1. Nongwa yafiki tukutamiwa naminong’ono, kangi sibaghile ukutupalamasya bulebule?

NGIMBA utubalilo tumo mukutamiwa naminong’ono? * Lumo mukutamiwa naminong’ono panongwa yakuti mwakalele na isi abangi bayobile pamo ukubabombela. Lumo mukutamiwa naminong’ono panongwa ya isi mwayobile pamo ukubomba. Mwakifwanikisyo, mubaghile ukuti mwatulile inongwa yimo kangi mukupasya ukuti Yehova akabaghila ukubahobokela. Kangi mubaghile ukwinong’ona ukuti panongwa yakuti mukupasya nikindu kimo mukabaghila ukuya nulwitiko lwamaka nukwiketa ukuti mukaya bakulondiwa. Loli ngimba isi syabwanaloli?

2. Ngimba fifwanikisyo filiku ifya mu Baibolo ifi fikunangisya ukuti ukutamiwa naminong’ono sitikusanusya ukuti tukaya nulwitiko?

² Inong’onela ififwanikisyo fimo ifya mu Baibolo. Hana, mama wa nsololi Samueli, ali nulwitiko lwamaka fiyo. Loli umwene atamiwe naminong’ono bo umundu yumo uwa nnyumba yake ambombile ifindu ifibibi. (1 Samu. 1:7) Untumiwa Pauli ali nulwitiko lwamaka, loli umwene “afiyayilagha fiyo ifipanga fyosa.” (2 Kor. 11:28) Mwalafyale Davidi yope ali nulwitiko lwamaka kangi Yehova alinganile fiyo. (Imbo. 13:22) Nalinga mo syayilile, Davidi atulile inongwa iyi yalimpangisye ukuti atamiwe fiyo naminong’ono. (Sal. 38:4) Yehova alinkasisye nukunsangalusya aliwesa pamwene.  Isagha tukete isi tubaghile ukumanyilako ku fifwanikisyo fyabo.

3. Nongwa yafiki tubaghile ukutamiwa naminong’ono linga yumo akatubombela kanunu ifindu?

³ Linga abangi bayobile mwabukali pamo bakatubombela mwakisa, tubaghile ukutamiwa naminong’ono. Isi syabwanaloli fiyofiyo linga uyu atukalalisye mmanyani pamo nkamu witu. Tubaghile ukwanda ukupasya ukuti ubumanyani bwitu numundu uyu bukuya pakumalika. Utubalilo tumo umundu uyu atukalalisye abaghile ukuyoba kisita kwinong’ona kanunu loli isi abaghile ukuyoba sibaghile ukutukalalisya! (Mbu. 12:18) Pamo yumo abaghile ukuyoba amasyu agha ikumanya ukuti ghabaghile ukutukalalisya. Isi syo syabombiwe ku mulumbu yumo. Umwene atile, “Ifyinja finandi ifi fikindilepo, umundu yumo uyu ninong’onagha ukuti ali mmanyani wangu alindungulupile. Syalimbalamasisye fiyo kangi natamiwe naminong’ono. Ngapilikisyagha inongwa iyi ummanyani wangu unsubiliwa alimbombile bo ulu.” Linga ummanyani pamo unkamu winu abakalalisyemo bo ulu, mubaghile ukumanyilako nyingi ukufuma kwa Hana.

4. Ngimba ndamyo siliku isi Hana aghanagha nasyo?

⁴ Hana alimbanagha nindamyo. Umwene akali na bana kwa fyinja fingi. (1 Samu. 1:2) Abaisraeli bingi baketagha ukuti linga unkikulu akaya numwana kokuti akasayiwa na Kyala. Yonongwa yake isi syampangisyagha ukuti aye nisoni. (Bwa. 30:1, 2) Loli ikindu iki kyambabagha fiyo Hana kyali kyakuti, undume wake ali nunkikulu uyungi, Penina, uyu alimpapile abana. Penina ali nakabini fiyo kwa Hana kangi “alinkuseka nukunjwelula.” (1 Samu. 1:6) Pakwanda, Hana ali nikitima panongwa ya ndamyo isi aghanagha nasyo. Umwene alipilike ifyakubaba mundumbula “alinkulila fiyo namasosi kangi akalyagha ifyakulya.” Umwene “asulumaniagha fiyo” mundumbula. (1 Samu. 1:7, 10) Ngimba Hana alwaghile kughu ulusubisyo?

5. Ngimba ulwiputo lwalintulile bulebule Hana?

⁵ Hana alimbulile Yehova ndwiputo muno ipilikilagha. Bo amalile ukwiputa, umwene alimbulile Eli Umputi Unkulumba muno ipilikilagha. Umwene alinkumwamula alinkuti: “Bukagha ndutengano, Kyala wa Israeli akupeghe isi wasumagha kumyake.” Ngimba findu fiki fyabombiwe? Hana “alinkubuka alinkwakulya ifyakulya kyope nikyeni kyake kilinkusita nukuya nubusulumanie.” (1 Samu. 1:17, 18) Ulwiputo lwalintulile Hana ukuti aye kangi nulutengano ulwa mundumbula.

6. Ngimba tukumanyilako isyafiki kwa Hana kangi na pa Bafilipi 4:6, 7 isyakufwana nulwiputo?

 ⁶ Tubaghile ukuya nulutengano linga tukukindilila ukwiputa kwa Yehova. Hana alyeghile akabalilo akatali ukuyobesania na Tata wake wakumwanya. (1 Samu. 1:12) Nanuswe tubaghile ukuyoba kwa kabalilo akatali kwa Yehova nukumbula isi tukwiyaya nasyo, isi tukutila kangi na isi tukutoliwa ukubomba. Tutikulondiwa ukwiputa munjila iyakuswighisya. Utubalilo tumo tubaghile ukusosya amasosi linga tukumbula Yehova ndwiputo muno tukwipilikila. Nalinga mo siyilile, Yehova akabaghila ukukatala ukutupilikisya. Ukongelelapo pakwiputa linga twaghene nindamyo, tukulondiwa ukukumbukila ubulongosi ubu buli pa Bafilipi 4:6, 7. (Belenga.) Pauli atubulile ukuti tukulondiwa ukunndaghisya Yehova ndwiputo. Tuli nififukwa fingi ifyakunndaghisya Yehova. Mwakifwanikisyo, tubaghile ukunndaghisya panongwa yakutupa ubumi, ifindu ifinunu ifi apelile, ulughano lwake, kangi ulusubilo ulununu ulwa nkyeni ulu tuli nalo. Ngimba tubaghile ukumanyilako kangi isyafiki kwa Hana?

7. Ngimba Hana nundume wake babombagha isyafiki akabalilo kosa?

⁷ Nalinga ukuti aghanagha nindamyo, Hana akabalilo kosa abukagha nu ndume wake ku malo aghakumwiputilako Yehova ku Shilo. (1 Samu. 1:1-5) Bo ali kwi hema, Umputi Unkulumba Eli alimbulile Hana ukuti ali nulusubilo losa ukuti Yehova ikuya pakwamula ulwiputo lwake isi syalinkasisye fiyo Hana.—1 Samu. 1:9, 17.

8. Ngimba ingomano sibaghile ukututula bulebule? Lingania.

⁸ Tubaghile ukuya balutengano linga tukwaghiwapo pangomano. Linga tukwanda ingomano syitu, utubalilo twingi unkamu ikusuma mbepo mwikemo wa Kyala ukuti ghutulongosye. Ulutengano kyo kighaba kimo ikya seke isya mwambepo. (Gal. 5:22) Linga tukufika pangomano nalinga ukuti tukutamiwa naminong’ono, Yehova kangi abakamu na balumbu babaghile ukutukasya nukututula ukuti tuye nulutengano ulwa mundumbula. Ulwiputo ningomano fyo findu ifyakulondiwa fiyo ifi Yehova ikubombela ukuti atusangalusye. (Hib. 10:24, 25) Isagha tukete kangi isi tubaghile ukumanyilako ukufuma kwa Hana ukufwana na isi alyaghene nasyo.

9. Ngimba findu fiki ifi fikachenjile ukufwana nindamyo isi Hana aghanagha nasyo, loli findu fiki ifi fyalintulile?

⁹ Indamyo isi Hana aghanagha nasyo sikamalike mwanakalinga. Bo Hana aghomokile kukaya ukufuma kwi hema ilyakwiputilako, akindilile ukwikala na Penina nabandu aba mumbumba yake. Kangi Ibaibolo litikuyobapo ukuti Penina achenjile akayilo kake. Yonongwa yake Hana alondiwagha ukukindilila ukwifimbilisya pakabalilo aka Penina anyozagha. Loli Hana akakalalagha m’malo mwake, akindilile ukuya nulutengano ulwa mundumbula. Bo Hana asyaghenie ukuti Yehova amwile ulwiputo lwake, akatamiwe kangi naminong’ono. Umwene alitikisye ukuti Yehova ankasye nukunsangalusya. Bo akabalilo kakindilepo, Yehova alyamwile ulwiputo lwa Hana kangi pabumalilo apapile abana!—1 Samu. 1:19, 20; 2:21.

10. Ngimba tukumanyilako isyafiki ukufuma ku kifwanikisyo kya Hana?

¹⁰ Tubaghile ukuya balutengano nalinga tukukindilila ukwaghana nindamyo. Nalinga ukuti tukwiputa nukufika pangomano akabalilo kosa, indamyo sikabaghila ukumalika. Loli ukufuma ku kifwanikisyo kya Hana, tukumanyilako ukuti kikayapo nakimo iki kibaghile ukuntolesya Yehova ukuyisangalusya indumbula yitu. Yehova akabaghila ukutwibwa, mwalululu umwene ikuya pakutusaya linga tutikuwa amaka.—Hib. 11:6.

11. Ngimba fifukwa filiku ifi fyampangisyagha Pauli ukuti atamiweghe naminong’ono?

¹¹ Pauli ali nififukwa fingi ifi fyampangisyagha ukuti atamiweghe naminong’ono. Mwakifwanikisyo,  panongwa yakuti abaghanile fiyo abakamu na balumbu, indamyo isi baghanagha nasyo syampangisyagha ukuti asulumanieghe fiyo. (2 Kor. 2:4; 11:28) Pabubombeli bwake ukuya ntumiwa, Pauli alondiwagha ukulimbana na bakususya aba balinkomile nukumbika mu jele. Kangi umwene alondiwagha ukwifimbilisya kundamyo isi syampangisyagha ukuti atamiweghe naminong’ono bo ‘ukwaghilwa ifindu.’ (Filip. 4:12) Kangi panongwa yakuti ingalaba yakupwike katatu kosa umwene akindilile ukutamiwa naminong’ono. (2 Kor. 11:23-27) Ngimba findu fiki ifi fyalintulile Pauli bo ikutamiwa naminong’ono?

12. Ngimba findu fiki ifi fyalintulile Pauli ukuti angatamiwagha fiyo naminong’ono?

¹² Pauli atamiwagha naminong’ono linga abakamu na balumbu bikwaghana nindamyo loli umwene akamasisye indamyo syosa isi baghanagha nasyo. Umwene asimenye ukuti akabaghile ukubomba kilikyosa pamwene. M’malo mwake abasumile abangi ukuti babatule nukubapwelelela abakamu na balumbu. Mwakifwanikisyo, abapele abanyambala abasubiliwa ubudindo ubu, Timoti na Titi. Kisita kukayika imbombo iyi abakamu aba babombile yatulile ukuti Pauli angatamiwagha fiyo naminong’ono.—Filip. 2:19, 20; Titi 1:1, 4, 5.

13. Ngimba abakulumba ba kipanga babaghile ukunkonga bulebule Pauli?

¹³ Tubasumeghe abangi ukuti batutule. Ukufwana itolo na Pauli, abakulumba bingi ba kipanga aba bali nikisa amasiku agha, bikutamiwa naminong’ono panongwa ya bakamu na balumbu aba bikwaghana nindamyo. Loli unkulumba wa kipanga akabaghila ukufwanisya ukubatula bosa nkipanga. Ikisa kibaghile ukumpangisya ukuti abasume abanyambala abamaluso ukuti babatule nukubamanyisya abakamu abakilumyana muno babaghile ukusipasikisyila ing’osi sya Kyala.—2 Tim. 2:2.

14. Ngimba Pauli akatamiwagha naminong’ono nisyafiki, kangi tubaghile ukumanyilako isyafiki?

¹⁴ Twitikisyeghe ubutuli ubwakufuma kubangi. Pauli ali wakwiyisya, yonongwa yake asimenye ukuti alondiwagha ukukasiwa na bamanyani bake. Umwene akatamiwagha naminong’ono mwakuketa ukuti abandu bamo bayagha pakwinong’ona ukuti monywa panongwa yakuti abamanyani bake bankasyagha. Pakuyoba isya Filemoni, Pauli atile: “Namanga ulughano lwako lumbelile ukusekela fiyo kangi lunsubisye.” (File. 7) Pauli ayobile ingamu nyingi isya Bakristu abinake aba bansubisyagha pakabalilo aka alyaghene nindamyo. (Kolos. 4:7-11) Linga mwakwiyisya tukumanya ukuti tukulondiwa  ukukasiwa, abakamu na balumbu bitu bikuya pakuhoboka ukutupa ubutuli.

15. Ngimba Pauli abombile isyafiki bo aghene nindamyo?

¹⁵ Tusubileghe Amasyu gha Kyala. Pauli asimenye ukuti amalemba ghayagha pakunkasya. (Rom. 15:4) Kangi ghayagha pakumpa amahala ukuti amalane nindamyo. (2 Tim. 3:15, 16) Bo apinyiwe akabubili ku Roma, Pauli asimenye ukuti ali pipi ukufwa. Bo aghene nindamyo, ngimba Pauli abombile isyafiki? Umwene alinsumile Timoti ukuti abuke kumyake mwanakalinga nukuntwalila “amabuku.” (2 Tim. 4:6, 7, 9, 13) Nongwa yafiki? Nongwa yakuti amabuku agha ghali ghamo mwamalemba gha Chihiburi agha Pauli abombelagha pakumanyila Ibaibolo kwa pamwene. Linga tukunkonga Pauli mwakumanyila amasyu gha Kyala akabalilo kosa, Yehova ikuya pakubombela amalemba ukuti atusubisye kisita kwinong’onela indamyo isi twaghene nasyo.

16. Ngimba Davidi alipilike bulebule bo abombile ubutulanongwa?

¹⁶ Davidi abombile ifindu fimo ifibibi ifi fyalimpangisye ukuti atamiweghe fiyo naminong’ono. Umwene abombile ubulowe na Batisheba, alingoghile undume wake kangi bo akabalilo kakindilepo aghelile ukufisa ubutulanongwa ubu abombile. (2 Sam 12:9) Pakwanda, Davidi asulileko isi abombile. Ifyakukongapo fyake, umwene alyonangile ubumanyani bwake na Yehova kangi alyandile ukutamiwa fiyo naminong’ono. (Sal. 32:3, 4) Ngimba findu fiki ifi fyalintulile Davidi ukumalana naminong’ono agha ali nagho panongwa ya butulanongwa bwake, kangi ngimba findu fiki ifi fibaghile ukututula linga tubombile ubutulanongwa ubunywamu?

17. Ngimba Davidi alapile bulebule ukufumila pasi pandumbula ukufwana na masyu agha ghali pa Masalimo 51:1-4?

¹⁷ Tunsumeghe Yehova ukuti atuhobokele. Davidi aliputile mwanakalinga kwa Yehova. Umwene alimbulile ubutulanongwa bwake bosa ukufumila pasi pandumbula. (Belenga Masalimo 51:1-4.) Isi syalintulile ukuti ipilikeghe kanunu nukuya walusekelo! (Sal. 32:1, 2, 4, 5) Linga tutulile ubutulanongwa ubunywamu, tungafisagha isi tubombile. M’malo mwake, tumbuleghe Yehova ndwiputo isi tubombile. Linga tubombile isi tukuya pakwanda ukwipilika kanunu nukuleka ukwiyipa inongwa pabutulanongwa ubu tubombile. Loli linga tukulonda ukuya pabumanyani kangi na Yehova, tukulondiwa ukubomba nyingi ukukinda itolo ukwiputa kumyake.

18. Ngimba Davidi abombile isyafiki bo ambilile ulufundo?

 ¹⁸ Twitikisyeghe ubulongosi. Bo Yehova antumile unsololi Natani ukwakumbula Davidi isya butulanongwa ubu abombile, Davidi akakanile pamo ukuyoba ukuti isi abombile bukali butulanongwa. Mwanakalinga umwene asyaghenie ukuti akabombile ubutulanongwa nundume wa Batisheba mwene, loli ukukinda fyosa alimonangile Yehova. Davidi alitikisye ulufundo ulwakufuma kwa Yehova, kangi Yehova alinhobokile. (2 Sam 12:10-14) Linga tutulile ubutulanongwa ubunywamu, tukulondiwa ukubabula aba Yehova abasalile ukuti batulongosyeghe. (Yak. 5:14, 15) Kangi tutikulondiwa ukukana. Linga tupilikile nukukonga mwanakalinga ubulongosi ubu batupele, tukuya pakuya nulutengano ulwa mundumbula kangi nulusekelo.

19. Ngimba tukulondiwa ukukindilila ukubomba isyafiki?

¹⁹ Tuyeghe maso fiyo ukuti tungabombagha kangi isi twalyonangile. Mwalafyale Davidi asimenye ukuti linga ayagha pakubomba kangi ubutulanongwa, umwene alondiwagha ubutuli bwa Yehova. (Sal. 51:7, 10, 12) Bo Yehova anhobokile, Davidi akindilile ukuya maso fiyo ukuti angabombagha kangi ubutulanongwa. Ifyakukongapo fyake umwene alwaghile kangi ulutengano lwa mundumbula.

20. Ngimba tubaghile ukunangisya bulebule ukuti tukundaghisya linga Yehova atuhobokile?

²⁰ Tukunangisya ukuti tukundaghisya isi Yehova atuhobokile linga tukwiputa, tukwitikisya ubulongosi nukughelaghela ukuti tungabombagha kangi ubutulanongwa. Linga tukukonga injila isi, tukuya pakuya nulutengano ulwa mundumbula. James, unkamu uyu abombile ubutulanongwa ubunywamu aketile ukuti isi syabwanaloli. Umwene atile: “Bo mbabulile abakulumba ba kipanga ubutulanongwa ubu nabombile, nafwanagha ndulile pasi ikyombo ikisito fiyo. Isi syalindulile ukuti niye kangi nulutengano ulwa mundumbula.” Syakukasya fiyo ukumanya ukuti “Yehova alipipi itolo nabandu bosa aba indumbula syabo sisulumenie kangi ikubapoka aba indumbula syabo silikisiwe”!—Sal. 34:18.

21. Ngimba tubaghile ukumwitikisya bulebule Yehova ukuti atutule?

²¹ Panongwa yakuti tukwikala m’masiku aghabumalikisyo, tukuya pakukindilila ukutamiwa naminong’ono. Linga tukutamiwa naminong’ono, mwanakalinga tusumeghe ubutuli kwa Yehova. Tumanyileghe Ibaibolo akabalilo kosa. Tumanyileghe ukufuma ku fifwanikisyo ifya mu Baibolo bo Hana, Pauli, na Davidi. Tunsumeghe Tata witu wakumwanya ukuti atutule ukumanya ifi fikupangisya ukuti tutamiweghe naminong’ono. (Sal. 139:23) Tumwitikisyeghe Yehova ukuti atutule kundamyo isi tukwaghana nasyo. Linga tubombile isi, tubaghile ukufwana itolo nuwamasalimo uyu alimbile kwaYehova ukuti: “Apa linga isya kwiyaya sya mundumbula yangu nyingi, yo uwe kunsangalusya nukumba amaka.”—Sal. 94:19.