INKHANI IYAKUMANYILA 28
Tuhobokeghe Panongwa Yakumanya Ubwanaloli
‘Uyeghe muli sisyo umanyisiwe nukusisimikisiwa buno ubamenye aba bakumanyisye.’—2 TIM. 3:14.
ULWIMBO 56 Torani Unenesko Kuŵa Winu na Winu
ISI TUKUYA PAKUMANYILA *
1. Ngimba amasyu aghakuti “ubwanaloli” ghikusanusya isyafiki?
“NGIMBA mwamanyile bulebule ubwanaloli?” “Ngimba mukulile mbwanaloli?” “Ngimba mwikele mbwanaloli kwa kabalilo kaliku?” Lumo bamo batulalusisyemo amalalusyo agha. Pamo nanuswe tubalalusisyemo abangi. Ngimba amasyu aghakuti “ubwanaloli” ghikusanusya isyafiki? Linga tukuyoba isya masyu aghakuti “ubwanaloli,” tukuyoba isyakufwana na isi tukusubila, tukubomba ukuti tumwiputeghe Kyala namuno tukwikalila pabumi bwitu. Abandu aba “bali mbwanaloli” bikumanya isi Ibaibolo likumanyisya kangi bikukonga isi bikumanyila pabumi bwabo. Ifyakukongapo fyake, tutikusubila ifimanyisyo ifyabutungulu ifya matchalichi kangi tukuya balusekelo nalinga tukwikala nkisu kya Setano.—Yoh. 8:32.
2. Ukufwana na Yohani 13:34, 35, ngimba findu fiki ifi fikumpangisya umundu ukuti amanyile ubwanaloli?
2 Ngimba findu fiki ifi fyabapangisye ukuti mumanyile ubwanaloli? Lumo kayilo akanunu aka babombi ba Yehova bikunangisya. (1 Pet. 2:12) Pamo lwali lughano ulu bikunangisania. Abandu bingi aba bikwisa pangomano akakwanda bikuketa ulughano ulu kangi bikukumbukila fiyo ukukinda kilikyosa iki bapilike pangomano. Isi sikaya syakuswighisya panongwa yakuti Yesu atile abafundiwa bake bikwisa kumanyiwa panongwa yakunangisania ulughano. (Belenga Yohani 13:34, 35.) Loli tukulondiwa ukubomba nyingi ukuti tuye nulwitiko lwamaka.
3. Ngimba findu fiki fibaghile ukubombiwa linga tukaya nulwitiko lwamaka?
3 Tukulondiwa ukuya nulwitiko lwamaka pakuya babombi ba Kyala. Nongwa yafiki? Tufwanikisye ukuti Unkristu umwinitu, unkulumba wakipanga pamo umpayiniya abombile ubutulanongwa ubunywamu. Pamo bule linga unkamu pamo umulumbu abakalalisye? Kangi bule linga umundu yumo andile ukususya, ikuketa ukuti isi tukumanyila sikaya syabwanaloli. Linga isi sibombiwe, ngimba mubaghile ukukalala nukuleka ukumbombela Yehova? Isi tukumanyilapo: Linga tuli nulwitiko mwa Kyala panongwa ya isi abandu bamo bikubomba komma panongwa ya kuya pabumanyani ubununu numwene, tutikuya pakuya nulwitiko lwamaka. Muno tukwipilikila isyakufwana na Yehova na babombi bake sibaghile ukututula fiyo ukuti tukusye ulwitiko lwitu. Loli tukulondiwa kangi ukwiyipa ukumanyila amasyu gha Kyala, ukupilikisya isi tukumanyila kangi nukufufuza ukuti tuhobokeghe nubwanaloli ubwakuyoba isya Yehova. Tukulondiwa ukusubila ukuti Ibaibolo likumanyisya ubwanaloli ubwakuyoba isya Yehova.
4. Ukufwana na Matai 13:3-6, 20, 21, ngimba bamo bikubomba isyafiki linga ulwitiko lwabo lukugheliwa?
4 Yesu atile bamo bikuya pakupilika ubwanaloli “nulusekelo” loli ulwitiko lwabo lubaghile ukugheliwa linga baghene nindamyo. (Belenga Matai 13:3-6, 20, 21.) Lumo abene batikumanya ukuti linga bikunkonga Yesu bikuya pakwaghana nindamyo. (Mat. 16:24) Pamo bikwinong’ona ukuti pakuya Nkristu bakabaghila ukwaghana nindamyo pabumi bwabo. Loli nkisu ikibibi iki tukuya pakwaghana nindamyo nyingi. Ifindu fimo fibaghile ukuchenja pabumi bwitu kangi fibaghile ukutupangisya ukuti tungayagha nulusekelo.—Sal. 6:6; Ndumbi. 9:11.
5. Ngimba findu fiki fikunangisya ukuti abakamu na balumbu bingi bikuhoboka panongwa yakuti bamanyile ubwanaloli?
5 Abakamu na balumbu bingi bikunangisya ukuti bikuhoboka panongwa yakuti bamanyile ubwanaloli. Nongwa yafiki? Panongwa yakuti abene bikukindilila ukuya nulwitiko nalinga ukuti Abakristu abinabo bikubakalalisya pamo bikubomba utuyilo utubibi. (Sal. 119:165) Akabalilo kosa linga baghene nindamyo, bikuya nulwitiko lwamaka. (Yak. 1:2-4) Ngimba tubaghile ukuya bulebule nulwitiko lwamaka bo ulu?
TUYEGHE “NUBUMANYI NAMAHALA GHA KYALA”
6. Ngimba findu fiki fyabatulile Abakristu bakunyuma ukukusya ulwitiko lwabo?
6 Abakristu bakunyuma bakasisye ulwitiko lwabo pabumanyi bwa m’malemba kangi na isi Yesu amanyisyagha, ubu bwali ‘bwanaloli bwa masyu amanunu.’ (Gal. 2:5) Ubwanaloli ubu fyo findu fyosa ifi tukusubila pakuya Bakristu, ukongelelapo ikemo nukusyuka kwa Yesu. Untumiwa Pauli ali nulusubilo losa ukuti ifimanyisyo ifi fyali fya bwanaloli. Nongwa yafiki? Panongwa yakuti abombelagha amalemba ‘mwakubighulila nukubanangisya isya kuti Kristu fikuti akubilweghe nukusyuka mbafwe.’ (Imbo. 17:2, 3) Abakristu aba balitikisye ifimanyisyo ifi kangi basubilagha mbepo mwikemo ukuti ghubatule ukupilikisya amasyu gha Kyala. Abene bafufuzagha ukuti bamanye linga ifimanyisyo ifi fyafumagha m’malemba. (Imbo. 17:11, 12; Hib. 5:14) Abene bakafwanisye ukuya nulwitiko lwamaka pabene kangi bakambombelagha Yehova panongwa yakuti bahobokagha linga bali na Bakristu abinabo. M’malo mwake abene bali nulwitiko lwamaka panongwa ya ‘bumanyi namahala gha Kyala.’—Kolos. 1:9, 10.
7. Ngimba ulwitiko lwitu lukuya pakututula bulebule?
7 Ubwanaloli bwa mu Baibolo butikuchenja. (Sal. 119:160) Mwakifwanikisyo, tutikuchenja linga Unkristu umwinitu atukalalisye pamo abombile ubutulanongwa ubunywamu. Kangi tutikuchenja linga tukwaghana nindamyo. Yonongwa yake tukulondiwa ukufimanya fiyo ifimanyisyo fya mu Baibolo kangi tuyeghe nulusubilo losa ukuti fyabwanaloli. Linga tuli nulwitiko lwamaka ukufwana na isi Ibaibolo likumanyisya, tukuya pakukindilila ukuya basubiliwa kwa Yehova linga twaghene nindamyo. Ngimba tubaghile ukukasya bulebule ulwitiko lwitu panongwa yakuti tumanyile ubwanaloli?
TUYEGHE MULI SISYO “TUMANYISIWE NUKUSISIMIKISIWA”
8. Ukufwana na 2 Timoti 3:14, 15, ngimba Timoti alipilike bulebule bo amanyile ubwanaloli?
8 Timoti ali nulusubilo losa ukuti abwaghile ubwanaloli. Ngimba umwene asimenye bulebule isi? (Belenga 2 Timoti 3:14, 15.) Mama wake na mbuya wake bali bo bakwanda ukummanyisya ‘amalemba amikemo.’ Kisita kukayika yope ayagha nakabalilo akakumanyila amalemba agha. Yonongwa yake umwene ‘amanyisiwe nukusimikisya’ ukuti bwali bwanaloli. Ukufuma apo Timoti, mama wake na mbuya wake bamanyile ifimanyisyo fya Bukristu. Timoti akakayikilagha isyakufwana nulughano ulu abamanyili ba Yesu banangisyagha kangi ayagha nakabalilo akakwangala nukubatula abakamu na balumbu nkipanga. (Filip. 2:19, 20) Loli ulwitiko lwake lwali lwamaka panongwa yakuti ali pabumanyani na Yehova. Nanuswe tukulondiwa ukwinong’onelapo isi tumanyile mu Baibolo isyakufwana na Yehova.
9. Ngimba fimanyisyo fitatu filiku ifyakulondiwa fiyo ifi tukulondiwa ukufimanya?
9 Tukulondiwa ukunangisya ukuti tufimenye ifimanyisyo fitatu ifya bwanaloli. Ikyakwanda, tukulondiwa ukuya nulusubilo losa ukuti Yehova yo mpeli wa findu fyosa. (Kuso. 3:14, 15; Hib. 3:4; Ubuset. 4:11) Ikyabubili, tukulondiwa ukumanya ififukwa ifi tukusubila ukuti Ibaibolo masyu gha Kyala. (2 Tim. 3:16, 17) Kangi ikyabutatu tukulondiwa ukuya nulusubilo losa ukuti Yehova ali na babombi bake aba bikumwiputa mwakulongosiwa na Yesu kangi ukuti Abaketi ba Yehova lyo gulu lyake. (Yes. 43:10-12; Yoh. 14:6; Imbo. 15:14) Ukumanya ifimanyisyo ifi, fitikunangisya ukuti tufimenye fyosa ifyakufwana ni Baibolo. Ubwighane bwitu buyeghe bwakubombela ‘kanunu amahala’ ukuti tuye nulwitiko lwamaka.—Rom. 12:1.
TWITENDEKESYEGHE UKUBATULA ABANGI
10. Ukongelelapo pakumanya ubwanaloli, ngimba tukulondiwa ukubomba isyafiki?
10 Linga tukusubila isi tukumanyila mu Baibolo, tukulondiwa ukubamanyisya abangi. Nongwa yafiki? Panongwa yakuti tuli bafundiwa ba Yesu, tuli nubudindo ubwakubamanyisya abandu ubwanaloli ubu tumanyile. * (1 Tim. 4:16) Kangi linga tukughelaghela ukubamanyisya abangi ubwanaloli bwa mu Baibolo, tukukasya ulwitiko lwitu.
11. Ngimba Pauli anangisye ikifwanikisyo kiliku pakabalilo aka abamanyisyagha abangi, kangi tubaghile ukunkonga bulebule?
11 Pakabalilo aka untumiwa Pauli abamanyisyagha abandu, umwene ‘alinkubalingania nukubasisimikisya isya Yesu ukufuma mundaghilo sya Mose na mbasololi.’ (Imbo. 28:23) Ngimba tubaghile ukunkonga bulebule Pauli linga tukubamanyisya abandu ubwanaloli? Tukulondiwa ukubomba nyingi ukukinda ukubabula itolo isi Ibaibolo likuyoba. Tukulondiwa kangi ukubatula abamanyili bitu ba Baibolo ukuti binong’onelengepo isi bikumanyila mu Baibolo. Tukulonda ukuti abene bamanyileghe ubwanaloli komma panongwa yakuti batuhobosye loli panongwa yakuti basyaghenie ukuti isi bikumanyila bwanaloli bwakuyoba isya Kyala.
Mwe bapapi, mubatuleghe abaninu ukuti baye nulwitiko lwamaka mwakubamanyisya “ifindu ifya mbusolofu bwa Kyala” (Keta amapalagilafu 12-13) *
12-13. Ngimba abapapi babaghile ukubatula bulebule abanabo ukuti bakindilile ukuya mbwanaloli?
12 Kisita kukayika, mwe bapapi mukulonda ukuti abaninu bakindilile ukuya mbwanaloli. Mubaghile ukuketa ukuti linga bali nabamanyani abanunu nkipanga babaghile ukukindilila ukukula mwambepo. Loli linga mukulonda ukuti abaninu basubileghe ukuti isi Ibaibolo likumanyisya syabwanaloli, bikulondiwa ukuya nabamanyani abanunu. Abene bikulondiwa ukuya pabumanyani na Kyala nukusubila ukuti isi Ibaibolo likumanyisya syabwanaloli.
13 Linga abapapi bikubamanyisya abanabo ubwanaloli ubwakuyoba isya Kyala, abene bikulondiwa ukunangisya ikifwanikisyo ikinunu. Abene bikulondiwa ukuya nakabalilo akakwinong’onelapo pa isi bikumanyila. Isi sikuya pakubatula ukuti abanabo bope babombeghe mwakufwana itolo. Abene bikulondiwa ukubamanyisya abanabo muno babaghile ukufufuzila ukufwana namuno bikubombela nabamanyili babo ba Baibolo. Linga bikubomba isi, bikuya pakubatula abanabo ukuti banganeghe Yehova kangi basubileghe ukuti umwene ikubombela umbombi unsubiliwa nuwa mahala ukututula ukupilikisya ubwanaloli bwa mu Baibolo. (Mat. 24:45-47) Mwe bapapi, mukulondiwa ukubomba nyingi ukukinda ukubamanyisya itolo abaninu ifundo simo isya mu Baibolo. Mubatuleghe ukuti baye nulwitiko lwamaka mwakubamanyisya “ifindu ifya mbusolofu bwa Kyala” ukufwana namuno umwana aliwesa ikupilikisyila ifindu.—1 Kor. 2:10.
UKUMANYILA UBUSOLOLI BWA MU BAIBOLO
14. Nongwa yafiki tukulondiwa ukumanyila ubusololi bwa mu Baibolo? (Keta ibokosi ilyakuti “Ngimba Mubaghile Ukulingania Ubusololi Ubu?
14 Ubusololi bwa mu Baibolo kighaba kyakulondiwa fiyo m’masyu gha Kyala iki kikututula ukuti tuye nulwitiko lwamaka mwa Yehova. Ngimba busololi buliku ubu bukukasya ulwitiko lwinu? Lumo mubaghile ukuyoba ubusololi ubu bukulingania isya “mmasiku aghabumalikisyo.” (2 Tim. 3:1-5; Mat. 24:3, 7) Loli ngimba busololi buliku ubu bufwanisiwe ubu bukukasya ulwitiko lwinu? Mwakifwanikisyo, ngimba mubaghile ukulingania muno ubusololi ubu bukwaghiwa pa Danieli chaputala 2 pamo 11 bwafwanisiwe kunyuma kangi namuno bukukindilila ukufwanisiwa lino? * Linga tukukonga ifundo sya mu Baibolo tukuya pakuya nulwitiko lwamaka. Inong’onela ikifwanikisyo kya bakamu na balumbu aba banyoziwe fiyo pakabalilo ka bwite ubwabubili ku Germany. Nalinga ukuti bakamenye nyingi isyakufwana nubusololi bwa mu Baibolo ubwakuyoba isya m’masiku aghabumalikisyo, loli bali nulwitiko lwamaka M’masyu gha Kyala.
Linga tukumanyila amasyu gha Kyala, ukongelelapo ubusololi, fikuya pakututula ukuya nulwitiko lwamaka pakabalilo ka ndamyo (Keta amapalagilafu 15-17) *
15-17. Ngimba ukumanyila Ibaibolo kwa bakasisye bulebule abakamu na balumbu aba bafwimiwagha nikipani kya Nazi?
15 Pakabalilo aka ikipani kya Nazi kyalaghilagha ku Germany, abakamu na balumbu bingi babatumile ku misasa iyakunyozelako abandu. Hitler nu mwalafyale SS Heinrich Himmler bababengile fiyo Abaketi ba Yehova. Umulumbu yumo atile, Himmler ababulile abalumbu aba bali ku musasa ukuti: “Yehova winu alaghileghe bo mwalafyale kumwanya, loli pa kisu kya pasi apa yoswe twe ba Nazi twe tukulaghila.” Tukuya pakuketa uyu ikuya pakukubilwa uswe pamo umwe. Ngimba findu fiki fyabatulile ababombi ba Yehova ukuti bakindilile ukuya nulwitiko?
16 Abamanyili ba Baibolo aba basimenye ukuti Ubunyafyale bwa Kyala bwalyandile ukulaghila mu 1914. Yonongwa yake abene bakaswighagha linga bikunyoziwa. Loli, ababombi ba Yehova bali nulusubilo losa ukuti likayapo iboma lya mundu ili libaghile ukunkanisya Kyala ukufwanisya ubwighane bwake. Hitler akabaghile ukukanisya ukwiputa kwa bwanaloli pamo ukubika iboma ili lyabaghile ukumasya Ubunyafyale bwa Kyala. Abakamu na balumbu bali nulusubilo losa ukuti isiku limo ubulaghili bwa Hitler bukwisa pakumalika.
17 Isi abakamu na balumbu aba basubilagha syali syabwanaloli. Bo ifyinja fikindilepo ikipani kya Nazi kyamalike, kangi Heinrich Himmler uyu pakwanda ayobile amasyu aghakuti, “pa kisu kya pasi apa yoswe twe ba Nazi twe tukulaghila,” abopile. Bo abopile nkisu ikingi, alyaghene nunkamu Lübke uyu apinyiwepo. Umwene asimenye ukuti ali yumo wa Baketi ba Yehova. Panongwa ya kutamiwa mundumbula, Himmler alindalusisye unkamu Lübke ukuti: “Ngimba findu fiki fikubombiwa?” Unkamu Lübke alindingenie Himmler ukuti Abaketi ba Yehova basimenye ukuti ikipani kya Nazi kikuya pakutoliwa kangi bikuya pakwabuliwa. Pabwandilo Himmler ayobagha ifindu ifibibi ifyakufwana na Baketi ba Yehova loli bo baghene akayobilepo nasimo. Bo akabalilo kakindilepo panandi, umwene alighoghile mwene. Ngimba tukumanyilako isyafiki? Ukumanyila amasyu gha Kyala, ukongelelapo ubusololi ubwa mu Baibolo, sibaghile ukututula ukuti tuye nulwitiko lwamaka nukukindilila ukwifimbilisya linga tukufwimiwa.—2 Pet. 1:19-21.
18. Ukufwana na Yohani 6:67, 68, nongwa yafiki tukulondiwa ukuya “nubumanyi bwa kusyaghanikisya syosa” ubu Pauli ayobile?
18 Twesa tukulondiwa ukuya nulughano ukuti tunangisye ukuti tuli Bakristu ba bwanaloli. Loli tukulondiwa kangi ukuya “nubumanyi bwa kusyaghanikisya syosa.” (Filip. 1:9) Linga tutikubomba isi tubaghile ukusofanisiwa “numbelo wa luko losa lwa lumanyisyo nubukomu bwa bandu,” ukongelelapo aba bikutususya. (Ef. 4:14) Bo abafundiwa bingi ba Yesu balekile ukunkonga, utumiwa Peteri anangisye ukuti ali nulwitiko lwamaka panongwa yakuti Yesu ali na ‘masyu gha bumi ubusita kumalika.’ (Belenga Yohani 6:67, 68.) Nalinga ukuti pakabalilo aka Peteri akasimenye nyingi loli umwene akindilile ukuya nsubiliwa panongwa yakuti apilikisye ubwanaloli ubwakuyoba isya Kristu. Nanuswe tubaghile ukukasya ulwitiko lwitu ukufwana na isi Ibaibolo likutumanyisya. Linga tukubomba isi, ulwitiko lwitu lukuya pakukindilila ukuya lwamaka nalinga po pakabalilo ka ndamyo kangi tukuya pakubatula abandu ukuti bope baye nulwitiko lwamaka.—2 Yoh. 1, 2.
ULWIMBO 72 Unenesko wa Ufumu Umanyikwe
^ ipal.5 Inkhani iyi yikuya pakututula ukumanya ukuti ubwanaloli bwa mu Baibolo bwakulondiwa fiyo. Kangi yikuya pakulingania muno tubaghile ukukasyila ulusubilo lwitu.
^ ipal.10 Ukuti mumanye muno mubaghile ukubatulila abangi ukumanya ifimanyisyo fya mu Baibolo, keta inkhani isyakuti “Kucheza ndi Mnzathu,” mu Nsanja ya Olonda isyakufuma mu 2010 mpaka 2015. Imitu iyakuti “Kodi Yesu Ndi Mulungu?,” “Kodi Ufumu wa Mulungu Unayamba Liti Kulamulira?” na “Kodi Mulungu Adzalanga Anthu Oipa?”
