Tata wangu ali nkulumba mu United Church of Canada. Yonongwa yake sabata aliwesa andumagha une nilumbu wangu kusukulu ya Sande. Ukufuma apo, twabukagha nawe ku tchalichi pakabalilo ka 11:00 nulubunju. Loli pamusi twabukagha na Mama ku Nyumba ya Bunyafyale. Kwayagha kupepe ukuketa ukukindana kwa fipanga fibili ifi.

Mama wangu ammanyisyagha Bob na Marion Hutcheson, aba bali bamanyani bake kangi bope balisile kuya Baketi ba Yehova. Mu 1958 Unkamu nu Mulumbu Hutcheson babukile nanine na banabo batatu abalumyana kulukomano ulwa pakisu kyosa ulwa masiku 8 ulwakuti Divine Will ku New York City. Linga ngukumbuka muno syayilile, lino po ngusyaghania ukuti kukali kupepe ukuti nanine bandwale. Kangi ulukomano lula kyali kyakubombiwa iki ndisakwibwamo pabumi bwangu.

Bo ndiwakilumyana, nahobokagha fiyo ukutima ing’ombe, ingulube, ing’osi ninguku. Nalondagha fiyo ukuti nsambombeghe imbombo ya vetelinale. Mama wangu alimbulile unkulumba yumo uwakipanga isi. Unkulumba uyu alingumbwisye mwalughano ukuti tukwikala “mmasiku gha kubumalikisyo” kangi alimbulile muno ukumalila ifyinja fingi ku yunivesite kukuya pakupalamasyila ubumanyani bwangu na Yehova. (2 Tim. 3:1) Ifyakukongapo fyake, nasalile ukuti ndikuya pakubuka ku yunivesite.

 Loli pope ngamanyagha isi nayagha pakubomba linga mmalile isukulu. Nalinga ukuti ningilagha mubufumusi sabata aliwesa, loli ngahobokagha nububombeli kangi naketagha ukuti ngabaghila ukuya mpayiniya. Pakabalilo kalakala, tata wangu nunnung’una wake aba bakali Baketi ba Yehova, bangasyagha fiyo ukuti utubalilo tosa mbombeghe ku kampani inywamu fiyo iya inshuwalansi ku Toronto. Tata wangu unnandi ali nubudindo ubunywamu ku kampani iyi yonongwa yake nalitike ukwanda imbombo.

Ku Toronto, namalilagha akabalilo akatali pakubomba imbombo nukwangala nabandu aba bakali Baketi ba Yehova. Isi syambangisyagha ukuti ndoliweghe ukufika pangomano nukufumusya akabalilo kosa. Pakwanda nikalagha na mbuya wangu unnyambala uyu akali Nketi. Loli bo afwile, nalondiwagha ukulonda amalo aghangi aghakwikala.

Unkamu nu Mulumbu Hutcheson, aba balindwele kulukomano lwa mu 1958, bafwanagha bapapi bangu. Balinyeghile ukuti nikaleghe nabo kangi balindulile ukuti ngasye ubumanyani bwangu na Yehova. Mu 1960, une nu mwanabo John, twalyosiwe. John alyandile ubupayiniya, isi syalingasisye nanine ukuti nongelele ububombeli bwangu. Abakamu nkipanga baketile ukuti ngubuka pankyeni mwambepo, kangi bo akabalilo kakindilepo nalimikiwe pabudindo ubu lino tukuti wakuketesya Ulukomano lwa Ukufumusya nu Bumi.

Mu 1966, twalyeghene na Randi Berge, uyu ali mpayiniya wakwiyipa fiyo kangi alitendekisye ukubuka kulikosa kuno kwalondiwagha abafumusi bingi. Uwakwendela idela atutulile fiyo kangi atukasisye ukuti tukatuleghe nkipanga kya ku Orillia, Ontario. Mwanakalinga twabukile ku kipanga iki.

Bo tufikile itolo ku Orillia, nanine nalyandile ukubomba ubupayiniya pampene na Randi. Une na Randi twahobokagha fiyo. Bo mbikilepo itolo indumbula yangu ukubomba ubupayiniya, nahobokagha ukubombela Ibaibolo nukuketa muno abandu balipilikisyagha kanunu. Twali balusekelo fiyo ukuyitula imbumba yimo ku Orillia ukuti yichenje ifindu pabumi bwabo nukwanda ukumbombela Yehova.

Bo tubukile ku Toronto, nalyaghene na Arnold MacNamara, uyu ali yumo mwa bakamu aba balongosyagha pa Beteli. Atulalusisye linga tubaghile ukubomba ubupayiniya bwapadela. Mwanakalinga nalyamwile ukuti: “Ena. Tubaghile ukubuka kulikosa ukusosyapo kwene ku Quebec.” Nasyobiwagha naminong’ono amabibi aghakuti ku Canada kuno bikuyoba ikizungu, kiliko ikighaba kimo ikya Quebec kuno abandu bamo bayobagha Ikifrenchi. Pakabalilo kala, abandu balisusyagha iboma kangi balondagha ukuti ikighaba kya Quebec kiyimileghe pakyene mu Canada.

Arnold alyamwile ukuti, “Pakabalilo aka, kwene ku Quebec ko kuno ofesi yikutuma abapayiniya bapadela.” Mwanakalinga, nalitikisye ukubuka. Nasyaghenie ukuti Randi alondagha ukwakubombela ku Quebec. Panyuma pake, nasyaghenie ukuti isi twasalile kyali kindu kyakulondiwa fiyo pabumi bwitu.

Bo tumanyile Ikifrenchi kwa masabata 5, une na Randi twabukile pampene nimbumba isingi ku Rimouski, kuno kwali kutali amakilomita 540 kululu kwa Montreal. Twalondiwagha ukumanyila ifindu fingi, bo muno naketile bo mbelengile ifimanyisyo palukomano. Natile palukomano ulwakukongapo, tukuya pakuya na “bimilili bingi” ukukinda “abahesya abakufuma ku Austria.”

Ku Rimouski, twebandu 4 twabombelagha pampene na balumbu bakwiyipa 4 aba bakali pabweghi ukongelelapo Unkamu nu Mulumbu Huberdeau nabanabo babili abalindwana. Unkamu nu Mulumbu Huberdeau bapangagha lenti inyumba inywamu kangi abapayiniya bosa aba bikalagha munyumba iyi bantulagha ukulipila lenti. Twayikolelagha ukuti Inyumba Inyelu panongwa yakuti kunkyeni kwa nyumba iyi kwali kwelu kangi yali nimbanda inyelu. Utubalilo twingi twikalagha abandu 12 pamo 14. Pakuya bapainiya bapadela, une na Randi twabukagha mubufumusi nulubunju, pamusi na namayolo. Yonongwa yake twandaghisyagha fiyo linga umundu yumo ingile nanuswe mubufumusi, nalinga ukuti nulubunju kwatalalagha fiyo.

Twali pabumanyani ubwamaka nabapayiniya abasubiliwa aba bafwanagha bamumbumba yitu. Utubalilo tumo totagha umoto nukupiya ifyakulya pampene. Yumo mwa bakamu aba amenye ukwimba inyimbo yonongwa yake Pachobeluka akabalilo kapakilo twimbagha inyimbo nukuvina.

Abandu bingi ba ku Rimouski bahobokagha ukumanyila Ibaibolo. Kwa fyinja 5, twaketile ukuti abamanyili bingi ba Baibolo balyandile ukukula mwambepo nukosiwa. Ikipanga kyali nabafumusi 35. Isi syatupangisyagha ukuya balusekelo.

Ku Quebec, twamanyile ifimanyilo ifinunu fiyo pakuya bafumusi. Twaketile muno Yehova atutulilagha linga tuli mubufumusi kangi linga tukulonda ifindu fyakumbili. Mwakongelelapo, twalyandile ukubaghana abandu aba bayobagha injobelo ya Kifrenchi nuluko lwabo, isi syatupangisye ukuti tubaghaneghe abandu aba luko ulungi.​—2 Kor. 6:13.

Mwanakalinga, ofesi yatubulile ukuti tusame nukubuka ku tawuni ya Tracadie, kubusokelo isuba kwa sumbi wa New Brunswick. Kwali kukafu fiyo ukwitikisya panongwa yakuti twakolelene isyakwikala munyumba ya lenti kangi nayaghile imbombo iyakabalilo akanandi iyakumanyisya pasukulu yimo. Mwakongelelapo, bamo mwa bandu aba twamanyilagha nabo Ibaibolo bali bafumusi kangi twali nimbombo iyakuyenga Inyumba ya Bunyafyale.

Twiputagha kubumalilo bwa sabata aliwesa isyakufwana nukusama nukubuka ku Tracadie, itawuni iyi yikindene fiyo na ku Rimouski. Loli twalinong’wine ukuti tubuke panongwa yakuti Yehova yo alondagha ukuti tubuke ku malo agha. Ubusubiliwa bwitu kwa Yehova bwagheliwe loli twaketile ukuti  umwene atutulagha pandamyo yiliyosa. (Mala. 3:10) Panongwa yakuti Randi ali pabumanyani ubwamaka na Yehova, umwene ali wakwiyisya kangi wasasa yonongwa yake tukatamiwe ukusama.

Twali nunkulumba yumoywene nkipanga ikipya uyu ali yo Robert Ross. Umwene abombagha ubupayiniya nunkasi wake Linda, kangi balinong’wine isyakuti bikaleghe kulakula bo umwanabo uwakwanda apapiwe. Nalinga ukuti bampwelelelagha umwanabo, loli batukasyagha fiyo panongwa yakuti bali nindumbula yakwambilila abahesya kangi biyipagha pambombo yakufumusya.

Bo tubombile ubupayiniya ku Tracadie kwa fyinja fibili, twalyambilile kangi kalata uwakuti tukabombeghe ububombeli ubwakwendela idela. Twalyendile ikighaba ikya njobelo ya Kizungu kwa fyinja 7, ukufuma apo batutumile ukuti tukendeleghe idela kukighaba kya njobelo ya Kifrenchi ku Quebec. Uwakuketesya ikighaba ku Quebec, Léonce Crépeault, anndaghisyagha fiyo linga njobile inkhani. Ukufuma apo, andalusyagha ukuti, “Ngimba inkhani syako sibaghile ukuya syakutula bulebule?” a Isi syalindulile ukuti ninong’onele fiyo muno namanyikisyagha ukuti abandu bapilikisyeghe kanunu.

Ububombeli bumo ubu akabalilo kosa ngubukumbuka, bo ubu nabombile mu 1978 kulukomano lwa pakisu kyosa ulwamutu wakuti “Victorious Faith” ulu lwabombiwe ku Montreal. Nabombagha ku dipatimenti yafyakulya. Twaghulilagha ukuti kukuya pakwisa abandu abakufwana 80,000 kangi papangiwe imbatiko imbya. Fyosa fyali fipya: ifibombelo, ifyakulya nakapiyilo. Twali namafuliji amanywamu aghakufwana 20 loli utubalilo tumo ghakabombagha imbombo. Isiku ilyakwanda nulubunju, twatoliwe ukwingila mu sitediyamu ukuti tukatendekesye ifindu. Loli twatendekisye pakilo panongwa ya mbombo yadilama iyi babombangamo. Kangi twalondiwagha ukwasya umoto nulubunju fiyo ukuti tupiye ifyakulya fya nulubunju. Twakatele fiyo, loli namanyilepo nyingi panongwa yakuti ababombi abinangu abakwiyipa aba biyulagha, bali bakusi mwambepo kangi bali nisasa. Tuli pabumanyani ubwamaka ukufika lino. Ndiwalusekelo fiyo panongwa yalukomano ulwakuhobosya ulu lwabombiwe ku Quebec, nkighaba iki abakamu na balumbu bafwimiwagha fiyo mfyinja fya mma 1940 na 1960.”

Namanyile nyingi fiyo ukufuma ku bakwendela idela abinangu pakabalilo kalukomano ulunywamu  ulu lwabombiwe ku Montreal. Ikyinja kimo, David Splane, uyu lino wa Nkabughatila Kakulongosya, yo alisile pakwimila ulukomano. Palukomano ulwakukongapo, bo bansumile ukuti niye wakwimila ulukomano, David alindulile fiyo.

Mu 2011, bo tubombile ububombeli bwakwendela idela kwa fyinja 36, balinsumile ukuti niye mmanyisi wa Sukulu ya Bakulumba ba Kipanga. Une na Randi twaghonile munyumba syakufwana 75 kwa fyinja fibili, uku kwali kwiyipa kunywamu fiyo. Kubumalilo bwa sabata aliwesa, abakulumba bandaghisyagha panongwa yakuketa muno Akabughatila Kakulongosya kabatulilagha mwambepo.

Ukufuma apo, nalyandile ukumanyisya Isukulu ya Bafumusi ba Bunyafyale. Utubalilo twingi, abamanyili bakatalagha fiyo panongwa ya muno imbatiko yayilile: ukwikala mukalasi kwa maawala 7 pisiku, ukwitendekesya imbombo iyi bapeliwe kwa maawala matatu namayolo isiku lililyosa, nukubomba imbombo 4 pamo 5 sabata aliwesa. Une na bamanyisi abangi twababulagha ukuti bakabaghila ukufwanisya ukubomba pabene kisita butuli bwa Yehova. Utubalilo tosa ngukumbuka muno abamanyili baketagha ukuti ukunsubila Yehova kwabatulagha ukufwanisya ukubomba nyingi ukukinda muno binong’onelagha.

Ukwiyipa kwa mama wangu ukubatula abangi, kwabatulile abamanyili ba Baibolo ukukula mwambepo kangi kuntulile tata wangu ukuchenja utuyilo twake panongwa yakumanyila ubwanaloli. Kwa masiku matatu bo mama akali ukufwa, tata atunyomwisye mwakuyoba inkhani iyakufuma mu Baibolo ku Nyumba ya Bunyafyale kangi akindilile ukubungana kwa fyinja 26 ifyakukongapo. Nalinga ukuti Tata akalyosiwe loli abakulumba bambulagha une ukuti umwene utubalilo tosa ikuya wakwanda ukufika pangomano sabata aliwesa.

Mama wangu ali kifwanikisyo kinunu kumyangu na kubalumbu bangu. Abalumbu bangu bosa batatu nabalume babo bikumbombela Yehova mbusubiliwa. Babili bikubomba ububombeli pa ofesi, yumo ku Portugal uyungi ku Haiti.

Une na Randi lino tukubomba ubupayiniya bwa padela ku Hamilton, Ontario. Bo tukubomba ububombeli ubwakwendela idela, twabukagha nabangi kumabulendo ghabo aghakughomokelako na ku bamanyili ba Baibolo. Loli lino tukuhoboka ukubaketa abamanyili bitu ba Baibolo bikukula mwambepo. Kangi panongwa yakuti tuli pabumanyani ubwamaka na bakamu na balumbu bankipanga ikipya, tukukasiwa fiyo ukuketa muno Yehova ikubatulila akabalilo kosa.

Linga tukukumbukila kunyuma, tukubandaghisya fiyo bosa aba baliyipile ukuti batutule. Yonongwa yake nanuswe tukughelaghela “ukubatula” abangi nukubakasya ukuti bambombeleghe Yehova mulimosa muno babaghile ukufwanisyila. (2 Kor. 7:6, 7) Mwakifwanikisyo, mumbumba yimo, unkasi, umwana unnyambala nunkikulu bosa bali mububombeli bwakabalilo kosa. Nalindalusisye tata wa bana aba linga alinong’onilepo isyakwanda ubupayiniya. Umwene alyamwile ukuti abapagha ubutuli abapayiniya batatu. Po nalindalusisye ukuti, “Ngimba ubaghile ukufwanisya ukubatula kanunu ukukinda muno Yehova abaghile ukubatulila?” Nalinkasisye ukuti ahobokeghe bo muno bope bikuhobokela. Umwene abombile ubupayiniya kwa myesi 6.

Une na Randi tukuya pakukindilila “ukubabula abangulilo syosa isi sikwisagha” isyakufwana nimbombo sya Yehova “isyakuswighisya” kangi tuli nulusubilo losa ukuti bisakuhoboka ukumbombela Yehova bo muno uswe tukubombela.​—Sal. 71:17, 18.