Mu 1920 bo bakali ukweghana, abapapi bangu bamanyile ubwanaloli. Napapiwe mu 1939. Bo ndi wakilumyana, twikalagha ku England kangi isiku limo nabukile kungomano sya Bukristu na bapapi bangu. Ukufuma apo, nalingile mu Sukulu ya Bubombeli bwa Kyala. Ngukumbuka apa nayobile akakwanda inkhani. Nalondiwagha ukwima pamwanya pa kibokosi ukuti abandu bangeteghe kanunu. Pakabalilo kala, nali nifyinja 6 kangi natilagha ukubaketa abandu.

Linga tukubuka mubufumusi, tata wangu andembelagha amasyu pa kakhadi muno mbaghile ukuyobela pakufumusya. Nalingile akakwanda mubufumusi bwa kunyumba ni nyumba bo ndini fyinja 8.  Nahobwike fiyo bo umwenenyumba abelengile amasyu agha ghali pa kakhadi nukwambilila ibuku ilyakuti “Mulungu Akhale Woona”! Nabopile ukwakumbula tata wangu. Ubufumusi ningomano sindulile ukuya walusekelo kangi nukuti numbombeleghe Yehova akabalilo kosa.

Nalyandile ukubughana fiyo ubwanaloli bwa mu Baibolo bo tata wangu ambele Ingasya ya Ndindilili ukuti mbelenge. Linga akabalilo kosa nambilile ibuku naghelaghelagha ukubelenga. Nalyandile ukunsubila fiyo Yehova. Isi syalimbangisye ukuti niyipe mwanakalinga kumyake.

Mu 1950, imbumba yitu yalyaghiwepo palukomano ulwamutu wakuti, “Kuwonjezeka kwa Teokalase,” ku New York. Pakinayi, Ogasiti 3, umutu wa isiku ili palukomano wali wakuti, “Isiku lya Bamishonale” (Missionary Day). Isiku ili, Unkamu Carey Barber, uyu ali wa Nkabughatila Kakulongosya, ayobile inkhani iya losyo. Bo amalile ukuyoba inkhani, abalalusisye aba babukagha pakosiwa amalalusyo mabili, nalimile  nukwamula ukuti, “Ena!” Nali nifyinja 11 loli nasyaghenie ukuti nsalile ikindu ikinunu fiyo. Loli natilagha ukwingila mmisi panongwa yakuti ngamenye ukoghela. Unnung’una wa tata wangu alingile nanine mmisi nukumbula ukuti fyosa fikuya pakwenda kanunu. Nalingile mwanakalinga mmisi kangi kali kakwanda ukukanya nkisiba kya misi. Unkamu yumo alingolile ikiboko nukundwala ku nkamu uyungi; yumo alinyosisye, unkamu uyungi alinsosisye mmisi. Ukufuma pisiku ilyakulondiwa ili, Yehova ikukindilila ukuyigholosya injila yangu.

Bo ndekile isukulu, nalondagha ukwanda ubupayiniya loli abamanyisi bangu bangasyagha ukuti mbuke ku yunivesite. Napilikile isi balimbulile nukubuka ku yunivesite; loli mwanakalinga nasyaghenie ukuti ngabaghila ukukindilila ukubomba ifindu fibili, ukuya mbwanaloli nukumanyila ifimanyilo ifya pamwanya, yonongwa yake nasalile ukuleka. Naliputile kwa Yehova nukulemba kalata ku bamanyisi bangu mwalughindiko ukubalingania ukuti nguya pakuleka ukumanyila kubumalilo bwa kyinja ikyakwanda. Panongwa yakuti nalinsubile fiyo Yehova, mwanakalinga nalyandile ubupayiniya.

Mu Julayi 1957 nalyandile ububombeli bwa kabalilo kosa mu tawuni ya Wellingborough. Nabasumile abakamu ba ku Beteli ya ku London ukuti bandumile unkamu umpayiniya ukuti nsabombeghe nawe. Unkamu Bert Vaisey yo andulagha kangi ukwiyipa kwake kwalindulile ukuti niye nimbatiko inunu iyakufumusya. Nkipanga nalimo une, unkamu Vaisey na balumbu abakusi 6. Ukwitendekesya nukweghapo ikighaba pangomano, fyalimbele ulusako ulwakuti nunsubileghe fiyo Yehova nukukasya ulwitiko lwangu.

Bo akabalilo kakindilepo, napinyiwe panongwa yakukana ukwingila ubusilikali. Ukufuma apo, bo nsokile mu jele nalyaghene na Barbara umulumbu uyu ali mpayiniya wapadela. Twalyeghene mu 1959, kangi twalitikisye ukubuka kulikosa kuno babaghile ukututuma. Akakwanda batutumile ku Lancashire kululu kubwingililo isuba kwa England. Mu Januwale 1961, balingolile ukuti ngingile Isukulu ya Bafumusi ba Bunyafyale ku Beteli ya ku London. Bo tumalile isukulu, nahobwike fiyo bo bambulile ukuti ngendeleghe idela. Kwa basabata babili, namanyile ifimanyisyo ukufuma ku wakwendela idela uyu ali wamaluso fiyo mu tawuni ya Birmingham kangi Barbara yope balimwitikisye ukuti mbombeghe nawe. Ukufuma apo, twaghomokile ku bubombeli bwitu mu tawuni ya Lancashire na Cheshire.

Bo tuli ku holide mu Ogasiti 1962, twalyambilile kalata ukufuma ku ofesi. Ikalata iyi batumile pampene na mafomu gha Sukulu ya Gilead. Bo tuyiputile inkhani iyi, une na Barbara twalembile amafomu kangi mwanakalinga twaghatumile ku ofesi ukufwana namuno batubulile. Bo imyesi 5 yikindilepo, twanyamwike ukubuka ku Brooklyn, New York ukuti tukingile ikalasi  lya nambala 38 mu Sukulu ya Gilead, iyi twamanyile imyesi 10.

Ku Sukulu ya Gilead, twamanyile nyingi isya Masyu gha Kyala, igulu lyake kangi isya bakamu na balumbu pa kisu kyosa. Kangi bo tuli nifyinja fya mma 20, twamanyile nyingi ukufuma ku bamanyili abangi aba twalingile nabo isukulu. Nali nulusako fiyo ukuya nimbombo iyakuti nitendekesye isiku lililyosa nu Nkamu Fred Rusk, uyu ali yumo mwa aba batumanyisyagha. Umwene atukasyagha ukuti tukongeghe ubulongosi akabalilo kosa nukuketa ukuti ubulongosi ubu tukwambilila bukufuma M’malemba. Abakamu bosa aba bayobile inkhani bali na maluso, bo Nathan Knorr, Frederick Franz na Karl Klein. Kangi twamanyile nyingi ukufuma kukifwanikisyo ikyakwiyisya ikya Nkamu A. H. Macmillan, uyu atubulile muno Yehova abatulile ababombi bake pakabalilo aka bagheliwagha ukufuma mu 1914 ukufika mu 1919.

Bo tuli pipi ukumala isukulu, Unkamu Knorr alimbulile une na Barbara ukuti tukwakubombagha ububombeli ku Burundi ku Africa. Twabukile pa layibulale ya pa Beteli ukuti tukakete Ibuku lya pa Kyinja ukuti tumanye inambala ya bafumusi ba ku Burundi pakabalilo ako. Loli twaswighile fiyo panongwa yakuti tukapaghile napamo apa balembile inambala yabafumusi ba ku Burundi. Twaketile ukuti tukubuka kukighaba iki imbombo iyakufumusya yikabombiwako. Batutumile ku Africa kuno tukakumenye kanunu. Twapasyagha fiyo. Loli bo twiputile twalyandile ukwipilika kanunu.

Pabubombeli bwitu ubupya ubu, twaghanagha nindamyo nyingi bo ukutalala, ubupyano, inyiho kangi ninjobelo. Twalondiwagha ukumanyila injobelo ya Chifrench. Kangi twalondiwagha ukughagha amalo aghakwikala. Bo pakindile amasiku mabili, yumo uyu twalingile nawe Isukulu ya Gilead, Harry Arnott atwendile bo ikughomokela kububombeli bwake ku Zambia. Atutulile ukuti tuyaghe inyumba iyi kali kakwanda ukwikalamo bo tukubomba ubumishonale. Bo akabalilo kakindilepo, twalyandile ukususiwa na bakulumba baboma, aba bakamenye nasimo isyakufwana na Baketi ba Yehova. Bo ububombeli bwandile ukwenda kanunu, abakulumba aba batubulile ukuti tutikuya pakukindilila ukwikala  nkisu iki linga tukaya nabakalata aba boma. Syakitima ukuti twalondiwagha ukusokako nukubuka ku kisu ikingi. Pakabalilo aka twabukile ku Uganda.

Twapasyagha fiyo ukubuka ku Uganda panongwa yakuti tukali namapepala loli twansubilagha fiyo Yehova. Unkamu wa ku Canada uyu abombagha ububombeli ku Uganda alindingenie isi twalyaghene nasyo umundu uyu ikuketesya isya bandu aba bikwingila nukusoka nkisu. Umundu uyu atubulile ukuti tubaghile ukwikala imyesi minandi itolo ukufika apa bisakutwitikisya ukwikala nkisu iki. Isi syanangisye ukuti Yehova atutulagha.

Pabubombeli ubupya ubwa ku Uganda, ifindu fyakindene fiyo namuno fyayilile ku Burundi. Imbombo iyakufumusya yalyandile kale ukubombiwa ku Uganda, nalinga ukuti baliko Abaketi 28 itolo ku kisu iki. Ku kighaba iki twabaghile abandu bingi aba bayobagha Ikizungu. Ukuti tubatule abandu aba balondagha ukumanyila Ibaibolo, twasyaghenie mwanakalinga ukuti tukulondiwa ukumanyila injobelo iyi yayobiwagha nkaya aka. Twalyandile ukufumusya nkaya aka, kuno injobelo ya Chiluganda yayobiwagha fiyo. Yonongwa yake twasalile ukuti tumanyile injobelo iyi. Pakindile ifyinja fingi ukuti tuyimanye kanunu injobelo iyi loli ukumanyila injobelo ya Chiluganda kwatutulile fiyo pambombo yakufumusya. Twalyandile ukupilikisya kanunu isi twalondiwagha ukubamanyisya abamanyili bitu ba Baibolo. Isi syatutulile ukuti tubafikeghe pandumbula kangi bope bayobagha muno bipilikilagha na isi bamanyilagha.

Twali balusekelo fiyo bo tubatulile abandu ukumanyila ubwanaloli. Kangi twahobokagha fiyo linga batutumile ukuti tukabombeghe ububombeli ubwa kwendela idela nkisu iki. Nubutuli ubwakufuma ku ofesi ya Kenya, twalyendile amalo mingi ukuti tumanye amalo agha abapayiniya bapadela bikulondiwa ukufumusyako. Utubalilo twingi abandu aba bakaghanamo na Baketi batwambililagha. Abene batwambililagha kanunu kangi batupiyilagha ifyakulya.

Ukufuma apo, twali nubulendo ubungi. Ukufuma ku Kampala, twalyendile amasiku mabili pa sitima ukubuka ku tawuni ya Mombasa ku Kenya. Ukufuma apo, twakwelile isitima ya mmisi ukubuka ku Seychelles, ulusungo ulu luli pa Indian Ocean. Ukufuma mu 1965 ukufika mu 1972, une na Barbara twabukile ku Seychelles. Pakabalilo aka, kwali abafumusi babili loli bo akabalilo kakindilepo kwalyandile akagulu kangi nikipanga. “Ubulendo” ubungi twabukile ukwakubaketa abakamu ku Eritrea, Ethiopia na ku Sudan.

Ifindu fyachenjile ku Uganda bo igulu lya basilikali linyakile iboma. Ifyinja ifyakukongapo fyali fyakutamya fiyo loli namanyile ukulondiwa kwakukonga ululaghilo ulwakuti ifindu “fya Kaisari fyo mumpeghe Kaisari.” (Mar. 12:17) Abandu bosa abakufuma mfyisu ifingi aba bikalagha ku Uganda, bababulile ukuti bakalembesye ku polisi iyi yali pipi na kumyabo. Mwanakalinga twapilikile. Pakabalilo aka twabukagha ku Kampala, abapolisi batwimike uswe nu mmishonale yumo. Twalyandile ukupasya. Batupele inongwa iyakuti tuli balughu kangi batutwele ku polisi kuno twabalingenie ukuti tuli bamishonale kangi tuli balutengano. Twababulile ukuti twalembisye kale ku polisi loli bakatupilikisye. Batupinyile nukubuka nanuswe ku polisi iyi yali pipi na kuno  abamishonale bikalagha. Twalyandile ukwipilika kanunu bo unkulumba yumo asyaghenie ukuti twalembisye kale kangi alimbulile undindilili ukuti atwabule.

Pakabalilo kala, twaghanagha na bandu aba bapinyiwagha na basilikali aba bimagha munsebo kangi baghalagha fiyo. Twiputagha ukufuma pasi pandumbula ukuti batwitikisye ukukinda kanunu. Syakitima ukuti, mu 1973 abamishonale bosa aba bafumile mfisu ifingi bababulile ukuti basokeko ku Uganda nukughomokela kumyabo.

Ububombeli bwachenjile kangi, pakabalilo aka batutumile ku Côte d’Ivoire kubuyongelo isuba kwa Africa. Uku kwali kuchenja kunywamu fiyo kumyitu. Twalondiwagha ukwisibila inyiho isingi, ukuyoba injobelo ya Chifrench akabalilo kosa nukwisibila ukwikala na bamishonale abakufuma mfisu ifyakukindanakindana. Loli panongwa yakupilikila indaghilo sya Yehova mwakwiyisya, abandu abandumbula inunu bapilikisyagha amasyu amanunu. Twesa twaketile ukuti ukunsubila Yehova kwatutulile ukuti agholosyeghe injila yitu.

Bo akabalilo kakindilepo, Barbara balimwaghile na khansa. Twaghomokile ku kaya ku Europe ukuti akambilile ubutuli bwa ku kipatala kangi mu 1983 twalinog’wine isyakuleka ububombeli ku Africa. Isi syatuwisisye fiyo amaka.

Barbara akindilile ukubina bo tukubomba ububombeli ku Beteli ya ku London loli bo akabalilo kakindilepo afwile. Abakamu na balumbu ba pa Beteli balingasisye fiyo. Imbumba yimo yalindulile ukuti ngindilile ukunsubila Yehova. Ukufuma apo, nalyaghene numulumbu uyu endelagha ku Beteli kangi abombilepo ubupayiniya bwa padela. Umwene alinganile fiyo Yehova. Une na Ann twalyeghene mu 1989 kangi twabombelagha ku Beteli ya ku London.

Ukufuma mu 1995 ukufika mu 2018, nabombagha ububombeli ubwakwimila ofesi pa kisu kyosa, nendelagha ifyisu ifyakufwana 60. Akabalilo kosa linga ngwendela amaofesi mfisu fingi, naketagha muno Yehova abapwelelelagha ababombi bake pandamyo isyakukindanakindana.

Mu 2017 nabukile kangi ku Africa. Nahobwike fiyo ukubuka na Ann ku Burundi akakwanda kangi twahobwike fiyo ukuketa ukuti abandu bingi bamanyile ubwanaloli. Ku malo agha nafumusyagha ku nyumba ni nyumba mu 1964, lino baliko abafumusi abakukinda 15,500.

Nali walusekelo fiyo bo nambilile ifomu mu 2018 ilya kubuka ku malo aghangi. Balembilemo ifisu fingi ukongelapo ikya Côte d’Ivoire. Bo tufikile ku Abidjan itawuni inywamu iya ku Côte d’Ivoire, twafwanagha tufikile kukaya. Naghabwene amanambala gha foni agha balembilepo ingamu sya bakamu aba bikalagha pabupipi nikipinda iki nayagha pakughonamo pa Beteli, nayibwene ingamu ya nkamu Sossou. Ninong’onagha ukuti ali nkamu Sossou uyu ali wakwendela ikighaba pakabalilo aka nali ku Abidjan. Loli mukali mumumo. Ali mwana wa Sossou.

Yehova afwanisye isi afingile. Indamyo isi nalyaghene nasyo, syalimbangisye ukumanya ukuti linga tukunsubila Yehova, ikugholosya injila syitu. Lino tukuya pakukindilila ukwenda munjila inunu mpaka nkisu ikipya.​—Mbu. 4:18.