IYAKUMANYILA 19
Ulughano Nubwanaloli pa Findu Ifibibi
“Ukaya we Kyala uyu ikwikyela nubuniongafu; kangi umundu umbibi akabaghila ukwitughasania nanuwe.”—SAL. 5:4.
ULWIMBO 142 Kukoleska Chigomezgo Chithu
UKUGHOMOKELAMO *
1-3. (a) Ukufwana ni lemba lya Salimo 5:4-6, ngimba Yehova ikwipilika bulebule ni findu ifibibi? (b) Nongwa yafiki tubaghile ukuyoba ukuti ukubabombela abana ifya nkhaza kutikukolelana “nindaghilo sya Kristu”?
YEHOVA KYALA abubengile ububibi bosa. (Belenga Salimo 5:4-6.) Umwene atikuhoboka linga abandu bikubabombela ifya nkhaza abana—iki kindu kibibi fiyo! Ukuya babombi ba Yehova, tutikulondiwa ukuti tubabombeleghe abana ifya nkhaza kangi tungaghelagha napanandi ukubomba bo isi nkipanga kya Bukristu.—Rom. 12:9; Hib. 12:15, 16.
2 Ifya nkhaza filifyosa ifi abandu babaghile ukubabombela abana fitikukolelana “nululaghilo lwa Kristu”! (Gal. 6:2) Nongwa yafiki tukuyoba bo ulu? Ukufwana namuno twamanyilile mu nkhani iyi yakindagha, indaghilo sya Kristu—na syosa isi Yesu amanyisyagha ukwendela m’masyu na mfifwani—fighonile palughano nukukusya ubwanaloli. Ukukolelana nindaghilo isi, abakristu babwanaloli bikubabombela abana munjila inunu iyi yikubapangisya ukuti bipilikeghe ukuti bafighililiwe kangi ukuti baghaniwe. Loli ukubabombela abana ifya nkhaza kukaya kwakulondiwa, panongwa yakuti kukupangisya ukuti bipilikeghe ukuti bakafighililiwa kangi bakaghaniwa.
3 Syakitima ukuti ukubabombela abana ifya nkhaza kukubombiwa pa kisu kyosa, kangi Abakristu babwanaloli bikupalamasiwa nakayilo bo aka. Nongwa yafiki? “Abandu ababibi na basyobi” balipo bingi fiyo, kangi bamo babaghile ukwaghiwa nkipanga. (2 Tim. 3:13) Mwakongelelapo, bamo aba bikufwana tulinabo pampene nkipanga bikutoliwa ukwikola kufinyonywa fyambili kangi bikubabombela abana ifya nkhaza mwakubakolelela. Isagha tuyobesanie inongwa iyi ukubabombela abana ifya nkhaza butulanongwa bunywamu. Ukufuma apo tukuya pakuyobesania muno abakulumba bikubombela ukuti balonge inongwa iya mundu uyu onangile nkipanga, ukongelelapo ukubabombela abana ifya nkhaza, kangi namuno abapapi babaghile ukubombela ukuti babafighilile abanabo. *
UBUTULANONGWA UBUNYWAMU
4-5. Nongwa yafiki ukubabombela abana ifya nkhaza butulanongwa?
4 Ukubabombela abana ifya nkhaza kukutwala indamyo. Kukupalamasya abandu aba bababombile ifya nkhaza na bosa aba bikubapwelelela—aba mumbumba yabo kangi na bakamu na balumbu nkipanga. Ukubabombela abana ifya nkhaza butulanongwa bunywamu.
5 Ubutulanongwa ubwakumonangila umundu. * Linga umundu amonangile unnine, kokuti atulile inongwa kwa Yehova. Ukufwana namuno tukuya pakumanyilila mu nkhani iyakukongapo, abandu aba bikubabombela ifya nkhaza abana bikubafulasya munjila nyingi. Umundu abaghile ukunsyoba umwana munjila isyakukindanakindana ukuti ambombele ifya nkhaza. Abana bikulondiwa ukuti bafighililiweghe kufyakubombiwa ifibibi bo ifi kangi bosa aba babombeliwe ifya nkhaza bikulondiwa ukusubisiwa.—1 Tes. 5:14.
6-7. Nongwa yafiki ukubabombela abana ifya nkhaza kokutula inongwa nkipanga kangi nakubakulumba ba boma?
6 Ubutulanongwa ubwakonanga nkipanga. Unkamu pamo umulumbu uyu onangile mwakumbombela umwana ifya nkhaza ikunyasya ikipanga. (Mat. 5:16; 1 Pet. 2:12) Kubibi fiyo ukonanga nkipanga panongwa yakuti Abakristu bingi “bikughelaghela ukunangisya ulwitiko”! (Yuda 3) Tutikwitikisya ukuya pampene nunkamu pamo umulumbu uyu ikukindilila ukubomba ifindu ifibibi kangi atikulapa.
7 Ubutulanongwa ubwakonangila indaghilo sya boma. Abakristu bikulondiwa ukuti “bilambikeghe kubalaghili.” (Rom. 13:1) Tukunangisya ukuti tukwilambika mwakupilikila indaghilo sya nkisu. Linga unkamu pamo umulumbu onangile indaghilo sya boma bo ukumbombela umwana ifya nkhaza, kokuti umwene atulile inongwa kubalaghili ba boma. (Fwanikisya nilemba lya Imbombo sya Batumiwa 25:8.) Panongwa yakuti abakulumba bakipanga batikwitikisiwa ukwingililapo pandaghilo sya nkisu, abene batikulondiwa ukufisa isi umundu onangile nkipanga mwakumbombela umwana ifya nkhaza. (Rom. 13:4) Ifi umundu ikusopa fyo fifyo isakutondolagha.—Gal. 6:7.
8. Ngimba Yehova ikubuketa bulebule ubutulanongwa ubwakubonangila abandu?
8 Ukukinda fyosa, ubutulanongwa ubwakumonangila Kyala. (Sal. 51:4) Linga umundu amonangile unnine, kokuti amonangile kangi Yehova. Inong’onela ikifwanikisyo ukufuma pandaghilo isi Kyala abapele Abaisraeli. Indaghilo syayobagha ukuti linga umundu ansyobile umpalamani wake kokuti akanangisya “ubusubiliwa kwa Yehova.” (Levi. 6:2-4) Mwakufwana itolo, unkamu pamo umulumbu nkipanga uyu ambombile umwana ifya nkhaza—ikupangisya ukuti umwana aleke ukufighililiwa kangi umwene atikuya nsubiliwa kwa Kyala. Unkamu pamo umulumbu uyu ikubabombela abana ifya nkhaza, ikonanga ingamu ya Yehova. Panongwa ya isi, tukulondiwa ukumanya ukuti ukumbombela umwana ifya nkhaza butulanongwa kwa Kyala yonongwa yake tutikulondiwa ukubomba bo isi.
9. Ngimba fundo siliku isya m’malemba isi igulu lya Yehova likutupa kwa fyinja fingi, kangi nongwa yafiki?
9 Kwa fyinja fingi, igulu lya Yehova likutupa amabuku mingi agha ghali nifundo isya m’malemba isi sikulingania kanunu ukufwana nifindu ifya nkhaza. Mwakifwanikisyo, inkhani isya mu Gongwe la Mulinda na Wukani! sikulingania muno aba bababombile ifya nkhaza babaghile ukubombela ukuti bamalane nindamyo ya minong’ono, muno abangi babaghile ukubatulila nukubakasya kangi namuno abapapi babaghile ukubafighililila abanabo. Abakulumba bakipanga bikukonga ubulongosi ubwakufuma mu Baibolo muno babaghile ukubombela linga yumo atulile inongwa mwakumbombela umwana ifya nkhaza. Igulu lya Yehova likukindilila ukuketa muno abakulumba bakipanga bikubombela numundu uyu onangile mwakumbombela umwana ifya nkhaza. Nongwa yafiki? Abene bikuketesya ukuti injila iyi bikubombela pakulonga inongwa yikukolelana nindaghilo sya Kristu.
UKULONGA INONGWA IYA MUNDU UYU ONANGILE
10-12. (a) Linga bikundonga umundu uyu atulile inongwa, ngimba abakulumba bakipanga bikulondiwa ukukumbukila ifindu fiki, kangi bikulondiwa ukwinong’onela isyafiki? (b) Ukufwana na Yakobu 5:14, 15, ngimba abakulumba bakipanga bikulondiwa ukughelaghela ukubomba isyafiki?
10 Linga abakulumba bikulonga inongwa yiliyosa iyi umundu onangile, abene bikukumbuka ukuti indaghilo sya Kristu sikulonda ukuti baghubombeleghe untimo wa Kyala mwalughano kangi nukubomba ifindu ifinunu ni fyabwanaloli pamaso gha Kyala. Ifyakukongapo fyake, abene bikwinong’onelapo tasi linga bapilike ukuti umundu yumo atulile inongwa. Abakulumba bakipanga bikwinong’onela fiyo isya kuyikemesya ingamu ya Kyala. (Levi. 22:31, 32; Mat. 6:9) Abene bikwinong’onela fiyo isya bumi bwa mwambepo ubwa bakamu na balumbu nkipanga kangi bikuntula umundu aliwesa uyu bambombile ifindu fya nkhaza.
11 Mwakongelelapo, linga unkamu pamo umulumbu onangile nkipanga kangi alapile, abakulumba bikughelaghela ukuti bantule ukuti aye pabumanyani kangi na Yehova. (Belenga Yakobu 5:14, 15.) Unkristu uyu atulile inongwa ukuti amasye ifinyonywa fyake kokuti afwene itolo numundu uyu mbine mwambepo. Isi sikusanusya ukuti umwene atikuya kangi pabumanyani ubununu na Yehova. * Tubaghile ukubafwanikisya abakulumba bakipanga na badokotala. Abene ghikughelaghela ukuntula “umundu umbine ukuti aghomoke ku mbibi syake.” Ifundo isya m’malemba isi bikumpa sibaghile ukuntula ukuti akasye kangi ubumanyani bwake na Kyala, loli isi sibaghile ukubombiwa pene apa linga alapile ukufumila pasi pandumbula.—Imbo. 3:19; 2 Kor. 2:5-10.
12 Syakupilikiwa ukuti abakulumba bakipanga bali nubudindo ubwakulondiwa fiyo. Abene bikughupasikisya untimo ughu Kyala abapele panongwa yakuti abasubile. (1 Pet. 5:1-3) Abene bikulonda ukuti abakamu na balumbu bipilikeghe ukuti bafighililiwe nkipanga. Yonongwa yake bikubomba ifindu mwanakalinga linga bapilike ukuti umundu yumo atulile inongwa, ukongelelapo ukumbombela umwana ifya nkhaza. Inong’onela isya malalusyo agha ghali pabwandilo bwa mapalagilafu 13, 15, na 17.
13-14. Ngimba abakulumba bakipanga bikupilikila indaghilo isyakubuka ninongwa ku khoti linga umundu ambombile umwana ifya nkhaza? Lingania.
13 Ngimba abakulumba bakipanga bikupilikila indaghilo isyakubuka ninongwa ku khoti linga umundu ambombile umwana ifya nkhaza? Ena. Ku malo kuno indaghilo isi siliko, abakulumba bakipanga bikulondiwa ukupilikila indaghilo mwakubuka ninongwa ku khoti linga yumo abombile ifya nkhaza. (Rom. 13:1) Ukubomba bo isi kutikususania nindaghilo sya Kyala. (Imbo. 5:28, 29) Linga abakulumba bakipanga bapilike ukuti umwana yumo bambombile ifya nkhaza mwanakalinga bikulalusya ku ofesi muno babaghile ukubombela ni nkhani iyi.
14 Abakulumba bakipanga bikubabula abana aba bababombile ifya nkhaza na bapabi babo kangi nu mundu aliwesa uyu aketile ukuti umwana bambombile ifya nkhaza ukuti bali nubwabuke ubwakubuka ninongwa ku khoti. Loli bule linga inongwa ya nkamu pamo umulumbu uyu abombile ifya nkhaza yifumwike fiyo nkaya? Ngimba Unkristu uyu ababulile inongwa abakulumba ba boma ikulondiwa ukwipilika ukuti anyozile ingamu ya Kyala? Hayi. Umundu uyu atulile inongwa yo uyu anyozile ingamu ya Kyala.
15-16. (a) Ukufwana nilemba lya 1 Timoti 5:19, nongwa yafiki syakulondiwa ukuti paye ubuketi bwa bandu babili bo abakulumba bakali ukwanda ukulonga inongwa? (b) Ngimba abakulumba bakipanga bikubomba isyafiki linga bapilike ukuti unkamu pamo umulumbu ambombile umwana ifya nkhaza?
15 Nongwa yafiki abakulumba bakipanga bo bakali ukulonga inongwa bikulondiwa ukuya nubuketi bwa bandu babili? Panongwa yakuti isi syo Ibaibolo likuyoba. Linga umundu uyu atulile inongwa atikwitikisya ubusobi, ubuketi bwa bandu babili bukulondiwa ukuti abakulumba bakipanga balonge kanunu inongwa kangi ukuti bakete muno babaghile ukubombela ni nkhani iyi. (Kukum. 19:15; Mat. 18:16; belenga 1 Timoti 5:19.) Ngimba isi sikusanusya ukuti pikulondiwa ubuketi bwa bandu babili ukuti umundu yumo akayobe ku bakulumba ba boma linga yumo ambombile umwana ifya nkhaza? Hayi. Isi sitikulondiwa ukuti abakulumba bakipanga bene pamo abangi bo bakayobe inongwa ku bakulumba ba boma.
16 Linga bapilike ukuti unkamu pamo umulumbu nkipanga atulile inongwa iyakuti ambombile umwana ifya nkhaza, abakulumba bakipanga bikulondiwa ukukonga indaghilo sya boma pa nkhani iyi kangi pabumalilo bikukonga ifundo sya m’malemba. Abakulumba bakipanga bikundalusya umundu uyu atulile inongwa, linga akanile ukwitikisya isi onangile, pabumalilo abakulumba bikulondiwa ukupilikisya ku bandu abangi aba basimenye isi sibombiwe. Linga abandu abakufwana babili—yumo uyu ikundonga inongwa kangi na uyu ikusimikisyila ukuti ambombile naloli umwana ifya nkhaza, abakulumba bikulondiwa ukupanga ikomiti ya bulongi. * Ukusita kwaghiwapo kwa nketi uwabubili kutikusanusya ukuti umundu uyu ikuyoba ubuketi atikuyoba ubwanaloli. Nalinga ukuti abaketi babili bakabaghila ukuyapo ukuti basimikisyile linga umundu uyu abombile naloli ifya nkhaza, loli abakulumba babaghile ukusyaghania ukuti umundu uyu atulile naloli inongwa. Abakulumba bikukindilila ukubakasya nukubasubisya aba bababombile ifya nkhaza. Mwakongelelapo, abakulumba bikukindilila ukuya maso nkipanga mwakuketesya uyu ikubomba ifya nkhaza ukuti bafighilile ikipanga kukayilo akabibi aka.—Imbo. 20:28.
17-18. Lingania ubudindo bwa komiti ya bulongi.
17 Ngimba ubudindo bwa komiti ya bulongi bo buliku? Amasyu aghakuti “ubulongi” ghatikusanusya ukuti abakulumba bikulonga, pamo ukulaghila, ukuti umundu uyu atulile inongwa afundiwe panongwa yakuleka ukupilikila. Abakulumba bakipanga batikususya indaghilo sya boma; loli abene bikuyileka inongwa yosa m’maboko gha bakulumba ba boma. (Rom. 13:2-4; Titi 3:1) M’malo mwake abakulumba bikulonga, pamo bikwinong’onela tasi linga umundu uyu atulile inongwa abaghile ukuya nkipanga.
18 Linga abakulumba bali mukomiti ya bulongi, ubudindo bwabo ko kulonga inongwa syene isya mwambepo. Mwakulongosiwa nifundo sya m’malemba, abene bikuketa linga umundu alapile pamo hayi. Linga akapela, umwene ikwepusiwa, kangi bikufumusya nkipanga ukuti akaya kangi nketi wa Yehova. (1 Kor. 5:11-13) Linga apelile naloli, umwene ikukindilila ukuya nkipanga. Lumo abakulumba babaghile ukumbula ukuti atikuya pakwitikisiwa ukweghamo ikighaba pamo ukubomba ububombeli bulibosa nkipanga. Panongwa yakuti abakulumba bikubinong’onela fiyo abana, abene babaghile ukubasoka abapapi nkipanga ukuti babafighilile abanabo ku bandu aba nkhaza. Linga bikwinong’onela injila isyakubafighilila abana, abakulumba bikuya maso fiyo mwakusunga ikisisi ikya uyu bamonangile.
MUNO MUBAGHILE UKUBAFIGHILILA ABANINU
Abapapi bikubafighilila abanabo ku findu ifya nkhaza mwakuyobesania nabo inkhani isyakughonana. Ukuti bafwanisye isi, abapapi bikubombela ifundo isi igulu lya Kyala likutupa. (Keta amapalagilafu 19-22)
19-22. Ngimba abapapi bikulondiwa ukubomba isyafiki ukuti babafighilileghe abanabo? (Keta ikithuzi kya pakikope.)
19 Ngimba yonani uyu ali nubudindo ubwa kubafighilila abana ku findu ifibibi? Abapapi. * Abaninu kyabupe kyapamwanya ikyakufuma kwa Kyala, “kilingo ikyakufuma kwa Yehova.” (Sal. 127:3) Yehova abapele ubudindo ubwakubafighilila abaninu. Ngimba mubaghile ukubomba isyafiki ukuti mubafighilileghe abaninu ku findu ifya nkhaza?
20 Ikyakwanda, mukulondiwa ukumanya tasi isya bandu aba bikubabombela abana ifya nkhaza. Mubamanye abandu aba bikubabombela abana ifya nkhaza kangi ninjila isi bikubombela ukuti babakope. Muyeghe maso ku findu ifibibi. (Mbu. 22:3; 24:3) Mukumbukeghe ukuti utubalilo twingi umundu uyu ikubomba ifya nkhaza yo uyu umwaninu am’menye kanunu kangi ikunsubila.
21 Ikyabubili, muyobesanieghe kanunu nabaninu. (Kukumbu. 6:6, 7)Isi sikongelelapo ukubapilikisya kanunu abaninu linga mukuyobesania nabo. (Yak. 1:19) Mukumbukeghe ukuti abana bikutila ukuyoba linga umundu ababombile ifya nkhaza. Abene babaghile ukutila ukuti mutikuya pakubasubila, pamo umundu uyu ababombile ifya nkhaza abaghile ukuntetemesya umwana ukuti aleke ukuyoba. Linga musyaghenie ukuti ikindu kimo ikibibi kibombiwe ku baninu, mubalalusyeghe mwakisa kangi mubapilikisyeghe mbololo linga bikwamula.
22 Ikyabutatu, mubamanyisyeghe abaninu. Mubabuleghe isi bikulondiwa ukumanya pa nkhani iyakughonana. Mubamanyisyeghe isi bikulondiwa ukuyoba nukubomba linga umundu yumo ikughela ukubakolakola munjila iyi yikaya nunu. Mubombeleghe ubulongosi ubu igulu lya Yehova likutupa ubwa muno mubaghile ukubafighililila abaninu.—Keta ibokosi ilyakuti “ Mwimanyisyeghe Mwibene Kangi Nabaninu.”
23. Ngimba tukuketa bulebule ukubabombela abana ifindu ifya nkhaza, kangi ngimba mu nkhani iyakukongapo tukuya pakwamula ilalusyo liliku?
23 Pakuya Baketi ba Yehova, tukuketa ukuti ukubabombela abana ifya nkhaza butulanongwa. Mwakukonga indaghilo sya Kristu, abaketi ba Yehova batikukolelana nabandu bosa aba bikubomba ifindu ifya nkhaza. Ngimba tubaghile ukubomba isyafiki ukuti tubatule aba bababombile ifya nkhaza? Inkhani iyakukongapo yikuya pakwamula ilalusyo ili.
ULWIMBO 103 Ŵaliska Ŵapelekeka Kuŵa Vyawanangwa
^ ipal.5 Inkhani iyi yikuya pakulingania muno abana babaghile ukufighililiwa kanunu ku findu ifya nkhaza. Tukuya pakumanyila muno abakulumba bikubombela nkipanga kangi namuno abapapi babaghile ukubombela ukuti babafighilile abanabo.
^ ipal.3 ISI AMASYU GHAMO GHIKULINGANIA: Ukubabombela abana ifya nkhaza kukubombiwa linga umundu unkulumba ikughonana numwana ukuti amasye ifinyonywa fyake. Isi sikongelelelapo, ukughonana; ukughonana nkanwa pamo kumatanga, ukukolana utumbakasya, amabele, pamo amatanga, nukubomba ifindu ifi fikwandisya ikinyonywa kya kughonana. Utabalilo twingi abalindwana bo bikubabombela fiyo ifya nkhaza ukukinda abalumyana. Nalinga ukuti abanyambala bo bikubomba fiyo ifya nkhaza, loli abakikulu bamo bope bikubabombela abana ifya nkhaza.
^ ipal.5 ISI AMASYU GHAMO GHIKULINGANIA: Mu nkhani iyi niyingi iyakukongapo, ilisyu ilyakuti “untolwe” likusanusya isya mundu uyu bambombile ifya nkhaza. Tukubombela amasyu agha ukuti tulinganie kanunu isya mwana uyu bambombile ifindu ifibibi kangi bikulwaghilapo ulusako panongwa yakuti umwene akamanya nasimo.
^ ipal.11 Linga umundu yumo atulile inongwa panongwa yakuti akaya pabumanyani na Yehova sitikusanusya ukuti umwene atikulondiwa ukwinong’onelapo pa isi abombile. Kangi Yehova isakundongagha pa isi abombile.—Rom. 14:12.
^ ipal.16 Abakulumba batikulondiwa ukwitikisya ukuti umwana uyu bambombile ifya nkhaza ayepo pakabalilo aka bikulonga inongwa ya mundu uyu ambombile ifya nkhaza. Umpapi pamo umundu unkulumba uyu umwana ansubile abaghile ukubalingania syosa isi sibombiwe ukuti bantule umwana ukuti angatamiwagha naminong’ono.
^ ipal.19 Isi abapapi bikukonga mwakubafighilila abanabo syo isi bope abandu aba bikubapwelelela abana bikulondiwa ukubomba.
