“Twesa tukulonda ukuti ubumi bughomokelemo ukufwana muno bwayilile kunyuma.”—Angela Merkel, undongosi wa boma lya Germany.

 Lumo mubaghile ukukolelana na isi Merkel ayobile linga mukwinong’onela isya muno ifindu fiyilile pa kisu kyapasi panongwa ya mbungo ya COVID-19. Loli ngimba ifindu fyali bulebule kunyuma kosa uku? Ngimba abandu bikughulila ukuti ifindu fikuya pakuya bulebule nkyeni?

•   Ukwanda ukubomba ifindu bo muno twabombelagha bwila. Abandu bamo bikulonda ukwangala na binabo ukufwana muno bangalilagha kunyuma kosa bo ukuhagana nu kuponania mwakukolana amaboko. Dr. Anthony Fauci a, atile Abandu bingi bikulonda “ukwikala ubumi ukufwana namuno twikalilagha kunyuma kosa uku ukukongelapo ukubuka ku malo kuno bikulyelako na ku malo kuno kuli ifyakusangulusya”.

•   Ukuya nu bumi ubununu. Abandu bamo bikuketa ukuti lino babaghile ukuya nulusako ulwakuya nu “ubumi ubununu,” ukukinda muno bikalilagha kunyuma. Abene bikuketa ukuti ifindu fimo fikulondiwa ukuchenja, bo imbombo isi sikulonda amaka na kabalilo akanunu, ukusalana panongwa yakukindana uluko, kangi ukubala kwa bandu aba bikutamiwa ni mbungo na mminong’ono. Unkulumba wa kabughatila ka World Economic Forum, Klaus Schwab ayobile ukuti “Imbungo iyi yitupele akabalilo akakuti twinong’onelepo isya bumi bwitu nukuchenja ifindu fimo pa kisu iki.”

 Abandu bingi bapalamasiwe fiyo ni mbungo iyi kangi abangi bikwinong’ona ukuti ifindu fitisa kuchenja. Mwakifwanikisyo, bingi imbombo simalike, bakaya na malo aghakwikala, ubumi bwabo bukaya kanunu kangi ikyakitima fiyo abakamu babo abaghaniwa bafwile.

 Bwanaloli ukuti nayumo uyu abaghile ukumanya muno ubumi bwisakuyila linga imbungo iyi yimalike. (Undumbilili 9:11) Nalinga sili bo ulu, Ibaibolo libaghile ukututula ukuti tuleke ukughulila ifindu fingi nkyeni kangi nukuleka ukutamiwa naminong’ono panongwa ya ndamyo isi sibaghile ukuyapo lino. Loli inkhani iyakuhobosya yo yakuti Ibaibolo likutupa ulusubilo ulwakuti ifindu fikuya pakuya kanunu fiyo nkyeni ukukinda muno abandu bikwinong’onela.

 Ibaibolo lyayobile ngani ukuti kwisapakuya “imbungo imbela filalilali” nkabalilo ka “bumalikisyo bwa kisu.” (Luka 21:11; Matai 24:3) Polelo linga tukwinong’onela isi Ibaibolo lyayobile ngani, imbungo ya COVID-19 yili mu gulu lya findu ifyapadela ifi tukughulila ukuti fikuya pakubombiwagha ukufwanisya amabusololi gha mu Baibolo. Ibaibolo lyayobile kangi ukuti kwisakuya ubwite, utusenyenda ni njala.

 Ngimba ukumanya isi kubaghile ukututula bulebule? Nalinga ifindu fibaghile ukuchenja panongwa ya mbungo iyi yiwile, loli Ibaibolo likutusoka ukuti tukwikala “mmasiku ghakubumalikisyo.” (2 Timoti 3:1) Ukumanya ifundo iyi kubaghile ukututula ukuti tuleke ukusubila ukuti ifindu fikuya pakuya kanunu nkabalilo ka bumalikisyo aka.

 Ibaibolo likutubula ukuti nalinga ifindu fitikwenda kanunu pakabalilo aka, mwalululu ifindu nkisu iki fikuya pakwanda ukwenda kanunu. Ngimba fikuya pakuchenja ndili?

 Ibaibolo likayobile syene indamyo inywamu isi tukwaghana nasyo lino loli lyayobile kangi ifindu ifinunu ifi fikwisa pakubombiwa nkyeni. Likuyoba isya nkyeni mununu fiyo muno nalimo iboma lya bandu ili libaghile ukufwanisya ukubomba. Kyala “Isakubapyasyilagha amasosi ghosa bope nubufwe nalinga bo busulumanie, nalinga ko kukuta pamo ko kubaba fitisa kuyangako kangi namanga indasi syosa sikindile.”—Ubusetuli 21:4.

 Yehova b afingile ukuti: “Keta fyosa nikupela fipya.” (Ubusetuli 21:5) Umwene ikwisa pakumasya indamyo syosa nkisu iki, ukongelapo isi sisile panongwa ya mbungo ya Covid-19. Umwene ikuya pakutupako ifindu ifi:

•   Ubumi ubununu ubu nayumo atisakubinagha nu kufwa.—Yesaya 25:8; 33:24.

•   Imbombo inunu isisita kupangisya umundu ukuti atamiweghe aminong’ono kangi angakatalagha fiyo.—Yesaya 65:22, 23.

•   Aliwesa ifindu fikwisa pakumwendelagha kanunu kangi atisakuyapo undondo pamo ukutamiwa ni njala.—Salimo 72:12, 13; 145:16.

•   Tutikwisa pakutamiwagha kangi naminong’ono panongwa ya findu ifibibi ifi fyabombiwe kunyuma. Abakamu bitu aba bafwile bisakusyuka nukuya nu bumi.—Yesaya 65:17; Imbombo sya Batumiwa 24:15.

 Muno ukumanya ifundo isi kubaghile ukubatulila: Ibaibolo likuyoba ukuti: “Ulusubilo ulu tuli nalo luli bo yi nyangula ya moyo.” (Bahiburi 6:19) Ulusubilo ulwa nkyeni ulu lubaghile ukututula fiyo. Lubaghile ukututula ukuti twifimbilisyeghe ku ndamyo isi tukwaghana nasyo lino, tuleke ukutamiwa fiyo naminong’ono kangi ukuti tukindilile ukuya balusekelo.

 Loli ngimba mukulondiwa ukusubila isi Ibaibolo lifingile? Keta inkhani iyakuti “Baibolo Ni Buku Ilo Muli Unenesko.”

•   Mubuketeghe ubumi ukuya bwakulondiwa fiyo

   Ilemba lya mu Baibolo: “Amahala gho ghikukutengania.”—Undumbilili 7:12.

   Isi sikusanusya ukuti: Mukulondiwa ukusala ifindu mwa mahala ukuti muleke ukwambula imbungo iyi. Mwinong’oneleghe muno ifindu fiyilile kuno mukwikala. Mukulondiwa ukumanya isi bikuyoba abakipatala namuno mubaghile ukwifighilila ku mbungo iyi, kangi mukulondiwa ukumanya ubwingi bwa bandu aba bamalile ukwambilila katemela.

•   Muyeghe maso

   Ilemba lya mu Baibolo: “Umundu uwa mahala yo nkomu ikukelengania uko na uko, kangi imbibi ikusisinda inyuma loli umundu unkonyofu yo ikwitagha itolo atikwinong’ona nasimo.”—Isya Mbupingamu 14:16.

   Isi sikusanusya ukuti: Mukindilileghe ukukonga ifundo sya muno mubaghilile ukwifighilila ku mbungo. Abasayansi bikuti imbungo iyi yikuya pakukindilila ukuyako kwa kabalilo kataliko.

•   Mubombeleghe ubulongosi ubusubiliwa

   Ilemba lya mu Baibolo: “Umundu unkonyofu yo ikwitika syosa itolo isi bikumbula, loli umundu wa mahala yo ikwinong’ona tasi ninjila iyi abaghile ukwendamo.”—Isya Mbupingamu 14:15.

   Isi sikusanusya ukuti: Mukulondiwa ukusala mwamahala ubulongosi ubu mukuya pakukonga. Mukulondiwa ukumanya ukuti yikaya nkhani mbepe ukusala ifundo isyakuti mwendeleghe pa bumi bwinu panongwa yakuti utubalilo tumo ubumi bwinu bubaghile ukuya pangozi.

•   Muketeghe ifindu mwamahala

   Ilemba lya mu Baibolo: “Komma ukulalusya ukuti, ‘Nongwa yafiki amasiku gha mbukulu ghali manunupo ukukinda amasiku gha lilino? Namanga lilili likaya ilalusyo lya mahala.”—Undumbilili 7:10.

   Isi sikusanusya ukuti: Mwitikisyeghe itolo muno ifindu fiyilile pa bumi bwinu lino. Komma ukwinong’ona isya muno ifindu fyayilile bo imbungo yikali ukwanda kangi komma ukwiyipa inongwa panongwa yakutoliwa ukubomba ifindu fimo panongwa ya mbungo.

•   Mubaghindikeghe abangi

   Ilemba lya mu Baibolo: “Amubimikeghe abandu bosa.”—1 Peteri 2:17.

   Isi sikusanusya ukuti: Abandu bikusala mwakukindana fiyo muno babaghile ukubombela ifindu nkabalilo ka mbungo aka. Komma ukubafimbilisya ukuti bachenje pa ifi basalile, loli tukulondiwa ukubaghindika ukufwana namuno basalile. Mubombeghe ifindu mwakubinong’onela abandu aba bakambilila katemela, abakangale na bandu aba bali ni mbungo isingi.

•   Muyeghe bakwiyisya

   Ilemba lya mu Baibolo: “Ulwene ulughano bwila lufisalyoyo.”—1 Bakorinti 13:4.

   Isi sikusanusya ukuti: Mubombeghe ifindu mwakisa linga abangi bikwiyaya panongwa yakutoliwa ukubomba ifindu fimo ifi bafwanisyagha ukubomba kunyuma. Linga imbungo iyi yandile ukumalika kangi mwandile ukubomba ifindu ifingi, mukulondiwa ukuya bakwiyisya linga mukabaghila ukubomba ifindu bo muno mwabombelagha pakwanda.

 Abaketi ba Yehova bikukasiwa fiyo na isi Ibaibolo lifingile isya nkyeni, kangi isi sikubatula ukuti baleke ukwinong’onela fiyo pandamyo isi tukwaghana nasyo lino. Kangi abene bikukasiwa fiyo nubulongosi ubu buli mu Baibolo ubwakuti akabalilo kosa tubunganeghe pampene. (Bahiburi 10:24, 25) Aliwesa ikwambililiwa ku ngomano sya Baketi ba Yehova isi sikubombiwa ukwendela pa videoconference nkabalilo ka mbungo iyi yiwile.

 Abandu bingi bikuyoba ukuti bikukasiwa fiyo ni ngomano sya Baketi ba Yehova isi sikubombiwa nkabalilo akapalapala aka. Mwakifwanikisyo unkikulu yumo uyu apalamasiwe nimbungo ya COVID-19, alitike ukupilikisya ingomano sya Baketi ba Yehova ukwendela pa videoconference. Ingomano isi syalintulile fiyo ukuti angatamiwagha naminong’ono nalinga ukuti pakabalilo kala akipilikagha kanunu. Umwene atile: “Ngwiketa ukuti nanine ndi mumbumba iyi. Linga ngubelenga Ibaibolo nguya nulutengano lwa mundumbula. Likundula ukuti mbike aminong’ono ghangu pa lusubilo lwa nkyeni mmalo mwakwinong’onela itolo indamyo syangu. Ndagha fiyo panongwa yakundula ukuti niye pabumanyani ubununu na Kyala, ikindu iki nalondagha kwa kabalilo katali fiyo.”