1. Ngimba ilemba lya Undumbilili 3:1, 7 likutumanyisya isyafiki?

BAMO mwa uswe bighanile ukuyoba fiyo. Loli bamo bighanile ukuya myee. Ukufwana namuno umutu wa nkhani iyi ghukuyobela, sikunangisya ukuti pali akabalilo akakuyobela nakakuya myee. (Belenga Undumbilili 3:1, 7.) Loli tubaghile ukulonda ukuti abakamu na balumbu bitu bayobeghe fiyo. Kangi tubaghile ukulonda ukuti bamo bangayobagha fiyo.

2. Ngimba yonani uyu ali nubwabuke ubwakutupa ubulongosi ubwa kabalilo akakuyobela nakakuya myee?

² Ukuyoba kyabupe kyakufuma kwa Yehova. (Kuso. 4:10, 11; Ubuset. 4:11) Ukwendela m’masyu ghake, umwene ikututula muno tubaghile ukubombela kanunu ikyabupe iki. Mu nkhani iyi, tukuya pakuyobesania ififwanikisyo fya mu Baibolo ifi fikuya pakututula ukumanya akabalilo akakuyobela nakakuya myee. Kangi tukuya pakuketa muno Yehova ikwipilikila na isi tukuyoba ku bangi. Ikyakwanda, isagha tuyobesanie akabalilo aka tukulondiwa ukuyobela.

3. Ukufwana na Baroma 10:14, ngimba kabalilo kaliku aka tukulondiwa ukuyoba?

³ Tukulondiwa ukwitendekesya ukuyoba isyakufwana na Yehova nu Bunyafyale bwake. (Mat. 24:14; Belenga Baroma 10:14.) Linga tukubomba isi, tukunkonga Yesu. Ikifukwa kimo iki Yesu alisile pa kisu kyapasi kyali kyakubabula abangi isya bwanaloli ubwakuyoba isya Tata wake. (Yoh. 18:37) Loli kwakulondiwa fiyo ukukumbukila muno tukuyobela. Yonongwa yake linga tukuyoba nabangi isya Yehova, tukulondiwa ukubomba isi “mbutengamoyo  na ndwimiko,” kangi tunangisyeghe ukuti tukubinong’onela muno bikwipilikila. (1 Pet. 3:15) Ukufuma apo tukuya pakubomba nyingi ukukinda ukuyoba itolo; tukuya pakubamanyisya amasyu gha Kyala mwakubafika pandumbula.

4. Ukufwana na Isya Mbupingamu 9:9, ngimba isi tukuyoba sibaghile ukubatula bulebule abangi?

⁴ Abakulumba bikulondiwa ukuyobapo simo mwanakalinga linga baketile ukuti unkamu pamo umulumbu ikulondiwa ubulongosi. Bwanaloli ukuti abene bikusala akabalilo akanunu akakuyobela ukuti bangankosyagha isoni umundu. Abene babaghile ukusala amalo agha abandu bakayapo ukuti bayobesanie numundu uyu. Abakulumba akabalilo kosa bikughelaghela ukunangisya ulughindiko linga bikuyobesania numundu. Abene bikubanangisya abangi ifundo sya mu Baibolo isi sibaghile ukubatula ukuti basaleghe kanunu ifindu. (Belenga Isya Mbupingamu 9:9.) Nongwa yafiki kwakulondiwa fiyo ukuti tuyobeghe mwabukifu? Inong’onela ififwanikisyo fibili ifi fikindene. Mu kifwanikisyo kimo unnyambala ikumfunda umwanake, nkifwanikisyo ikingi unkikulu ikumbula Mwalafyale ukuti akasala kanunu ifindu.

5. Ngimba kabalilo kaliku aka Eli atoliwe ukuyoba?

⁵ Eli Umputi Unkulumba, ali na bana babili aba abaghanile fiyo. Loli abana aba bakangindikagha Yehova. Abene bali nubudindo ubunywamu fiyo ubwakubombela pihema mwakuya baputi. Banyozile ubudindo bwabo, bakanangisye ulughindiko ku makemo agha ghabikiwagha kwa Yehova, kangi abene babombagha ubulowe. (1 Samu. 2:12-17, 22) Ukufwana nululaghilo lwa Mose, abana ba Eli balondiwagha ukughoghiwa panongwa ya isi babombile loli Eli abalekelile nukubitikisya ukuti bakindilileghe ukubomba pihema. (Kukumbu. 21:18-21) Ngimba Yehova alipilike bulebule ukufwana namuno Eli abombile ni nkhani iyi? Umwene atile kwa Eli: “Nongwa yafiki kubaghindika abanako ukukinda une?” Yehova alinong’wine isyakubaghogha abanyambala ababibi aba.​—1 Samu. 2:29, 34.

6. Ngimba tukumanyilako isyafiki ukufuma ku kifwanikisyo kya Eli?

⁶ Tukumanyilako ikindu kyakulondiwa fiyo ukufuma ku kifwanikisyo kya Eli. Linga tuketile ukuti ummanyani pamo unkamu akakonga ululaghilo lwa Kyala, tukulondiwa ukuyoba nukunkumbusya ifundo sya Yehova. Ukufuma apo tukulondiwa ukuketesya ukuti ambilile ubutuli ubwakufuma ku bakulumba. (Yak. 5:14) Tutikulondiwa ukuya bo Eli, mwakungindika fiyo ummanyani pamo unkamu ukukinda ukungindika Yehova. Tukulondiwa ukuya bakifu ukuti  tumbule umundu yumo uyu ikulondiwa ubutuli, loli ukubomba isi kwakulondiwa fiyo. Keta ukukindana uku kulipo pakati pa kifwanikisyo kya Eli nunkikulu Unnyaisraeli uyu ingamu yake yo Abigelo.

7. Nongwa yafiki Abigelo ayobile na Davidi?

⁷ Abigelo ali nkasi wa Nabala uyu ali nkabi. Akabalilo aka Davidi nabanyambala bake bambopagha Mwalafyale Sauli, abene bali pampene na batimi ba Nabala ukuti bafighilileghe untimo ku bahiyi. Ngimba Nabala andaghisisye ubutuli bwabo? Hayi. Bo Davidi ansumile ukuti abapeko ifyakulya ifinandi na misi abanyambala bake, Nabala akalele fiyo nukubanyoza mwakubabombela ifindu ifibibi. (1 Samu. 25:5-8, 10-12, 14) Panongwa ya isi, Davidi alinong’wine isyakubaghogha abandu bosa aba nnyumba ya Nabala. (1 Samu. 25:13, 22) Ngimba abandu aba baponile bulebule? Abigelo asyaghenie ukuti kali kabalilo akakuti ayobe, mwabukifu abukile ukuti akayobe na Davidi nabanyambala 400 aba bali ninjala kangi bakalele fiyo.

8. Ngimba tukumanyilako isyafiki ku kifwanikisyo kya Abigelo?

⁸ Bo Abigelo aghene na Davidi, ayobile nawe mwabukifu, mwalughindiko kangi mwamahala. Nalinga ukuti Abigelo yo akalyandisye indamyo iyi, loli asumile uluhobokelo kwa Davidi. Umwene atile asimenye ukuti Davidi ali nutuyilo utununu kangi asubilagha ukuti Yehova ayagha pakuntula. (1 Samu. 25:24, 26, 28, 33, 34) Mwakufwana itolo na Abigelo, tukulondiwa ukuyoba mwabukifu linga tuketile ukuti yumo ikubomba ifindu ifi fibaghile ukumbika mundamyo. (Sal. 141:5) Tukulondiwa ukuya balughindiko, loli tuyeghe bakifu. Linga mwalughano tukumpa umundu ubulongosi, tukunangisya ukuti tuli mmanyani wabwanaloli.​—Mbu. 27:17.

9-10. Ngimba abakulumba bikulondiwa ukukumbukila isyafiki linga bikubapa ubulongosi abangi?

⁹ Abakulumba ba kipanga bikulondiwa ukuya bakifu linga bikuyoba nu nkamu pamo umulumbu  uyu andile ukubomba ifindu ifibibi. (Gal. 6:1) Mwakwiyisya abakulumba ba kipanga bikumanya ukuti bope bakaya bagholofu kangi akabalilo kamo bope babaghile ukwambilila ubulongosi. Loli isi sitikubapangisya ukuti batoliweghe ukubatula aba bikulondiwa ubulongosi. (2 Tim. 4:2; Titi 1:9) Linga bikumpa ubulongosi umundu, abene bikubombela ikyabupe ikyakuyoba mwakummanyisya kanunu na mbutengamoyo. Abene bikunangisya ulughano ku nkamu wabo, kangi ulughano ulu lukubapangisya ukuti babombepo simo. (Mbu. 13:24) Loli ikindu kyakulondiwa fiyo kumyabo ko kungindika Yehova mwakukonga ifundo syake nukukifighilila ikipanga.​—Imbo. 20:28.

¹⁰ Ukufika apa, tuketile akabalilo aka tukulondiwa ukuyoba. Loli pali akabalilo aka tutikulondiwa ukuyobapo nasimo. Ngimba ndamyo siliku isi tubaghile ukwaghana nasyo mfyakubombiwa bo ifi?

11. Ngimba kifwanikisyo kiliku iki Yakobu ayobile, kangi nongwa yafiki kyakulondiwa fiyo?

¹¹ Kubaghile ukuya kukafu ukwikola linga tukuyoba. Yakobu undembi wa Baibolo ayobile ikifwanikisyo ikinunu mwakulingania indamyo isi sibaghile ukuyapo. Umwene atile: “Linga yumo atikusobamo mu isi ikuyoba, bo mpelelesye itolo, bo amenye ukughughomola na ghu mbili wake ghosa.” (Yak. 3:2, 3) Ifalasi yikupinyiwa na lamba pakyeni na pa kanwa. Linga umundu ikukwaba ulughoye, ikuyilongosya ukuti yendeghe munjila inunu iyi umwene ikulonda. Linga umundu akayilongosya kanunu ifalasi, yibaghile ukwanda ukubopa nukwifulasya pamo ukumfulasya umundu uyu ikuyilongosya. Mwakufwana itolo, linga tukutoliwa ukwikola ukuyoba, tubaghile ukutwala indamyo nyingi. Isagha twinong’onele ifyakubombiwa fimo ifi tukulondiwa “ukwikola ululimi lwitu” nukuya myee itolo.

12. Ngimba kabalilo kaliku aka tukulondiwa “ukwikola ululimi lwitu” nukuya myee?

 ¹² Ngimba mukwipilika bulebule linga unkamu pamo umulumbu ayimenye inkhani yimo iya kisisi? Mwakifwanikisyo, linga mwaghene numundu uyu imbombo yitu iyakufumusya yikanisiwe nkisu iki ikwikala, ngimba mukulonda ukuti abalinganie isya muno imbombo yitu yikwendela nkisu ikyo? Kisita kukayika mutikulalusya isi ukuti mubafulasye. Tubaghanile abakamu na balumbu bitu kangi tukubapasikisya na isi sikubombiwa kumyabo. Tukulondiwa ukumanya ifindu ifi tukulondiwa ukubiputila. Loli aka kabalilo aka tukulondiwa “ukwikola ululimi lwiti” nukuya myee. Linga tukumfimbilisya umundu yumo ukuti ayobe isya kisisi, tukunangisya ukuti tukangana umundu uyu kangi na bakamu na balumbu aba bikunsubila umwene. Bwanaloli, ukuti nayumo uyu ikulonda ukongelela indamyo ku bakamu na balumbu bitu aba bikwikala mfisu ifi imbombo yitu iyakufumusya yikanisiwe. Mwakufwana itolo, akayapo unkamu pamo umulumbu uyu ikumbombela Kyala nkisu ikyo uyu abaghile ukuyoba nyingi isyakufwana namuno Abaketi bikubombela ingomano nubufumusi.

13. Ukufwana na Isya Mbupingamu 11:13, ngimba abakulumba bikulondiwa ukubomba isyafiki, kangi nongwa yafiki?

¹³ Abakulumba bikulondiwa ukukonga ubulongosi bwa pa Isya Mbupingamu 11:13 ukuti bangayobagha inkhani sya kisisi ku mundu aliwesa. (Belenga.) Loli kubaghile ukuya kukafu ukubomba isi linga unkulumba ali pabweghi. Abandu aba bali pabweghi utubalilo twingi bikuya pabumanyani ubwamaka mwakuyobesania muno aliwesa ikwipilikila nukutulana linga baghene nindamyo. Loli unkulumba ikumanya ukuti atikulondiwa ukuyoba “inkhani sya kisisi” ku nkasi wake isyakufwana nabangi nkipanga. Linga abombile isi, umwene akabaghila ukuya nsubiliwa kangi abaghile ukonanga akayilo kake. Bosa aba bikupeliwa ubudindo nkipanga batikulondiwa ukuya “batungulu.” (1 Tim. 3:8) Isi sikusanusya ukuti abene batikulondiwa ukubasyoba abangi pamo ukuya baluheho. Linga unkulumba anganile unkasi wake, umwene akabaghila ukumbula inkhani sya kisisi.

14. Ngimba unkasi wa nkulumba abaghile ukuntula bulebule undume ukukindilila ukuya na kayilo akanunu?

¹⁴ Unkasi wa nkulumba abaghile ukuntula undume wake ukukindilila ukuya nakayilo akanunu mwakuleka ukumfimbilisya ukuti ayobe inkhani sya kisisi. Linga unkasi wake ikukonga ubulongosi ubu, umwene atikuntula mwene undume wake loli ikunangisya ulughindiko ku bosa aba bikunsubila undume wake. Kangi ikindu ikyakulondiwa fiyo, ikuya pakunhobosya Yehova panongwa yakuti ikutula ukuti nkipanga muye ulutengano kangi ubumobwene.—Rom. 14:19.

15. Ngimba Yehova alipilike bulebule nabamanyani batatu ba Yobu, kangi nongwa yafiki?

¹⁵ Tubaghile ukumanyila nyingi ukufuma mu buku lya mu Baibolo ilya Yobu isyakufwana na kabalilo akakuyobela. Pakabalilo aka alyaghene nindamyo, abanyambala 4 balisile kwa Yobu ukuti bansubisye nukumpa ubulongosi. Abanyambala aba bo bafikile balyeghile akabalilo akatali kisita kuyoba. Bamo mwa banyambala aba bali Elifazi, Bilidadi na Zofara. Sikuboneka ukuti abene bakali na kabalilo akakwinong’onela muno bayagha pakuntulila Yobu. M’malo mwake balondagha ukumanya isi Yobu alyonangile. Abene bali nubuketi bwa bwanaloli, loli syosa isi bayobile isyakufwana na Yobu na Yehova syali syabutungulu. Balinjobile Yobu ukuti ali mundu mbibi. (Jobu 32:1-3) Ngimba Yehova abombile isyafiki? Umwene akalele fiyo nabanyambala batatu bala. Umwene atile bakaya namahala kangi alimbulile Yobu ukuti abiputile.​—Jobu 42:7-9.

16. Ngimba tukumanyilako isyafiki ukufuma ku kifwanikisyo ikibibi ikya Elifazi, Bilidadi, na Zofara?

 ¹⁶ Ngimba tukumanyilako isyafiki ukufuma ku fifwanikisyo ifibibi ifi Elifazi, Bilidadi, na Zofara banangisye? Ikyakwanda, tutikulondiwa ukubalonga abakamu na balumbu bitu. (Mat. 7:1-5) M’malo mwake, tukulondiwa ukubapilikisya kanunu bo tukali ukuyobapo. Linga tukubomba isi, tukuya pakubatula pa ndamyo isi bikwifimbilisya. (1 Pet. 3:8) Ikyabubili, linga tukuyoba, tukulondiwa ukuketesya linga amasyu ghitu manunu kangi ghakisa. (Ef. 4:25) Kangi ikyabutatu, Yehova ikumanya isi tukuyoba ku bangi.

17. Ngimba tukumanyilako isyafiki ku kifwanikisyo kya Elihu?

¹⁷ Umundu wa 4 ukwaghana na Yobu ali yo Elihu, unkamu wa Abrahamu. Umwene apilikisyagha linga Yobu na banyambala batatu bikuyoba. Umwene apilikisye kanunu ku isi syayobiwe panongwa yakuti ali nikisa kangi abikagha ubulongosi ubwakuntula Yobu ukuti aye naminong’ono amanunu. (Jobu 33:1, 6, 17) Elihu alondagha ukumpala Yehova, komma umundu aliwesa. (Jobu 32:21, 22; 37:23, 24) Ukufuma ku kifwanikisyo kya Elihu tukumanyilako ukuti pali akabalilo akakuya myee nakakupilikisya. (Yak. 1:19) Kangi tukumanyilako ukuti linga tukubika ubulongosi, kwakulondiwa fiyo ukuti tungindikeghe Yehova komma twibene.

18. Ngimba tubaghile ukunangisya bulebule ukuti tukundaghisya ikyabupe kyakuyoba?

¹⁸ Tubaghile ukunangisya ukuti ukuyoba kyabupe kyapamwanya mwakukonga ubulongosi bwa mu Baibolo ubwakufwana namuno tubaghile ukuyobela. Mwalafyale wamahala Solomoni akasiwe ukulemba ukuti: “Ilisyu ili liyobeliwe mbununu lifwene itolo nifinanasi ifi fikeselile fili bo yu golide fili nkitundu kya kyela kya siliva.” (Mbu. 25:11) Linga tukupilikisya ku isi abangi bikuyoba nukwinong’onelapo bo tukali ukuyoba, amasyu ghitu ghabaghile ukuya bo ifinanasi fya golide fyosa ifyapamwanya kangi ifinunu. Ukufuma apo, kali tukuyoba fiyo pamo hayi, amasyu ghitu ghikuya pakuya ghakuyenga abangi, kangi Yehova ikuya pakuhoboka nanuswe. (Mbu. 23:15; Ef. 4:29) Iyi yo njila inunu fiyo iyi tubaghile ukunangisya ukuti tukunndaghisya Kyala panongwa ya kyabupe iki!