Keta ifingi

Keta ifi filipo

mustafahacalaki/DigitalVision Vectors via Getty Images

AMUYEGHE MASO

Ngimba Ifindu ifi Fikubomba Imbombo isi Sikulondiwa Ukuti Sibombiweghe Nabandu Fyakutula Pamo Fikwandisya Itolo Indamyo—Lusayo Pamo Kighune?—Ngimba Ibaibolo Likuyoba Isyafiki?

Ngimba Ifindu ifi Fikubomba Imbombo isi Sikulondiwa Ukuti Sibombiweghe Nabandu Fyakutula Pamo Fikwandisya Itolo Indamyo—Lusayo Pamo Kighune?—Ngimba Ibaibolo Likuyoba Isyafiki?

 Mwalululu, abalongosi bafisu, abasayansi nabandu aba bafimenye ifindu fya tekinoloje bayobilepo isya muno ifindu ifi fikubombela imbombo isi sikulondiwa ukubombiwa nabandu. Nalinga abandu aba bikwitikisya ukuti ifindu ifi fyakulondiwa, loli bikwiyaya ukuti ifindu ifi fibaghile ukwandisya indamyo.

  •    “Ifindu fya tekinoloje ifi fyakutula fiyo amasiku agha, kangi fibaghile ukutula ukuti abandu bayeghe nubumi ubununu . . . Loli ifindu ifi fibaghile ukwandisya indamyo pankhani yakufighililiwa kwa bandu, fibaghile ukusofania ubwabuke bwa bandu kangi panandi napanandi abandu babaghile ukuleka ukuya nulusubilo ulu bali nalo nkabalilo kademokalase aka.”—Kamala Harris, vice president of the United States, May 4, 2023.

  •    “Nalinga ifindu fya tekinoloje ifi fikuboneka ukuti fibaghile ukubatula abandu pankhani yabumi, loli fibaghile ukwandisya indamyo nyingi pabumi bwa mundu. Balembile ifi, gho magulu gha badokotala pakisu kyosa nabakalyoto ubakumanya ifyabumi mwakulongosiwa na Dr. Frederik Federspiel. Balembile isi mu magazini ya May 9, 2023, BMJ Global Health. a

  •    “Ifindu fya tekinoloje ifi abandu bikupanga fibaghile ukuti fyandile kale ukubasofania abandu. Kangi ifindu ifi fibaghile ukupangisya ukuti abandu bingi imbombo simalike. Loli indamyo inywamu yoyakuti ifindu ifi panandi napanandi fikonanga ubumi bwa bandu.”—The New York Times, May 1, 2023.

 Linga akabalilo kakindilepo po apa tukuya pakumanya kanunu linga abandu bikuya pakubombelagha kanunu ifindu fya tekinoloje pamo hayi. Ngimba Ibaibolo likuyoba isyafiki?

Nongwa yafiki ifindu ifi abandu bikupanga fikwandisya indamyo?

 Ibaibolo likuyoba inongwa iyi abandu bikutoliwa ukumanya linga ifi bikupanga bikuya pakufibombesyela imbombo munjila inunu.

  1.  1. Nalinga abandu babaghile ukuya nubwighane ubununu, loli kubaghile ukuya kukafu ukuti bamanye ifindu ifingi ifibibi ifi fibaghile ukubombiwa panongwa ya ifi bapangile.

    •    “Yiliko injila iyi umundu ikwinong’ona ukuti nunu, loli kuno yimalikile ko ku bufwe.”—Isya Mbupingamu 14:12.

  2.  2. Umundu akaya namaka ghakubakanisya abangi muno babaghile ukubombesyela imbombo ifindu ifi bapangile.

    •   Nisakundekelagha [imbombo] uyu ikupyanila pamyangu. Lumo isakuya mundu wamahala pamo mundu unkonyofu ywani uyu asyaghenie? Pope umwene isakufikabagha fyosa ifi niyulile ukubomba nakosa aka amahala ghandwalile une nkisu muno.”—Undumbilili 2:18, 19.

 Yonongwa yake ifyakubombiwa bo ifi fikututula ukumanya inongwa iyi tukulondiwa ubulongosi ubwakufuma ku Mpeli witu.

Uyu tukulondiwa ukunsubila

 Umpeli witu afingile ukuti atikuya pakwitikisya ukuti abandu pamo ikindu kilikyosa kya tekinoloje iki abandu bikupanga kikindilile ukonanga ikisu kyapasi.

  •    “Ikisu kyo kili bo mumo kyayilile.”—Undumbilili 1:4.

  •    “Abagholofu bo bisakukikabagha ikisu, kangi bisakwitughalagha mumo bwila na bwila.”—Salimo 37:29.

 Ukwendela mu Baibolo, Umpeli witu ikutupa ubulongosi ubu bukuya pakutulongosyela kulutengano na nkyeni mununu. Ukuti mumanye nyingi isyakufwana na isi Ibaibolo likuyoba, belenga inkhani iyakuti “Ngimba Findu Fiki Fibaghile Ukubatula Ukuti Musabwaghe Ubumi Ubununu Ubwa Nkyeni?” niyakuti “Ulusubilo Ulwakuti Nkyeni Ifindu Fikuya Pakuchenja.”

a Ukufuma munkhani ya mutu wakuti, “Threats by Artificial Intelligence to Human Health and Human Existence,” iyi yalembiwe na Frederik Federspiel, Ruth Mitchell, Asha Asokan, Carlos Umana, na David McCoy.