1-2. (a) Ngimba Yunike ali yonani, kangi ndamyo siliku isi alyaghene nasyo pakuya mama? (b) Lingania isi sili pakithuzi kya pakikope.

 NALINGA ukuti Ibaibolo litikulingania isya kosiwa kwa Timoti, loli tubaghile ukwinong’onela ulusekelo ulu mama wake Yunike ali nalo pakabalilo ako. (Mbu. 23:25) Tubaghile ukwinong’onela muno ipilikilagha bo ikunketa Timoti imile mmisi. Umwene amwemwetelagha bo mbuya wa Timoti Loi imile pabupipi nawe nukumubatila. Yunike alinkutuyila mmwanya mwalusekelo bo ambwene Timoti ikufyuka ukufuma mmisi. Timoti ali walusekelo fiyo bo ikufyuka mmisi kangi yope mama wake alyandile ukulila panongwa ya lusekelo. Nalinga ukuti kwali kukafu loli Yunike alimmanyisye umwanake ukungana Yehova nu mwanake Yesu Kristu. Ngimba ndamyo siliku isi alondiwagha ukulimbana nasyo pakabalilo aka ammanyisyagha umwanake?

² Timoti akulile mu mbumba iyi abapapi bake bakindene isi basubilagha. Tata wake ali mu Giriki loli mama na mbuya wake bali Bayuda. (Imbo. 16:1) Timoti abaghile ukuti ali wakilumyana pakabalilo aka Yunike na Loi bipelagha ukuya Bakristu. Loli tata wake akalipelile ukuya Nkristu. Ngimba Timoti alondiwagha ukusala ukukonga siliku? Panongwa yakuti pakabalilo aka ali nkusi, alondiwagha ukusala mwene ifyakubomba. Ngimba alondiwagha ukukonga isi Tata wake asubilagha? Ngimba alondiwagha ukukonga inyiho sya Bayuda isi amanyisiwe pakabalilo aka ali mwana? Pamo ngimba alondiwagha ukuya mfundiwa wa Yesu?

3. Ukufwana na Isya Mbupingamu 1:8, 9, ngimba Yehova ikuketa bulebule imbombo iyi abamama bikubomba ukuti babatule abanabo ukuti baye nawe pabumanyani?

³ Abamama Babukristu bope amasiku agha basighanile fiyo  imbumba syabo. Ukukinda kilikyosa, abene bikulonda ukubatula abanabo ukukusya ubumanyani bwabo na Yehova. Kangi Kyala ikundaghisya fiyo ukwiyipa kwabo. (Belenga Isya Mbupingamu 1:8, 9.) Yehova abatulile abamama bingi ukubamanyisya abanabo ukuti banganeghe nu kumbombela umwene.

4. Ngimba ndamyo siliku isi abamama bikwaghana nasyo amasiku agha?

⁴ Mama aliwesa utubalilo tumo ikupasya linga abanake bikuya pakusala ukumbombela Yehova bo muno Timoti abombile. Abapapi bikumanya muno ikisu ikibibi ikya Setano kikubasofanisyila abana. (1 Pet. 5:8) Mwakongelelapo, abamama bingi bikwaghana ni ndamyo isya kulela abana kisita ndume wabo pamo linga undume wabo atikumbombela Yehova. Mwakifwanikisyo, umulumbu Christine * atile: “Undume wangu ayighanile fiyo imbumba yitu loli akalondagha ukuti mbamanyisyeghe abanitu ukuti basaye Baketi ba Yehova. Utubalilo twingi nalilagha, napasyagha linga abanangu bayagha pakumbombela Yehova.”

5. Ngimba tukuya pakumanyila isyafiki mu nkhani iyi?

⁵ Mwe bamama, mubaghile ukubatula abaninu ukuti banganeghe nu kumbombela Yehova bo muno Yunike abombile. Mu nkhani iyi, tukuya pakumanyila muno mubaghile ukukongela ikifwanikisyo kyake nu kubamanyisya abaninu ukwendela mu isi mukuyoba na isi mukubomba. Tukuya pakuketa kangi muno Yehova ikuya pakututulila.

6. Ukufwana na 2 Timoti 3:14, 15, ngimba Timoti alipelile bulebule ukuya Nkristu?

⁶ Pakabalilo aka Timoti ali mwana, mama wake iyipagha ukummanyisya ‘amalemba amikemo,’ agha Abayuda baghakongagha. Bwanaloli ukuti akaghamenye mingi panongwa yakuti akasimenye nasimo isyakufwana na Yesu Kristu. Loli isi Timoti amanyile M’malemba syalintulile ukumanya isi alondiwagha ukubomba ukuti aye Nkristu. Loli ngimba ayagha pakuya Nkristu? Pakuya wakilumyana, umwene ali nubwabuke ubwakusala ukuya Nkristu pamo hayi. Kisita kukayika, Timoti “abusisimikisyilagha” ubwanaloli ubwakuyoba isya Yesu panongwa yakwiyipa kwa mama wake. (Belenga 2 Timoti 3:14, 15.) Yunike ali walusekelo fiyo panongwa yakuti alimmanyisye umwanake isya Yehova nalinga ukuti kwali kukafu. Ingamu iyakuti Yunike yifumile ku masyu agha ghikusanusya ukuti ‘ukutola.’ Kangi umwene alimbanagha ni ndamyo ukuti antule Timoti ukuti anganeghe nu kumbombela Yehova.

7. Ngimba Yunike alintulile bulebule umwanake ukuti akindilileghe ukuya Nkristu nnunu bo osiwe?

⁷ Bo Timoti osiwe, afwanisye ukubomba ikindu ikyakulondiwa fiyo pa bumi bwake loli Yunike akindilile ukupasya. Ngimba umwanake ayagha pakubomba bulebule ifindu pa bumi bwake? Ngimba ayagha pakuya nabamanyani aba bayagha pakunsofania? Ngimba ayagha pakubuka ku sukulu ya ku Atene nukwanda ukusubila ifimanyisyo ifya pamwanya ifya ba panja? Ngimba ayagha pakumalila akabalilo, amaka nukwanda ukwiyipa ukuti asaye nikyuma? Yunike akalinsalile ifyakubomba Timoti loli alintulile ukuti asale kanunu ifyakubomba. Bulebule? Umwene akindilile ukwiyipa ukummanyisya umwanake ukuti anganeghe fiyo Yehova nukundaghisya kilikyosa iki Yehova na Yesu bababombile. Abapapi aba umwinabo wambweghi atikumbombela Yehova bakaya bo bene aba bikwaghana ni ndamyo iyakubatula abanabo ukuti banganeghe Yehova. Nalinga bo bapapi aba bali mbwanaloli, kubaghile ukuya kukafu ukubatula abanabo ukuti bambombeleghe Yehova. Ngimba abapapi babaghile ukumanyilako isyafiki kwa Yunike?

8. Ngimba mama abaghile ukuntula bulebule undume wake ukuti abamanyisyeghe abana isyakufwana na Yehova?

 ⁸ Mumanyileghe Ibaibolo na baninu. Mwe balumbu linga abalume binu bali mbwanaloli, Yehova ikulonda ukuti mubatuleghe ukuti babamanyisyeghe abaninu isyakufwana na Yehova. Injila yimo iyi mubaghile ukubomba isi, ko kuya nimbatiko iyakumanyila kwa pa mbumba akabalilo kosa. Muyobeghe ifindu ifinunu ifyakufwana nu kumanyila kwa pa mbumba, nukwinong’onela isi mubaghile ukubomba ukuti muhobokeghe. Lumo mubaghile ukuntula undume winu ukupanga imbatiko iyakumanyila Ibaibolo pamo imbombo simo. Mwakongelelapo, linga abana bamo bakulile babaghile ukumanyila pa bene ibuku ilyakuti Amuhobokeghe nu Bumi kwa Bwila na Bwila, mubaghile ukuntula undume winu ukuketa muno abaghile ukubatulila abaninu.

9. Ngimba mama uyu undume wake akaya Nketi abaghile ukubwagha kughu ubutuli?

⁹ Abamama bamo bikulondiwa ukumanyila Ibaibolo na banabo panongwa yakuti lumo bikulela bene abana pamo undume wabo akaya Nketi. Linga mo muno siyilile mu mbumba yinu, mutikulondiwa ukupasya fiyo. Yehova ikuya pakubatula. Mubombeleghe ifindu ifi igulu lya Yehova litupele ukuti mumanyileghe na baninu. Mubaghile ukubalalusya abapapi abangi muno bikubombela ifindu ifi tukubombela pakumanyila Ibaibolo pakumanyila kwabo kwa pa mbumba. * (Mbu. 11:14) Yehova ikuya pakubatula kangi muno mubaghile ukuyobesania na baninu. Munsumeghe ukuti abatule ukumanya muno abaninu bikwipilikila na isi bikwinong’ona. (Mbu. 20:5) Mubaghile ukubalalusya ilalusyo ipepe ilyakuti ‘Ngimba ndamyo yiliku inywamu iyi mukwaghana nayo ku sukulu?’ Isi sibaghile ukubatula ukwanda ukuyobesania nabo nu kumanya nyingi.

10. Ngimba mo munjila yiliku iyi mubaghile ukubatula abaninu ukumanyila isya Yehova?

¹⁰ Muyeghe ninjila isyakukindanakindana isyakubamanyisyila abaninu isya Yehova. Mubabuleghe isya Yehova ni findu ifinunu ifi ababombile. (Kukumbu. 6:6, 7; Yes. 63:7) Ukubomba isi kwakulondiwa fiyo linga mukabaghila ukumanyila akabalilo kosa na baninu pakaya. Christine, uyu tunjobile pabwandilo atile: “Akabalilo akakuyobesania ifindu fya mwambepo na banangu kikuya kanandi, yonongwa yake ngulwaghilapo ulusako linga akabalilo kaghiwe. Utubalilo tumo tukubuka ukwakwenda pamo tukukwela akaboti ukuti tukakete ikipeliwa ni findu ifingi ifi fibaghile ukubatula ukuya pabumanyani na Yehova. Linga abanangu bakulile, ngubakasya ukuti bamanyileghe Ibaibolo pabene.” Mwakongelelapo, ngubabula ifindu ifinunu ifyakufwana ni gulu lya Yehova kangi isya bakamu na balumbu. Mungayobagha ifibibi ifya bakulumba bakipanga. Isi mukuyoba isyakufwana na bene sibaghile ukubatula abaninu ukuti bayobesanieghe nabo linga bikulonda ubutuli.

11. Ukufwana na Yakobu 3:18, nongwa yafiki kwakulondiwa ukukasya ulutengano pakaya?

¹¹ Mukasyeghe ulutengano pakaya. Utubalilo tosa munangisyeghe ulughano ku ndume winu na baninu. Muyobeghe mwakisa namwalughindiko ku ndume winu kangi mubamanyisyeghe abaninu ukuti bope syo babombeghe. Linga mukubomba isi, kukuya pakuya kupepe ku baninu ukumanyila isya Yehova. (Belenga Yakobu 3:18.) Inong’onela ikifwanikisyo kya Jozsef, uyu ikubomba ubupayiniya bwa padela ku Romania. Bo ikukula, kwali kukafu fiyo kumyake na ku bakamu bake ukumbombela Yehova panongwa yakuti tata wake abasusyagha fiyo. Jozsef atile: “Mama aghelaghelagha fiyo ukuti twikaleghe  mwalutengano. Tata wangu ali nkali fiyo loli mama ali wakisa. Bo aketile ukuti tutikungindika nukumpilikila tata witu, umwene atubelengelagha ilemba lya Baefesi 6:1-3. Ukufuma apo, atubulagha isya tuyilo utununu utwa tata nukututula ukuti tunndaghisyeghe. Isi syatutulile ukuti twikaleghe mwalutengano mu mbumba yitu.”

12. Ukufwana na 2 Timoti 1:5, ngimba ikifwanikisyo kya Yunike kyalintulile bulebule Timoti?

¹² Belenga 2 Timoti 1:5. Yunike anangisye ikifwanikisyo ikinunu kwa Timoti. Umwene abaghile ukuti ammanyisyagha ukuti linga tuli nulwitiko lwanaloli, lukuboneka ukwendela mfyakubomba fyitu. (Yak. 2:26) Timoti abaghile ukuti akakayikilagha ukuti ifyakubomba fya mama wake fyanangisyagha ukuti anganile fiyo Yehova. Timoti aketagha ukuti ukumbombela Yehova kwampangisyagha mama wake ukuya walusekelo. Ngimba ikifwanikisyo kya Yunike kyalintulile bulebule Timoti? Untumiwa Pauli ayobile ukuti Timoti ali nulwitiko lwamaka bo mama wake. Isi sikabombiwe syene. Timoti aketagha ikifwanikisyo kya mama wake kangi aketile ukuti ikulondiwa ukunkonga. Mwakufwana itolo, amasiku agha abamama bingi babatulile aba mumbumba syabo ukuti bambombelegha Yehova ‘kisita ilisyu nalimo.’ (1 Pet. 3:1, 2) Nanumwe mubaghile ukubomba mwakufwana itolo. Bulebule?

13. Nongwa yafiki mama ikulondiwa ukuketa ubumanyani bwake na Yehova ukuya bwakulondiwa fiyo?

¹³ Muketeghe ukuti ubumanyani bwinu na Yehova bwakulondiwa fiyo. (Kukumbu. 6:5, 6) Mwakufwana itolo na bamama bingi, nanumwe mukwiyipa fiyo. Mukubombela akabalilo, indalama, amaka ni findu ifingi ukuti mubapweleleleghe abaninu mwakumbili. Loli mutikulondiwa ukwikolania fiyo nukuleka ukuya nakabalilo akakuti mukasye ubumanyani bwinu na Yehova. Utubalilo tosa mwiputeghe pamwibene, mumanyileghe Ibaibolo nu kubuka ku ngomano sya kipanga. Linga mukubomba isi, mukuya pakukasya ubumanyani bwinu na Yehova nu kunangisya ikifwanikisyo ikinunu ku mbumba yinu na ku bangi.

14-15. Ngimba mukumanyilako isyafiki kwa Leanne, Maria na João?

¹⁴ Inong’onela ififwanikisyo fimo ifya bakilumyana aba banganile Yehova nukunsubila mwakuketa isi abamama babo bikubomba. Umwana undindwana uwa Christine uyu ingamu yake yo Leanne atile: “Tukamanyilagha Ibaibolo linga tata ali pakaya. Loli utubalilo tosa mama abukagha kungomano. Nalinga ukuti tukamenye nyingi isyakufwana ni Baibolo, loli ifyakubomba fyake fyatutulagha ukuya nulwitiko lwamaka. Bo tukali ukwanda ukubungana twasimenye ukuti Abaketi ba Yehova bikumanyisya ubwanaloli.”

¹⁵ Maria, uyu tata wake utubalilo tumo abafundagha abamumbumba yabo panongwa yakubuka kungomano atile: “Mama wangu yo yumo mwa balumbu aba bikunangisya ubukifu. Pakabalilo aka nali mwana, utubalilo tumo nakanagha ukubomba ifindu fimo panongwa yakuti natilagha isi bamo bayagha pakuyoba. Loli linga nguketa muno mama wangu anangisyilagha ubukifu nukumbika Yehova pamalo aghakwanda, syandulagha ukuti ningabatilagha abandu.” João, uyu tata wake abakanisyagha aba mumbumba yabo ukuyobesania isya Yehova pakaya atile: “Ikindu kimo iki kyangasyagha fiyo kyo kyakuti mama abombagha kilikyosa ukuti anhobosyeghe tata loli akitikisyagha ukuti ikindu kimo kintolesye ukunangisya ulughano lwake kwa Yehova.”

16. Ngimba ikifwanikisyo kya mama kibaghile ukubakasya bulebule abangi?

¹⁶ Mwe bamama mukumbukeghe ukuti ikifwanikisyo kyinu kikubakasya abangi. Bulebule?  Inong’onela muno ikifwanikisyo kya Yunike kyalinkasisye untumiwa Pauli. Umwene alembile ukuti ulwitiko lwa Timoti ulusitabusyobi “lwatalile ukuya . . . mwa Yunike.” (2 Tim. 1:5) Ngimba po pakabalilo kaliku aka Pauli aketile akakwanda ulwitiko lwa Yunike? Kali kabalilo aka bulendo bwake bwakwanda ubwa bumishonale bo aghene na Loi na Yunike ku Listra, kangi abaghile ukuti abatulile ukuti baye Bakristu. (Imbo. 14:4-18) Bo Pauli andembile kalata Timoti bo ifyinja 15 fikindilepo, umwene abaghile ukuti akumbukilagha ubusubiliwa bwa Yunike kangi aketile ukuti ali kifwanikisyo kinunu iki alondiwagha ukukonga. Ikifwanikisyo kyake kyalinkasisye fiyo untumiwa Pauli na Bakristu bingi abankabalilo kakunyuma. Linga mukulela mwibene abana pamo umwininu wambweghi akaya Nketi, muyeghe nulusubilo losa ukuti ikifwanikisyo kyinu ikyakunangisya ubusubiliwa kikubakasya abangi.

17. Ngimba mukulondiwa ukubomba isyafiki linga umwaninu atikubombapo nasimo pa isi mukummanyisya?

¹⁷ Bule linga sikuboneka ukuti umwaninu atikubombapo nasimo pa isi mukummanyisya? Mukumbukeghe ukuti ukummanyisya umwana kukwegha akabalilo. Bo muno pikunangisyila pakithuzi, linga mubyele imbeyu, utubalilo tumo mubaghile ukukayikila linga yibaghile ukukula nukwanda ukupa iseke. Nalinga ukuti mukabaghila ukupangisya imbeyu ukuti yande ukupa iseke loli mukukindilila ukonelela amisi ukuti yikule kanunu. (Mar. 4:26-29) Mwakufwana itolo, utubalilo tumo mama abaghile ukukayikila linga isi ikubomba sikubatula  abanake ukuti banganeghe Yehova. Mukabaghila ukubalongosya abaninu pa isi basalile ukubomba. Loli linga mukukindilila ukubomba syosa isi mubaghile ukufwanisya ukuti mubamanyisyeghe, mukubatula ukuti baye bamanyani ba Kyala.—Mbu. 22:6.

18. Ngimba Yehova abaghile ukubatula bulebule abaninu ukukula mwambepo?

¹⁸ Ukufuma kunyuma, Yehova abatulile abakilumyana bingi fiyo ukuti aye nabo pabumanyani. (Sal. 22:9, 10) Umwene abaghile ukubatula abaninu ukukula mwambepo, linga syo isi bikulonda. (1 Kor. 3:6, 7) Nalinga ukuti abaninu batikumbombela Yehova nindumbula yosa, umwene ikuya pakukindilila ukubanangisya ulughano. (Sal. 11:4) Linga bikunangisya ukuti bikulonda ukunhobosya Yehova, umwene ikuya pakubatula ukuti aye nabo pabumanyani. (Imbo. 13:48; 2 Syambu. 16:9) Umwene abaghile ukubatula ukuyoba ifindu ifinunu pakabalilo akanunu linga abaninu bikupilikisya. (Mbu. 15:23) Pamo abaghile ukumbombesyela unkamu pamo umulumbu uwa nkipanga ukuti ayobesanie nabo. Linga abaninu bakulile, Yehova abaghile ukubakumbusya ifundo simo isi mwabamanyisye kunyuma. (Yoh. 14:26) Linga mukukindilila ukubamanyisya abaninu ukwendela mu isi mukuyoba nukubomba, Yehova ikuya pakubasaya fiyo.

19. Nongwa yafiki mubaghile ukusubila ukuti Yehova ikuhoboka nanumwe?

¹⁹ Ulughano lwa Yehova kumyinu, lutikweghela isi abaninu basalile ukubomba. Umwene abaghanile panongwa yakuti munganile umwene. Linga mukulela mwibene abana, Yehova afingile ukuti ikuya pakuya yo Tata ku baninu kangi ikuya pakuya Ntuli winu. (Sal. 68:5) Mukabaghila ukubafimbilisya abaninu ukusala ukumbombela Yehova pamo hayi. Loli linga mukukindilila ukusubila ubutuli ubwakufuma kwa Yehova nu kughelaghela ukubomba isi mubaghile ukufwanisya, umwene ikuya pakuhoboka nanumwe.