1-3. (a) Nongwa yafiki Yehova alinganile fiyo Solomoni kangi lusayo luliku ulu Solomoni alyambilile? (b) Ngimba tukuya pakwamula amalalusyo ghaliku mu nkhani iyi?

SOLOMONI ali mwalafyale wa Israeli pakabalilo aka ali ndumyana. Pakabalilo aka andagha ukulaghila, Yehova alinsetukile mu njosi kangi atile: “Sumagha kosa aka kulonda kumyangu.” Solomoni alinkwamula alinkuti: ‘Une ndimwana nnandi kangi ngamanya nyingi. . . . Unyimike une ukuya mbombi wako ne ngamanya na isi mbaghile ukubomba pakubalongosya abandu bako.’ (1 Banyaf. 3:5-10) Solomoni asumile mwakwiyisya “Indumbula iya mahala”—yonongwa yake tukuketa ukuti Yehova alinganile fiyo Solomoni! (2 Samu. 12:24) Kyala witu ahobwike fiyo na muno umwalafyale uwa kilumyana uyu alyamulile yonongwa yake alimpele Solomoni ‘indumbula iya mahala iya kusyaghanikisya inongwa.’—1 Banyaf. 3:12.

² Panongwa yakuti Solomoni ali nulwitiko, ahobwike nulusayo ulu Yehova alimpele. Umwene ali nulusako ulwakuyenga inyumba ya bunyafyale “mu ngamu ya Yehova Kyala wa Israeli.” (1 Banyaf. 8:20) Umwene afumwike panongwa ya mahala agha Kyala alimpele. Kangi amasyu agha ayobile bo atumiwe na Kyala ghalembiwe mu mabuku matatu agha mu Baibolo. Limo mwa mabuku agha lyo ibuku lya Isya Mbupingamu.

³ Amasyu aghakuti indumbula ghayobiwe amabulendo ghakufwana 100 mwi buku ilya Isya Mbupingamu. Mwakifwanikisyo pilemba ilya Isya Mbupingamu 4:23, tukubelenga ukuti: “Ukukinda fyosa ifi kufighilila, uyifighilileghe fiyo indumbula yako.” NWT. Ngimba mu vesi ili ilisyu ilyakuti “indumbula” likusanusya isyafiki? Tukuya pakwamula ilalusyo ili mu nkhani iyi. Tukuya pakuketa kangi amaansala gha malalusyo mabili aghangi: Ngimba Setano ikughelaghela  bulebule ukuti onange indumbula yitu? Kangi ngimba tubaghile ukuyifighilila bulebule indumbula yitu? Ukuti tukindilile ukuya nulwitiko mwa Kyala, tukulondiwa ukupilikisya kanunu amaansala gha malalusyo aghakulondiwa fiyo agha.

4-5. ( a) Ngimba ilemba lya Salimo 51:6 likututula bulebule ukupilikisya isi ilisyu ilyakuti “indumbula” likusanusya? (b) Ngimba ubumi bwitu ubwa panja bukunangisya bulebule ukulondiwa kwa muno tukubonekela nkati?

⁴ Pilemba ilya Isya Mbupingamu 4:23, ilisyu ilyakuti “indumbula” likusanusya ‘amahala gha nkati mundumbula’. (Belenga Salimo 51:6 NWT Baibolo la Malemba Ghakupatulika mu Mang’anamuliro gha Charu Chipya.) Mu masyu aghangi, ilisyu ilyakuti “indumbula” likusanusya, isi tukwinong’ono, muno tukwipilikila, isi sili mundumbula kangi ifinyonywa. Isi sikunangisya muno ubundu bwitu ubwa nkati buyilile komma akabonekelo kapanja.

⁵ Inong’onela muno ubumi bwitu ubwa panja bukunangisyila ukulondiwa kwa muno tukubonekela nkati. Ikyakwanda, ukuti tuye nu bumi ubununu, tukulondiwa ukusala ifyakulya ifinunu nukupanga amafizo akabalilo kosa. Mwakufwana itolo, ukuti tuye nubumi ubununu ubwa mwambepo tukulondiwa ukusala kanunu ifyakulya fya mwambepo akabalilo kosa nukukindilila ukuya nulwitiko mwa Yehova. Ukubomba isi kukongelelapo ukubombesyela imbombo ifi tukumanyila kangi nukuyoba isya lwitiko lwitu. (Rom. 10:8-10; Yak. 2:26) Ikyabubili, ukufwana na muno tukubonekela tubaghile ukwanda ukwinong’ona ukuti tuli kanunu nalinga ukuti tuli babine nkati. Mwakufwana itolo, muno tukubombela ifindu mwambepo, tubaghile ukwanda ukwinong’ono ukuti tuli nulwitiko ulwamaka loli ifinyonywa ifibibi fibaghile ukwanda ukukula pabumi bwitu. (1 Kor. 10:12; Yak. 1:14, 15) Tukulondiwa ukukumbukila ukuti Setano ikulonda ukutonanga na minong’ono ghake. Ngimba abaghile ukubomba bulebule isi? Kangi ngimba tubaghile ukwifighilila bulebule?

6. Ngimba ubwighane bwa Setano bo bwa kuti fiki kangi ikughelaghela bulebule ukuti abufwanisye?

⁶ Setano ikulonda ukuti tufwane nawe—umwene akanile ukupilikila ifundo sya Yehova kangi anangisye akayilo kakwibona. Setano akabaghila ukutufibilisya ukuti twinong’oneghe  nukubomba bo muno umwene ikubombela. Yonongwa yake ikugheleghela ukuti afwanisye isi ikulonda mwakubombesyela injila isingi. Mwakifwanikisyo, umwene atusyungutile na bandu aba bali kulubafu lwake. (1 Yoh. 5:19) Umwene ikusubila ukuti tukuya pakusala ukwangala na bandu aba bali kulubafu lwake, nalinga tumenye ukuti ukwangala na bandu ababibi “kukonanga” muno tukwinong’onela kangi namuno tukubombela. (1 Kor. 15:33; NWT Baibolo la Malemba Ghakupatulika mu Mang’anamuliro gha Charu Chipya.) Isi syo syabombiwe nu Mwalafyale Solomoni. Umwene alyeghile abakikulu bingi abapanja pabumalilo, “balyonangile akayilo kake” kangi “balinkwenda nukuyisyutula indumbula yake” ukuti asokeko kwa Yehova.—1 Banyaf. 11:3; NWT Baibolo la Malemba Ghakupatulika mu Mang’anamuliro gha Charu Chipya.

7. Ngimba findu filiku ifingi ifi Setano ikubombesyela imbombo ukuti onange aminong’ono gha bandu kangi nongwa yafiki tukulondiwa ukuya maso?

⁷ Setano ikubombesyela imbombo amavidiyo na ma TV ukuti onange abandu naminong’ono ghake amabibi. Umwene amenye ukuti inkhani sya butungulu syo sikutubapangisya ukuti tunsubileghe ukukinda ukutuhobosya itolo; inkhani isi sikutumanyisya muno tubaghile ukwinong’onela, ikwipilikila namuno tubaghile ukubombela. Yesu abombesyile kanunu injila iyi pakumanyisya. Mwakifwanikisyo, inong’onela isya fifwanikisyo ifya Unsamaria wakisa ni kya umwana unsobi uyu asokilepo pakaya nukwakonanga ikyuma iki apeliwe. (Mat. 13:34; Luka 10:29-37; 15:11-32) Yonongwa yake bosa aba bali naminong’ono gha Setano babaghile ukubombesyela inkhani syabutungulu ukuti batonange. Tukulondiwa ukuti tubombeghe ifindu mwamahala. Amavidiyo na ma TV ghabaghile ukutuhobosya nukutumanyisya kisita konanga aminong’ono ghitu. Loli tukulondiwa ukuya maso. Linga tukusala ifyakusangalusya, tukulondiwa ukwilalusya ukuti, ‘Ngimba ifyakusangalusya ifi nguketelela fikumbangisya ukuti nyonyweghe ifindu fyakumbili?’ (Gal. 5:19-21; Ef. 2:1-3) Ngimba mubaghile ukubomba isyafiki linga musyaghenie ukuti ipulogilamu iyi mukuketelela yikukasya aminong’ono gha setano? Mwepukeghe  bo muno mukwepukila kumbungo iyakwambukila!

8. Ngimba abapapi babaghile ukubatula bulebule abanabo ukuti bafighilileghe indumbula syabo?

⁸ Mwebapapi, muli nubudindo ubwakulondiwa fiyo ukuti mubafighilile abaninu kwa Setano ukuti angonangagha indumbula syabo. Tutikukayika ukuti mukubomba syosa isi mubaghile ukufwanisya ukuti mubafighilile abaninu kumbungo isyakwambukila. Mukutendekesya pakaya ukuti pabonekeghe kanunu kangi mukutagha kilikyosa iki mukuketa ukuti kibaghile ukupangisya umwe pamo abaninu babine. Munjila iyakufwana itolo, mukulondiwa ukuti mubafighilileghe abaninu ku mavidiyo, amapulongilamu gha pa TV, amagemu gha pa kompyuta kangi na mawebusayiti agha ghabaghile ukubapangisya ukuya na minong’ono gha Setano. Yehova abapele ubudindo ubwakubapasikisya abaninu ukuti bakuleghe kanunu mwambepo. (Mbu. 1:8; Ef. 6:1, 4) Yonongwa yake mutikulondiwa ukutila ukubika indaghilo isi sikukolelana nifundo isya mu Baibolo. Mubabuleghe abaninu isya mavidiyo agha babaghile ukuketelela na agha bakabaghila ukuketelela kangi mubatuleghe ukupilikisya kanunu inongwa iyi mwinong’wine ukubomba bo isi. (Mat. 5:37) Linga abaninu bikukula, mubamanyisyeghe ukuti bapaghulanieghe ifinunu nifibibi ukufwana nifundo sya Yehova. (Hib. 5:14) Kangi mukumbukileghe ukuti abaninu bikuya pakumanyila nyingi pa isi mukubabula loli bikuya pakumanyila nyingi fiyo ukukinda pa isi mukubomba.—Kukumbu. 6:6, 7; Rom. 2:21.

9. Ngimba fundo yimo yiliku iyi Setano ikubombesyela imbombo kangi nongwa yafiki yakutilisya?

⁹ Setano ikughela kangi ukuti onange indumbula yitu mwakutupangisya ukuti tusubileghe amahala gha nkisu m’malo mwa kusubila aminong’ono gha Yehova. (Kolos. 2:8) Inong’onela ifundo yimo iyi Setano ikubombesyela imbombo—iyakuti ukuya mundu nkabi kubaghile ukumpangisya umundu ukuya nubumi ubununu. Bosa aba bikwinong’ona bo ulu babaghile ukuya bakabi lumo bakabaghila ukuya bakabi. Munjila iyingi babaghile ukubika ubumi bwabo pangozi. Nongwa yafiki? Panongwa yakuti babaghile ukubika aminong’ono ghabo ghosa pakulonda indalama, isi sibaghile ukubapangisya ukuti bonange ubumi bwabo, imbumba syabo nubumanyani bwabo na Kyala. (1 Tim. 6:10) Tuli nulusekelo ukuti Tata witu uwamahala uwakumwanya ikututula ukuti tusiketeghe kanunu indalama.—Ndumbi. 7:12; Luka 12:15.

10-11. ( a) Ngimba tukulondiwa ukubomba isyafiki ukuti twifighilileghe? (b) Ngimba abalindilili babombagha isyafiki nkabalilo ka kunyuma kangi amabyebye ghitu ghabaghile ukubomba bulebule imbombo bo undindilili?

¹⁰ Linga tukulonda ukuti tukindilile ukufighilila indumbula yitu, tukulondiwa ukumanya ifindu ifipalapala nukubombapo simo mwanakalinga ukuti twifighilile. Ilisyu ili lisanusiwe ukuti “ukwifighilila” pilemba lya Isya Mbupingamu 4:23 likutukumbusya isya mbombo iyi undindilili ikubomba. Nkabalilo ka Mwalafyale Solomoni, undindilili imagha pabupipi ni ililinga (umpanda) kangi imbagha belu linga aketile ukuti abalughu bikwisa. Isi sibaghile ukututula ukuti tubombengepo simo mwanakalinga linga Setano ikulonda ukonanga aminong’ono ghitu.

¹¹ Nkabalilo ka kunyuma, abalindilili babombagha pampene na aba balindililagha pamageti. (2 Samu. 18:24-26) Bosa pampene, batulanagha ukufighilila pageti ukuti linga abalughu bikwisa bighaleghe. (Nehe. 7:1-3) Amabyebye ghitu agha ghamanyisyiwe kanunu nifundo sya mu Baibolo * ghabaghile ukubomba kanunu imbombo bo undindilili kangi ghabaghile ukutusoka linga Setano ikughela ukonanga indumbula syitu—m’masyu aghangi, linga ikughela ukonanga aminong’ono ghitu, muno tukwipilikila na isi sili mundumbula yitu. Linga amabyebye ghitu ghikutusoka pa  findu ifibibi, tukulondiwa ukupilikila nakalinga isi Yehova ikutubula.

12-13. Ngimba tubaghile ukugheliwa ukubomba isyafiki, kangi tubaghile ukwipilika bulebule?

¹² Inong’onela isya kifwanikisyo ikya muno tubaghile ukubombela ukuti twifighilile ku minong’ono gha Setano. Yehova atumanyisye ukuti ‘utuyilo twabulowe nubunyali bosa pamo ubunyonywatosa fingayobiwagha siku mmyinu’ (Ef. 5:3) Loli ngimba tukulondiwa ukubomba isyafiki linga abinitu ku mbombo pamo ku sukulu bandile ukuyoba inkhani syabulowe? Tumenye ukuti tukulondiwa ‘ukuleka akayilo aka kikususania nubwighane bwa Kyala kangi tufilekeghe nifinyonywa fya nkisu.’ (Titi 2:12 NWT) Amabyebye ghitu, ghabaghile ukutusoka ku findu ifibibi. (Rom. 2:15) Ngimba tubaghile ukughapilikila? Tubaghile ukugheliwa mwakupilikisya ku binitu pamo ukuketa ifithuzi ifi babaghile ukututumila. Loli tukulondiwa ukwepuka ku findu ifi fibaghile ukutubika mundamyo.

¹³ Tukulondiwa ukuya bakifu ukuti tukane ifindu ifibibi ifi abinitu bikubomba. Tuli nulusubilo losa ukuti Yehova ikuketa ukughelaghela kwitu kangi ikuya pakutupako amaka na mahala ukuti tulimbane naminong’ono gha setano. (2 Syambu. 16:9; Yes. 40:29; Yak. 1:5) Ngimba tubaghile ukubomba isyafiki ukuti tukindilile ukufighilila indumbula yitu?

14-15. (a) Ngimba tukulondiwa ukwitikisya aminong’ono ghanani kangi tubaghile ukubomba bulebule? (b) Ngimba ilemba lya Isya Mbupingamu 4:20-22 libaghile ukututula bulebule ukuti tuhobokeghe linga tukubelenga Ibaibolo? (Keta ibokosi ilyakuti “Muno Tubaghile Ukubombela.”)

¹⁴ Ukuti tufighilile indumbula yitu tutikulondiwa itolo ukuleka aminong’ono amabibi loli tukulondiwa nukwitikisya aminong’ono amanunu. Inong’onela kangi isya kifwanikisyo kya ililinga. Undindilili ighalagha igeti ukuti abalughu bangingilagha loli amasiku ghamo bighulagha amageti ukuti abandu bingile nukulisya ifyakulya ni findu ifingi. Linga amageti ghakighuliwagha abandu bayagha pakutamiwa fiyo. Mwakufwana itolo tukulondiwa ukwitikisya aminong’ono gha Kyala ukuti ghatulongosyeghe.

¹⁵ Ibaibolo lili naminong’ono gha Yehova, yonongwa yake linga tukubelenga akabalilo kosa, twitikisyeghe aminong’ono gha Yehova ukuti ghatulongosyeghe muno tukwinong’onela, muno tukwipilikila kangi namuno tukubombela. Ngimba tubaghile ukubomba isyafiki ukuti tuhobokeghe linga tukubelenga Ibaibolo? Ulwiputo lwakulondiwa. Umulumbu yumo atile: “Bo ngali ukwanda ukubelenga Ibaibolo, ngwiputa tasi kwa Yehova, mwakunsuma ukuti andule ‘ukuti mfiketeghe kanunu ifindu’ M’masyu ghake.” (Sal. 119:18) Akabalilo kosa tukulondiwa ukwinong’onelapo pa isi tukubelenga. Linga tukwiputa, tukubelenga, kangi tukwinong’onelapo, Amasyu gha Kyala ghikutufika ‘pasi pandumbula syitu’ kangi tukwanda ukuhoboka naminong’ono gha Yehova.—Belenga Isya Mbupingamu 4:20-22; Sal. 119:97.

16. Ngimba bamo bapindwile bulebule panongwa yakuketelela JW Broadcasting?

¹⁶ Injila iyingi iyi tukwitikisyila aminong’ono gha Kyala ukuti ghatulongosyeghe ko kuketelela JW Broadcasting^®. Imbumba yimo yatile: “Amapulogilamu gha kubwandilo bwa mwesi agha JW ghatutulile fiyo! Ghatukasisye nukutusubisya linga twaghene nindamyo. Kangi tukupilikisya inyimbo imbya linga tuli pakaya. Tukupilikisya inyimbo isi linga tukupiya, tukutendekesya pakaya, pamo linga tuli pakunwa tiyi.” Amapulogilamu agha ghikututula ukuti tufighilileghe indumbula syitu. Ghikutumanyisya ukuti twinong’oneghe bo muno Yehova ikubombela kangi ghikututula ukuti tukaneghe aminong’ono gha Setano.

17-18. (a) Ngimba findu fiki ifi fikubombiwa linga tukukonga isi tukumanyila ukufuma kwa Yehova, ukufwana na isi sili pilemba lya 1 Banyafyale 8:61? (b) Ngimba tubaghile ukumanyilako isyafiki ukufuma ku kifwanikisyo ikya Mwalafyale Hezekiya? (c) Ukufwana nulwiputo lya Davidi ulu lukwaghiwa pilemba lya Salimo 139:23, 24, ngimba tukulondiwa ukuyoba isyafiki mu lwiputo?

¹⁷ Linga tukubomba inunu akabalilo kosa  tukupindula kangi ulwitiko lwitu lukuya lwamaka. (Yak. 1:2, 3) Tukwipilika kanunu panongwa yakuti tukunhobosya Yehova kangi yope ikuhoboka nanuswe kangi tukuya nubwighane ubwakumbombela umwene. (Mbupi. 27:11) Indamyo yiliyosa yikutupa ulusako ulwakuti tumanye ukuti tukabengiwa loli tukuhoboka ukumbombela Tata witu uwalughano. (Sal. 119:113) M’malo mwake, tukunangisya ukuti tunganile Yehova nindumbula yitu yosa, mwakupilikila indaghilo syake nukubomba ubwighane bwake.—Belenga 1 Banyafyale 8:61.

¹⁸ Ngimba tukusoba? Ena; panongwa yakuti tukaya bagholofu. Linga tukutamiwa, tukumbukeghe ikifwanikisyo kya Mwalafyale Hezekiya. Yope asobagha. Loli alapile, nukwanda kangi ukubombela Yehova “nindumbula yosa.” (Yes. 38:3-6; 2 Syambu. 29:1, 2; 32:25, 26) Tukulondiwa ukukana ukuti Setano atugheleghe naminong’ono ghake. Twiputeghe ukuti Kyala atutule tukusye “indumbula iya mahala.” (1 Banyaf. 3:9; belenga Salimo 139:23, 24.) Tubaghile ukukindilila ukuya nulwitiko mwa Yehova linga tukufighilila indumbula yitu ukukinda pa fyosa.