Ngimba Itchalichi Bizinesi?
Ngimba mukuketa ukuti amasiku agha amatchalichi ghikubika fiyo indumbula pakupanga indalama ukukinda ukubatula abandu ukuti bamwiputeghe Kyala? Amatchalichi agha ghikulipilisya linga bafumwisye amasyu ghabo kangi ghikulisya ifindu ifyakukindanakindana. Abalongosi bingi abamatchalichi agha bikwambilila indalama nyingi fiyo kangi bikwikala ubumi ubwapamwanya. Keta ififwanikisyo ifinandi itolo ifi:
Ukufufuza kumo uku kwabombiwe kukunangisya ukuti bishopu uwa tchalichi lya Katolika abombile indalama sya tchalichi pakulipilila indege isi akwelagha amabulendo pabupipi 150 nigalimoto isyakukwela fiyo untengo isi akwelagha amabulendo pabupipi 200 mu fyinja 13 fyene. Abombile kangi imbombo indalama isyakukinda 4 miliyoni pakutendekesya inyumba ya tchalichi iyi ikalangamo.
Umputi yumo ku Africa ikwiputisya abandu bingi fiyo. Itchalichi lya mundu uyu likulisya ifindu ifyakukindanakindana, bo amafuta agha bikuti “amikemo” utumatabulo na matisheti. Nalinga ukuti abandu aba bikwisa pakwiputa ku tchalichi ili balondo, loli umwene nkabi fiyo.
Ifyamba fibili pafyamba 4 ifikemo ifya Kibuda, fikumanyiwa fiyo panongwa yakuti malo gha bizinesi. Itempile ilyakumanyiwa fiyo ilya Shaolin likupanga amabizinesi aghakukindanakindana kangi undongosi wake ikumanyiwa ukuti yo “nkulumba wa bizinesi.”
Ababizinesi bingi ku America bighanile ukubakolela abandu ba matchalichi ukuti basapange utunyiho tumo utwa matchalichi ku malo ghabo agha bizinesi kangi ukubafumukisya abambombo babo.
Ngimba mukwipilika bulebule linga mukuketa amatchalichi ghikubika fiyo indumbula pakupanga ibizinesi? Ngimba mwilalusisyepo muno Kyala ikubaketela abandu aba bikulonda ukukaba indalama ukwendela mfyakubombiwa ifya matchalichi?
Ngimba Kyala ikuti fiki pa nkhani yakongania Itchalichi ni bizinesi?
Kyala atikwitikisya ukongania itchalichi ni bizinesi. Ibaibolo likunangisya ukuti nkabalilo kakunyuma, umwene akahobokagha na baputi aba batighi bikumwimila loli bikwambilila “ifihombiwa.” (Mika 3:11) Kyala akahobokagha na isi abalongosi bamo babombagha pakupanga inyumba yake iyakwiputilamo ukuya “mbako ya kwibilikamo iminyambuta.”—Yeremiya 7:11.
Yesu anangisye muno Kyala ikwipilikila na bandu aba bikubombela amatchalichi ukuti bakabilengepo indalama. Pakabalilo aka Yesu ali pa kisu kyapasi, abalongosi ba matchalichi bitikisyagha abandu ba mabizinesi ukupanga amabizinesi ghabo mu tempile lya mu Yerusalemu. Abandu aba babalyelagha amasuku pa ntu abandu aba bisagha ukuti bipute. Mbukifu Yesu abakaghile ababizinesi ababutungulu aba mu Tempile nu kubabula ukuti: “Mungayipelagha inyumba ya Tata ukuya nyumba ya sokoni.”—Yohani 2:14-16.
Yesu anangisye kangi aminong’ono gha Kyala ukwendela mu ifi abombagha pabubombeli bwake. (Yohani 8:28, 29) Umwene akabahombesyagha abandu linga ikubamanyisya isya Kyala. Akalondagha ukuti bamulipileghe linga apangile ikika, bo ukubalyesya abandu, ukubabumbulusya ababine nu kubasyusya abafwe. Yesu akalwaghilepo ulusako pabubombeli bwake ukuti ilundikile ubukabi, umwene loli akali ni nyumba.—Luka 9:58.
Ngimba Abakristu bankabalilo kakunyuma babombagha bulebule ukuti baleke ukongania ukwiputa ni bizinesi?
Yesu ababulile aba bikunkonga ukuti baleke ukulonda ukulwaghilapo ulusako lwakukaba indalama pafindu ifyakufwana nu kwiputa ifi babombagha. Umwene atile: “Mwambilile itolo, nanumwe mupeghe itolo.” (Matai 10:8) Aba bikunkonga Yesu, bo aba balyandile ukumanyiwa ukuti Bakristu, bapilikile ubulongosi bwa Yesu. Keta ififwanikisyo ifinandi itolo ifi:
Umundu yumo uyu ingamu yake ali Simoni, alondagha ukuti yope aye namaka nu bulaghili, umwene aghelile ukuti ampepo untumiwa Peteri indalama, uyu alipo pakabalilo aka Yesu abombagha ububombeli bwake pa kisu kyapasi. Peteri akanile akabalilo kalakala indalama isi Simoni alondagha ukumpa, kangi alimbulile mwabukifu ukuti: ‘Bukagha nindalama syako kubupyutiwa, namanga kwinong’ona ukukikaba ikyabupe kya Kyala nindalama.’—Imbombo sya Batumiwa 8:18-20.
Untumiwa Pauli ikumanyiwa ukuti ali mbombi wakwendakwenda. Nalinga afibombelagha ifipanga fya Bukristu kwa fyinja fingi, loli akalinong’winepo isyakuti alwaghilepo ulusako ukuti akabe indalama pabubombeli bwake. Umwene na Bakristu abinake bakali ‘bo abangi ba bingi, muno babombelagha.’ (2 Bakorinti 2:17) Yonongwa yake Pauli alembile ukuti: ‘Apa twiyulagha ukubomba pamusi na pakilo, ukuti tungantimbikilagha yumo mmyinu, bo tukubafumukisya amasyu amanunu agha Kyala.’—1 Batesalonike 2:9.
Bwanaloli ukuti Abakristu bankabalilo kakunyuma aba balondiwagha indalama ukuti balipilile ifindu fimo pambombo yabo iyakufumusya kangi ukubatula abangi. Loli bakahombesyagha pa ifi babombagha pakubatula abangi ukuti bamwiputeghe Kyala. Abandu basalagha bene ukubika, ukufwana ni fundo isi sili pasi apa:
2 Bakorinti 8:12: “Buno linga mubikilepo umoyo po Kyala isakufyambilila ifyabupe fyinu ifi mu kumpa, buno Umwene atikummelela umundu ifi akaya anafyo.”
Isi sikusanusya ukuti: Ikyakulondiwa fiyo kyo kifukwa iki umundu ikubikila koma ubwingi bwa ifi ikubika.
2 Bakorinti 9:7: “Polelo umundu aliwesa apeghe bo muno inong’onile mundumbula yake, angapelagha nkwilamwa pamo nkufimbilisiwa, namanga Kyala anganile yuyo ikupela mbusangalufu.”
Isi sikusanusya ukuti: Kyala atikulonda ukuti umundu abombeghe ifindu mwakufimbilisiwa. Umwene ikuhoboka fiyo linga umundu ikubika panongwa yakuti ikulonda ukubika mwene ukufuma pasi pandumbula yake.
Ngimba findu fiki fikuya pakubombiwa mwalululu ku matchalichi agha ghikubalyela abandu amasuku pa ntu?
Ibaibolo likuyoba mwakupilikiwa ukuti Kyala atikwitikisya ifipanga fyosa. (Matai 7:21-23) Mwakifwanikisyo, ubusololi bumo ubwa mu Baibolo bwafwanikisye ikipanga ikyabutungulu nu ndowe panongwa yakukolelana na maboma pakupanga indalama kangi ukubalyela amasuku pa ntu abandu. (Ubusetuli 17:1-3; 18:3) Ubusololi ubu bukuyoba kangi ukuti mwalululu Kyala ikuya pakukilonga ikipanga ikyabutungulu.—Ubusetuli 17:15-17; 18:7.
Pakabalilo aka, Kyala atikulonda ukuti ifindu ifibibi ifi ikipanga ikyabutungulu kikubomba fibasofanie abandu pamo ukubatolesya ukuya pabumanyani ubununu nu mwene. (Matai 24:11, 12) Umwene ikubakasya abandu abandumbula inunu ukuti bamanyileghe muno babaghile ukwiputila mwakwitikisiwa nu kusokako kukipanga ikyabutungulu.—2 Bakorinti 6:16, 17.