1-2. (a) Ngimba mo munjila yiliku iyi Setano ikubasyobela abandu? (b) Ngimba mu nkhani iyi tukuya pakuyobesania isyafiki?

SETANO, uyu yo “wise wabutungulu,” ikubasyoba abandu ukufuma pabwandilo. (Yoh. 8:44) Ubutungulu bumo bukongelelapo ifimanyisyo ifyakufwana nifwa kangi na ifi fikubombiwa linga umundu afwile. Ifimanyisyo ifi fikukolelana fiyo ninyiho isi abandu bikubomba mwakutila abandu aba bafwile. Panongwa ya isi abakamu na balumbu bingi, “bikulondiwa ukuya bakifu ukuti bafighilile ulwitiko lwabo” linga umundu yumo mu mbumba yabo pamo nkaya afwile.—Yuda 3.

² Linga mukugheliwa bo ulu, ngimba findu fiki ifi fibaghile ukubatula ukuti mukindilile ukukonga isi Ibaibolo likumanyisya pa nkhani ya bufwe? (Ef. 6:11) Ngimba tubaghile ukubasubisya nukubakasya bulebule Abakristu abinitu aba bikufimbilisiwa ukuti babombe inyiho isi sitikunhobosya Kyala? Mu nkhani iyi tukuya pakuyobesania muno Yehova abaghile ukututulila. Ikyakwanda isagha tukete isi Ibaibolo likuyoba pa nkhani ya bufwe.

3. Ngimba findu fiki ifi fyabombiwe bo Setano abasyobile abandu bakwanda?

³ Kyala akapelile abandu ukuti bafweghe. Loli ukuti bitughaleghe nubumi bwa bwila na bwila, Adamu na Eva balondiwagha ukumpilikila Yehova, uyu abapele ululaghilo ulupepe ulwakuti: ‘Loli uwene umpiki wa kusimanyilamo inunu nimbibi gho ungalyagha, namanga linga ulilepo itolo wisakufwa mwisiku lilyo.’ (Bwa. 2:16, 17) Apa Setano alyandisye indamyo. Ukwendela munjoka, Setano ayobile kwa Eva ukuti: “Nakamo mutisakufwa.” Syakitima ukuti, Eva asubile ubutungulu ubu Setano ayobile kangi alile uluseke. Pabumalilo alikumpako simo iseke na yu ndume, yope alinkulya. (Bwa. 3:4, 6) Munjila iyi momuno ubutulanongwa  nubufwe bulinkusatanila mbandu bosa.—Rom. 5:12.

4-5. Ngimba Setano ikukindilila bulebule ukubasyoba abandu?

⁴ Adamu na Eva bafwile ukufwana namuno Kyala ayobile ukuti linga balile iseke bikuya pakufwa. Loli Setano akalekile ukuyoba ubutungulu pa nkhani ya bufwe. Bo akabalilo kakindilepo, alyandile ukuyoba kangi ubutungulu ubungi. Bumo mwa butungulu ubu, kyo kimanyisyo ikyakuti linga umundu afwile ikindu kimo mumbili wake kikusoka nukwakwikala ku malo ghamo. Ubutungulu ubu bo ubu Setano ikubombela ukubasyoba abandu bingi ukwanda kunyuma mpaka m’masiku ghitu agha.—1 Tim. 4:1.

⁵ Nongwa yafiki abandu bingi bikusubila ubutungulu bwa Setano? Setano ikulwaghilapo ulusako lwakubasyobela abandu panongwa yakuti asimenye muno abandu bikwipilikila pa nkhani ya nifwa. Panongwa yakuti twapeliwe ukuti twikaleghe nu bumi bwa bwila na bwila, nayumo uyu ikulonda ukufwa. (Ndumbi. 3:11) Tukuyiketa ifwa ukuya ndughu witu.—1 Kor. 15:26.

6-7. (a) Ngimba Setano afwanisye ukufisa ubwanaloli ubwakuyoba isi sikubombiwa linga umundu afwile? Lingania. (b) Ngimba ubwanaloli ubwa mu Baibolo bukututula bulebule ukuti tungatilagha abafwe?

⁶ Nalinga Setano ikughelaghela ukubasyoba abandu, loli ubwanaloli ubwakuyoba isya nifwa bukafisiwa. Lino, abandu bingi amasiku agha basimenye kangi bikufumusya isi Ibaibolo likumanyisya pa nkhani ya isi sikubombiwa linga umundu afwile nulusubilo ulu tuli nalo pakuyoba isya bafwe. (Ndumbi. 9:5, 10; Imbo. 24:15) Ubwanaloli ubu bukutusubisya fiyo, kangi bukututula ukuti tungatilagha nukukayikila isi sikubombiwa linga umundu afwile. Mwakifwanikisyo, ababombi ba Kyala batikutila ukuti ifindu fimo ifibibi fikuya pakubombiwa ku bakamu babo aba bafwile. Tusimenye ukuti abene bakaya bumi kangi bakabaghila ukutufulasya. Abene bafwene itolo nukuti baghonile utulo. (Yoh. 11:11-14) Tusimenye kangi ukuti abafwe batikumanya nasimo isi sikubombiwa. Yonongwa yake pakabalilo ka kusyuka, abandu aba bafwile liyolo bikwisakuketa ukuti bafwile itolo kwa kabalilo akanandi.

⁷ Ngimba mutikwitikisya ukuti ubwanaloli bwakuyoba isi sikubombiwa linga umundu afwile, bwakupilikiwa kangi bupepe ukubukonga? Ifundo iyi yikindene fiyo na iyi Setano ikubombela ukuti abasofanie abandu! Mwakongelelapo ukubasofania abandu, Setano ikunyoza Umpeli witu Kyala. Ukuti tupilikisye kanunu ukufwana ni findu ifibibi ifi Setano abombile, isagha twinong’onele amalalusyo agha: Ngimba ubutungulu ubu Setano ayobile bwapangisye bulebule ukuti Yehova anyoziwe? Ngimba Setano apangisye bulebule ukuti abandu bingi bangasubilagha ikemo lya  Yesu Kristu? Ngimba Setano apangisye bulebule ukuti abandu bayeghe nikitima kangi ukuti batamiweghe?

8. Ukufwana na Yeremiya 19:5, ngimba ubutungulu bwa Setano ubwakuyoba isya nifwa bukupangisya bulebule ukuti Yehova anyoziweghe?

⁸ Ubutungulu bwa Setano ubwakuyoba isya nifwa bukupangisya ukuti Yehova anyoziweghe. Ubutungulu ubu bukongelelapo ukuti Kyala ikokya abandu ku moto. Ifimanyisyo ifi fikupangisya ukuti Yehova anyoziweghe! Bulebule? Ifimanyisyo ifi fikupangisya ukuti abandu binong’oneghe ukuti Kyala uwalughano ali na kayilo bo ka Setano. (1 Yoh. 4:8) Ngimba mukwipilika bulebule ni fimanyisyo ifyabutungulu ifi? Ngimba Yehova yope ikwipilika bulebule ni fimanyisyo ifyabutungulu ifi? Namanga umwene asibengile imbibi syosa.—Belenga Yeremiya 19:5.

9. Ngimba ubutungulu bwa Setano, bukupangisya bulebule ukuti abandu bangasubilagha ikemo lya Yesu ili liyobiwe pa Yohani 3:16 na 15:13?

⁹ Ubutungulu ubwakuyoba isya nifwa bukupangisya ukuti abandu bangasubilagha ikemo lya Yesu. (Mat. 20:28) Ubutungulu ubungi ubwa Setano bo bwakuti abandu bali nubumi ubu bukabaghila ukufwa. Linga momuno syayilile, aliwesa abaghile ukwikala nubumi bwa bwila na bwila. Kangi po ngali Kristu akabikile ikemo ukuti atutabule. Tungibwagha ukuti ikemo lya Kristu yo njila yimo iyi Kyala anangisyile ulughano ku twebandu. (Belenga Yohani 3:16; 15:13.) Inong’onela muno Yehova nu mwanake bikwipilikila nifimanyisyo ifi fikunangisya ukuti ikyabupe kya ikemo ili kikaya kyakulondiwa!

10. Ngimba ubutungulu bwa Setano bupangisye bulebule abandu ukuti bayeghe nikitima nukutamiwa?

¹⁰ Ubutungulu bwa Setano bukongelela ikitima nukutamiwa ku bandu. Abapapi aba bali nikitima panongwa ya nifwa ya mwanabo babaghile ukubuliwa ukuti Kyala amweghile umwanabo ukuti akaye wandumi kumwanya. Ngimba ubutungulu bwa setano ubu bukubasubisya pamo bukubongelela ikitima? Ikimanyisyo ikyabutungulu ikyakuti abandu bikupya ku moto kikunangisya ukuti babanyozagha abandu, mwa kubokya pa mpiki bosa aba basusyagha ifimanyisyo fya tchalichi. Ukufwana ni buku limo ilya ku Spain ili likuyoba isya khoti inywamu ilyamatchalichi lyatile, bamo mwa bandu abamabudindo babanyozagha abandu. Abene basubilagha ukuti “ukubafunda abandu aba” kwayagha pakutula ukuti bapele bo bakali ukufwa ukuti bapokiwe ku moto wa bwila na bwila. Mfisu fimo abandu bikulipila indalama ku baputi ukuti babiputile ku bafwe ukuti basayiwe. Bamo bikulonda ukuti babahobosyeghe abakamu babo aba bafwile ukuti bangababombelagha simo imbibi. Syakitima ukuti inyiho isi yo Setano alyandisye kangi sitikupa ulusubisyo nalumo. M’malo mwake sikupangisya ukuti tutamiweghe naminong’ono kangi ukuti tuyeghe bogha.

11. Ngimba abakamu pamo abamanyani bitu babaghile ukutufimbilisya bulebule ukuti tubombeghe ifindu ifi fitikukolelana na masyu gha Kyala?

¹¹ Ulughano lwa Kyala na Masyu ghake ghikutukasya ukuti tumpilikileghe linga abakamu pamo abamanyani bitu bikutufimbilisya ukuti tubombeghe nabo inyiho isi sitikukolelana na masyu gha Kyala. Abene babaghile ukutukosya isoni, mwakuyoba ukuti tukangana pamo tutikumughindika umundu uyu afwile. Lumo babaghile ukuyoba ukuti akayilo kitu kikuya pakupangisya ukuti umundu uyu afwile abafulasye. Ngimba pafyakubombiwa bo ifi tubaghile ukufighilila bulebule ubwanaloli? Isagha tukete muno tubaghile ukubombesyela ifundo sya mu Baibolo isi.

12. Ngimba nyiho siliku isyakuyoba isya bafwe isi sikaya sya m’malemba?

¹² Amwitendekesyeghe “ukwepuka mmyabo” na ku nyiho isi sitikukolelana ni fundo isya m’malemba. (2 Kor. 6:17) Mfisu ifya ku Caribbean, abandu bingi bikusubila ukuti linga umundu afwile, “ikisyuka” kyake kikuya pabupipi kangi kibaghile ukubafunda bosa aba bamunyozagha. Ibuku limo  lyatile “ikisyuka” kibaghile ukutwala indamyo nkaya. Mfisu fya mu Africa muno lulimo ulwiho ulwakusanusya ifithuzi kukibumba ifya bandu aba fwile. Nongwa yafiki bikubomba bo ulu? Bati ukuti abafwe aba bangiketagha bene! Ukuya babombi ba Yehova, kisita kukayika tutikubomba nabo inyiho isi panongwa yakuti sikukasya ubutungulu bwa Setano!—1 Kor. 10:21, 22.

13. Linga tukukayikila isyakufwana nulwiho lumo, ngimba tukulondiwa ukubomba isyafiki ukufwana na Yakobu 1:5?

¹³ Linga tukukayikila isyakufwana nulwiho lumo pamo ikyakubombiwa kimo, twiputeghe kwa Yehova, ukuti atupe amahala (Belenga Yakobu 1:5.) Ukufuma apo, tukulondiwa ukufufuza mu mabuku ghitu. Linga kwakulondiwa, tukulondiwa ukwaghana na bakulumba ba nkipanga kitu. Abene batikuya pakutubula isyakuti tubombe loli babaghile ukututula ni fundo isya mu Baibolo, bo simo isi tuyobesenie mu nkhani iyi. Linga tukubomba bo isi ko kuti tukuya ‘pakukindilila ukuya ba mahala,’ kangi tukuya pakumanya “ukufipaghulania ifinunu nifibibi.”—Hib. 5:14.

14. Ngimba mo munjila yiliku iyi tubaghile ukuleka ukubafulasya mundumbula abandu?

¹⁴ ‘Fyosa itolo mubombeghe ukuya fya kumwimika Kyala. Mungabapelelagha abangi isya kubafulasya mundumbula.’ (1 Kor. 10:31, 32) Linga tukusala ukubomba nabo inyiho simo, tukulondiwa ukwinong’onela tasi isi tusalile namuno sibaghile ukupalamasyila amabyebye gha bangi, fiyofiyo Abakristu abinitu. Tutikulondiwa ukumfulasya mundumbula umundu yumo! (Mar. 9:42) Tutikulondiwa ukubasambula kangi abandu aba bakaya Baketi. Ulughano lukuya pakututula ukuti tuyobeghe nabo munjila iyalughindiko, iyi yikuntufya Yehova. Kangi tutikulonda ukuti tulimbaneghe na bandu pamo ukunyoza inyiho syabo. Tukumbukileghe ukuti ulughano lwamaka! Linga tukunangisya ulughano nulughindiko munjila inunu, tubaghile ukupangisya indumbula sya bandu aba bikutususya ukuti bamanyile ubwanaloli.

15-16. (a) Nongwa yafiki kwakulondiwa fiyo ukuti abangi basimanye isi tukusubila? Yoba ikifwanikisyo. (b) Ngimba amasyu gha Pauli agha ghikwaghiwa pa Baroma 1:16 ghikututula bulebule uswe?

¹⁵ Tumanyiweghe nkaya kitu ukuti tuli Baketi ba Yehova. (Yes. 43:10) Linga yumo uwa mumbumba yinu afwile, abakamu na bamanyani binu babaghile ukukalala fiyo linga mutikubomba nabo inyiho. Loli kubaghile ukuya kupepe ukumalana nindamyo iyi linga mubabulile ngani isi mukusubila. Francisco, uyu ikwikala ku Mozambique, atile: “Une nu nkasi wangu, Carolina, bo tumanyile ubwanaloli, twababulile aba mumbumba yitu  ukuti tutikuya pakwiputa kangi ku bafwe. Ulwitiko lwitu lwagheliwe bo unkulu wa nkasi wangu Carolina afwile. Pali ulwiho ulwakuti bosyeghe umfimba. Ukufuma apo, unkamu wake yumo uwa mumbumba alondiwagha ukughona amasiku matatu pabuyo apa bonilepo amisi agha bosyile umfimba. Abene bikwinong’ona ukuti ukubomba inyiho bo isi kukupangisya ukuti ikisyuka kya mundu uyu afwile kihobokeghe. Aba mumbumba ya Carolina balondagha ukuti Carolina yo aghone pabuyo apa balyonilepo amisi gha mfimba.”

¹⁶ Ngimba Francisco nu nkasi wake babombile isyafiki? Francisco atile: “Panongwa yakuti tunganile Yehova kangi tukulonda ukunhobosya, twakanile ukubomba nabo inyiho isi. Aba mumbumba ya Carolina bakalele fiyo. Abene batupele inongwa iyakuti tutikubaghindika abafwe kangi batile batisakutwendela kangi kunyumba yitu pamo ukututula. Panongwa yakuti twababulile ngani isi tukusubila pa nkhani iyi, tukakindilile ukuyobesania nabo isya nkhani iyi panongwa yakuti bakalele fiyo. Abakamu bitu bamo batufighilile mwakuyoba ukuti, abandu aba batubulile kale isi bikusubila. Bo akabalilo kakindilepo abakamu ba Carolina bapilikisye kangi twali nabo palutengano. Bamo mwa bakamu bitu aba bandile ukwisa ku nyumba yitu nukutusuma ukuti tubapeko amabuku ghitu agha ghikulingania isya mu Baibolo. Tutikulondiwa ukukosiwa isoni ukuti tukindilile ukuya basubiliwa panongwa yakuti tusimenye isi Ibaibolo likumanyisya pa nkhani ya bafwe.—Belenga Baroma 1:16.

17. Ngimba findu fiki ifi fibaghile ukututula ukuti tuye m’manyani wa naloli ku Nkristu umwinitu uyu ali nikitima?

¹⁷ Linga Unkristu umwinitu, unkamu wake afwile, tukulondiwa ukughelaghela fiyo ukuti tuye “m’manyani wa naloli. . . , uwamyinu uyu apapiliwe ukuti akutuleghe uwe mbutolwe.” (Mbu. 17:17) Ngimba tubaghile ukuya bulebule “m’manyani wa naloli,” fiyofiyo linga unkamu pamo umulumbu witu ikufimbilisiwa ukuti abombe ifindu ifi fitikukolelana ni fundo isya m’malemba? Isagha twinong’onelepo ifundo sibili isya mu Baibolo isi sibaghile ukututula muno tubaghile ukunsubisyila ankamu witu uyu unkamu wake afwile.

18. Ngimba findu fiki ifi fyalimpangisye Yesu ukuti alile, kangi ngimba tubaghile ukumanyilako isyafiki ukufuma ku kifwanikisyo kyake?

¹⁸ “Mulileghe nabo aba bikulila.” (Rom. 12:15)  Kubaghile ukuya kukafu ukuyoba simo ku mundu uyu ali nikitima. Utubalilo tumo tubaghile ukutoliwa isyakuti tuyobe, loli linga batubwene ukuti tukulila babaghile ukumanya ukuti tukubinong’onela. Bo Lazaro afwile. Maria, Marta kangi nabangi balilile panongwa ya nifwa ya nkamu wabo. Bo pakindilepo amasiku 4 umwene Yesu bo afikile, yope “alilile,” nalinga ukuti asimenye ukuti ikuya pakunsyusya Lazaro. (Yoh. 11:17, 33-35) Ukulila kwa Yesu kwanangisye muno Yehova alipilikile nifwa ya Lazaro. Kangi syanangisye ulughano lwa Yesu ku mbumba iyi, kisita kukayika syabasubisye fiyo Maria na Marta. Mwakufwana itolo, linga abakamu bitu baketile ulughano ulu tukubanangisya, bikuya pakumanya ukuti bakaya bene loli basyungutiliwe na bamanyani abalughano.

19. Linga tukunsubisya Unkristu umwinitu uyu ali nikitima, ngimba mo munjila yiliku iyi tubaghile ukubombesyela ilemba lya Undumbilili 3:7?

¹⁹ “Akabalilo kakuya myee itolo nakabalilo kakuyobela inongwa.” (Ndumbi. 3:7) Injila iyingi iyi tubaghile ukubasubisya Abakristu abinitu aba bali nikitima ko kupilikisya kanunu linga bikuyoba muno bikwipilikila. Tumwitikisyeghe unkamu witu ukuti ayobe isi sili mundumbula yake, kangi tungayobagha amasyu “amabibi” agha ghabaghile ukunkalalisya. (Jobu 6:2, 3) Isi sibaghile ukongelela ukuti aye nikitima fiyo panongwa yakufimbilisiwa na bakamu bake aba bakaya Baketi ba Yehova. Twiputeghe nawe. Tunsumeghe “Uwakupilika ulwiputo” ukuti ampeko amaka kangi ukuti aye naminong’ono amanunu. (Sal. 65:2) Linga kwakulondiwa tubelengeghe nawe Ibaibolo. Pamo tubelengeghe nawe inkhani isyakufuma m’mabuku ghitu, bo inkhani iyakukasya iyakulingania isya bumi bwa mundu.

20. Ngimba mu nkhani iyakukongapo tukwisa pakuyobesania isyafiki?

²⁰ Tuli nulusako ulunywamu fiyo panongwa yakuti tubumenye ubwanaloli ubwakuyoba isya bafwe kangi nulusubilo ulununu ulwa isi sikwisakubombiwa nkyeni ku bosa aba bali m’mapumba! (Yoh. 5:28, 29) Ukwendela m’masyu na mfyakubomba, isagha twesa mwakwiyisya tufighilileghe ubwanaloli bwa mu Baibolo kangi nukubafumukisya abangi palusako lulilosa ulu tulinalo. Inkhani iyakukongapo tukwisa kumanyila injila iyingi iyi Setano ikughela ukubombesyela ukuti atolesye abandu ukumanya ubwanaloli—ukusubila ifyamizimu. Tukwisa pakuketa inongwa iyi tukulondiwa ukwepukako ku nyiho kangi ifyakuhobosya ifi fikukolelana ni fyamizimu.