai 20:28; Bahiburi 10:1) Ubumi bwa Yesu bwali bwa pamwanya fiyo, yo nongwa bo Yehova ansyusisye ukubuka kumwanya abandu bapeliwe ulusako lwa kwikala ubumi bwa bwila na bwila.— Yohani 3:16; Bahiburi 9:11, 12; 1 Peteri 1:18, 19.

19. Ngimba tubombeghe isyafiki ukuti ‘tuye belu itolo kwilopa lya bosa’?

 ¹⁹ Tukundaghisya fiyo Yehova panongwa ya kyabupe ikya bumi! Kangi tukulonda ukubabula abandu abangi ukuti linga bali nulusubilo mwa Yesu babaghile ukwikala nubumi bwa bwila na bwila. Tubaghanile abandu bosa kangi tukuya pakubomba fyosa ifi tubaghile ukufwanisya ukuti tubabule muno babaghile ukubwaghila ubumi ubu. (Ezekieli 3:17-21) Ukufwana nu ntumiwa Pauli nanuswe tubaghile ukuyoba ukuti: ‘Ndi mwelu itolo kwilopa lya bosa, buno ngalyepwikepo pakubafumukisya syosa isi Kyala alinowine.’ (Imbombo Sya Batumiwa 20:26, 27) Naloli, tukunangisya ukuti tukughindika ubumi nilopa linga tukubabula abangi isya Yehova namuno umwene ikibuketela.