1. Nongwa yafiki tukulondiwa ukwitendekesya ukufwimiwa?

IKILO ikyakuti kilabo Umwalafyale Yesu ikuya pakufwa, umwene asimenye ukuti bosa aba basaliwe ukuya bafundiwa bake bayagha pakubengiwa. (Yoh. 17:14) Ukufika mpaka lino, Abaketi ba Yehova, bikufwimiwa na bandu aba bikususya ukwiputa kwa bwanaloli. (2 Tim. 3:12) Bo ubumalilo bwa findu ifibibi ifya nkisu iki buli pipi ukumalika, tukughulila abalughu bitu aba bikuya pakukindilila ukutususya.—Mat. 24:9.

2-3. (a) Ngimba tukulondiwa ukumanya isyafiki pankhani ya bogha? (b) Ngimba tukuya pakuyobesania isyafiki mu nkhani iyi?

² Ngimba tubaghile ukwitendekesye bulebule ukufwimiwa? Tutikulondiwa ukwinong’onela fiyo ifindu ifibibi ifi fibaghile ukubombiwa kumyitu. Linga tukufinong’onela fiyo fibaghile ukutupangisya ukuya nubogha kangi nukwanda ukutamiwa naminong’ono. Linga tukwinong’onela fiyo ifindu ifibibi ifi fibaghile ukubombiwa kumyitu, tubaghile ukwanda ukutila nukuleka ukumbombela Yehova bo tukali ukwaghana nindamyo. (Mbu. 12:25; 17:22) Ubogha kilwilo kyamaka iki “uwanongwa witu Umohesi” ikughela ukubombela. (1 Pet. 5:8, 9) Ngimba tukulondiwa ukubomba isyafiki ukuti twitendekesye ukwifimbilisya ukufwimiwa?

³ Mu nkhani iyi, tukuya pakuketa muno tubaghile ukubombela ukuti tukasye ubumanyani bwitu na Yehova kangi inongwa iyi ukubomba isi lino kwakulondiwa fiyo. Tukuya pakuyobesania kangi isi tubaghile ukubomba ukuti tunangisye ubukifu. Kangi pabumalilo, tukuya pakuketa muno tubaghile ukubombela linga abandu batubengile.

4. Ukufwana na Bahiburi 13:5, 6, ngimba mukulondiwa ukumanya isyafiki, kangi nongwa yafiki?

⁴ Mumanye ukuti Yehova abaghanile kangi atikuya pakubaleka.  (Belenga Bahiburi 13:5, 6.) Mfyinja fyakunyuma, Ingasya ya Ndindilili yatile: “Umundu uyu am’menye kanunu Kyala akabalilo kosa ikunsubila linga ikugheliwa.” Isi syabwanaloli! Ukuti twifimbilisye ukufwimiwa, tukulondiwa ukungana nukunsubila Yehova nindumbula yosa kangi tungakayikagha ukuti umwene ikutupasikisya.—Mat. 22:36-38; Yak. 5:11.

5. Ngimba findu fiki fikuya pakubatula ukuti mumanye ukuti Yehova abaghanile?

⁵ Mubelengeghe Ibaibolo isiku lililyosa ukuti muye pabumanyani na Yehova. (Yak. 4:8) Linga mukubelenga, mwinong’oneleghe fiyo muno Yehova ikunangisyila utuyilo twake utununu. Mughelegheleghe ukumanya muno abaghanile kangi nukuketa muno ikubapasikisyila ukwendela mu isi ikuyoba nukubomba. (Kuso. 34:6) Bamo kubaghile ukuya kukafu ukusubila ukuti Kyala abaghanile panongwa yakuti bakanangisiwamo ulughano. Linga mukwipilika bo ulu, mughelegheleghe ukuketa injila isi Yehova ikubanangisyila ikisa ilisiku lililyosa. (Sal. 78:38, 39; Rom. 8:32) Linga mukwinong’onela isi mwalyaghene nasyo kangi nukukonga isi mubelengile M’masyu gha Kyala, mukuya pakufwanisya ukuyoba ifindu fingi ifi Yehova ababombile. Linga mukundaghisya pa findu fyosa ifi Yehova ababombile, ubumanyani bwinu numwene bukuya pakuya bwamaka.—Sal. 116:1, 2.

6. Ukufwana nilemba lya Salimo 94:17-19, ngimba ulwiputo ulwakufumila pasi pandumbula lubaghile ukubatula bulebule?

⁶ Mwiputeghe akabalilo kosa. Inong’onela isya ndumyana uyu ubatiliwe na tata wake uwalughano. Undumyana uyu ikwipilika ukuti afighililiwe kangi atikutila ukuyoba kwa tata wake ifindu ifinunu nifibibi ifi aghene nafyo pisiku ilyo. Nanumwe mubaghile ukuhoboka nubumanyani bo ubu linga mukuseghelela kwa Yehova ukwendela mulwiputo ulwakufumila pasi pandumbula ilisiku lililyosa. (Belenga Salimo 94:17-19.) Linga mukwiputa kwa Yehova, “moneghe kumyake isya mundumbula yinu” kangi mumbuleghe Tata winu syosa isi mukutila nukwiyaya nasyo. (Ingu. 2:19) Ngimba ifyakukongapo fyake fyo filiku? Mukuya pakwipilika kanunu bo muno Ibaibolo likuyobela ukuti “ulutengano lwa Kyala ulu lughakindile ghosa amahala lo lukusyubatilagha indumbula syinu ninyinong’ono syinu.” (Filip. 4:6, 7) Linga mukukindilila ukwiputa munjila bo iyi, mukuya pakuya pabupipi fiyo na Yehova.—Rom. 8:38, 39.

7. Nongwa yafiki mukulondiwa ukusubila ukuti Kyala ikuya pakufwanisya isi afingile?

⁷ Musubileghe ukuti syosa isi Kyala afingile sikuya pakufwanisiwa. (Kuba. 23:19) Linga mutikusubila ukuti Kyala ikuya pakufwanisya isi afingile, kukuya kupepe fiyo ukuti Setano nabandu bake babatilisye. (Mbu. 24:10; Hib. 2:15) Ngimba mubaghile ukukusya bulebule ulwitiko lwinu lino mu Bunyafyale bwa Kyala? Muyeghe nakabalilo akakumanyila nukufufuza amasyu gha Kyala aghakuyoba isya lufingo ulwa Bunyafyale kangi inongwa iyi mukulondiwa ukusubila ukuti sikuya pakufwanisiwa. Ngimba isi sibaghile ukubatula bulebule? Inong’onela ikifwanikisyo kya  Stanley Jones, uyu apinyiwe mu jele kwa fyinja 7 panongwa ya lwitiko lwake. * Ngimba findu fiki ifi fyalintulile ukuti ifimbilisye? Umwene atile: “Ukumanya isi Ubunyafyale bwa Kyala bwisakubomba, nukuya nulusubilo kisita kukayika, syalindulile ukuti niye nulwitiko ulwamaka.” Linga muli nulwitiko lwamaka mu isi Kyala afingile, mukuya pakuya pabupipi fiyo na Yehova kangi mukabaghila ukuya bogha.—Mbu. 3:25, 26.

8. Ngimba ukukindilila ukufika pangomano kukunangisya isyafiki? Lingania.

⁸ Mufikeghe pangomano akabalilo kosa. Ingomano sikututula ukuya pabumanyani ubununu na Yehova. Ukufika pangomano akabalilo kosa kukunangisya muno tukwisa kubombela linga bandile ukutufwima nkyeni. (Hib. 10:24, 25) Nongwa yafiki tukuyoba bo ulu? Linga tukwitikisya ifindu ifinandi ukututolesya ukufika pangomano lino, po bule linga bandile ukutufwima nkyeni ngimba tukwisa kufwanisya ukufika pangomano? Munjila iyingi, linga tukukindilila ukufika pangomano, tutikuya pakuleka linga aba bikutususya bikutukanisya ukubungana pampene. Lino ko kabalilo akakuti tusighaneghe fiyo ingomano. Linga tukufika pangomano akabalilo kosa, bakayapo abandu, pamo iboma, ili libaghile ukutukanisya ukuti tungampilikilagha Kyala ukukinda abandu.—Imbo. 5:29.

9. Nongwa yafiki ukusungila amalemba yo njila inunu iyakwitendekesya linga tupinyiwe?

⁹ Musungileghe amalemba agha mughaghanile. (Mat. 13:52) Utubalilo tumo mubaghile ukwibwa amalemba agha mwasungile, loli Yehova abaghile ukubatula na mbepo wake mwikemo ukuti mukumbukile amalemba ghosa agha mwaghasungile. (Yoh. 14:26) Unkamu yumo uyu balimpinyile ku East Germany uyu ali mwene itolo mu jele atile: “Nali nulusekelo fiyo panongwa yakuti nasungile amalemba mingi pandumbula! Nalinga ukuti nalimo nimwene, loli ninong’onelagha fiyo amalemba agha mu Baibolo agha naghasungile pandumbula.” Amalemba ghalintulile unkamu witu uyu ukuti aseghelele kwa Yehova—nukukindilila ukwifimbilisya.

10. Nongwa yafiki tukulondiwa ukusungila inyimbo?

¹⁰ Musungileghe nukwimba inyimbo isyakumpala Yehova. Bo bali mu jele ku Filipi, Pauli na Sila bimbagha inyimbo isya mwambepo isi basisungile pandumbula. (Imbo. 16:25) Mwakufwana itolo, bo abakamu bitu bapinyiwe nkisu kya Soviet Union nukubatuma ku Siberia, ngimba abene bakasenie bulebule? Umulumbu Mariya Fedun atile: “Twimbagha inyimbo syosa isi tusimenye ukufuma mu buku lya nyimbo.”  Umwene ayobile kangi atile inyimbo isi syabakasisye bosa kangi syabatulile ukwipilika ukuti bali pabupipi fiyo na Yehova. Ngimba mukukasiwa linga mukwimba inyimbo isya mwambepo isi musighanile? Linga mo siyilile, mwande ukusungila inyimbo isi lino!—Keta ibokosi ilyakuti “ Undule Ukuya Nkifu.”

11-12. (a) Ukufwana na 1 Samueli 17:37, 45-47, nongwa yafiki Davidi ali nkifu? (b) Ngimba kimanyilo kiliku ikyakulondiwa fiyo iki tukumanyilako kwa Davidi?

¹¹ Linga mukufwimiwa mukulondiwa ukuya bakifu. Linga mukuketa ukuti mukaya bakifu, ngimba mubaghile ukubomba isyafiki? Mukumbukeghe ukuti ubukifu butikulonda ubukulumba, amaka pamo ifi tubaghile ukubomba. Inong’onela ikifwanikisyo ikya Davidi bo aghene na Goliati. Mwakukindana na kalyoto Goliati, Davidi ali nnandi, akali na maka kangi akamenye ukulwa ubwite. Kangi umwene akali nu lubo. Loli umwene ali nkifu fiyo. Nubukifu bosa umwene abukile ukuti akalwe na kalyoto yula.

¹² Nongwa yafiki Davidi ali nkifu? Umwene asubilagha fiyo ukuti Yehova ali nawe. (Belenga 1 Samueli 17:37, 45-47.) Davidi akinong’onelagha ubunywamu bwa Goliati pakwifwanikisya numwene. M’malo mwake, inong’onelagha ubunandi bwa Goliati pakumfwanikisya na Yehova. Ngimba tukumanyilako isyafiki? Nanuswe tubaghile ukuya bakifu linga tukusubila ukuti Yehova ali nanuswe kangi linga tukuketa ukuti abandu aba bikutususya bakabaghila ukufwana na Kyala Uwamaka ghosa. (2 Sya. 20:15; Sal. 16:8) Ngimba tubaghile ukuya bakifu bulebule lino na nkyeni?

13. Ngimba tubaghile ukuya bakifu bulebule? Lingania.

¹³ Tubaghile ukuya bakifu lino mwakufumusya amasyu amanunu agha Bunyafyale. Nongwa yafiki? Nongwa yakuti linga tukufumusya amasyu amanunu tukumanyila ukuya nulusubilo mwa Yehova kangi tukumasya ubogha bwa kutila abandu. (Mbu. 29:25) Mwakufwana itolo namuno umbili witu ghukuyila namaka linga tukupanga amafizo, bope ubukifu bwitu bukuya bwamaka linga tukufumusya ku nyumba ni nyumba, kumalo agha abandu bingi bikwaghiwa, kangi nakumalo agha bikulisyilako amalonda. Linga tuli bakifu ukufumusya lino, tukuya pakufwanisya ukwitendekesya kanunu ukufumusya nalinga ukuti bakanisye imbombo yitu iyakufumusya.—1 Tes. 2:1, 2.

14-15. Ngimba tukumanyilako isyafiki ukufuma kwa Nancy Yuen na Valentina Garnovskaya?

¹⁴ Tubaghile ukumanyila nyingi ukufuma ku kifwanikisyo ikya balumbu bitu aba bali bakifu  fiyo. Nalinga ukuti Nancy abonekagha nnandi loli alinkifu fiyo. * Umwene akanile ukuleka ukufumusya amasyu amanunu agha Bunyafyale bwa Kyala. Ifyakukongapo fyake, apinyiwe kwa fyinja 20 ku China. Abalaghili ba boma aba balimpinyile batile ali “mundu wakutamya fiyo” nkisu kyabo.

¹⁵ Mwakufwana itolo, Valentina Garnovskaya apinyiwe ku Soviet Union amabulendo matatu kwa fyinja 21. * Nongwa yafiki? Umwene akindilile ukufumusya bo abakulumba ba boma bankanisye ukuti angafumusyagha “abene banjobagha ukuti ali ndughu wabo.” Ngimba findu fiki ifi fyabatulile abalumbu babili aba ukuti baye bakifu? Abene basimenye ukuti Yehova ali nabo.

16. Ngimba tukulondiwa ukubomba isyafiki ukuti tuye bakifu?

¹⁶ Ukufwana na isi tumanyile, ukuti tuye bakifu, tutikulondiwa ukusubila amaka nubumanyi bwitu. M’malo mwake, tukulondiwa ukusubila ukuti Yehova alinanuswe kangi umwene ikututula. (Kukumbu. 1:29, 30; Zeka. 4:6) Iyi yo njila yene iyi yibaghile ukututula ukuti tuye bakifu.

17-18. Ukufwana na Yohani 15:18-21, ngimba Yesu atusokile isyafiki? Lingania.

¹⁷ Tukuhoboka fiyo linga abandu bikutughindika, loli tutikulondiwa ukwiketa ukuti tukaya bakulondiwa linga abandu batubengile. Yesu atile: “Muli basayiwa linga abandu bikubabenga umwe, linga bikubapaghula nukubatuka, linga bikusitagha ingamu syinu, bikuti mbibi panongwa ya Nnyamundu.” (Luka 6:22) Ngimba Yesu asanusyagha isyafiki?

¹⁸ Yesu akayobagha ukuti Abakristu bisakuhobokagha ukubengiwa nabandu. M’malo mwake, umwene atusokagha ukufwana na isi syayagha pakubombiwa kumyitu. Tukaya kulubafu lwa kisu yonongwa yake tukukonga ifimanyisyo fya Yesu pabumi bwitu nukufumusya amasyu agha afumusyagha. Yonongwa yake ikisu kitubengile. (Belenga Yohani 15:18-21.) Tukulonda ukunhobosya Yehova. Tutikuwa amaka linga abandu bikutubenga panongwa yakuti tunganile Tata witu Yehova.

19. Ngimba tubaghile ukukonga bulebule ikifwanikisyo kya batumiwa?

 ¹⁹ Tungitikisyagha ikindu kilikyosa iki abandu babaghile ukuyoba pamo ukubomba ukuti batukosye isoni pakuya yumo wa Baketi ba Yehova. (Mika  4:5) Tubaghile ukumalana nindamyo iyakutila abandu mwakwinong’onela ikifwanikisyo kya batumiwa iki banangisye ku Yerusalemu bo Yesu afwile itolo. Abene basimenye muno abakulumba ba Chiyuda bababengile. (Imbo. 5:17, 18, 27, 28) Nalinga syali bo ulu, abene bakindilile ukubuka ku tempile nukufumusya kumalo kuno abandu bingi baghiwagha. (Imbo. 5:42) Abene bakalitikisye ukuti ubogha bubatolesye pambombo iyakufumusya. Nanuswe tubaghile ukumalana nubogha linga tukubabula abandu ukuti tuli Baketi ba Yehova linga tuli ku mbombo, ku sukulu, nakuno tukwikala.—Imbo. 4:29; Rom. 1:16.

20. Nongwa yafiki abatumiwa bali balusekelo nalinga ukuti babengiwe?

²⁰ Nongwa yafiki abatumiwa bali balusekelo? Panongwa yakuti abene bamenye inongwa iyi babengiwe, kangi bamenye ukuti lwali lusako ukunyoziwa panongwa yakubomba ubwighane bwa Yehova. (Luka 6:23; Imbo. 5:41) Untumiwa Peteri alembile ukuti: “Loli pope linga mukukubilwa panongwa yabugholofu, muli basayiwa.” (1 Pet. 2:19-21; 3:14) Linga tusimenye ukuti tubengiwe panongwa yakuti tukubomba inunu, tukabaghila ukuleka ukumbombela Yehova panongwa yakuti abandu batubengile.

21-22. (a) Ngimba mwitendekisye bulebule ukufwimiwa? (b) Ngimba tukwisa pakuyobesania isyafiki mu nkhani iyakukongapo?

²¹ Tutikumanya akabalilo aka abandu babaghile ukwanda ukutufwima pamo abakulumba ba boma ukukanisya imbombo yitu iyakufumusya. Loli lino, tusimenye ukuti tubaghile ukwitendekesya mwakukasya ubumanyani bwitu na Yehova, ukukindilila ukuya bakifu kangi nukumanyila muno tubaghile ukubombela na bandu aba batubengile. Ukwitendekesya uku tukunangisya lino kukuya pakututula ukuti tukindilile ukumbombela Yehova.

²² Loli bule linga bakanisye imbombo yitu iyakufumusya? Mu nkhani iyakukongapo, tukwisa pakuyobesania ifundo isya mu Baibolo isi sibaghile ukututula ukukindilila ukumbombela Yehova nalinga ukuti bakanisye imbombo yitu iyakufumusya.