1. Nongwa yafiki tukwambilila ubulongosi, kangi nongwa yafiki twesa tukulondiwa ubulongosi?

TWESA tukulondiwa ubulongosi utubalilo tosa. Pafifukwa fimo, tubaghile ukunsuma umundu yumo ukuti atupe ubulongosi. Pafifukwa ifingi, unkamu uyu ikutupasikisya abaghile ukutubula ukuti twandile ukubomba ifindu fimo ifi pabumalilo tukubaghile ukwilumbusya nafyo. (Gal. 6:1) Utubalilo tumo, tubaghile ukwambilila ubulongosi linga umundu yumo atubulile ubutulanongwa ubu tubombile. Mulimosa muno sibaghile ukuyila, tukulondiwa ukupilikila ubulongosi. Ukubomba isi kubaghile ukututula ukuti tupoke ubumi bwitu.​—Mbu. 6:23.

2. Ukufwana na Isya Mbupingamu 12:15, nongwa yafiki tukulondiwa ukupilikila ubulongosi?

² Amasyu agha ghali mu lemba lya mu nkhani iyi ghikuti “upilikisyeghe amasyu agha nikukubula.” (Mbu. 22:17) Akayapo umundu uyu asimenye syosa; loli alipo umundu yumo uyu ali na mahala fiyo ukukinda uswe. (Belenga Isya Mbupingamu 12:15) Yonongwa yake linga tukupilikila ubulongosi, tukunangisya ukuti tuli bakwiyisya. Sikunangisya kangi ukuti tukumanya isi tukusoba nu kuti tukulondiwa ubutuli ukuti tufwanisye ubwighane bwitu. Yehova alimbulile Umwalafyale Solomoni uyu ali na mahala ukulemba ukuti: “Loli linga batalile basinong’wine fiyo syosa sikwenda bununu itolo.”​—Mbu. 15:22.

3. Ngimba mo mu njila siliku isi tubaghile ukwambilila ubulongosi?

³ Tubaghile ukwambilila ubulongosi ukwendela mu Baibolo pamo ukufuma ku mundu yumo. Ngimba ukwambilila ubulongosi ukwendela mu Baibolo kukusanusya isyafiki? Tubaghile ukubelenga inkhani yimo mu Baibolo pamo m’mabuku iyi yibaghile ukututula ukuti tuleke ukubomba isi tukwinong’ona nukuchenja  pa bumi bwitu. (Hib. 4:12) Ubu bo bulongosi ubu tukwambilila ukwendela mu Baibolo. Ngimba ukwambilila ubulongosi ukufuma ku mundu yumo kukusanusya isyafiki? Unkulumba pamo unkamu yumo unkusi mwambepo abaghile ukutupa ubulongosi ukuti tuchenje ifindu fimo pa bumi bwitu. Ubu bo bulongosi ubu tukwambilila ukufuma ku mundu yumo. Linga umundu yumo ikunangisya ulughano mwakutupa ubulongosi bwa mu Baibolo, tukulondiwa ukupilikisya isi ikuyoba nu kukonga ubulongosi ubu atupele.

4. Ukufwana na Undumbilili 7:9, ngimba tutikulondiwa ukubomba isyafiki linga twambilile ubulongosi?

⁴ Ukuyoba ubwanaloli, kubaghile ukuya kukafu ukwambilila ubulongosi ukufuma ku mundu yumo. Lumo tubaghile ukukalala. Nongwa yafiki? Nalinga ukuti tusimenye ukuti tuli basitabugholofu, tubaghile ukuketa ukuti kukafu ukwambilila ubulongosi linga umundu yumo atubulile isi tusobile. (Belenga Undumbilili 7:9.) Tubaghile ukwibikila kunyuma. Lumo tubaghile ukwanda ukunkayikila nu kwilumbusya ukufwana na muno atupelile ubulongosi. Lumo tubaghile ukumpa inongwa, nukwilalusya ukuti: ‘Ngimba ali nubwabuke ubwakumba ubulongosi? Atikulondiwa ukumba ubulongosi papo yope ikusoba.’ Kangi linga tutikukolelana nubulongosi ubu atupele, tubaghile ukubusula pamo ukunsuma umundu uyungi ukuti yo atupe ubulongosi panongwa yakuti tukuketa ukuti ikuya pakutubula ubwanaloli.

5. Ngimba tukuya pakuyobesania isyafiki mu nkhani iyi?

⁵ Mu nkhani iyi, tukuya pakuyobesania ififwanikisyo fya mu Baibolo ifya aba bakanile ubulongosi na aba bapilikile. Tukuya pakuyobesania kangi isi sikuya pakututula ukuti tupilikileghe ubulongosi nu kusayiwa.

6. Ngimba tukumanyilako isyafiki ku Mwalafyale Rehoboamu muno abombile nubulongosi ubu alyambilile?

⁶ Inong’onela ikifwanikisyo kya Rehoboamu. Pakabalilo aka ali mwalafyale wa Israeli, abandu balisile pakusuma ubutuli. Abene balinsumile ukuti abahoboleko ku mbombo ingafu iyi tata wake, Solomoni abapele. Rehoboamu abombile ikindu ikinunu fiyo umwene abasumile abanyambala ba ku Israeli ukuti bakete muno ayagha pakubombela na bandu. Abanyambala aba balimpele ubulongosi umwalafyale uyu ukuti linga ikuya pakubomba isi abandu bansumile, abene bikuya pakuya kulubafu lwake. (1 Banyaf. 12:3-7) Loli, Rehoboamu anangisye ukuti akahobwike nubulongosi ubu, yonongwa yake asumile ubutuli ku banyambala aba akulilagha nabo pampene. Abanyambala aba bali ni fyinja fya mma 40, abene sikuboneka ukuti balyaghene nasyo nyingi pa bumi bwabo. (2 Syambu. 12:13) Loli pakabalilo kala, abene bakalimpele Rehoboamu ubulongosi ubununu. Balinkasisye Rehoboamu ukuti ongelele indaghilo ingafu ku bandu. (1 Banyaf. 12:8-11) Rehoboamu alyambilile amasakisyo mabili aghakukindana. Umwene alondiwagha ukwiputa kwa Yehova nu kunsuma ukuti akonge ubulongosi ubununu. M’malo mwake, umwene akongile ubulongosi ubu bwalinhobwisye nu kubapilikila abanyambala bala. Ifyakukongapo fyake fyali fyakitima kwa Rehoboamu na ku bandu ba ku Israeli. Mwakufwana itolo, ubulongosi ubu tukwambilila utubalilo twingi tukabaghila ukukolelana nabo. Loli linga bukufuma M’masyu gha Kyala, tukulondiwa ukukolelana nabo.

7. Ngimba ikifwanikisyo kya Uziya kikutumanyisya isyafiki?

⁷Umwalafyale Uziya akanile ubulongosi. Umwene alingile mu Tempile lya Yehova muno abaputi bene bo bitikisiwagha ukwingila, kangi umwene abikile utwakufukisya. Abaputi ba Yehova balimbulile ukuti: “Yikaya mbombo yako uwe we mwalafyale Uziya, ukumokyela Yehova utwakufukisya. Loli mbombo ya baputi.” Ngimba Uziya abombile isyafiki? Linga umwene ayagha pakwitikisya ubulongosi mwakwiyisya  nu kusokamo mwanakalinga mu tempile, Yehova ayagha pakunhobokela. M’malo mwake, “Uziya . . . akalele.” Nongwa yafiki akanile ubulongosi? Umwene ipilikagha ukuti pakuya mwalafyale ali mwabuke ukubomba kilikyosa iki alondagha. Loli Yehova akakolelene nasyo isi. Panongwa yakuti umwene abombile isi akali nubwabuke ubwakubomba, Uziya alinkuya “nimbungo ya bukoma ukwisakufika pa kabalilo kake ka kufwila.” (2 Syambu. 26:16-21) Ikifwanikisyo kya Uziya kikutumanyisya ukuti kisita kwinong’onela isya budindo ubu tuli nabo, linga tukukana ubulongosi bwa mu Baibolo, tutikuya pakusayiwa na Yehova.

8. Ngimba Yobu abombile isyafiki bo ambilile ubulongosi?

⁸ Mwakukindana nififwanikisyo ifi tuyobesenie, tukuketa kangi ififwanikisyo ifinunu ifya mu Baibolo ifya bandu aba basayiwe panongwa yakupilikila ubulongosi. Inong’onela isya Yobu. Nalinga ukuti umwene antilagha Kyala loli akali ngolofu. Akabalilo kamo umwene ali na minong’ono amabibi. Ifyakukongapo fyake umwene apeliwe ubulongosi ukufuma kwa Elihu na kwa Yehova. Ngimba Yobu abombile isyafiki? Mwakwiyisya akongile ubulongosi. Umwene atile: ‘Nguyoba loli ngasyaghania nasimo . . . Ndi nisoni fiyo pali syosa isi njobile une, po lelo lilino ndapile nukubunguluka mumfu na mumfwandilo.’ Yehova alinsayile Yobu panongwa ya kwiyisya kwake.​—Jobu 42:3-6, 12-17.

9. Ngimba Mose abombile bulebule bo ambilile ubulongosi, kangi nongwa yafiki umwene kifwanikisyo kinunu?

⁹Mose kifwanikisyo kinunu panongwa yakuti alitikisye ubulongosi bo asobile. Akabalilo kamo, umwene akalele fiyo kangi akalingindike Yehova. Panongwa ya isi, Mose atoliwe ukwingila Nkisu kya Lufingo. (Kuba. 20:1-13) Bo Mose ansumile Yehova ukuti anhobokele isyakufwana ni nkhani iyi, Yehova atile: “Ungasiyobagha kangi kumyangu.” (Kukumbu. 3:23-27) Mose akakalele na isi. M’malo mwake, alitikisye isi Yehova alimbulile, kangi Yehova akindilile ukumbombesyela mwakubalongosya Abaisraeli. (Kukumbu. 4:1) Yobu na Mose fifwanikisyo finunu fiyo ku myitu ifi tukulondiwa ukukonga linga tupeliwe ubulongosi. Yobu achenjile aminong’ono ghake; umwene akakanile. Mose yope alitikisye ubulongosi ubwakufuma kwa Yehova mwakukindilila ukuya nsubiliwa nalinga ukuti ataghile ulusako ulununu fiyo.

10. (a) Ngimba ilemba lya Isya Mbupingamu 4:10-13, likunangisya bulebule ukuti tukusayiwa linga tukupilikila ubulongosi? (b) Ngimba kayilo kaliku akanunu aka bamo banangisye bo bambilile ubulongosi?

¹⁰ Tukusayiwa fiyo linga tukukonga ififwanikisyo ifi abanyambala abasubiliwa banangisye bo Yobu na Mose. (Belenga Isya Mbupingamu 4:10-13.) Abakamu na balumbu bitu bingi bakongile ikifwanikisyo kya banyambala aba. Keta isi unkamu Emmanuel uwa ku Congo ayobile bo ambilile ubulongosi. Umwene atile: “Abakamu abakusi mwambepo aba nkipanga kyitu baketile ukuti nayagha pakonanga ubumanyani bwangu na Yehova kangi abene balindulile. Nakongile ubulongosi ubu balimbele, kangi bwalindulile fiyo ukuti ningaghanagha ni ndamyo.” * Umpayiniya yumo uwa ku Canada uyu ingamu yake yo Megan atile: “Sikali syo isi nalondagha utubalilo twingi ukupilika, loli syo isi nalondiwagha.” Kangi unkamu yumo uwa ku Croatia uyu ingamu yake yo Marko atile: “Nataghile ulusako, loli bo ninong’onilepo naketile ukuti ubulongosi ubu nalyambilile bwalindulile ukuti ngasye kangi ubumanyani bwangu na Yehova.”

11. Ngimba Unkamu Karl Klein ayobile isyafiki isyakufwana nukupilikila ubulongosi?

¹¹ Ikifwanikisyo ikya mundu uyungi uyu asayiwe fiyo bo ambilile ubulongosi ali yo Nkamu Karl Klein, uyu ali Nkabughatila Kakulongosya. Mu nkhani iyakulingania isya bumi bwake, Unkamu  Klein akumbwike akabalilo aka alyambilile ubulongosi ubwamaka ukufuma ku Nkamu Joseph F. Rutherford, uyu alinawe pabumanyani ubwamaka. Pakwanda Unkamu Klein akalele fiyo nubulongosi ubu. Umwene atile: “Akabalilo kamo bo Unkamu Rutherford ambwene, twabonenie mwalusekelo. Umwene atile, ‘Monile Karl!’ Loli panongwa yakuti nakali nakalele, ngalyamwile kanunu. Umwene atile, ‘Karl, uyeghe maso fiyo! Setano ikulonda ukukukola!’ Mwasoni, natile, ‘Hayi Nkamu Rutherford, sili kanunu itolo, ngakalalapo.’ Loli umwene asyaghenie ukuti ngalele, alyandisye kangi ukunsoka atile, ‘Ndagha fili kanunu. Loli uyeghe maso. Setano ikulonda ukukukola.’ Umwene ayobagha ubwanaloli. Linga tukukindilila ukunkalalila unkamu, panongwa yakuti atubulile simo, kubaghile ukuya kupepe ukuti Setano atukole.” (Ef. 4:25-27) Unkamu Klein apilikile ubulongosi ubwakufuma ku Nkamu Rutherford kangi bakindilile ukuya pabumanyani.

12. Ngimba ukwiyisya kubaghile ukututula bulebule ukuti tupilikileghe ubulongosi? (Salimo 141:5)

¹² Ngimba findu fiki fibaghile ukututula ukuti tupilikileghe ubulongosi? Tukulondiwa ukuya bakwiyisya mwakukumbuka ukuti tuli basitabugholofu kangi utubalilo tumo tukabaghila ukubomba kanunu ifindu. Bo muno tumanyilile pabwandilo, Yobu ali na minong’ono amabibi. Loli bo akabalilo kakindilepo, achenjile aminong’ono ghake, kangi Yehova alinsayile fiyo. Nongwa yafiki? Panongwa yakuti Yobu ali wakwiyisya. Umwene anangisye ukuti ali wakwiyisya mwakupilikila ubulongosi ubu Elihu alimpele, nalinga ukuti Elihu ali nnandi fiyo ku myake. (Jobu 32:6, 7) Ukwiyisya kubaghile ukututula nanuswe ukukonga ubulongosi nalinga ukuti uyu ikutupa nnandi kumyitu. Unkulumba yumo uwa ku Canada atile, “Kubaghile ukuya kukafu ku myitu ukubomba kanunu ifindu linga akayapo uwakutupa ubulongosi.” Twesa tukulonda ukuti tunangisyeghe iseke sya mwambepo nukuya mfumusi kangi mmanyisi nnunu wa masyu amanunu.​—Belenga Salimo 141:5.

13. Ngimba tukulondiwa ukubomba bulebule nubulongosi ubu twambilile?

¹³Tuketeghe ubulongosi ukuya njila yimo iyi Kyala ikutunangisyila ulughano. Yehova ikutulondela ifinunu. (Mbu. 4:20-22) Linga umwene ikutupa ubulongosi ukwendela M’masyu ghake, amabuku agha ghikulingania isya Baibolo pamo ku Nkristu unkusi mwambepo, ikunangisya ulughano lwake ku myitu. Pa Bahiburi 12:9, 10 pikuti: ‘Ikubomba isi ukuti ifindu fitwendeleghe kanunu.’

14. Ngimba tukulondiwa ukwinong’onela isyafiki linga bikutupa ubulongosi?

¹⁴Twinong’oneleghe ubulongosi ubu batupele komma muno batupelile. Utubalilo tumo, tubaghile ukuketa ukuti ubulongosi ubu twambilile bakatupa mu njila inunu. Bwanaloli ukuti, aliwesa uyu ikumpa umundu ubulongosi ikughelaghela  ukuti ampe mu njila inunu. * (Gal. 6:1) Loli linga yoswe bikutupa ubulongosi, tukulondiwa ukwinong’onela isi tubaghile ukumanyilako ku bulongosi ubu batupele nalinga ukuti umundu uyu ikutupa ikulondiwa ukutupa mu njila inunu. Tukulondiwa ukwilalusya ukuti: ‘Nalinga ukuti ndikukolelana na muno ambelile ubulongosi, ngimba silipo simo isi mbaghile ukumanyilapo? Ngimba ngulondiwa ukwibwa isi uyu ikumba ubulongosi ikusoba nu kumanyilako ukufuma ku bulongosi?’ Kubaghile ukuya kwa mahala linga tukughelaghela ukuyagha injila iya muno tubaghile ukusayiwa nubulongosi bulibosa ubu tukwambilila.—Mbu. 15:31.

15. Nongwa yafiki tukulondiwa ukusuma ubulongosi?

¹⁵ Ibaibolo likutukasya ukuti tusumeghe ubulongosi. Pa Isya Mbupingamu 13:10 pikuti: ‘Abandu aba mahala bo aba bikukonga isya bulongosi.’ Ifundo iyi yabwanaloli. Bosa aba bikusuma ubulongosi m’malo mwakughulila ukuti umundu yumo abape, utubalilo twingi bikukula mwambepo ukukinda aba batikusuma ubulongosi. Yonongwa yake tukulondiwa ukughelaghela fiyo ukuti tusumeghe ubulongosi.

16. Ngimba fyo fyakubombiwa filiku ifi tubaghile ukusuma ubulongosi?

¹⁶ Ngimba po pakabalilo kaliku aka tubaghile ukusuma ubulongosi ku Bakristu abinitu? Inong’onela ifyakubombiwa fimo ifi. (1) Umulumbu ikunsuma umfumusi uyu ali namaluso ukuti akayepo pakumanyila nu mundu Ibaibolo ukufuma apo ikusuma ubulongosi muno abaghile ukuyila mmanyisi nnunu. (2) Umulumbu uwakilumyana ikulonda ukula imyenda yimo, umwene ikunsuma umulumbu unkusi mwambepo ukuti ayobepo aminong’ono ghake ukufwana ni myenda iyi ikulonda ukula. (3) Unkamu bampele inkhani iya mu Baibolo ukuti akayobe. Umwene ikunsuma unkamu uyu ali namaluso pakuyoba inkhani ukuti akapilikisyeghe kanunu inkhani yake kangi nukumbula isi abaghile ukubomba ukuti aye na maluso. Unkamu uyu ayobile inkhani sya mu Baibolo kwa fyinja fingi, yope abaghile ukusuma ubulongosi ku nkamu uyu ali namaluso pakuyoba inkhani nu kukonga ubulongosi ubu apeliwe.

17. Ngimba tubaghile ukusayiwa bulebule linga tukupilikila ubulongosi?

¹⁷ Mu basabata pamo imyesi iyi yikwisa, twesa tukwisa kwambilila ubulongosi ukufuma ku mundu yumo pamo mu Baibolo. Linga isi sibombiwe, tukumbukeghe ifundo isi tuyobesenie. Tukindilileghe ukuya bakwiyisya. Twinong’oneleghe ubulongosi ubu batupele komma muno batupelile. Tukongeghe ubulongosi ubu batupele. Akayapo uyu apapiwe wa mahala. Loli linga “tukupilikila kuli isi bikutulingania kangi tulwambilile ulumanyisyo,” Amasyu gha Kyala ghikufinga ukuti “twisakuya bamahala.”​—Mbu. 19:20.