1-3. Ngimba ndamyo siliku isi sibaghile ukubapangisya ababombi ba Yehova ukulila?

 NGIMBA mo ndili apa mwalilile? Utubalilo tumo tukulila panongwa yakuti tuhobwike. Loli utubalilo twingi tukulila panongwa yakuti tuli nikitima. Mwakifwanikisyo, tukulila panongwa yakuti aba tubaghanile bafwile. Lorilei umulumbu wa ku United States, atile: “Utubalilo tumo nayagha nikitima fiyo panongwa ya nifwa ya mwanangu undindwana kangi kikalipo iki kyansubisyagha. Pakabalilo aka nginong’onagha ukuti ikitima kyangu kikuya pakumalika.” *

² Tubaghile ukulila panongwa ya fifukwa ifingi. Hiromi umpayiniya wa ku Japan atile: “Utubalilo tumo nguya nikitima linga abandu bikukana ukupilikisya ubwanaloli bwa mu Baibolo. Utubalilo tumo ngulila nukunsuma Yehova ukuti andule ukumwagha umundu uyu ikulonda ukumanya ubwanaloli.”

³ Ngimba utubalilo tumo numwe mukwipilika mwakufwana na balumbu aba? Twe bingi mo muno tukwipilikila. (1 Pet. 5:9) Tukulonda “ukumbombela Yehova nubwikyele,” loli utubalilo tumo tukulila panongwa ya nkamu witu uyu afwile, tuwile amaka pamo twaghene ni ndamyo iyi yikutupangisya ukuti tungayagha basubiliwa kwa Kyala. (Sal. 6:6; 100:2) Ngimba tubaghile ukubomba isyafiki linga momuno tukwipilikila?

4. Ngimba tukuya pakuyobesania isyafiki mu nkhani iyi?

⁴ Tubaghile ukumanyilako ukufuma ku kifwanikisyo kya Yesu. Pakabalilo kamo ali nikitima iki kyalimpangisye ‘ukulila amasosi.’ (Yoh. 11:35; Luka 19:41; 22:44; Hib. 5:7) Isagha tuyobesanie ifyakubombiwa ifi. Linga tukuyobesania tukuya pakuketa isi tubaghile ukumanyilako. Tukuya pakuyobesania kangi  isi tubaghile ukubomba linga twaghene ni findu ifi fikutupangisya ukulila.

5. Ngimba tukumanyilako isyafiki kwa Yesu ukufwana na isi sili pa Yohani 11:32-36?

⁵ Nkyinja kya 32 C.E., ummanyani wapandumbula uwa Yesu Lazaro, abinile ukufuma apo afwile. (Yoh. 11:3, 14) Lazaro ali nabalumbu bake babili, Maria na Marta kangi Yesu ayighanile fiyo imbumba iyi. Abakikulu aba bali nikitima fiyo panongwa ya nifwa ya mulumbu wabo unganiwa. Bo Lazaro afwile, Yesu abukile nkaya ka Betania, kuno Maria na Marta bikalagha. Bo Marta apilike ukuti Yesu ikwisa, mwanakalinga abukile ukakwaghanila nawe. Inong’onela muno syalimpalamasyile bo ikuyoba ukuti: “Malafyale linga walipo papapa, angali ililumbu wangu akafwa.” (Yoh. 11:21) Akabalilo kanandi itolo bo Yesu ambwene Maria na bangi bikulila yope “alinkulila amasosi.”—Belenga Yohani 11:32-36.

6. Nongwa yafiki Yesu alilile pakabalilo kala?

⁶ Nongwa yafiki Yesu alilile pakabalilo kala? Ibuku lya Insight on the Scriptures likwamula ukuti: “Inifwa ya mmanyani wake Lazaro kangi nikitima iki abalumbu ba Lazaro bali nakyo fyalimpangisye Yesu ‘ukukalala munda nukulila amasosi.’” * Yesu abaghile ukuti inong’onelagha ifyakubaba ifi ummanyani wake unganiwa Lazaro aghanagha nafyo bo ikubina kangi na muno Lazaro ipilikilagha bo asyaghenie ukuti ikuya pakufwa mwalululu. Yesu yope alinkulila amasosi bo aketile muno Maria na Marta bapalamasiwe ni nifwa ya ilumbu wabo. Linga ummanyani pamo uwa mumbumba yinu afwile, kisita kukayika nanumwe mwalipilike ikitima mwakufwana itolo. Inong’onela ifimanyilo fitatu ifi mubaghile ukumanyilako ukufuma ku kyakubombiwa iki.

7. Ngimba tukumanyila isyafiki kwa Yehova pa muno Yesu alilile panongwa ya bamanyani bake?

⁷ Yehova ikupilikisya muno mukwipilikila. Yesu “kifwani itolo” kya Tata wake. (Hib. 1:3) Bo Yesu alilile, anangisye muno Yehova ikwipilikila linga umundu uyu tunganile afwile.  (Yoh. 14:9) Linga uyu munganile afwile Yehova ikumanya kangi yope ikuya nikitima. Umwene ikulonda ukubatula aba indumbula syabo sisulumenie.—Sal. 34:18; 147:3.

8. Nongwa yafiki tubaghile ukuya nulusubilo ukuti Yesu isakubasyusya abakamu bitu aba bafwile?

⁸ Yesu ikulonda ukubasyusya abaghaniwa binu aba bafwile. Bo asyele panandi ukulila, Yesu alimbulile Marta ukuti: “Ililumbugho isakusyukagha.” Marta alinsubile Yesu. (Yoh. 11:23-27) Panongwa yakuti Marta amwiputagha Yehova, umwene asimenye ukuti unsololi Eliya na Elisha babasyusisye abandu kunyuma. (1 Banyaf. 17:17-24; 2 Banyaf. 4:32-37) Kangi umwene asipilike isya kusyuka kwa bandu uku Yesu abombile. (Luka 7:11-15; 8:41, 42, 49-56) Nanumwe mubaghile ukuya nulusubilo ukuti mwisakwaghana kangi nabakamu binu aba bafwile. Ngimba tukumanyilako isyafiki panongwa yakuti Yesu alilile bo ikubasubisya abamanyani bake aba balilagha? Tukumanyilapo ukuti umwene ikulonda fiyo ukubasyusya abandu aba bafwile.

9. Mwakufwana itolo na Yesu, ngimba tubaghile ukubasubisya bulebule aba bikulila? Yoba ikifwanikisyo.

⁹ Mubatuleghe aba bikulila. Yesu akalilile itolo na Marta na Maria loli abapilikisyagha nu kubakasya. Nanuswe tubabombeleghe mwakufwana itolo aba bikulila. Dan, unkulumba uyu ikwikala ku Australia, atile: “Bo unkasi wangu afwile, nalondagha ubutuli. Abakamu bingi na bakasi babo utubalilo tosa bambilikisyagha. Banyitikisyagha ukuti nangisyeghe ikitima kangi isoni sikabakolagha linga ngulila. Kangi abene bandulagha imbombo bo ukusuka igalimoto, ukula ifindu nu kupiya ifyakulya linga baketile ukuti ngabaghila ukufwanisya ukubomba isi. Kangi utubalilo twingi biputagha nanine. Abene bakamu kangi bamanyani banaloli aba ‘bapapiliwe ukuti batutuleghe mbutolwe.’”—Mbu. 17:17.

10. Lingania ikyakubombiwa iki kikuyobiwa pa Luka 19:36-40.

¹⁰ Yesu afikile ku Yerusalemu pa Nisani 9, mu 33 C.E. Bo ikuseghelela mu tawuni iyi, ikilundilo kya bandu kyabungene kangi balinkutenga imiselekesye yabo mu njila ukunangisya ukuti bamwitike ukuya yo Mwalafyale wabo. Kisita kukayika, aka kali kabalilo kakuhobosya fiyo. (Belenga Luka 19:36-40.) Abafundiwa bake babaghile ukuti bakaghulilagha isi syayagha pakukongapo. “Bo [Yesu] aseghelile ukukabona akaya alinkukalilila.” Yesu ayobile isyakufwana ni findu ifibibi ifi fyayagha pakubombiwa mwanakalinga ku bandu ba ku Yerusalemu.—Luka 19:41-44.

11. Nongwa yafiki Yesu abalililagha abandu ba ku Yerusalemu?

¹¹ Yesu asulumenie panongwa yakuti asimenye ukuti Abayuda bingi bakayagha pakwitika amasyu gha Bunyafyale. Panongwa ya isi, Yerusalemu alondiwagha ukonangika kangi Umuyuda aliwesa uyu ayagha pakupona alondiwagha ukuya ntumwa. (Luka 21:20-24) Syakitima ukuti abandu bingi balinkanile Yesu bo muno ayobile. Ngimba abandu bikubomba bulebule na masyu gha Bunyafyale agha mukubafumusyila kuno mukwikala? Linga abandu banandi bikwitika ukwiyipa kwinu ukuti mubamanyisye ubwanaloli, ngimba mubaghile ukumanyilako isyafiki ku masosi gha Yesu? Inong’onela ifimanyilo fitatu.

12. Ngimba tubaghile ukumanyilako isyafiki kwa Yehova ukufuma ku masosi gha Yesu?

¹² Yehova ikubapasikisya abandu. Amasosi gha Yesu ghikutukumbusya muno Yehova ikubapasikisyila abandu. ‘Akighana ukuti bamo bapyutiweghe loli ighanile ukuti bosa balapeghe ku mbibi syabo.’ (2 Pet. 3:9) Amasiku agha, tukunangisya ukuti tubaghanile  abandu aba tukubafumusyila mwakughelaghela ukubatula ukuti bamanyile amasyu amanunu agha Bunyafyale.—Mat. 22:39. *

13-14. Ngimba Yesu anangisye bulebule ukuti abapasikisyagha abandu, kangi tubaghile ukukonga bulebule akayilo aka?

¹³ Yesu iyipagha mubufumusi. Umwene abanangisyagha ulughano abandu mwakukindilila ukubamanyisya akabalilo kosa. (Luka 19:47, 48) Ngimba findu fiki ifi fyampangisyagha ukubomba isi? Yesu abapasikisyagha abandu. Akabalilo kamo, abandu bingi balondagha ukupilikisya amasyu gha Yesu isi syapangisye ukuti umwene na bafundiwa bake ‘batoliwe nukulya ifyakulya.’ (Mar. 3:20) Kangi bo umundu yumo ikulonda ukuyoba na Yesu pakilo, Yesu aliyipile ukuti aghane nawe. (Yoh. 3:1, 2) Abandu bingi aba bapilikisyagha kwa Yesu bakalipelile ukuya bafundiwa bake. Loli bosa aba bampilikisyagha bali nubuketi ubwanaloli. Amasiku agha, tukulonda ukumpa aliwesa ulusako ulwakuti apilike amasyu amanunu. (Imbo. 10:42) Ukuti tufwanisye isi, tukulondiwa ukuchenja muno tukufumusyila.

¹⁴ Mwiyipeghe ukuchenja. Linga utubalilo tosa tukufumusya pakabalilo akakufwana, tukabaghila ukwaghana na bandu aba bikulonda ukumanyila amasyu amanunu. Umpayiniya yumo uyu ingamu yake yo Matilda atile: “Une nu ndume wangu tukughelaghela ukubafumukisya abandu pakabalilo akakukindana. Nulubunju, tukufumusya ku malo aghakupangilako ibizinesi. Pamusi linga abandu bingi bikwenda mu nsebo, tukufumusya mwakubombela akashelefu. Ukufuma apo, tukubagha abandu bingi pakaya kabo.” M’malo mwakukonga itolo imbatiko yitu, tukulondiwa ukwiyipa ukuti tuchenje imbatiko yitu ukuti tufumusyeghe kuno tubaghile ukubagha abandu bingi. Linga tukubomba isi, tukuya nulusubilo losa ukuti Yehova ikuhoboka fiyo.

15. Ngimba findu fiki fyabombiwe ikilo ikyabumalilo ikya bumi bwa Yesu bo muno pikuyobela pa Luka 22:39-44?

¹⁵ Pakilo pa Nisani 14, 33 C.E., Yesu abukile ku ngunda wa Getisemani. Bo ali kula,  umwene alimbulile Yehova ndwiputo syosa isi syali mundumbula yake. (Belenga Luka 22:39-44.) Akabalilo akakutamya aka, Yesu “alinkutwala inyiputo . . . pamopene ninguto ingulumba namasosi.” (Hib. 5:7) Ngimba Yesu asumile isyafiki ndwiputo ikilo ikyabumalilo bo akali ukufwa? Umwene asumile ukuti Yehova ampe amaka ukuti akindilile ukuya nsubiliwa ku myake nu kubomba ubwighane bwake. Yehova alyamwile ulwiputo lwa mwanake ulwakufuma pasi pandumbula kangi alintumile uwandumi ukuti ankasye.

16. Nongwa yafiki Yesu atamiwe fiyo mundumbula bo ikwiputa mu ngunda wa Getisemani?

¹⁶ Kisita kukayika, Yesu alilile bo ikwiputa mu ngunda wa Getisemani panongwa yakuti abandu banketagha ukuti akayighindikagha ingamu ya Kyala. Umwene amenye ukulondiwa kwakukindilila ukuya nsubiliwa nukuyikemesya ingamu ya Tata wake. Linga mukwaghana ningelo isi sikughela ubusubiliwa bwinu kwa Yehova, ngimba mubaghile ukumanyilako isyafiki ku masosi gha Yesu? Inong’onela kangi ifimanyilo fitatu ifingi.

17. Ngimba tukumanyilako isyafiki kwa Yehova pa muno alyamulile inyiputo sya Yesu isyakufuma pasi pandumbula?

¹⁷ Yehova ikupilikisya inyiputo syinu. Yehova apilikisye isi Yesu alinsumile ukufuma pasi pandumbula. Nongwa yafiki? Panongwa yakuti ubwighane bwa Yesu bwali bwakukindilila ukuya nsubiliwa kwa Tata wake nu kuyikemesya ingamu yake. Linga nanuswe ubwighane bwitu bo bwakukindilila ukuya basubiliwa kwa Yehova nu kuyikemesya ingamu yake, umwene ikuya pakwamula inyiputo syitu linga tukulonda ubutuli.—Sal. 145:18, 19.

18. Ngimba mo munjila siliku isi Yesu ikunangisya ukuti ikumanya muno tukwipilikila?

¹⁸ Yesu ikumanya muno mukwipilikila. Linga tusulumenie, tukuhoboka fiyo ukuya nu mmanyani uyu ikumanya muno tukwipilikila, fiyofiyo uyu aghenepo ni ndamyo isyakufwana itolo nisyitu. Ummanyani uyu yo Yesu. Umwene ikumanya muno sikuyila linga tuwile amaka kangi linga tukulonda ubutuli. Ikumanya isi tukutoliwa ukubomba, kangi ikuketesya ukuti twambilile ubutuli ubu tukulondiwa ‘pakabalilo kake.’ (Hib. 4:15, 16) Mwakufwana itolo na  Yesu uyu alitikisye ubutuli ubwakufuma ku wandumi bo ali mu ngunda wa Getisemani, nanuswe tukulondiwa ukwitikisya ubutuli ubu Yehova ikutupa ukwendela mu mabuku ghitu, amavidiyo, mu nkhani isya mu Baibolo pamo linga abakulumba bakipanga pamo ummanyani unkusi mwambepo batwendile ukuti basatukasye.

19. Ngimba mubaghile ukukasiwa bulebule linga mukwaghana ni ngelo isi sikughela ubusubiliwa bwinu kwa Kyala? Yoba ikifwanikisyo.

¹⁹ Yehova ikuya pakubapa ‘ulutengano lwake.’ Ngimba Yehova ikuya pakutukasya bulebule? Linga tukwiputa, tukuya pakwambilila “ulutengano lwa Kyala ulu lughakindile ghosa amahala.” (Filip. 4:6, 7) Ulutengano ulu Yehova ikutupa, lukututula ukwipilika kanunu kangi nukwinong’ona kanunu. Isi syo isi umulumbu Luz alyaghene nasyo. Umwene atile: “Utubalilo twingi natamiwagha fiyo na minong’ono panongwa yakwikala nimwene. Utubalilo tumo, ninong’onagha ukuti Yehova akangana. Bo isi sibombiwe, mwanakalinga nalimbulile Yehova muno nipilikilagha. Ulwiputo lundulile ukuti nipilikeghe kanunu.” Ukufwana na isi alyaghene nasyo Luz, nanuswe tubaghile ukuya nulutengano ulwa mundumbula ukwendela ndwiputo.

20. Ngimba fimanyilo filiku ifi tumanyile ukufuma ku masosi gha Yesu?

²⁰ Ngimba fimanyilo filiku ifyakukasya ifi tumanyile ukufuma ku masosi gha Yesu? Tumanyile ukuti tukulondiwa ukubatula abamanyani bitu aba bikulila nukusubila ukuti Yehova na Yesu bikuya pakututula linga unkamu witu afwile. Tukasiwe ukuti tukulondiwa ukufumusya nu kumanyisya mwakisa panongwa yakuti Yehova Kyala na Yesu Kristu bikunangisya akayilo ka kisa aka. Kangi tukasiwe fiyo panongwa yakumanya ukuti Yehova nu mwanake unganiwa bikumanya muno tukwipilikila kangi bikuya pakututula ukuti twifimbilisyeghe. Isagha tukindilile ukukonga isi tumanyile ukufika isiku ili Yehova isakufwanisya ulufingo ulununu ulwa ‘kupyasila amasosi ghosa.’—Ubuset. 21:4.