1. Ngimba tubaghile ukunkonga bulebule Tata witu uwalughano, Yehova?

YEHOVA atughanile fiyo. (Yoh. 3:16) Tukulonda ukunkonga Tata witu uwalughano. Yongwa yake tukughelaghela uku “pakisania, ukunangisania ulughano ulwa bunyamundu, kangi nukuya nikibabilisi” fiyofiyo bosa aba “tuli ndwitiko lumolwene.” (1 Pet. 3:8; Gal. 6:10) Linga abakamu pamo abalumbu bitu baghene nindamyo, tukunangisya ikisa mwakubatula.

2. Ngimba tukuya pakuyobesania isyafiki munkhani iyi?

² Bosa aba bikulonda ukuya kulubafu lwa mbumba ya Yehova bikuya pakwaghana nindamyo. (Mar. 10:29, 30) Tukughelaghela ukuti tumalane nindamyo nyingi m’masiku ghabumalilo agha. Ngimba tubaghile ukutulana bulebule yumo nunnine? Isagha twinong’onele isi tubaghile ukumanyilapo ukufuma Munkhani iya mu Baibolo iyakuyoba isya, Loti, Yobu, na Naomi. Tukuya pakuyobesania kangi indamyo simo isi abakamu nabalumbu bitu bikwaghana nasyo amasiku agha nukuketa muno tubaghile ukubatulila ukuti bamalane nasyo.

3. Ngimba fyakusala filiku ifibibi ifi Loti asalile ifi tukubelenga pa 2 Peteri 2:7, 8, kangi ngimba ifyakukongapo fyake fyali fyo filiku?

³ Loti ali naminong’ono amabibi bo ikwikala nabandu ba ku Sodomu aba bali nutuyilo utwa bulowe. (Belenga 2 Peteri 2:7, 8.) Ikisu iki ikalagha kyali kikabi, loli umwene atamiwe nindamyo panongwa yakuti asalile ukubuka ku Sodomu. (Bwa. 13:8-13; 14:12) Lumo unkasi wake ayighanile fiyo itauni nabandu aba bikalagha ku Sodomu aba bakampilikilagha Yehova. Unkasi wa Loti ataghile ubumi bwake bo Kyala atumile umoto nkaya ka Sodomu ughu  wakagha bo fula iyi yilipakutima. Kangi inong’onela isya bana babili abakikulu aba . Abene bali pabumanyani na bandu aba bafwilile mu Sodomu. Loti ataghile akaya kake, ikyuma kangi ikindu ikyakubaba fiyo ukukinda fyosa alinkasi wake uyu afwilile mu Sodomu. (Bwa. 19:12-14, 17, 26) Nkabalilo kandamyo isi, ngimba Yehova alekile ukuya mfisalyoyo ukufwana na isi Loti abombile? Hayi.

4. Ngimba Yehova anangisye bulebule ubufisalyoyo kwa Loti? (Keta ikithuzi kya pakikope.)

⁴ Nalinga ukuti Loti asalile ukwakwikala ku Sodomu, Yehova alinangisye ikisa mwakutuma abandumi ukuti bakamfighilile nimbuma yake. Loli m’malo mwakupilikila mwanakalinga amasyu agha abandumi bambulagha agha kuti asokemo mu Sodomu, Loti alyandile “ukwilabasya-labasya.” Abandumi balinkukola ikiboko nukuntula pamopene nimbumba yake ukuti asokemo nkaya kala. (Bwa. 19:15, 16) Abandumi balinkumbula ukuti abopeleghe kukyamba kufyamba. M’malo mwakumpilikila Yehova, Loti alinkubasuma ukuti abopele nkaya kapabupipi (Bwa. 19:17-20) Yehova mwakwiyisya alimpilikisye nukumwitikisya Loti ukuti abuke nkaya kapabupipi. Bo akabalilo kakindilepo Loti alyandile ukutila ukukindilila ukwikala nkaya kala kangi alinkwanda ukusamila kufyamba, kumalo agha Yehova alimbulile pabwandilo ukuti ko abopele. (Bwa. 19:30) Apa Yehova anangisye ubufisalyoyo kwa Loti! Ngimba tubaghile ukunkonga bulebule?

5-6. Ngimba tubaghile ukukonga bulebule ubulongosi ubu buli pa 1  Batesalonike 5:14 ukuti tunkonge Yehova?

⁵ Ukwafwana itolo na Loti, unkamu pamo umulumbu witu akabaghila ukusala kanunu ifindu fimo kangi fibaghile ukumpangisya ukuti aghane nindamyo inywamu fiyo. Linga isi sibombiwe, ngimba tubaghile ukubomba isyafiki ukuti tuntule? Lumo tubaghile ukuyoba ukuti ikutondola ifi asopile, isi syamomumo. (Gal. 6:7) Loli tubaghile ukubomba kanunu.Tubaghile ukuntula bo muno Yehova abombile na Loti. Bulebule?

⁶ Yehova akabatumile abandumi ukuti bakansoke itolo Loti loli nu kwakuntula ukuti abope kumpyuto nkaya ka Sodomu. Mwakufwana itolo, tubaghile ukunsoka unkamu witu linga tuketile ukuti isi ikubomba sikuya pakumbika mundamyo. Loli tubaghile ukufwanisya kangi ukuntula. Nalinga ukuti utubalilo tumo akabaghila ukukonga mwanakalinga ubulongosi ubwa mu Baibolo ubu ambilile, tukulondiwa ukuya bafisalyoyo. Tuyeghe bo abandumi babili bala. Tukulondiwa ukukindilila ukuntula unkamu pamo umulumbu witu, tunga ntulagha itolo namasyu ghene loli namfyakubomba. (1 Yoh. 3:18) Tubaghile ukunkola ikiboko nukuyoba amasyu amanunu agha ghabaghile ukunkasya, nukuntula ukuti akonge ubulongosi ubununu ubu ambilile.—Belenga 1 Batesalonike 5:14.

7. Ngimba tubaghile ukukonga bulebule muno Yehova anketelegha Loti?

⁷ Yehova ayagha pakufwanisya ukuketa isi Loti onangagha. M’malo mwake , akabalilo kamo umwene ayobille amasyu ukwendela muntumiwa Peteri ukuti ayobe isya Loti ukuya mundu ngolofu. Tuli nulusukelo fiyo pakumanya ukuti Yehova atikuketa imbibi syitu! (Sal. 130:3) Ngimba tubaghile ukukonga muno Yehova anketelegha Loti? Linga tukukindilila ukuketa utuyilo utununu utwa bakamu nabalumbu bitu, tukuya pakuya bafisalyoyo. Isi sibaghile ukubapangisya ukuti bambilile ubutuli ubu tubapele.

8. Ngimba ikibabilisi kibaghile ukutupangisya ukubomba isyafiki?

⁸ Mwakukindana na Loti, Yobu akatamiwe panongwa yakusita kusala kanunu. Loli umwene alyaghene nindamyo nyingi, ataghile ikyuma, ubudindo ubu alinabo nkaya, kangi ubumi bwake bukali bununu. Syakitima fiyo ukuti, umwene nunkasi wake bataghile abana babo bosa. Yobu anyoziwe kangi nabamanyani bake batatu ababutungulu. Ngimba nongwa yafiki abamanyani batatu ababutungulu aba batoliwe ukunangisya ikibabilisi? Nongwa yakuti abene batoliwe ukumanya inongwa iyi Yobu atamiwagha nindamyo.  Yonongwa yake balyandile ukumwinong’onela Yobu ifindu ifibibi nukwanda ukundonga mwankhaza. Ngimba tubaghile ukwepuka bulebule ukuti tungabombagha ubutulanongwa bo ubu? Tuketeghe ukuti Yehova mwene yo asimenye kanunu indamyo isi umundu ikwaghana nasyo. Tupilikisyeghe kanunu isi umundu uyu aghene nindamyo ikuyoba. Tubombengepo simo, ukukinda ukupilika itolo amasyu agha ikuyoba; tughelegheleghe ukwipilika bo muno umwene ikwipilikila ifyakubaba. Linga tukubomba bo isi kubaghile ukuya kupepe kumyitu ukunnangisya ulughano unkamu pamo umulumbu witu uyu aghene nindamyo.

9. Ngimba ikibabilisi kibaghile ukutupangisya ukuti tungabombagha isyafiki, kangi nongwa yafiki?

⁹ Ikibabilisi kibaghile ukutupangisya ukuti tungafumusyagha inkhani isyabutungulu isyakufwana nindamyo isi abangi bikwaghana nasyo. Umundu uwaluheho atikuyenga ikipanga; loli ikupangisya ukuti kighomokeleghe kunyuma mwa mbepo. (Mbu. 20:19; Rom. 14:19) Umwene atikuya wa kisa loli ikuya nkonyofu, kangi amasyu ghake ghabaghile ukumfulasya umundu uyu ikutamiwa nindamyo. (Mbu. 12:18; Ef. 4:31, 32) Kubaghile ukuya kununu fiyo linga tukuketa utuyilo utununu mu mundu kangi nukwining’onela muno isya muno tubaghile ukuntulila ukuti amalane nindamyo!

10. Ngimba amasyu agha ghikwaghiwa pa Jobu 6:2, 3 ghikutumanyisya isyafiki?

¹⁰ Belenga Jobu 6:2, 3. Akabalilo kamo Yobu, ayobile amasyu kisita “kwinong’ona kanunu.” Loli pabumalilo asyaghenie ukuti isi ayobile sikali nunu. (Jobu 42:6) Mwakufwana itolo na Yobu, umundu uyu ikwifimbilisya ku ndamyo abaghile ukuyoba amasyu ghamo kisita kwinong’ona kanunu, isi sibaghile ukumpangisya ukuti pabumalilo ande ukwilumbusya. Ngimba tukulondiwa ukumwamula bulebule? M’malo mwakunkalalila, tukulondiwa ukuya bakibabilisi. Tukumbukeghe ukuti Yehova atikusalila ngani ukuti  umundu aliwesa aghane nindamyo pamo ukutamiwa aminong’ono uku tukwaghana nako amasiku agha. Yonongwa yake kukuya kwakupilikiwa fiyo linga umbombi unsubiliwa wa Yehova ayobeghe amasyu kisita kwinong’ona kanunu linga ikutamiwa fiyo naminong’ono. Pope linga ikuyoba amasyu amabibi ukuyoba isya Yehova pamo ukuyoba isya uswe, tutikulondiwa ukubopela ukunkalalila pamo ukundonga panongwa ya isi ayobile.—Mbu. 19:11.

11. Ngimba abakulumba ba kipanga babaghile ukunkonga bulebule Elihu linga bikumpa umundu ubulongosi?

¹¹ Utubalilo tumo umundu uyu ikulimbana nindamyo ya minong’ono yope ikulondiwa ukwambilila ubulongosi nulughindiko. (Gal. 6:1) Ngimba abakulumba ba kipanga babaghile ukumalana bulebule isi? Abene babaghile ukubomba kanunu mwakunkonga Elihu, uyu apilikisyagha kwa Yobu mwakisa. (Jobu 33:6, 7) Elihu alimpele ubulongosi Yobu bo apilikisye kanunu aminong’ono gha Yobu. Abakulumba ba kipanga aba bikukonga ikifwanikisyo kya Elihu babaghile ukupilikisya kanunu nukumanya muno umundu uyu aghene nindamyo ikwipilikila. Pabumalilo, linga bikumpa ubulongosi umundu uyu aghene nindamyo babaghile ukumfika pandumbula.

12. Ngimba inifwa ya ndume wake na banake babili abalumyana yalimpalamasisye bulebule Naomi?

¹² Naomi ali nkikulu nsubiliwa uyu alinganile fiyo Yehova. Loli bo undume wake afwile nabanake abanyambala babili, umwene alondagha ukuchenja ingamu yake iyakuti Naomi ukuya “Mara,” iyi yikusanusya “Ifyakubaba.” (Ruti 1:3, 5, 20, 21 amasyu ghapasi, NWT) Unkamwana wa Naomi, uyu ali yo Ruti asyele nawe pakabalilo aka alimundamyo. Ruti akantulagha itolo Naomi mwakumpa ifindu ifi alondiwagha loli umwene ankasyagha mwakuyoba amasyu aghakusubisya. Ruti anangisye ulughano lwake nubutuli kwa Naomi ukwendela munjila inunu na m’masyu aghakukasya.—Ruti 1:16, 17.

13. Nongwa yafiki aba bataghile umwinabo uwambweghi bikulondiwa ubutuli bwitu?

¹³ Linga unkamu pamo umulumbu witu ataghile umwinake uwambweghi, bikulondiwa ubutuli bwitu. Abandu aba beghene tubaghile ukubafwanikisya nimipiki mibili ighi ghikukulila pampene. Linga ifyinja fikindilepo, imisyu yake ghikukolana. Linga umpiki ghumo ghunyukuliwe kangi ghubolile, umpiki ughungi ghope ghubaghile ukupalamasiwa. Mwakufwana itolo, linga yumo mbweghi afwile, unnine uyu asyele abaghile ukutamiwa fiyo naminong’ono. Paula, * uyu undume wake afwile mwanakalinga, atile: “Ngipilikagha kanunu pabumi bwangu kangi ngali namaka. Nataghile um’manyani wangu. Nayobagha nundume wangu akabalilo kosa. Umwene ambangisyagha ukuti nhobokeghe kangi andulagha pakabalilo kandamyo. Akabalilo kosa ambilikisyagha kanunu linga ngumbula indamyo isi ngwaghana nasyo. Ukuyoba ubwanaloli bafwanagha badumwile ulubafu lumo ulwa mbili wangu.”

14-15. Ngimba tubaghile ukunkasya bulebule uyu unnine uwambweghi afwile?

¹⁴ Ngimba tubaghile ukunkasya bulebule uyu umwinake uwambweghi afwile? Ikindu ikyakwanda iki mukulondiwa ukubomba ko kuyoba nawe, nalinga ukuti lumo mubaghile ukutila nukusoba isyakuti muyobe. Paula, uyu tunjobile pabwandilo, atile: “Nsyaghenie ukuti inifwa yikubapangisya abandu ukuti bangahobokagha. Abene bikutila ukuti isi babaghile ukuyoba sibaghile ukubakalalisya abangi. Loli kukuya kubibi fiyo linga abandu batikuyobapo nasimo.” Umundu uyu alinikitima atikutughulila ukuti tuyobeghe syene isya mahala. Paula atile: “Nandaghisye fiyo bo abinangu bikuti, ‘Pepa fiyo panongwa ya nifwa ya ndume wako.’”

¹⁵ William uyu unkasi wake afwile ifyinja fyingi ifi fikindilepo, atile: “Ngundaghisya fiyo linga abangi bikukumbukila ifindu ifinunu ifi unkasi wangu abombagha; isi sikundula ukuti  m’manyeghe ukuti unkasi wangu aghaniwe nukughindikiwa. Ubutuli bo ubu bwakulondiwa fiyo kumyangu. Amasyu ghabo ghikunsubisya fiyo, panongwa yakuti unkasi wangu ali wakulondiwa fiyo kumyangu kangi ali wakulondiwa fiyo pabumi bwangu.” Unkikulu yumo umfwilwe uyu ingamu yake yo Bianca ikulingania ukuti: “Ngusubisiwa fiyo linga abangi bikwiputa nanine nukubelengela nabo pampene amalemba. Sikungasya fiyo linga bikuyoba isya ndume wangu kangi linga bikumbilikisya kanunu linga nguyoba isya ndume wangu.”

16. (a) Ngimba tukulondiwa ukumpa ifindu fiki uyu umwinake uwambweghi afwile? (b) Ukufwana na Yakobu 1:27, ngimba tuli nubudindo buliku?

¹⁶ Mwakufwana itolo na Ruti uyu akindilile ukwikala nunkikulu umfwilwe Naomi, nanuswe tukulondiwa ukukindilila ukubatula bosa aba abaghaniwa babo bafwile. Paula, uyu tunjobile pabwandilo atile: “Bo undume wangu afwile itolo, nabwaghile ubutuli bwingi. Bo akabalilo kakindilepo, abandu balekile ukwisa panongwa yakuti bayagha bize nimbombo syabo. Loli, ubumi bwangu bwachenjile fiyo. Syakutula fiyo linga abangi bikuketa ukuti umundu uyu alinikitima ikulondiwa ubutuli bo imyesi yikindilepo—pamo ifyinja—linga inifwa yikindilepo.” Momumo, ukuti twebandu tukindene. Bamo babaghile ukuchenja mwanakalinga ifindu ifi babombagha nunkamu wabo bo akali ukufwa. Loli abangi, linga akabalilo kosa bikubomba ifindu ifi babombagha nunkamu wabo bo akali ukufwa, fikubakumbusya isya nkamu wabo uyu afwile. Muno abandu bamo bikwipilikila nikitima sikukindana na muno abangi bikwipilikila. Isagha tukumbukeghe ukuti Yehova atupele ulusako nubudindo ubwakubapasikisya bosa aba umwinabo uwambweghi afwile.—Belenga Yakobu 1:27.

17. Nongwa yafiki bosa aba umwinabo uwambweghi abalekile bikulondiwa ubutuli bwitu?

 ¹⁷ Abandu bamo aba bali pabweghi bikulimba nindamyo kangi nukutamiwa aminong’ono isi sikwisa panongwa yakulekana nunnine uwambweghi. Joyce, uyu undume wake alindekile nukwegha unkikulu uyungi atile: “Fikuya fyakubaba fiyo linga ubweghi bumalike ukukinda linga unnino uwambweghi afwile. Linga afwile pangozi pamo ububine bumo, umwene akayagha pakusala nasimo isyakuti abombe. Loli m’malo mwake, undume wangu asalile ukundeka. Isi syalimbangisye ukuya nisoni kangi ukuti ngaya nimbombo.”

18. Ngimba tubaghile ukubomba isyafiki ukuti tubatule bosa aba bakaya numwinabo uwambweghi?

¹⁸ Linga tukubomba ifindu fimo mwakisa ku bandu bosa aba bakaya numwinabo uwambweghi, ko kuti tukunangisya ukuti tubaghanile. Ukukinda fyosa, abene bikulonda ukuya nabamanyani abanunu. (Mbu. 17:17) Ngimba mubaghile ukunangisya bulebule ukuti muli bamanyani babo? Mubaghile ukubakolela ukuti mukalye nabo ifyakulya. Kangi mubaghile ukuya na kabalilo akakwangala nabo pamo ukubuka nabo mubufumusi. Injila iyingi yo yakuti mubaghile ukubasuma ukuti musaye nabo pakumanyila kwa pambumba. Linga mukubomba bo isi, mukunhobosya Yehova, uyu “ikuya pabupipi na bandu bosa aba indumbula syabo sisilumenie” kangi yo “ntuli uwa bakikulu abafwilwe.”—Sal. 34:18; 68:5.

19. Ngimba ilemba lya 1 Peteri 3:8 likutukasya ukuti tubombeghe isyafiki?

¹⁹ Mwalululu, linga Ubunyafyale bwa Kyala bwandile ukulaghila ikisu, “ingubilo sya iyolo sisakumalika.” Tukughulila akabalilo aka “isi syaliko iyolo abandu bisakwibwa syosa itolo.” (Yes. 65:16, 17) Mpaka pisiku ilya bukulumba bwa Kyala, isagha twesa tutulaneghe kangi nukukasania m’masyu na mfyakubomba ifi fikunangisya ukuti tuli nulughano mu mbumba yitu iyamwambepo.—Belenga 1 Peteri 3:8.