Keta ifingi

Keta ifi filipo

Ngimba Musimenye?

Ngimba Musimenye?

Ngimba buketi buliku ubungi ubu bukunangisya ukuti Abaisraeli bali batumwa ku Egiputi?

Ibaibolo likuyoba ukuti bo Abamidiani bamweghile Yosefu ukubuka nawe ku Egiputi, Yakobu nabanake basamile ku Kanani ukubuka ku Egiputi. Abene bikalagha nkighaba kya Egiputi nkaya ka Gosheni, ku lusoko lwa Nayelo. (Bwa. 47:1, 6) Abaisraeli “balinkuya bingi kangi bamaka fiyo.” Yonongwa yake Abaegiputi balyandile ukubatila Abaisraeli kangi babafimbilisye ukuya batumwa.​—Kuso. 1:7-14.

Abandu bamo bikukana ubuketi ubwakufuma mu Baibolo, abene bikuyoba ukuti sya mbupingamu. Loli bulipo ubuketi ubwakuti abandu ba nkikolo kya Shemu * bikalagha ukuya batumwa ku Egiputi.

Mwakifwanikisyo, abakufufuza bafyaghile ifindu ifi abandu babombelagha imbombo kululu kwa Egiputi. Dr. John Bimson ayobile ukuti pali ubuketi ubwakufwana 20 pamo amalo mingi gha fikolo fya Bashemu kululu ku kisu kya Egiputi. Kangi uwakufufuza yumo uwa ku Egiputi, James K. Hoffmeier atile: “Ukufuma mu 1800 mpaka 1540 B.C., amalo gha ku Egiputi ghali ghakuhobosya fiyo ku bandu aba bafumile kubwingililo isuba ku Asia.” Umwene ayobile kangi atile: “Akabalilo aka kafwene itolo na kabalilo ka ‘bandu aba bikuyobiwa mu Baibolo’ kangi kafwene itolo nifyakubombiwa ifi tukubelenga mu buku lya mu Baibolo ilya Bwandilo.”

Kangi bulipo ubuketi ubungi ubwakufuma kwitongo kwa Egiputi. Ifyakulemba fya mma 2000–1600 B.C.E. fyali ningamu isya bandu aba bali batumwa aba babombagha imbombo sya pakaya kululu kwa Egiputi. Ingamu isyakukinda 40 syali sya bandu ba nkikolo kya Shemu. Abatumwa pamo ababombi aba, babombagha imbombo iyakupiya, iyakusona, kangi nimbombo isingi. Hoffmeier aketile ukuti: “Abandu abakukinda 40 babombagha imbombo panyumba yimoyene kululu kwa Egiputi, fiyofiyo abandu ba nkikolo kya Shemu.”

Uwakufufuza yumo uyu ingamu yake yo David Rohl alembile ukuti ingamu sya bandu bamo aba bali kubutumwa, “sifwene itolo ningamu simo isi mubaghile ukubelenga mu Baibolo.” Mwakifwanikisyo, ikighaba kya ngamu simo sifwene itolo ningamu simo bo Isakara, Asheri na Shifura. (Kuso. 1:3, 4, 15) Rohl amalisisye na masyu ghakuti “Ubu bo buketi bwanaloli ubwakuti Abaisraeli bali kubutumwa ku Egiputi.”

Dr. Bimson atile: “Ifyakubombiwa ifi fyabombiwagha kubutumwa ku Egiputi nukusokako kubutumwa, fikunangisya ukuti fyali fya bwanaloli.”

^ ipal.4 Ingamu iyakuti abandu ba nkikolo kya Shemu yafumile kwa Shemu, yumo wa bana batatu ba Nowa. Abana ba Shemu bikongelelapo Abaelamu, Abaasiriya, Abakaladeya, Abahiburi, Basiriya, nifikolo ifyakukindanakindana fya Baarabu.