1. Ngimba abandu bingi bikuyiketa bulebule imbombo?

NGIMBA abandu bingi kuno mukwikala bikuyiketa bulebule imbombo? Mfisu fingi, abandu bikwiyula fiyo ukubomba imbombo kwa kabalilo akatali. Abandu aba utubalilo twingi bikwikolania fiyo batikuya nakabalilo akakutusya, akakwangala pampene nimbumba syabo nakakumanyila amasyu gha Kyala. (Ndumbi. 2:23) Indamyo iyingi yo yakuti, bamo bakighana ukubomba imbombo kangi bikughelaghela ukufyagha ififukwa ifi fikubapangisya ukuti bangabombagha imbombo.—Mbu. 26:13, 14.

2-3. Ngimba Yehova na Yesu banangisye fifwanikisyo filiku pankhani ya mbombo?

² Mwakukindana namuno abandu bikuyiketela imbombo, inong’onela muno Yehova na Yesu bikuyiketela imbombo. Tusimenye kanunu twesa ukuti Yehova ighanile ukubomba imbombo. Yesu alingenie kanunu isi, umwene atile: “Tata ikubomba ukufika kulilino kuno, nanine nikubomba.” (Yoh. 5:17) Inong’onela isya mbombo yosa iyi Kyala abombile bo ikupela abandumi bingi, indondwa kangi nifindu ifingi. Tukuketa kangi ifindu ifinunu ifi Kyala apelile pa kisu kyapasi. Uwamasalimo atile: ‘We Yehova, bo bwingi buki imbombo syako! Syosa itolo ulinkusitendekekesya mmahala ghako. Ikisu kiswile nifipeliwa fyako.’ Sal. 104:24.

³ Yesu ankongagha Tata wake. Umwene antulagha Tata wake bo “ikupela ifyakumwanya.” Yesu ali pabupipi na Yehova umwene “alinkufwana mfundiwa wake.” (Mbu. 8:27-31) Bo akabalilo kakindilepo, Yesu bo ali pa kisu kyapasi abombile imbombo iyakulondiwa fiyo. Umwene atile imbombo iyi Yehova alimpele ukuti abombe, yali bo fyakulya kumyake, kangi imbombo syake syanangisye ukuti Kyala yo alintumile.—Yoh. 4:34; 5:36; 14:10.

4. Ngimba tukumanyilako isyafiki kwa Yehova na Yesu pankhani iyakutusya?

 ⁴ Ngimba ififwanikisyo ifi Yehova na Yesu banangisye pankhani ya mbombo fikusanusya ukuti kukaya kwakulondiwa ukutusya? Hayi. Yehova atikukatalamo, yonongwa yake umwene atikulondiwa ukutusya linga abombile imbombo. Loli Ibaibolo likuti bo apelile kumwanya nikisu kyapasi, ‘alinkutusya kumbombo iyi abombagha.’ (Kuso. 31:17 NWT) Yehova atusisye ukupela ifindu nukuya nakabalilo akakuti akete nukuhoboka nifindu ifi apelile. Kangi nalinga ukuti Yesu abombagha imbombo mwakwiyipa fiyo bo ali pa kisu kyapasi, umwene ali nakabalilo akakutusya nukulya pampene nabamanyani bake.—Mat. 14:13; Luka 7:34.

5. Ngimba ndamyo yiliku iyi ababombi ba Kyala bingi bikwaghana nayo?

⁵ Ibaibolo likubakasya ababombi ba Kyala ukuti bahobokeghe linga bikubomba imbombo. Abene bikulondiwa ukwiyipa fiyo pambombo kangi bangayagha bolo. (Mbu. 15:19) Lumo mukubomba imbombo yimo ukuti muyipasikisye imbumba yinu. Kangi abafundiwa ba Yesu bali nubudindo ubwakufumusya amasyu gha Kyala. Loli, mukulondiwa ukuya nakabalilo akakutusya. Ngimba utubalilo tumo kukuya kukafu kumyinu ukuya nakabalilo akanunu akakubomba imbombo, akakufumusya na kakutusya? Ngimba tukukamanya bulebule akabalilo akakubombela imbombo na kakutusya?

6. Ngimba ilemba lya Marko 6:30-34 likunangisya bulebule ukuti Yesu ayagha nakabalilo akakubomba imbombo na kakutusya?

⁶ Kwakulondiwa fiyo ukuya nakabalilo akanunu akakubomba imbombo na kakutusya. Mwalafyale Solomoni alembile ukuti: “Akandu kosa aka kikuboneka nkisu muno kikuboneka pakabalilo aka Kyala asalile.” Umwene ayobile isya kabalilo akakubyala, akakuyenga, akakulila, akakusangaluka, akakukina na ka mbombo isingi. (Ndumbi. 3:1-8) Syakupilikiwa ukuti ukubomba imbombo nukutusya fyakulondiwa fiyo pabumi bwitu. Yesu ayagha nakabalilo akakubomba imbombo na kakutusya. Pakyakubombiwa kimo, bo abafundiwa baghomwikeko kubufumusi, ‘bakali nakabalilo akakulyela ifyakulya.’ Yesu atile: “Isagha mwibene tukiyekele pabusitabandu ukuti mukatusyepo panandi.” (Belenga Marko 6:30-34.) Nalinga ukuti umwene na bafundiwa bake bakatusyagha kabilikabili muno balondelagha, loli Yesu asimenye ukuti bosa balondiwagha ukutusya.

7. Ngimba tukumanyilako isyafiki isyakufwana nisiku lya Sabata?

⁷ Utubalilo tumo, twesa tukulonda ukutusya pamo ukuchenja ifyakubomba pabumi bwitu. Tubaghile ukuketa muno Kyala abikile imbatiko yake ku bandu bakunyuma ukufwana nisiku lya Sabata. Nalinga ukuti tukaya pasi pandaghilo sya Mose; loli tukumanyilako nyingi isi isiku lya Sabata lyasanusyagha. Isi tukumanyilako sibaghile ukututula ukuti tuyeghe nakabalilo akanunu akakubombela imbombo na kakutusya.

8. Ukufwana na Ukusoka 31:12-15, ngimba isiku lya Sabata lyali isiku lyafiki?

⁸ Amasyu gha Kyala ghikuti “pisiku” lya buhano na bubili (7), Kyala alinkutusya bo amalisisye imbombo yake iyi abombagha. (Bwa. 2:2) Loli, Yehova ighanile ukubomba imbombo, kangi munjila isingi umwene “ikubomba ukufika kulilino kuno.” (Yoh. 5:17) Yehova abombile imbombo amasiku 6 kangi umwene atusisye pisiku ilya nambala 7 kangi ababulile Abaisraeli ukuti batusyeghe pisiku lililyosa ilya nambala 7. Kyala atile isiku lya Sabata lyali kimanyilo kya lwitikano ulu lwalipo pakati pa umwene na Baisraeli. Lyali isiku ‘ilisunguliwa (ilyapamwanya fiyo) . . . , ili lyali likemo kwa Yehova.’ (Belenga Ukusoka 31:12-15.) Pisiku lila akalipo nayumo uyu itikisiwagha ukubomba imbombo ukongelelapo, abana, ababombi nalinga fyo fitimiwa. (Kuso. 20:10) Kali  kabalilo kakuti abandu binong’oneleghe fiyo ifindu ifyamwambepo.

9. Ngimba minong’ono mabibi ghaliku agha abandu bamo bali nagho m’masiku gha Yesu aghakufwana nisiku lya Sabata?

⁹ Isiku lya Sabata lyali lyakulondiwa fiyo ku babombi ba Kyala; loli abalongosi bingi nkabalilo ka Yesu babikile indaghilo ingafu isi sikakolelanagha nindaghilo sya Kyala. Abene batile, pisiku lya Sabata kukali kwakulondiwa ukuti umundu yumo apuluteghe nukulya ingano pamo ukumbumbulusya umbine. (Mar. 2:23-27; 3:2-5) Isi sikakolelanagha naminong’ono gha Kyala, kangi Yesu alingenie kanunu ifundo iyi ku bandu bosa aba bampilikisyagha.

10. Ngimba tukumanyilako isyafiki pa Matai 12:9-12 isyakufwana namuno Yesu aliketelagha isiku lya Sabata?

¹⁰ Yesu na bafundiwa bake basungagha isiku lya Sabata panongwa yakuti abene bali pasi pandaghilo sya Mose. * Loli Yesu anangisye m’masyu namfyakubomba ukuti kukali kubibi ukubabombela abangi ifindu ifinunu pisiku lya Sabata. Umwene alingenie kanunu ukuti: ‘Bunobuno ubaghile ukusibomba inunu pisiku lya Sabata.’ (Belenga Matai 12:9-12.) Umwene akalinong’winepo ukuti kwali kubibi ukubomba inunu pisiku lya Sabata. Isi Yesu abombagha syanangisye inongwa iyi Kyala ababulile abandu bake ukuti batusyeghe pisiku lya Sabata. Panongwa yakuti ababombi ba Kyala bayagha nakabalilo akakutusya, abene bafwanisyagha ukumwiputa Kyala. Yesu akulile mumbumba iyi yamwiputagha Kyala nukusunga isiku lya Sabata. Tusimenye isi panongwa yakuti tukubelenga isyakufwana na Yesu bo ali nkaya ka Nazareti muno akulile, umwene ‘alinkwingila  nnyumba yakwiputilamo pisiku lya Sabata, bo muno lwayilile ulwiho lwake alinkusumuka pakubelenga amalemba.’—Luka 4:15-19.

11. Ngimba kifwanikisyo kiliku ikinunu iki Yesu anangisye pankhani iya mbombo?

¹¹ Yosefu alimmanyisye Yesu muno abaghile ukuyila nsongola fipiki (kalipentala) kangi namuno Kyala ikuyiketela imbombo. (Mat. 13:55, 56) Yesu abaghile ukuti anketagha Yosefu bo ikwiyipa fiyo pakubomba imbombo isiku lililyosa ukuti ayipasikisyeghe kanunu imbumba yake. Syakuhobosya fiyo, bo akabalilo kakindilepo Yesu ababulile abafundiwa bake ukuti: “Umbombi yo ghumbaghile umfwalo wake.” (Luka 10:7) Bwanaloli ukuti Yesu ali wakwiyipa fiyo pambombo.

12. Ngimba malemba ghaliku agha mu Baibolo agha ghikuyoba isyakwiyula pambombo?

¹² Untumiwa Pauli yope iyipagha pambombo. Imbombo yake inywamu yali yakufumusya ku bandu isyakufwana na Yesu kangi na isi amanyisyagha. Loli Pauli abombagha kangi imbombo iya kumbili ukuti afyaghe ifyakulondiwa pabumi bwake. Abakristu ba ku Tesalonike basimenye ukuti umwene ‘akubilwagha’ kangi ‘abombagha imbombo pamusi na pakilo’ ukuti ‘angampelagha ubutolwe’ nayumo. (2 Tes. 3:8; Imbo. 20:34, 35) Pauli abaghile ukuti ayobagha isya mbombo yake iyakusona amahema. Bo ali ku Korinti, umwene ikalagha na Akwila na Prisila kangi ‘abombagha nabo pampene, panongwa yakuti imbombo yabo yali yakusona amahema.’ Bo Pauli ikuyoba ukuti abombagha “pakilo na pamusi,” umwene akasanusyagha ukuti abombagha imbombo kisita kutusya. Pauli atusyagha ukusona amahema pisiku ilya Sabata. Pisiku ili umwene alwaghilangapo ulusako ulwakufumusya ku Bayuda aba bope bakabombagha imbombo pisiku ilya Sabata.—Imbo. 13:14-16, 42-44; 16:13; 18:1-4.

13. Ngimba tubaghile ukumanyilako isyafiki ukufuma ku kifwanikisyo kya Pauli?

¹³ Untumiwa Pauli anangisye ikifwanikisyo ikinunu. Nalinga ukuti umwene abombagha imbombo iya kumbili loli akabalilo kosa iyipagha fiyo ‘pambombo iyakufumusya amasyu amanunu agha Kyala.’ (Rom. 15:16; 2 Kor. 11:23) Kangi abakasisye abangi ukuti bope bafumusyeghe akabalilo kosa. Akwila na Prisila bali “babombanisi banine mwa Kristu Yesu.” (Rom. 12:11; 16:3) Pauli abakasisye Abakristu ba ku Korinti ukuti ‘bakindilileghe ukubomba imbombo ya Mwalafyale.’ (1 Kor. 15:58; 2 Kor. 9:8) Yehova yope alinkasisye untumiwa Pauli ukulemba amasyu aghakuti: “Uyu linga mwaghile atikulonda ukubomba imbombo, yo angalyagha ifyakulya.”—2 Tes. 3:10.

14. Ngimba amasyu gha Yesu agha ghikwaghiwa pa Yohani 14:12 ghikusanusya isyafiki?

¹⁴ Imbombo iyakulondiwa fiyo m’masiku aghabumalikisyo agha yo yakufumusya nukupanga abamanyili. Kangi Yesu ayobile ngani ukuti abafundiwa bake bikuya pakubomba imbombo inywamu ukukinda umwene! (Belenga Yohani 14:12.) Umwene akasanusyagha ukuti tukuya pakubomba ifyakuswighisya bo muno umwene abombelagha. M’malo mwake, abamanyili bake bikuya pakufumusya nukumanyisya ikighaba ikinywamu, ku bandu bingi kangi kwa kabalilo akatali ukukinda muno umwene abombile.

15. Ngimba malalusyo ghaliku agha tukulondiwa ukwilalusya, kangi nongwa yafiki?

¹⁵ Linga mukubomba imbombo iya kumbili, mwilalusye amalalusyo agha: ‘Ngimba ngwiyula pambombo? Ngimba ngumalisya imbombo yangu pakabalilo kake nukubomba syosa isi mbaghile ukufwanisya?’ Linga mubaghile ukwamula ukuti ena, sibaghile ukupangisya ukuti bwana winu abasubileghe fiyo. Kangi sikuya pakubatula ukuti abandu aba mukubomba nabo imbombo baye nubwighane ubwakupilikisya amasyu amanunu. Linga mukubomba imbombo iyakufumusya nukumanyisya, mwilalusye amalalusyo agha: ‘Ngimba ngwiyipa pambombo iyakufumusya? Ngimba ngwitendekesya kanunu pa mabulendo aghakwanda? Ngimba  ngughomokelako mwanakalinga ku bandu aba bikulonda ukumanya nyingi? Kangi ngimba akabalilo kosa ngweghapo ikighaba pakufumusya munjila isyakukindanakindana?’ Linga mubaghile ukwamula ukuti ena, mukuya pakuya nulusekelo pambombo yinu.

16. Ngimba Yesu na bafundiwa baketagha bulebule inkhani iyakutusya kangi abandu bingi bikuyiketa bulebule amasiku agha?

¹⁶ Yesu asimenye ukuti utubalilo tumo umwene na bafundiwa bake balondiwagha ukutusya. Loli abandu bingi aba nkabalilo kakunyuma kangi na ba m’masiku agha bafwene itolo numundu uwa kyuma uwa nkifwanikisyo kya Yesu. Umundu uyu atile: “Utusyeghe lelo, ulyeghe, unweghe, usekeleghe.” (Luka 12:19; 2 Tim. 3:4) Umwene inong’onagha ukuti ifindu ifyakulondiwa fiyo pabumi ko kutusya nukuhoboka. Mwakukindana na bandu aba, Yesu na bafundiwa bake bakinong’onelagha fiyo ifindu ifyakuhobosya pabumi bwabo.

17. Ngimba tukubombela bulebule akabalilo kitu linga tuli paholide?

¹⁷ Amasiku agha tukughelaghela ukunkonga Yesu mwakubombela kanunu akabalilo kitu komma pene linga tukutusya loli nalinga tukufumusya amasyu gha Kyala nukwaghiwapo pangomano. Imbombo iyakupanga abamanyili nukwaghiwapo pangomano fyo findu fyakulondiwa fiyo. Yonongwa yake tukulondiwa ukubikapo fiyo indumbula ukuti akabalilo kosa tweghengepo ikighaba. (Hib. 10:24, 25) Nalinga po pakabalilo aka tuli paholide, tukukindilila ukwaghiwapo pangomano akabalilo kosa kulikosa kuno tuli, kangi tukuya nulusako ulwa kubafumukisyila bosa aba tukwaghana nabo.—2 Tim. 4:2.

18. Ngimba Mwalafyale witu Yesu Kristu, ikulonda ukuti tubombeghe isyafiki?

¹⁸ Tuli nulusekelo fiyo ukuketa ukuti Mwalafyale witu Yesu Kristu, ikututula ukuti tuyiketeghe kanunu imbombo na kabalilo akakutusya! (Hib. 4:15) Umwene ikulonda ukuti tuyeghe na kabalilo akakutusya muno tukulondela. Kangi ikulonda ukuti twiyipeghe fiyo pakubomba imbombo ukuti tufyagheghe ifindu ifyakulondiwa pabumi bwitu nukweghapo ikighaba mubufumusi. Mu nkhani iyakukongapo, tukwisa pakuyobesania isi Yesu abombile ukuti atwabule kubutumwa.