1. Ngimba tukukasiwa nifindu fiki?

 PAKUYA babombi ba Yehova tusimenye ukuti atughanile fiyo kangi umwene ikulonda ukuti tuhobokeghe pabumi bwitu. (Rom. 8:35-39) Tukukasiwa kangi linga akabalilo kosa tukukonga ubulongosi bwa mu Baibolo. (Yes. 48:17, 18) Loli ngimba tukulondiwa ukubomba bulebule linga twaghene nindamyo?

2. Ngimba ndamyo siliku isi tubaghile ukwaghana nasyo, kangi tubaghile ukwilalusya isyafiki?

² Ababombi ba Yehova bosa bikwaghana nindamyo. Mwakifwanikisyo, umundu yumo wa mumbumba yitu abaghile ukutukalalisya. Lumo tubaghile ukubina ububine ubunywamu ubu bubaghile ukutupangisya ukutoliwa ukubomba nyingi pakumbombela Yehova. Lumo tubaghile ukupalamasiwa ningozi sya kipeliwa. Kangi lumo tubaghile ukufwimiwa panongwa ya isi tukusubila. Linga twaghene nindamyo bo isi, tubaghile ukwilalusya ukuti: ‘Nongwa yafiki isi sikubombiwa kumyangu? Ngimba nonangile isyafiki? Ngimba isi sikunangisya ukuti Yehova atikunsaya?’ Ngimba mwipilikemo munjila bo iyi? Linga mwipilikemo, mungawagha amaka. Ababombi ba Yehova bingi abasubiliwa bope baghenemo nindamyo bo isi.—Sal. 22:1, 2; Haba. 1:2, 3.

3. Ngimba tukumanyilapo isyafiki pa Salimo 34:19?

³ Belenga Salimo 34:19. Keta ifundo isyakulondiwa fiyo sibili isya mu buku lya salimo: (1) Abagholofu bikukubilwa. (2) Yehova ikutupoka kundamyo. Ngimba Yehova ikutupoka bulebule? Injila yimo ko kututula ukuti tufiketeghe kanunu  ifindu nkisu iki. Panongwa yakuti Yehova afingile ukuti tukuya pakuya nulusekelo linga tukumbombela, isi sitikusanusya ukuti tutikuya pakwaghana ni ndamyo. (Yes. 66:14) Umwene ikutukasya ukuti twinong’oneleghe fiyo isya nkyeni muno twisakuhobokagha nubumi ubununu kwa bwila na bwila. (2 Kor. 4:16-18) Amasiku agha, ikututula ukuti tukindilileghe ukumbombela akabalilo kosa.—Ingu. 3:22-24.

4. Ngimba tukuya pakuyobesania isyafiki munkhani iyi?

⁴ Isagha tuyobesanie isi tubaghile ukumanyilako ku fifwanikisyo fya babombi ba Yehova abasubiliwa, abankabalilo kakunyuma naba masiku agha. Bo muno tukuya pakuketela, tubaghile ukwaghana nindamyo. Loli linga tukunsubila Yehova, umwene ikuya pakututula akabalilo kosa. (Sal. 55:22) Bo tukuyobesania isya fifwanikisyo ifi, amwilalusye ukuti: ‘Ngimba nayagha pakubomba bulebule pandamyo bo iyi? Ngimba ififwanikisyo ifi fikukasya bulebule ulusubilo lwangu mwa Yehova? Ngimba mmanyilepo isyafiki isi mbaghile ukukonga pabumi bwangu?’

5. Ngimba ndamyo siliku isi Yakobu alyaghene nasyo panongwa ya Labani? (Keta ikithuzi kyapakikope.)

⁵ Ababombi ba Yehova nkabalilo kakunyuma baghanagha nindamyo isi bakaghulilagha. Inong’onela isya Yakobu. Umwene tata wake alimbulile ukuti eghe unkikulu umwana wa Labani, uyu amwiputagha Kyala yumoywene, kangi tata wake alinsimikisyile ukuti Yehova ayagha pakunsaya fiyo. (Bwa. 28:1-4) Yakobu abombile kanunu isi balimbulile. Umwene akilekile ikisu kya Kanani nukubuka kukaya ka Labani uyu ali nabana abakikulu babili,—Leya na Rakeli. Yakobu alinganile fiyo umwana wa Labani unnandi Rakeli, kangi umwene alitikisye ukumbombela imbombo Labani kwa fyinja 7 bo akali ukumwegha umwanake. (Bwa. 29:18) Loli isi Yakobu aghulilagha sikali syo isi syabombiwe. Labani alinsyobile kangi alondagha ukuti Yakobu amweghe umwanake unkulumba, Leya. Labani alitikisye ukuti Yakobu amweghe Leya bo sabata yumo akindilepo, loli pene apa linga ambombile imbombo kwa ifyinja 7 ifingi. (Bwa. 29:25-27) Labani akabombagha kanunu pankhani ya malonda. Kangi umwene akalimbombile kanunu ifindu Yakobu kwa fyinja 20—Bwa. 31:41, 42.

6. Ngimba ndamyo siliku isingi isi Yakobu ifimbilisyagha?

⁶ Yakobu ifimbilisyagha kundamyo simo. Umwene ali nimbumba inywamu kangi abanake abanyambala bakikalagha nawe mwalutengano. Abene balimulisye kubutumwa unnung’una wabo Yosefu. Abana babili abanyambala ba Yakobu, Simeoni na Levi, bakabombile kanunu ifindu kangi bakayighindike ingamu ya Yehova. Mwakongelelapo, unkasi wa Yakobu, Rakeli afwile bo ikupapa umwana wabubili. Kangi panongwa ya njala inywamu iyi yawile, syalimpangisye Yakobu ukuti asamile ku Egiputi bo akangele.—Bwa. 34:30; 35:16-19; 37:28; 45:9-11, 28.

7. Ngimba Yehova alinnangisye bulebule Yakobu ukuti ali kulubafu lwake?

⁷ Kisita kwinong’onela indamyo syosa isi aghanagha nasyo, Yakobu akindilile ukunsubila Yehova na isi afingile. Kangi Yehova alinnangisye Yakobu ukuti ali kulubafu lwake. Mwakifwanikisyo, nalinga ukuti Labani akalimbombile kanunu ifindu, loli Yehova alinsayile fiyo Yakobu. Yakobu alinndaghisye Yehova bo ambwene kangi umwanake Yosefu, uyu inong’onagha ukuti afwile. Ubumanyani bwa Yakobu na Yehova bwalintulile ukuti ifimbilisye kundamyo. (Bwa. 30:43; 32:9, 10; 46:28-30) Linga tuli pabumanyani ubununu na Yehova, nanuswe tubaghile ukwifimbilisya kundamyo.

8. Ngimba Umwalafyale Davidi alondagha ukubomba isyafiki?

 ⁸ Umwalafyale Davidi akayagha pakubomba kilikyosa iki asubilagha pakumbombela Yehova. Mwakifwanikisyo, Davidi alondagha ukunjengela Kyala itempile. Umwene alimbulile unsololi Natani isi alondagha ukubomba. Natani atile: “Isi winong’wine mundumbula yako syo usibombeghe itolo, buno Kyala ali nanuwe.” (1 Syambu. 17:1, 2) Amasyu agha ghabaghile ukuti ghalinkasisye fiyo Davidi. Lumo umwene mwanakalinga alyandile ukwitendekesya imbombo yakuyenga.

9. Ngimba Davidi abombile bulebule bo apilike isi unsololi ayobile?

⁹ Mwanakalinga, Unsololi wa Yehova alisile kangi kwa Davidi, umwene atile, “Loli ikilo kilakila,” Yehova alinkumbula Natani alinkuti Davidi atisakunjengela inyumba yakwitughalamo, loli yumo mwabanake abanyambala yo isakunjengelagha. (1 Syambu. 17:3, 4, 11, 12) Ngimba Davidi abombile isyafiki bo apilike isi? Umwene achenjile isi inong’onagha ukubomba. Davidi alyandile ukubungania indalama nifibombelo ifi umwanake Solomoni alondiwagha ukuti asabombele pakuyenga.—1 Syambu. 29:1-5.

10. Ngimba Yehova alinsayile bulebule Davidi?

¹⁰ Mwanakalinga bo Davidi bambulile ukuti atikuya pakuyenga itempile, Yehova afingile kwa Davidi. Umwene atile yumo uwa nduyungu lwake isakulaghilagha kwa bwila na bwila. (2 Samu. 7:16) Nkisu ikipya pakabalilo ka fyinja 1,000 ifya bulaghili bwa Yesu, Davidi isakuya walusekelo fiyo linga asyaghenie ukuti Umwalafyale Yesu yo yumo wanduyungu lwake. Inkhani iyi yikututula ukumanya ukuti nalinga tukabaghila ukubomba syosa isi tubaghile ukufwanisya pakumbombela Yehova, loli umwene abaghile ukutupa ifindu ifinunu ifi tukaghulilagha.

11. Ngimba Abakristu bakunyuma basayiwe bulebule nalinga ukuti Ubunyafyale bwa Kyala bukafikile pakabalilo aka baghulilagha? (Imbo. 6:7)

¹¹ Abakristu Bakunyuma balyaghene nindamyo isi bakaghulilagha. Mwakifwanikisyo, abene baghulilagha Ubunyafyale bwa Kyala ukuti bwise, loli bakamanyagha akabalilo aka bwayagha pakwisila. (Imbo. 1:6, 7) Ngimba babombile isyafiki? Abene biyipagha pambombo yakufumusya. Bo bikukindilila ukufumusya mmalo ghakukindanakindana, baketile muno Yehova abatulilagha.—Belenga Imbombo sya Batumiwa 6:7.

12. Ngimba Abakristu bakunyuma babombile isyafiki bo injala yiwile?

¹² Akabalilo kamo, injala inywamu yawile “pakisu kyosa.” (Imbo. 11:28) Injala iyi yabapalamasisye fiyo Abakristu bakunyuma. Inong’onela muno batamiliwe panongwa ya njala inywamu iyi. Kisita kukayika abapapi bapasyagha muno bayagha pakufyaghila ifyakulya fya mbumba syabo. Bule pakuyoba isya bakilumyana aba bali nubwighane ubwakwiyipa pambombo yakufumusya? Ngimba abene binong’onagha ukuti baghulile ukuti injala yimalike tasi? Kisita kwinong’onela indamyo isi balyaghene nasyo, abene bakachenjile. Bakindilile ukufumusya kangi bahobokagha ukubayabila abakamu na balumbu ba ku Yudai ifindu ifi bali nafyo.—Imbo. 11:29, 30.

13. Ngimba lusayo luliku ulu balwaghile Abakristu bakunyuma pakabalilo ka njala?

¹³ Ngimba lusayo luliku ulu balwaghile Abakristu bakunyuma pakabalilo ka njala? Bosa aba balyambilile ubutuli baketile ukuti Yehova abatulagha. (Mat. 6:31-33) Abene bali pabumanyani na Bakristu abinabo aba babatulagha. Kangi bosa aba batulangapo bahobokagha fiyo panongwa yakubika ifyabupe fyabo. (Imbo. 20:35) Yehova abasayile bosa aba bakindilile ukuya basubiliwa nalinga ukuti baghanagha nindamyo.

14. Ngimba findu fiki fyabombiwe kwa Barnaba na Pauli, kangi ifyakukongapo fyake fyali fyo filiku? (Imbo. 14:21, 22)

 ¹⁴ Utubalilo twingi Abakristu bakunyuma bafwimiwagha kisita kughulila. Inong’onela isi syabombiwe kwa Barnaba na Pauli bo bikufumusya nkaya ka Listra. Pabwandilo, abandu babambilile kanunu kangi babapilikisyagha. Bo akabalilo kakindilepo panandi, abakususya “balinkufisonga ifilundilo,” kangi bamo mwabandu aba balinkuntunya Pauli namabwe balinkuti afwile. (Imbo. 14:19) Loli Barnaba na Pauli bakindilile ukufumusya kumalo aghangi. Ngimba ifyakukongapo fyake fyali fyo filiku? Abene “babapelile abandu banandi itolo ukuya bafundiwa,” kangi amasyu nikifwanikisyo kyabo fyabakasisye fiyo Abakristu abinabo. (Belenga Imbombo sya Batumiwa. 14:21, 22.) Abandu bingi basayiwe fiyo panongwa yakuti Pauli na Barnaba bakalekile ukufumusya, nalinga ukuti babafwimagha. Linga tukukindilila ukumbombela Yehova, ikuya pakutusaya fiyo.

15. Ngimba tukumanyilako isyafiki ku Nkamu A. H. Macmillan?

¹⁵ Bo ikyinja kya 1914 kikali ukufika, ababombi ba Yehova baghulilagha ukuti ifindu fimo fikuya pakubombiwa. Mwakifwanikisyo, inong’onela isya Nkamu A. H. Macmillan. Mwakufwana itolo nabandu bingi pakabalilo kala Unkamu Macmillan inong’onagha ukuti ayagha pakwambilila ikyabupe ikyakubuka kumwanya. Munkhani ya mu Baibolo iyi ayobile mu Seputembala 1914, umwene atile: “Lumo iyi nkhani yangu yabumalilo ukuyoba.” Bwanaloli ukuti yikali nkhani yabumalilo iyi ayobile. Unkamu Macmillan pabumalilo atile: “Twe bamo twinong’onagha ukuti twayagha pakubuka kumwanya pakabalilo kalakala.” Kangi alyongelile ukuti: “Isi twalondiwagha ukubomba kwali ko kukindilila ukwiyipa pakumbombela Yehova.” Unkamu Macmillan akindilile ukwiyipa pakumbombela Kyala. Umwene iyipagha fiyo mubufumusi. Ali nulusako ulwakubakasya abakamu bingi aba bali mujele panongwa yakukana ukwingila ubusilikali. Kangi aghiwagha pangomano sya kipanga nalinga ukuti akangele. Ngimba Unkamu Macmillan asayiwe bulebule panongwa yakwiyipa pakumbombela Yehova bo ikughulila ikyabupe kyake? Bo akali ukufwa mu 1966, umwene atile: “Lino ulwitiko lwangu lwamaka fiyo ukukinda kunyuma.” Iki kifwanikisyo kinunu fiyo iki tukulondiwa ukukonga fiyofiyo linga twifimbilisye kundamyo kwakabalilo akatali.—Hib. 13:7.

16. Ngimba ndamyo siliku isi Herbert Jennings nunkasi wake balyaghene nasyo? (Yak. 4:14)

¹⁶ Ababombi bingi ba Yehova bikwaghana nindamyo ya bubine iyi bakaghulilagha. Mwakifwanikisyo, munkhani yakulingania isya bumi bwake, Unkamu Herbert Jennings b alingenie muno umwene nunkasi wake bahobokelagha pakubomba ubumishonale ku Ghana. Bo akabalilo kakindilepo umwene alyaghene nindamyo ya bubine. Unkamu Jennings akasiwe namasyu agha ghali pa Yakobu 4:14, kangi alingenie ukuti isi alyaghene nasyo “sikaya syo isi aghulilagha” (Belenga.) Umwene atile: “Twalondiwagha ukwitikisya ukuti tusokeko ku Ghana nukulekana nabamanyani bitu nukughomokela ku Canada ukuti tukambilile ubutuli bwa kukipatala.” Yehova alintulile Unkamu Jennings kangi unkasi wake akindilile ukumbombela Kyala mbusubiliwa nalinga ukuti baghanagha nindamyo.

17. Ngimba ikifwanikisyo kya Nkamu Jennings kyabakasisye bulebule Abakristu abinake?

 ¹⁷ Amasyu gha Nkamu Jennings ghabakasisye fiyo abangi. Umulumbu yumo atile: “Nakasiwe fiyo bo mbelengile inkhani iyi. . . . Ukumanya muno Unkamu Jenning alekile ububombeli panongwa yabubine kwalindulile ukuti ngeteghe kanunu ifindu pabumi bwangu. Mwakufwana itolo, unkamu yumo atile: “Bo numbombile Yehova kwa fyinja 10 pakuya nkulumba nalondiwagha ukuleka panongwa ya bubine bwa mubongo. Panongwa yakuti natamiwagha naminong’ono naketagha ukuti natoliwagha ukubelenga inkhani isyakulingania isya bumi bwa bandu. Ukwifimbilisya kwa Nkamu Jennings kwalingasisye fiyo.” Isi sikutukumbusya ukuti linga tukwifimbilisya kundamyo isi tukaghulilagha, tubaghile ukubakasya abangi. Nalinga ukuti ifindu fibaghile ukubombiwa munjila iyi tukaghulilagha loli tubaghile ukukindilila ukuya basubiliwa nukwifimbilisya.—1 Pet. 5:9.

18. Ngimba tukumanyilako isyafiki kukifwanikisyo kya nkikulu umfwilwe uwa ku Nigeria, bo muno pikunangisyila pakithuzi?

¹⁸ Ingozi syakipeliwa nimbungo ya COVID-19 yabapalamasisye fiyo ababombi ba Yehova. Mwakifwanikisyo, unkikulu yumo umfwilwe ku Nigeria ali nindalama nifyakulya finandi itolo. Isiku limo nulubunju umwanake unkikulu alindalusisye ifi bayagha pakulya bobamalisisye ukupiya utumpunga utu balinato. Umulumbu witu alimbulile umwanake unkikulu ukuti bakali nindalama nifyakulya nafimo loli balondiwagha ukukonga ikifwanikisyo kya nkikulu umfwilwe wa ku Zarefati—mwakupiya ifyakulya fyabumalilo nukunsubila Yehova. (1 Banyaf. 17:8- 16) Bo bakali ukwanda ukwinong’ona isya fyakulya ifi bayagha pakulya pamusi isiku lila, abene balyambilile ubutuli bwa fyakulya ukufuma ku Bakristu abinabo. Ifyakulya ifi fyali fingi kangi bayagha pakulya ukukinda abasabata babili. Umulumbu uyu atile, akalinong’onilepo muno  Yehova alintulile ukufwana na isi alimbulile umwanake. Bwanaloli ukuti, linga tukunsubila Yehova, tubaghile ukuseghelela fiyo kumyake nalinga twaghane nindamyo isi tukaghulilagha.—1 Pet. 5:6, 7.

19. Ngimba ndamyo yiliku iyi Aleksey Yershov alifimbilisye?

¹⁹ Ifyinja ifi fikindilepo mwalululu, abakamu na balumbu bitu bingi bifimbilisye kundamyo yakufwimiwa iyi bakaghulilagha. Inong’onela isya Nkamu Aleksey Yershov, uyu ikwikala ku Russia. Ababombi ba Yehova nkisu iki bahobokagha nubwabuke pakabalilo aka Unkamu Yershov alyosiwe mu 1994. Bo ifyinja fikindilepo, ifindu fyachenjile ku Russia. Mu 2020, ababoma bafufuzile munyumba ya Nkamu Yershov, kangi bapokile katundu wake mwingi. Bo imyesi mingi yikindilepo, iboma lyalimpele inongwa yakuti abombagha ifya bugabenga. Umundu uyu anangisyagha ukuti ikulonda ukumanya nyingi isyakufwana na Yehova ajambwile ividiyo, isi syapangisye ukuti inkhani yikule. Umundu uyu abombile ifindu ifibibi fiyo.

20. Ngimba Unkamu Yershov akasisye bulebule ubumanyani bwake na Yehova?

²⁰ Ngimba ukufwimiwa kwa Nkamu Yershov kwali nifyakukongapo ifinunu? Ena. Ubumanyani bwake na Yehova bwakindilile ukuya bwamaka. Umwene atile, “Une nu nkasi wangu twiputagha pampene akabalilo kosa,” “Naketile ukuti ngayagha pakufwanisya ukwifimbilisya panimwene kisita butuli bwa Yehova.” Kangi atile: “Ukumanyila Ibaibolo kwapanimwene kwalindulile ukuti ningawagha amaka. Ninong’onelagha ififwanikisyo fya babombi abasubiliwa abakunyuma. Mu Baibolo mukwaghiwa inkhani nyingi isi sikulingania ukulondiwa kwa kukindilila ukuya bololo nukunsubila Yehova.”

21. Ngimba tumanyile isyafiki mu nkhani iyi?

²¹ Ngimba tumanyile isyafiki munkhani iyi? Utubalilo tumo tukwaghana nindamyo isi tukaghulilagha nkisu iki. Nalinga sili bo ulu, tukumbukeghe ukuti Yehova utubalilo tosa ikubatula ababombi bake aba bikunsubila. Bo muno pikuyobela pilemba lya munkhani wa mutu ughu, “Syonyingi itolo isi ungolofu ikukubilwa nasyo, loli Yehova ikumpoka muli fyosa.” (Sal. 34:19) Isagha tukindilileghe ukunsubila Yehova nukwinong’onela amaka ghake komma indamyo isi tukwaghana nasyo. Mwakufwana itolo nu ntumiwa Pauli, nanuswe tubaghile ukuyoba ukuti: “Mbaghile ukusibomba syosa muli yuyo ikumba amaka.”—Filip. 4:13.