1. Lingania isi syabombiwe bo Yesu abombile ikika ikyakwanda.

 INONG’ONELA muno syayilile pa 29 C.E. bo Yesu ikwanda itolo ubufumusi. Umwene na mama wake Maria, na bafundiwa bamo babakolile kubukwati ku Kana, akaya aka kali kululu kwa Nazareti kuno Yesu afumagha. Maria ali mmanyani wa mbumba iyi yayagha pakweghana kangi atulagha pakwambilila abahesya. Loli pakabalilo aka, ikindu kimo kyabombiwe iki kyayagha pakuya kyakukosya fiyo isoni ku mbumba iyi. Ubwalwa bwamalike. b Lumo abandu aba babakolile balisile bingi ukukinda muno abene binong’onelagha. Mwanakalinga Maria abukile ku mwanake nukumbula ukuti: “Ubwalwa bwa mafilu bumalike.” (Yoh. 2:1-3) Ngimba Yesu abombile isyafiki? Umwene abombile ikindu ikyakuswighisya fiyo, achenjile amisi ukuya “bwalwa bwa mafilu ubununu.”—Yoh. 2:9, 10.

2-3. (a) Ngimba Yesu abombelagha bulebule amaka ghake mwakuswighisya? (b) Ngimba tubaghile ukusayiwa bulebule linga tukwinong’onela ifika fya Yesu?

² Yesu abombile ifika fingi fiyo pakabalilo kabufumusi bwake. c Umwene abombelagha amaka ghake mwakuswighisya ukuti abatule abandu bingi. Mwakifwanikisyo, ifika fibili ifi abombile kwali ko kubalyesya abandu 5,000 kangi akabalilo akangi abalyesisye abandu 4,000, bosa pampene babaghile  ukuti bali 27,000 linga tubaghile ukubongania abakikulu na bana aba balipo. (Mat. 14:15-21; 15:32-38) Pakabalilo aka, Yesu ababumbulwisye kangi abandu bingi aba bali babine. (Mat. 14:14; 15:30, 31) Inong’onela muno ikilundilo kya bandu kyaswighile bo Yesu ababumbulwisye nukubalyesya mwakuswighisya.

³ Amasiku agha, tubaghile ukumanyilako nyingi ukufuma ku fika fya Yesu. Munkhani iyi, tukuya pakuyobesania ifundo isyakukasya fiyo isi tukumanyilako ukufuma ku fika ifi. Ukufuma apo, tukuya pakuketa muno tubaghile ukukongela ukwiyisya nikisa iki Yesu anangisyagha linga ikubomba ifika.

4. Ngimba ifika fya Yesu fikututula ukukasya ulwitiko mwanani?

⁴ Ifika fya Yesu fikututula ukuya nulwitiko lwamaka komma myake mwene loli na mwa Tata wake. Sili bo ulu, panongwa yakuti, Yehova yo mwenemakaghosa uyu ikupangisya ifika. Ilemba lya Imbombo sya Batumiwa 10:38 likutubula ukuti: “Kyala ampakagha [Yesu] na mbepo mwikemo namaka, uyu asyungutilagha nkubomba inunu, nukubabumbulusya bosa aba abalambike Umohesi, namanga Kyala ali nawe.” Tukumbukeghe kangi ukuti, fyosa ifi Yesu ayobagha nukubomba ukongelelapo ifika ifi abombagha, ankongagha Tata wake. (Yoh. 14:9) Inong’onela ifundo sitatu isi tubaghile ukumanyilako ukufuma ku fika fya Yesu.

5. Ngimba findu fiki fyampangisyagha Yesu ukubomba ifika? (Matai 20:30-34)

⁵ Iyakwanda, Yesu na Tata wake batughanile fiyo. Bo ali pakisu, Yesu anangisyagha ulughano lwake ku bandu mwakubombela amaka ghake mwakuswighisya ukuti abatule aba batamiwagha. Pakabalilo kamo, abandu babili aba bakaketagha balinsumile ukuti abatule. (Belenga Matai 20:30-34.) Mubaghile ukuketa ukuti “ikisa kilinkumwagha” Yesu ukufuma apo ababumbulwisye. Bo muno bayobile apa, amasyu gha mu Kigiriki aghakuti “ikisa kilinkumwagha” ghikuyoba isya kuya nikisa ikyakufuma pasi pandumbula. Ikisa bo iki, kyalimpangisye Yesu ukuti anangisye ulughano ku bandu, nukumpangisya ukuti abalyesye abandu aba bali ninjala nukubabumbulusya aba bali nimbungo ya bukoma. (Mat. 15:32; Mar. 1:41) Tuli nulusubilo losa ukuti Yehova, Kyala “umwene kibabilisi,” numwanake batughanile fiyo kangi sikubapalamasya linga tukutamiwa. (Luka 1:78; 1 Pet. 5:7) Abene bikughulila akabalilo aka bisakusosyapo indamyo syosa isi sikubapalamasya abandu.

6. Ngimba maka ghaliku agha Yehova ampele Yesu?

⁶ Iyabubili, Kyala ampele Yesu amaka aghakumasya indamyo syosa sya bandu. Ukwendela mfika, Yesu anangisyagha amaka ghake ukuti abaghile ukumasya indamyo syosa isi tukabaghila ukumalana nasyo patwibene. Mwakifwanikisyo, umwene ali namaka aghakutwabula kubutulanongwa ubu twalyambwile kangi nindamyo isi tukwaghana nasyo panongwa yabutulanongwa bo, ububine ninifwa. (Mat. 9:1-6; Rom. 5:12, 18, 19) Ifika fyake fyanangisyagha ukuti abaghile ukubumbulusya imbungo “syosa” nukusyusya abandu aba bafwile. (Mat. 4:23; Yoh. 11:43, 44) Kangi ali namaka aghakubatamisya umbelo wamaka nukubabumbulusya abandu kumbepo inyali. (Mar. 4:37-39; Luka 8:2) Syakukasya fiyo ukumanya ukuti Yehova ampele umwanake amaka bo agha.

7-8. (a) Ngimba tubaghile ukuya nulusubilo luliku panongwa ya fika fya Yesu? (b) Ngimba kika kiliku iki mukughulila nkisu ikipya?

⁷ Iyabutatu, tubaghile ukuya nulusubilo losa ukuti ifindu ifinunu ifi afingile nkyeni mu Bunyafyale bwa Kyala fisakufwanisiwa. Ifika ifi Yesu abombagha bo ali pakisu, fikutumanyisya isi isakubomba pakisu kyosa panongwa  yakuti umwene Mwalafyale wa Bunyafyale bwa Kyala kumwanya. Inong’onela muno sisakuyila linga Kristu andile ukulaghila pakisu kyosa. Twisakuya numbili unnunu panongwa yakuti isakusosyapo imbungo syosa nubulemale ubu abandu bikutamiwa nabo. (Yes. 33:24; 35:5, 6; Ubuset. 21:3, 4) Tutisakutamiwagha ninjala pamo ingozi syakipeliwa. (Yes. 25:6; Mar. 4:41) Twisakuya balusekelo fiyo ukubambilila abakamu bitu aba “bisakusyuka ukufuma mmapumba.” (Yoh. 5:28, 29) Ngimba kika kiliku iki mukughulila nkisu ikipya?

⁸ Linga ikubomba ifika, Yesu anangisyagha akayilo kakwiyisya nikisa, utuyilo utu nanuswe tukulondiwa ukukonga. Lino isagha tuyobesanie ififwanikisyo fibili, tukuya pakwanda ninkhani ya bukwati ubu bwabombiwe ku Kana.

9. Ngimba Yesu abombile isyafiki ku bukwati? (Yohani 2:6-10)

⁹ Belenga Yohani 2:6-10. Bo ubwalwa bwa mafilu bumalike ku bukwati, ngimba Yesu alondiwagha ukubombapo simo? Hayi. Bukayapo ubusololi ubu bwayobile ngani ukuti Mesiya isakubomba ikika ukuti asosye ubwalwa. Loli inong’onela itolo muno mubaghile ukwipilikila linga ifyakunwa fimalike pabukwati bwinu. Yesu anangisye ikisa ku mbumba iyi, fiyofiyo kunkikulu nunnyambala aba bayagha pakweghana kangi akalondagha ukuti bakosiwe isoni. Yonongwa yake bo muno tuyobile kubwandilo, umwene abombile ikika. Aghapelile amisi amalita aghakufwana 390 (103 gal) ukuya bwalwa  bwa mafilu ubununu fiyo. Lumo umwene abombile isi ukuti linga ubwalwa bumo busyele basabombele nkyeni pamo ukuti bulisye ukuti imbumba iyi yisyaghe indalama. Imbumba imbya iyi yibaghile ukuti yandaghisye fiyo.

10. Ngimba fundo siliku isyakukasya isi sili mu chaputala 2 kya buku lya Yohani? (Keta kangi ikithuzi.)

¹⁰ Inong’onela ifundo isyakukasya isi sili mu chaputala 2 kya buku lya Yohani. Ngimba muketile ukuti Yesu akaliswisye mwene amisi mu ndeko sya mabwe? Mmalo mwakwiyinong’onela mwene, umwene alinkubabula ababombi ukuti bisusye amisi mu ndeko. (Amavesi 6, 7) Kangi bo apelile amisi ukuya bwalwa, Yesu akalyeghile mwene ubwalwa nukubuka nabo ku nnjabafyakulya. Mmalo mwake, alinkubabula ababombi ukuti bo bantwalile (Vesi 8) Yesu akapimbile kapu wabwalwa ukuti inangisye ku bahesya nukwanda ukwitufya ukuti, ‘Amughele ubwalwa ubu mbangile.’

11. Ngimba tubaghile ukumanyilako isyafiki ukufuma ku kika kya Yesu?

¹¹ Ngimba tubaghile ukumanyilako isyafiki ku kika kya Yesu ikyakuchenja amisi ukuya bwalwa? Tukumanyilako isyakufwana nukwiyisya. Yesu akitufyagha panongwa ya kika iki abombile pamo ukwitufya panongwa yafindu ifi afwanisyagha ukubomba. Mmalo mwake, iyisyagha kangi mwakwandisania abikagha amapalo ghosa kwa Tata wake. (Yoh. 5:19, 30; 8:28) Linga tukunkonga Yesu mwakukindilila ukwiyisya, tutikuya pakwitufya panongwa ya ifi tukufwanisya ukubomba. Kisita kwinong’onela isi tubaghile ukubomba pakumbombela Yehova, tungitufyagha patwibene loli panongwa ya Kyala witu uyu tukumbombela. (Yere. 9:23, 24) Tukulondiwa ukumpa umwene amapalo agha ghambaghile. Kangi tukulondiwa ukumanya ukuti, tukabaghila ukufwanisya ukubomba ikindu kimo ikinunu kisita butuli bwa Yehova.—1 Kor. 1:26-31.

12. Ngimba njiila yiliku iyingi iyi tubaghile ukukonga ukwiyisya kwa Yesu? Yoba ikifwanikisyo.

¹² Inong’onela injila iyingi iya muno tubaghile ukukongela ukwiyisya kwa Yesu. Inong’onela ikyakubombiwa iki: Unkulumba ikuya nakabalilo akakuntula uwakilumyana uyu ntuli wakipanga ukwitendekesya inkhani yake yakwanda iya mu Baibolo. Panongwa yakuti antulile, uwakilumyana uyu ayobile kanunu inkhani iyi kangi yibakasisye fiyo abakamu na balumbu. Panyuma pangomano, umundu yumo ikubuka ku nkamu uyu nukuyoba ukuti: ‘Uwakilumyana uyu ayobile kanunu inkhani yake, mukaya momumo?’ Ngimba unkulumba uyu ikulondiwa ukuyoba ukuti: ‘Ena, loli nali nakabalilo akanywamu akakuntula? Pamo ikulondiwa ukuyoba mwakwiyisya ukuti: ‘Ena, ayobile kanunu. Nhobwike fiyo namuno ayobile’? Linga tuli bakwiyisya, tutikuya pakughulila ukuti abangi batupale panongwa ya findu ifinunu ifi tubabombile abangi. Tukuya bakwikutisiwa panongwa yakumanya ukuti Yehova ikuketa nukundaghisya isi tukubomba. (Fwanikisya na Matai 6:2-4; Hib. 13:16) Ukuyoba ubwanaloli, tukunhobosya Yehova linga tukunkonga Yesu mwakunangisya ukwiyisya.—1 Pet. 5:6.

13. Ngimba Yesu aketile isyafiki pabupipi nikipata kya kaya ka Naini, kangi abombile isyafiki? (Luka 7:11-15)

¹³ Belenga Luka 7:11-15. Inong’onela ikyakubombiwa iki kyabombiwe pakabalilo kabufumusi bwa Yesu. Umwene abukile ku Naini, mutawuni ya Galilai kubupipi na Shunemu, kuno unsololi Elisha alinsyusisye umwana unnyambala uwankikulu umfwilwe ifyinja 900 ifi fikindilepo. (2 Banyaf. 4:32-37) Bo Yesu aseghelile pabupipi nikipata, alinkwaghanila na bandu aba bapimbile umfimba bikusoka mutawuni iyi. Isi syali syakitima fiyo panongwa yakuti umfwilwe uyu ali numwana yumoywene  itolo. Loli mama uyu akali mwene; ikilundilo kya bandu abakufuma mutawuni iyi bali nawe. Yesu abimike abandu aba nukubomba ikindu ikyakuswighisya fiyo kwa mama uyu—umwene alinsyusisye umwana wa nkikulu uyu. Uyu ali mundu wakwanda pa bandu batatu aba Yesu abasyusisye aba inkhani syabo sikuyobiwa mu mabuku gha Masyu amanunu.

14. Ngimba fundo siliku isyakukasya isi sili mu chaputala 7 kya buku lya Luka? (Keta kangi ikithuzi.)

¹⁴ Inong’onela ifundo isyakukasya isi sili mu chaputala 7 kya buku lya Luka. Ngimba muketile ukuti bo Yesu “ambwene” mama uyu ikulila popapo “ikisa kilinkumwagha”? (Vesi 13) Lumo alimbwene unkikulu uyu ikulila bo ikwenda kubupipi numwanake uyu afwile yonongwa yake ikisa kilinkumwagha. Yesu akalipilike itolo ikisa kwa mama uyu; loli alinnangisye ikisa. Umwene ayobesenie nawe, kisita kukayika abaghile ukuti ambulagha amasyu aghakukasya, aghakuti: “Komma ukulila.” Ukufuma apo abombilepo simo ukuti antule. Alinsyusisye umwanake popapo “alinkumpa unna.”—Amavesi 14, 15.

15. Ngimba tubaghile ukumanyilako isyafiki ukufuma ku kika kya Yesu?

¹⁵ Ngimba tubaghile ukumanyilako isyafiki ukufuma ku kika kya Yesu iki abombile pakunsyusya umwana unnyambala uwa nkikulu umfwilwe? Tukumanyilako ukuti tukulondiwa ukunangisya ikisa ku bandu aba bikulila. Bwanaloli ukuti tukabaghila ukunsyusya umundu uyu afwile bo muno Yesu abombelagha. Loli mwakufwana itolo numwene, tubaghile ukubanangisya ikisa aba bikulila. Tukulondiwa ukubombapo simo ukuti tunangisyeghe ikisa mwakuyoba nukubomba syosa isi tubaghile ukufwanisya ukuti tubatule nukubakasya. d (Mbu. 17:17; 2 Kor. 1:3, 4; 1 Pet. 3:8) Linga tuyobile amasyu manandi itolo ghabaghile ukubakasya fiyo.

16. Bo muno pikunangisyila pakithuzi, ngimba tukumanyilako isyafiki ku isi syalimbonekile mama uyu umwanake afwile?

¹⁶ Inong’onela ikyakubombiwa iki. Kwa fyinja  ifi fikindilepo, bo bikwimba inyimbo kungomano syakipanga, umulumbu yumo asyaghenie ukuti mama yumo uyu alikele nawe pabupipi alilagha. Inyimbo iyi yayobagha isya lusubilo ulwakusyuka kangi mama uyu umwanake undindwana afwile mwalululu. Bo asyaghenie, mwanakalinga umulumbu uyu aseghelile pabupipi nukumubatila kangi bakindilile ukwimba pampene. Ukufuma apo mama uyu atile: “Naketile ulughano ulu abakamu na balumbu balinnangisye.” Umwene andaghisye fiyo panongwa yakuti abukile kungomano. Kangi atile, “Ku Nyumba ya Bunyafyale ko kuno tukwambilila ubutuli.” Tuli nulusubilo losa ukuti Yehova ikumanya kangi ikundaghisya ifindu finandi ifi tukubomba ukuti tubanangisye ikisa aba bali nikitima aba “indumbula syabo sisulumenie.”—Sal. 34:18.

17. Ngimba tumanyile isyafiki munkhani iyi?

¹⁷ Tubaghile ukukasiwa fiyo linga tukumanyila inkhani sya mu Baibolo isi sikuyoba isya fika fya Yesu. Inkhani isi sikutumanyisya ukuti Yehova na Yesu batughanile fiyo, kangi ukuti Yesu ali namaka aghakumasya indamyo syosa isi abandu bikwaghana nasyo. Tuli nulusubilo losa ukuti mwalululu ikuya pakufwanisya isi afingile nkyeni linga Ubunyafyale bwa Kyala bwandile ukulaghila pakisu kyosa. Linga tukwinong’onela isya nkhani isi, tubaghile ukukonga utuyilo twa Yesu. “Mubaghile ukupanga imbatiko iyakumanyila kwa pamwibene pamo pambumba ukuti muyobesanieghe ifika ifingi ifi Yesu abombile.” Muketeghe ifundo isi musyaghile nukubabulako abangi. Mukuya pakuyobesania ifundo nyingi isyakukasya linga mukubomba isi.—Rom. 1:11, 12.

18. Ngimba twisapakuyobesania isyafiki munkhani iyakukongapo?

¹⁸ Bo ali pipi ukumalisya ubufumusi bwake, Yesu alinsyusisye umundu wabutatu kangi uwabumalilo uyu inkhani yake yikwaghiwa mu Baibolo. Loli ukusyuka uku kwali kwakukindana panongwa yakuti alinsyusisye ummanyani wake kangi abombile isi pakabalilo kandamyo. Ngimba tukumanyilako isyafiki ku nkhani isi sikwaghiwa mu mabuku gha masyu amanunu agha ghikuyoba isya fika? Kangi ngimba tubaghile ukukasya bulebule ulwitiko lwitu mulusubilo ulwa kusyuka? Inkhani iyakukongapo yisapakwamula amalalusyo agha.