1. Ngimba findu fiki fikunangisya ukuti Amalemba ghali ghakulondiwa fiyo kwa Yesu?

 INONG’ONELA mumo syayilile ukupilikisya ku isi Yesu amanyisyagha. Umwene utubalilo twingi abombelagha Amalemba. Yonongwa yake amasyu aghakwanda agha ayobile bo osiwe naghabumalilo bo akali ukufwa ghafumile Mmalemba. b (Kukumbu. 8:3; Sal. 31:5; Luka 4:4; 23:46) Kangi kwa fyinja fitatu na hafu pafyakubombiwa fibili ifi, utubalilo twingi Yesu, abelengagha nukubalingania abandu amalemba.​—Mat. 5:17, 18, 21, 22, 27, 28; Luka 4:16-20

2. Ngimba findu fiki fyalintulile Yesu ukuti aghamanye kanunu Amalemba bo ikukula? (Keta ikithuzi kyapakikope.)

² Bo akali ukwanda ubufumusi bwake, Yesu apilikagha nukubelenga Amasyu gha Kyala mwakwandisania. Linga ali pakaya, kisita kukayika apilikagha linga Maria na Yosefu bikumanyila nimbumba mwakubombela Amalemba akabalilo kosa. c (Kukumbu. 6:6, 7) Tuli nulusubilo losa ukuti Yesu abukagha ku nyumba yakwiputilamo sabata aliwesa naba mumbumba yake. (Luka 4:16) Linga bali ku nyumba yakwiputilamo, umwene abaghile ukuti apilikisyagha kanunu bo bikubelenga Amalemba. Bo akabalilo kakindilepo, Yesu amanyile ukubelenga Amalemba pamwene. Yonongwa yake  umwene akaghamenye itolo kanunu amalemba loli aghaghanile kangi itikisyagha ukuti ghandongosyeghe pafyakubomba fyake. Mwakifwanikisyo, kumbukila isi syabombiwe ku tempile bo Yesu ali nifyinja 12 itolo. Abamanyisi aba basimenye kanunu indaghilo sya Mose “balinkuswighanika muno [Yesu’] aghaghanikisyagha amasyu namuno amulilagha.”​—Luka 2:46, 47, 52.

3. Ngimba tukuya pakuyobesania isyafiki mu nkhani iyi?

³ Nanuswe tubaghile ukughamanya nukughaghana Amasyu gha Kyala linga akabalilo kosa tukubelenga. Loli ngimba tubaghile ukusayiwa bulebule na isi tukubelenga? Tubaghile ukumanyilako ukufuma ku isi Yesu ayobile ku bandu aba basimenye indaghilo ukongelelapo abakukopela, Abafarisai na Basaduki. Abalongosi ba matchalichi aba, utubalilo tosa babelengagha Amalemba loli bakasayiwagha na isi babelengagha. Yesu ayobile ifindu fitatu ifi abandu aba balondiwagha ukubomba ukuti basayiweghe na Malemba. Isi ababulile sikuya pakututula ukukusya amaluso ghitu ukuti (1) tupilikisyeghe kanunu isi tukubelenga, (2) tusyagheghe ifundo isi sibaghile ukututula, kangi (3) twitikisyeghe Amasyu gha Kyala ukuti ghatulongosyeghe.

4. Ngimba pa Luka 10:25-29 pikutumanyisya isyafiki isyakufwana nukubelenga Amasyu gha Kyala?

⁴ Tukulondiwa ukupilikisya kanunu isi tukubelenga Mmasyu gha Kyala. Linga tutikubomba isi, tukabaghila ukusayiwa na isi tukubelenga. Mwakifwanikisyo, inong’onela isi Yesu ayobesenie “nummanya ndaghilo.” (Belenga Luka 10:25-29.) Bo umundu uyu andalusisye isi ikulondiwa ukubomba ukuti asabwaghe ubumi bwa bwila na bwila, Yesu alintulile ukumwagha ansala Mmasyu gha Kyala. Umwene atile: “Syo siliku isi sisimbiwe mmasimbo? Kubalamo siliku?” Umundu uyu afwanisye ukwamula mwakubombela amalemba agha ghikuyoba isyakungana Kyala nunnino. (Levi. 19:18; Kukumbu. 6:5) Loli keta isi umundu uyu alalusisye kangi: “Umwinangu yo aliku?” Umwene anangisye ukuti akapilikisyagha kanunu isi abelengile. Ifyakukongapo fyake, akamenye muno abaghile ukukongela ifundo sya Mmalemba pabumi bwake.

5. Ngimba ulwiputo nukubelenga panandipanandi fibaghile ukututula bulebule ukupilikisya kanunu isi tukubelenga?

⁵ Tubaghile ukupilikisya kanunu Amasyu gha Kyala linga tukubelenga munjila inunu. Keta amasakisyo ghamo agha ghabaghile ukubatula. Mwiputeghe bo mukali ukwanda ukubelenga. Tukulondiwa ubutuli bwa Yehova ukuti tupilikisyeghe kanunu Amalemba, yonongwa yake tukulondiwa ukusuma mbepo wake mwikemo ukuti ghututuleghe ukwinong’onela fiyo isi tukubelenga. Ukufuma apo mubelengeghe panandipanandi. Isi sikuya pakubatula ukuti mupilikisyeghe kanunu isi mukubelenga. Mubaghile ukuketa ukuti kwakutula fiyo linga mukubelenga mwakukwesya amasyu pamo ukubelenga pampene na masyu aghakujambula agha mu Baibolo. Linga mupilike amasyu agha ghajambuliwe nukuketa pipepala, sibaghile ukubatula ukuti mupilikisyeghe kanunu, mukumbukileghe nukumanyila nyingi pa isi mukubelenga Mmasyu gha Kyala. (Yos. 1:8) Linga mumalile ukubelenga, mwipute kangi ukuti munndaghisye Yehova panongwa ya kyabupe kya Masyu ghake nukusuma ubutuli ukuti mukongeghe isi mubelengile.

6. Nongwa yafiki ukwilalusya amalalusyo nukulemba ifundo kwakutula fiyo linga mukubelenga? (Keta kangi ikithuzi.)

⁶ Keta amasakisyo mabili agha ghabaghile ukubatula ukuti mupilikisyeghe kanunu isi sili mu Baibolo. Mwilalusyeghe amalalusyo aghakufwana na isi mukubelenga. Linga mukubelenga inkhani yimo mu Baibolo, mufufuzeghe  abaansala ba malalusyo agha: ‘Ngimba inkhani iyi yikuyoba isya banani? Ngimba yonani uyu ikuyoba? Ngimba ikubabula abanani kangi nongwa yafiki? Ngimba ifyakubombiwa ifi fyabombiwe kughu kangi ndili?’ Amalalusyo bo agha ghikuya pakubatula ukwinong’onelapo nukukonga isi mukubelenga. Kangi, mulembeghe mbupimba ifundo isi musyaghile. Linga mulembile ifundo isi, mukuya pakwinong’onelapo kangi sikuya pakubatula ukuti musipilikisye kanunu. Ukulemba ifundo kukutula kangi ukuti mukumbukileghe isi mubelengile. Mubaghile ukulemba amalalusyo, ifundo isi mufufuzile, ukughomokelamo mu fundo inywamu nukuketa muno sibaghile ukubatulila ukufwana namuno mukwipilikila. Mukuya pakuketa ukuti ukulemba ifundo kwakulondiwa fiyo.

7. Ngimba tukulondiwa ukuya nakayilo kaliku linga tukubelenga Ibaibolo kangi nongwa yafiki? (Matai 24:15)

⁷ Yesu ayobile akayilo akakulondiwa fiyo aka tukulondiwa ukuya nako linga tukulonda ukuti tupilikisyeghe kanunu isi tukubelenga Mmasyu gha Kyala—uku ko kuya nubumanyi. (Belenga Matai 24:15.) Ngimba ukuya nubumanyi kukusanusya isyafiki? Ko kuya nuluso ulwakupilikisya kanunu muno ifundo yimo yikukolelana ni fundo iyingi kangi namuno yikindanilene niyingi. Mwakongelelapo, Yesu ayobile kangi ukuti tubaghile ukuya nubumanyi mwakumanya ifyakubombiwa ifi fikufwanisya ubusololi bwa mu Baibolo. Tukulondiwa ukubomba isi ukuti tusayiweghe fiyo na isi tukubelenga mu Baibolo.

8. Ngimba tubaghile ukubomba bulebule ukuti tuye nubumanyi pa isi tukubelenga?

⁸ Yehova ikututula ukuya nubumanyi. Yonongwa yake tukulondiwa ukwiputa kumyake nukunsuma ukuti atutule ukukusya akayilo aka. (Mbu. 2:6) Ngimba mukulondiwa ukubomba bulebule ukuti sikolelaneghe nulwiputo lwinu? Muyeghe maso fiyo na isi mukubelenga nukuketa muno sikukolelana ni fundo isingi isi musimenye. Mubombeleghe amabuku ghitu ukuti ghabatule ukufwanisya ukubomba isi. Mwakifwanikisyo, mubaghile ukubombela ibuku ilyakuti  Buku Lakupenjera Nkhani la Ŵakaboni ŵa Yehova. Amabuku agha ghikuya pakubatula ukumanya isi ifundo sya mu Baibolo sikusanusya nukuketa muno mubaghile ukusibombesyela pabumi bwinu. (Hib. 5:14) Linga mukubelenga ukuti muye nubumanyi, mukuya pakughapilikisya kanunu Amalemba.

9. Ngimba fundo yiliku iya mu Baibolo iyi Abasadukai bakakolelanagha nayo?

⁹ Abasadukai baghamenye kanunu amabuku 5 ghakubwandilo agha Malemba gha Kihiburi, loli bakalitikisye ubwanaloli ubwakulondiwa fiyo ubu bwali mmabuku agha. Mwakifwanikisyo, inong’onela muno Yesu alyamulile bo Abasadukai bandalusisye isyakufwana ni nkhani yakusyuka. Umwene abalalusisye ukuti: “Ngimba mukabalamo mmasimbo gha Mose, pakisyanju lula Kyala ayobeghe atighi: ‘Yo une ne Kyala wa Abrahamu, ne Kyala wa Isaka, kangi ne Kyala wa Yakobu?” (Mar. 12:18, 26) Nalinga ukuti Abasadukai babelengile isya nkhani iyi kwa kabalilo kingi, ilalusyo ili Yesu abalalusisye lyanangisye ukuti abene bakaketagha ukulondiwa kwa bwanaloli bwa mu Baibolo—bo inkhani iyakuyoba isya kusyuka.​—Mar. 12:27; Luka 20:38. d

10. Ngimba tukulondiwa ukumanya isyafiki linga tukubelenga Ibaibolo?

¹⁰ Ngimba tubaghile ukumanyilapo isyafiki? Linga tukubelenga, tukulondiwa ukumanya isi ivesi pamo inkhani ya mu Baibolo yikutumanyisya. Tutikulondiwa ukupilikisya itolo ifundo imbepe loli tukulondiwa kangi ukumanya ifundo isyakulondiwa fiyo.

11. Ukufwana na 2 Timoti 3:16, 17, ngimba mubaghile ukusyagha bulebule ifundo isyakutula linga mukubelenga Ibaibolo?

¹¹ Ngimba mubaghile ukusyagha bulebule ifundo isyakutula linga mukubelenga Ibaibolo? Inong’onela isi ilemba lya 2 Timoti 3:16, 17 likuyoba. (Belenga.) Ilemba ili likuti “Amalemba ghosa . . . manunu” (1) ukumanyikisya, (2) ukusitobesya imbibi, (3) ukungolosya umundu, kangi (4) nukumfunda umundu. Mubaghile ukusyagha ifundo 4 isi mmabuku agha ghikulingania isya Baibolo agha utubalilo twingi mutikughabombela. Mufufuzeghe kanunu inkhani iyi mukubelenga nukuketa isi mukumanyilapo isyakufwana na Yehova, ubwighane bwake pamo ubulongosi ubungi. Inong’onela muno sibaghile ukubatulila ukusitobesya imbibi. Mubombeghe isi mwakuketa muno amavesi ghikubatulila ukumanya utuyilo utubibi utu mukulondiwa ukuchenja nukukindilila ukuya basubiliwa kwa Yehova. Inong’onela muno inkhani yibaghile ukungolosyela umundu, pamo ukulingania kanunu ifundo yimo iyi umundu yumo ayobile mubufumusi. Mufufuzeghe amavesi agha ghabaghile ukumfunda umundu ukuti aketeghe ifindu bo muno Yehova ikufiketela. Linga mukukumbukila ifundo 4 isyakutula isi, mukuya pakusayiwa fiyo na isi mukubelenga mu Baibolo.

12. Nongwa yafiki Yesu abalalusisye Abafarisai ilalusyo ilyakuti “Ngimba mukabalamo siku?”

¹² Yesu alalusisye kangi ilalusyo ilyakuti “Ngimba mukabalamo siku?” ukuti anangisye ukuti Abafarisai bali naminong’ono amabibi ukufwana na isi babelengile Mmalemba. (Mat. 12:1-7) e Pakabalilo aka, Abafarisai babapagha inongwa abafundiwa ba Yesu iyakuti batikusunga isiku lya Sabata. Yesu abamwile mwakubombela ififwanikisyo fibili ifya Mmalemba nukuyoba ifundo iyi yili mu buku lya Hoseya ukunangisya ukuti Abafarisai bakapilikisyagha ifundo iyakuyoba isya Sabata kangi batoliwagha ukunangisya ikisa. Nongwa yafiki abanyambala aba bakalongosiwagha na isi babelengagha Mmasyu gha Kyala? Panongwa yakuti bali nakayilo akabibi bo ukwibona. Akayilo aka kabapangisyagha ukuti batoliweghe ukupilikisya kanunu isi babelengagha.​—Mat. 23:23; Yoh. 5:39, 40.

13. Ngimba tukulondiwa ukuya nakayilo kaliku linga tukubelenga Ibaibolo kangi nongwa yafiki?

¹³ Tukumanyilako ukufuma ku masyu gha Yesu ukuti linga tukubelenga Ibaibolo tukulondiwa ukuya naminong’ono amanunu. Mwakukindana na Bafarisai, tukulondiwa ukuya bakwiyisya nukwiyipa ukumanyila. Tukulondiwa “ukulyambilila ilisyu ili libyaliwe mmyitu.” (Yak. 1:21) Linga tuli bakwiyisya, tukuya pakwitikisya ukuti Amasyu gha Kyala ghatutule pabumi bwitu. Linga tutikunangisya akayilo akakwibona, ifundo sya mu Baibolo isyakuyoba isyakisa nulughano sikuya pakututula fiyo.

14. Ngimba tubaghile ukumanya bulebule ukuti tukwitikisya Amasyu gha Kyala ukuti ghatulongosyeghe? (Keta kangi ifithuzi.)

¹⁴ Muno tukubombela ifindu na bangi sibaghile ukunangisya linga tukwitikisya amasyu gha  Kyala ukuti ghatulongosyeghe. Panongwa yakuti Abafarisai bakalitikisye ukuti Amasyu gha Kyala ghabalongosyeghe, “bali babibi.” (Mat. 12:7) Mwakufwana itolo, muno tukubaketela abangi kangi namuno tukubombela nabo ifindu fikunangisya linga tukulongosiwa na Masyu gha Kyala. Mwakifwanikisyo, ngimba utubalilo tosa tukuketa utuyilo utununu mu bangi, pamo tukuyoba isi bikusoba? Ngimba tukunangisya ikisa nukubahobokela abangi pamo tukubalonga nukukindilila ukubakalalila? Abaansala ba malalusyo agha, babaghile ukunangisya ukuti tukwitikisya isi tukubelenga ukuti situlongosyeghe pa isi tukwinong’ona nukubomba.​—1 Tim. 4:12, 15; Hib. 4:12.

15. Ngimba Yesu ipilikagha bulebule isyakufwana na Malemba?

¹⁵ Yesu aghaghanile fiyo Amalemba kangi amasyu agha ghali pa Salimo 40:8 ghayobile ngani muno Yesu ipilikilagha isyakufwana na Masyu gha Kyala. Apa pikuti: “Nikwikyela ukubomba ubwighane bwako we Kyala; syope nindaghilo syako syo sili mundumbula yangu.” Panongwa yakuti Yesu aghaghanile fiyo Amalemba, ali walusekelo kangi akindilile ukumbombela Yehova. Nanuswe tubaghile ukuya balusekelo linga tukubelenga Amasyu gha Kyala nukuhoboka ukumanyila.​—Sal. 1:1-3.

16. Ngimba tukulondiwa ukubomba isyafiki ukuti tusayiweghe fiyo na isi tukubelenga Mmasyu gha Kyala? (Keta ibokosi ilyakuti “ Amasyu gha Yesu Ghabaghile Ukubatula Ukupilikisya Kanunu isi Mukubelenga.”)

¹⁶ Ukufwana na masyu gha Yesu nikifwanikisyo kyake, isagha tukusyeghe amaluso ghitu pakubelenga Ibaibolo. Tubaghile ukupilikisya kanunu Amasyu gha mu Baibolo mwakwiputa, ukubelenga panandipanandi, ukwilalusya amalalusyo nukulemba ifundo mbupimba. Tubaghile ukubombela ubumanyi mwakufufuza kanunu isi tukubelenga nukubombela amabuku agha ghikulingania isya Baibolo. Tubaghile ukubombela kanunu ifundo sya mu Baibolo nalinga ukuti tutikusipilikisya, mwakufufuza kanunu ifundo isi tukumanyilapo pa nkhani iyi tukubelenga. Kangi tubaghile ukwitikisya ukuti Amasyu gha Kyala ghatulongosyeghe mwakukindilila ukuya nakayilo akanunu linga tukubelenga. Linga tukughelaghela ukubomba isi, tukuya pakusayiwa na isi tukubelenga mu Baibolo nukuseghelela fiyo kwa Yehova.​—Sal. 119:17, 18; Yak. 4:8.