1-2. Ngimba abapapi bikulondiwa ukwamula bulebule linga umwana ikulalusya amalalusyo aghakufwana nifundo sya mu Baibolo?

 BINGI babaghile ukwitikisya ukuti ukulela abana mbombo nywamu fiyo. Linga muli numwana unkeke, tukubandaghisya fiyo panongwa yakubikapo indumbula ukuntula umwaninu ukukasya ulwitiko lwake. (Kukumbu. 6:​6, 7) Bo umwaninu ikukula abaghile ukwanda ukulalusya amalalusyo aghakufwana nifimanyisyo kangi nifundo sya mu Baibolo.

² Pakwanda, mubaghile ukwinong’ona ukuti umwaninu ikulalusya amalalusyo panongwa yakuti atikunsubila Yehova ni Baibolo. Loli linga abana bikukula babaghile ukulalusya amalalusyo ukuti bakasye ulwitiko lwabo. (1 Kor. 13:11) Mutikulondiwa ukutila. Mubaghile ukuketa amalalusyo ghosa agha umwaninu abaghile ukulalusya aghakufwana na isi tukusubila ukuya lusako ulwakuti muntule ukukusya ulwitiko lwake.

3. Ngimba tukuya pakumanyila isyafiki munkhani iyi?

³ Munkhani iyi, tukuya pakuyobesania muno abapapi babaghile ukubatulila abanabo (1) ukukusya ulwitiko lwabo, (2) ukundaghisya ifundo sya mu Baibolo, (3) nukufighilila isi bikusubila. Tukuya pakumanyila kangi amalalusyo amanunu agha abana bali nagho nifyakubombiwa fimo fya mumbumba ifi fibaghile ukubapa abapapi akabalilo akakuyobesania nabanabo pankhani ya isi tukusubila.

MUBATULEGHE ABANINU UKUKUSYA ULWITIKO LWABO

4. Ngimba umwana abaghile ukuya namalalusyo ghaliku, kangi nongwa yafiki?

⁴ Abaninu bakabaghila ukuya nulwitiko mwa Kyala panongwa yakuti umwe muli nulwitiko. Mukapapiwe nulwitiko mwa Yehova. Kangi abaninu bope bakapapiwe nulwitiko. Umwaninu  abaghile ukwanda ukulalusya amalalusyo bo aghakuti: ‘Ngimba mbaghile ukumanya bulebule ukuti Kyala aliko? Ngimba mbaghile ukusisubila isi Ibaibolo likuyoba?’ Ibaibolo likubakasya ukuti mubombesyeleghe “ububombeli bwinu bwa mahala” kangi “mutupimeghe utundu tosa.” (Rom. 12:1; 1 Tes. 5:21) Ngimba mubaghile ukuntula bulebule umwaninu ukukusya ulwitiko lwake?

5. Ngimba abapapi babaghile ukubomba bulebule ukuti bantule umwanabo ukuya nulwitiko lwamaka? (Baroma 12:2)

⁵ Munkasyeghe umwaninu ukusubila ukuti isi Ibaibolo likumanyisya syabwanaloli. (Belenga Baroma 12:2.) Linga umwaninu ikulalusya amalalusyo, mulwaghilengepo ulusako ulwakuntula muno abaghile ukulondela amaansala ukwendela mu ifi tukufufuzila inkhani ifi igulu litupele. Kangi mubaghile ukuntula ukuti aghaghe amavidiyo namabuku agha ghabaghile ukuntula ukumanya ukuti Ibaibolo likaya ibuku ili lyalembiwe nabandu. Loli lyo “isyu lya Kyala.” (1 Tes. 2:13) Mwakifwanikisyo, abaghile ukufufuza mmabuku ghitu ukuti amanyile nyingi isyakufwana nakaya ka Ninive ku Asiria. Nkabalilo kakunyuma, abamanyili bamo ba Baibolo batighi akaya ka Ninive kakayako. Loli mma 1850, bafufuzile nukuketa ukuti isi Ibaibolo likuyoba syabwanaloli. (Zefa. 2:​13-15) Ukuti amanye nyingi isya muno ukonangiwa kwa Ninive kwafwanisyile ubusololi bwa mu Baibolo, abaghile ukuketa inkhani iyakuti “Ngimba Musimenye?” mu Ingasya ya Ndindilili iya Novembala 2021. Mwakufwanikisya isi ikumanyila ukufuma mu fyakufufuzila fyitu, umwaninu abaghile ukuya nififukwa fingi ifyakukusyila ulwitiko lwake mu isi Ibaibolo likuyoba.

6. Ngimba abapapi babaghile ukuntula bulebule umwanabo ukusubila ukuti Ibaibolo likuyoba ubwanaloli? Yoba ikifwanikisyo. (Keta kangi ikithuzi.)

⁶ Muntuleghe umwaninu ukuketa ukuti isi Ibaibolo likuyoba syabwanaloli. Abapapi bali nulusako ulunywamu ulwakuyobesania nabanabo isya Baibolo nukuya nulwitiko mwa Kyala. Ulusako ulu lubaghile ukwaghiwa linga mubukile ku myuziyamu, ku malo aghakuketako ifindu fyakipeliwa, pamo ku ofesi yitu inywamu. Mwakifwanikisyo, linga mubukile ku myuziyamu, mubaghile ukunnangisya umwaninu ifindu fya iyolo pamo ifyakujambula ifi fibaghile ukuntula ukusubila ukuti Ibaibolo likuyoba ubwanaloli. Ngimba umwaninu asimenye ukuti ingamu ya Kyala yikwaghiwa pa libwe ili likuyobiwa ukuti Moabite Stone ili likele kwa fyinja 3,000? Ilibwe ili likwaghiwa ku myuziyamu ya Louvre ku Paris, France. Kangi ikithuzi kya libwe ili kikwaghiwa pamalo aghakuti “The Bible and the Divine Name” ku ofesi inywamu ya Baketi ba  Yehova pakisu kyosa ku Warwick, New York. Palibwe lya Moabite Stone palembiwe ukuti Umwalafyale Mesha wa Moabu alinsambukile Israeli. Kangi syo isi Ibaibolo likuyoba. (2 Banyaf. 3:​4, 5) Linga umwaninu aketile ubuketi ubwakuti Ibaibolo likuyoba ubwanaloli, ulwitiko lwake lubaghile ukuya lwamaka.—Fwanikisya na 2 Syambukulu 9:6.

7-8. (a) Ngimba tubaghile ukumanyilako isyafiki isyakufwana namuno ikipeliwa kikubonekela? Yoba ikifwanikisyo. (Keta kangi ikithuzi.) (b) Ngimba malalusyo ghaliku agha ghabaghile ukuntula umwaninu ukukasya ulwitiko lwake mu Mpeli?

⁷ Munkasyeghe umwaninu ukwinong’onela isyakipeliwa. Linga mukwenda munsebo muntuleghe umwaninu ukuketa uluko lwakuswighisya ulu lukuboneka nkipeliwa. Nongwa yafiki? Ubu bubaghile ukuya buketi ubwakuti fyapeliwe mwamahala kangi mwakuswighisya. Mwakifwanikisyo, abasayansi bikumanyisya isi kwa fyinja fingi. Uwasayansi wa fyabumi uyu ingamu yake yo Nicola Fameli alingenie ukuti linga mubaghile ukuketa ifindu fya nkipeliwa mubaghile ukuketa ukuti fikuboneka mwakufwana itolo. Ifindu ifi fikukoleliwa ukuti Fibonacci sequence. Akabonekelo ka findu ifi fisyungutile fikuboneka mufindu fingi, bo ifipingabusiku, ikinyumba kya kamilamatoni, amani gha mipiki niluba lya sunflower. a

⁸ Linga ali kusukulu umwaninu abaghile ukumanyila isya findu fya nkipeliwa ifi fikuboneka mwakufwana itolo. Mwakifwanikisyo, imipiki mingi isamba syake sikuboneka mwakufwana itolo. Umpiki ghukwanda ukwiyabania nukuya samba. Isi sikukoleliwa ukuti fractal. Uluko ulungi lwa fractal lukwaghiwa kangi mu findu ifingi fya nkipeliwa. Loli ngimba yonani uyu apelile ifindu ifi ukuti fibonekeghe finunu bo ulu? Linga umwaninu ikwinong’onela amalalusyo bo agha, sikuya pakuntula ukusubila ukuti Kyala yo uyu apelile ifindu fyosa. (Hib. 3:4) Utubalilo tumo mubaghile ukunndalusya ilalusyo ilyakuti, “Linga Kyala yo uyu atupelile uswe, ngimba sikaya syakupilikiwa ukuyoba ukuti atupele ubulongosi ubwa muno tubaghile ukuyila balusekelo?” Ukufuma apo, mubaghile ukuyoba kangi ukuti ubulongosi ubununu ubu bukwaghiwa mu Baibolo.

MUBATULEGHE ABANINU UKUTI BANDAGHISYEGHE IFUNDO SYA MU BAIBOLO

9. Ngimba findu fiki fibaghile ukumpangisya umwaninu ukulalusya amalalusyo aghakuyoba isya fundo simo isya mu Baibolo?

⁹ Linga umwaninu ali namalalusyo aghakuyoba isya fundo sya mu Baibolo, mughelegheleghe ukumanya isi simpangisye ukuti alalusyeghe amalalusyo agha. Ngimba atikusisubila ifundo sya mu Baibolo, pamo indamyo  yo yakuti akamanya muno abaghile ukufighilila ifundo sya mu Baibolo linga ikuyoba nabinake? Mulimosa muno sibaghile ukuyila, mubaghile ukuntula umwaninu ukundaghisya ifundo sya mu Baibolo mwakumanyila nawe ibuku ilyakuti, Amuhobokeghe nu Bumi kwa Bwila na Bwila. b

10. Ngimba mubaghile ukuntula bulebule umwaninu ukwinong’onela isya bumanyani bwake na Yehova?

¹⁰ Munkasyeghe umwaninu ukuti abuketeghe ubumanyani bwake na Yehova ukuya bwakulondiwa. Bo mukumanyila Ibaibolo numwaninu, mubombeleghe ififwanikisyo namalalusyo agha ghikwaghiwa mu buku ilyakuti Amuhobokeghe nu Bumi kwa Bwila na Bwila ukuti mumanye muno ikwipilikila. (Mbu. 20:5) Mwakifwanikisyo, ikimanyilo 8 kikumfwanikisya Yehova nu mmanyani witu walughano uyu ikutupa ubulongosi ubu bubaghile ukututula. Linga mubelengile 1 Yohani 5:​3, mubaghile ukulalusya ukuti, “Panongwa yakumanya ukuti Yehova yo Mmanyani unnunu, ngimba tusiketeghe bulebule isi ikutubula ukuti tubombe?” Ilalusyo ili libaghile ukuboneka ipepe, loli libaghile ukuntula umwaninu ukuketa ukuti indaghilo sya Kyala buketi bwakuti atughanile.—Yes. 48:​17, 18.

11. Ngimba mubaghile ukuntula bulebule umwaninu ukundaghisya ifundo sya mu Baibolo? (Isya Mbupingamu 2:​10, 11)

¹¹ Muyobesanie muno ukukonga ifundo sya mu Baibolo sibaghile ukututulila. Linga mukubelenga Ibaibolo pamo ilemba lya isiku pampene, muyobesanieghe muno ifundo sya mu Baibolo sibatulile mumbumba yinu. Mwakifwanikisyo, ngimba umwaninu ikuketa ubununu bwakuya wakwiyipa nukuyoba ubwanaloli? (Hib. 13:18) Mubaghile ukulingania kangi muno ukukonga ifundo sya mu Baibolo kukututulila ukuya nubumi ubununu kangi balusekelo. (Mbu. 14:​29, 30) Ukuyobesania numwaninu ifundo isi kubaghile ukuntula ukuti andaghisyeghe fiyo ifundo sya mu Baibolo.—Belenga Isya Mbupingamu 2:​10, 11.

12. Ngimba tata yumo alintulile bulebule umwanake ukundaghisya ifundo sya mu Baibolo?

¹² Steve, tata yumo wa ku France, alingenie muno umwene nunkasi wake bikuntulila umwanabo uwakilumyana, Ethan, ukuketa ulughano lwa Yehova: Steve atile: “Tukundalusya amalalusyo bo aghakuti, ‘Nongwa yafiki Yehova ikulonda ukuti tupilikileghe ifundo syake? Ngimba isi sikunangisya bulebule ukuti atughanile? Ngimba findu fiki fibaghile ukubombiwa linga tutikupilikila ifundo syake?’” Ukuyobesania bo uku kuntulile Ethan ukusiketa ifundo sya Yehova ukuya syabwanaloli. Steve alyongelilepo ukuti: “Ubwighane bwitu ko kuntula Ethan ukuti aliketeghe Ibaibolo ukuti lili nifundo sya mahala fiyo ukukinda amahala gha bandu.”

13. Ngimba abapapi babaghile ukuntula bulebule umwanabo ukukonga ifundo sya mu Baibolo? Yoba ikifwanikisyo.

¹³ Mummanyisyeghe umwaninu ukukonga ifundo sya mu Baibolo. Mwakifwanikisyo, lumo umwaninu abaghile ukubelenga ibuku limo ku sukulu. Ibuku ili libaghile ukubakasya abandu ukuti babakongeghe aba bikubomba ifyabulowe na aba bikukalala mwanakalinga. Mubaghile ukunkasya umwaninu ukwinong’onela muno Yehova ikwipilikila linga abandu bikuyoba pamo bikubomba ifindu bo ifi. (Mbu. 22:​24, 25; 1 Kor. 15:33; Filip. 4:8) Isi sibaghile ukuntula umwaninu ukuti alinganie ku mmanyisi nabinake bakusukulu isi ikusubila.

 MUNTULEGHE UMWANINU MUNO ABAGHILE UKUYOBELA ISI IKUSUBILA

14. Ngimba nkhani yiliku iyi Unkristu uwakilumyana kubaghile ukuya kukafu ukuyobesania nabinake, kangi nongwa yafiki?

¹⁴ Utubalilo tumo Abakristu abakilumyana babaghile ukutila ukubabulako abangi isi bikusubila. Babaghile ukutila linga bababulile ukuti balinganie mukilasi inongwa iyi batikusubila ukuti ifindu fya bumi fyachenjile. Nongwa yafiki? Abamanyisi babaghile ukuyoba ukuti ikimanyisyo iki kya bwanaloli. Linga muli bapapi, ngimba mubaghile ukuntula bulebule umwaninu ukuyoba mbukifu isi ikusubila?

15. Ngimba findu fiki fibaghile ukuntula Unkristu uwakilumyana ukusubila isi ikumanyila?

¹⁵ Muntuleghe umwaninu ukusubila isi ikumanyila mu Baibolo. Umwaninu atikulondiwa ukukosiwa isoni panongwa yakuti abumenye ubwanaloli ubwakuyoba isyakipeliwa. (2 Tim. 1:8) Nongwa yafiki? Bwanaloli ukuti abasayansi bingi bikusubila ukuti ifyabumi fikapeliwe fyene pamo ukuti fyaliko mwangozi. Abene bikuketa ubuketi ubwakuti alipo yumo uwamahala uyu afipelile ifindu fyabumi. Yonongwa yake batikusubila isi bikumanyisya mmasukulu pakisu kyosa isyakuti ifyabumi fyaliko fyene. Isi sibaghile ukuntula umwaninu ukukasya ulwitiko lwake nukunangisya ubukifu, ko kumanya isi sibatulile abakamu na balumbu bamo ukusubila ukuti ubumi bwapeliwe. c

16. Ngimba abapapi babaghile ukuntula bulebule umwanabo ukufighilila isi ikusubila isya kipeliwa? (1 Peteri 3:15) (Keta kangi ikithuzi.)

¹⁶ Muntuleghe umwaninu ukufighilila ulwitiko lwake mu Mpeli. (Belenga 1 Peteri 3:15.) Mubaghile ukuketa ukuti kununu ukumanyila pampene inkhani sya pa jw.org isi sikuyoba isya kipeliwa. Ukufuma apo, umwaninu abaghile ukusala inkhani isi sibaghile ukubatula abinake ukupilikisya ukuti Umpeli aliko. Munkumbusye ukuti atikulondiwa ukulimbana nabinake ba kusukulu. Munkasyeghe ukuti alinganieghe munjila imbepe linga bamo bikulonda ukumanya nyingi isyakufwana nikipeliwa. Mwakifwanikisyo, umwinabo kusukulu abaghile ukuyoba ukuti: “Ngusubila syene isi ngusiketa, kangi ngambonamo Kyala.” Unkristu uwakilumyana abaghile ukwamula ukuti: “Inong’onela ukuti kwenda mmatengele kuno  akayako umundu nayumo kangi ukyaghile ikisiba iki kiyengiwe. Ngimba ubaghile ukwinong’ona isyafiki? Linga ikisiba iki kikupangisye ukwinong’ona ukuti alipo umundu yumo uwamahala uyu akipangile, bule pakuyoba isya kipeliwa kyosa?”

17. Ngimba abapapi babaghile ukuntula bulebule umwanabo ukulwagha ulusako ulwakubabulako abangi isya bwanaloli bwa mu Baibolo? Yoba ikifwanikisyo.

¹⁷ Munkasyeghe umwaninu ukulwagha ulusako ulwakubabulako abangi isya bwanaloli bwa mu Baibolo. (Rom. 10:10) Mubaghile ukufwanikisya ukubamanyisya abangi isyakufwana ni Baibolo nukumanyisya abangi ukwimba. Pakwanda, ummanyili ikumanyila inyimbo isi mbepe ukwimba. Loli linga akabalilo kakindilepo ukumanyila inyimbo kubaghile ukuya kupepe. Mwakufwana itolo, Unkristu uwakilumyana abaghile ukubombesyela ifundo imbepe linga ikubabulako abangi isi ikusubila. Mwakifwanikisyo, abaghile ukundalusya uyu ikumanyila nawe isukulu ukuti: “Ngimba musimenye ukuti linga abasayansi bikupanga ifindu bikweghelela kukipeliwa? Isagha ngunangisye ividiyo.” Linga anangisye ividiyo iyakuti Ngimba Fyapangiwe Fyene? abaghile ukuyoba ukuti: “Linga abasayansi bikupaliwa panongwa yakweghelela ikindu kimo ikyabumi, ngimba yonani uyu ikulondiwa ukupaliwa fiyo?” Umwinabo uyu abaghile ukulonda ukumanyila nyingi.

MUKINDILILEGHE UKUNTULA UMWANINU UKUKASYA ULWITIKO LWAKE

18. Ngimba abapapi babaghile ukukindilila bulebule ukukasya ulwitiko lwa mwanabo mwa Kyala?

¹⁸ Tukwikala nkisu iki abandu bingi batikunsubila Yehova. (2 Pet. 3:3) Polelo mwe bapapi, bo mukumanyila Ibaibolo numwaninu, munkasyeghe ukuti amanyileghe inkhani isi sibaghile ukuntula ukuti aghaghindikeghe fiyo Amasyu gha Kyala nifundo syake. Muntuleghe ukwinong’onela fiyo nukukusya ulwitiko lwake mwa Yehova mwakuyobesania pampene isyakufwana nikipeliwa. Muntuleghe ukupilikisya amabusololi gha mu Baibolo agha ghafwanisiwe kale. Kangi ikyakulondiwa fiyo, mwiputeghe pampene nawe nukumwiputila. Linga mubombile isi, Yehova ikuya pakubasaya panongwa yakwiyipa kwinu pakuntula umwaninu ukukasya ulwitiko lwake.—2 Syambu. 15:7.