1-2. Ngimba tukuya pakuyobesania isyafiki mu nkhani iyi?

TULI nubuketi bwingi amasiku agha ukukinda kunyuma ubwakuti tukwikala m’masiku aghabumalikisyo. Mwalululu, Yehova na Yesu bikuya pakonanga amaboma agha ghikususya Ubunyafyale bwake. Bo isi sikali ukubombiwa, umwalafyale wa kululu nu wa kwitongo bikuya pakukindilila ukulimbana nukubasusya ababombi ba Kyala.

² Mu nkhani iyi, tukuya pakumanyila ubusololi bwa pa Danieli 11:40–12:1. Tukuya pakummanya umwalafyale wa kululu nukuyobesania inongwa iyi tukulondiwa ukuya bakifu ukuti twifimbilisye kundamyo isi tukuya pakwaghana nasyo mwalululu.

3-4. Ngimba umwalafyale wa kululu yonani amasiku agha? Lingania.

³ Bo iboma lya Soviet Union lilekile ukulaghila mu 1991, ababombi ba Kyala balyambilile “ubutuli ubunandi itolo” bo ikisu kili nubwabuke. (Dan. 11:34) Bo akabalilo kakindilepo, abene bafwanisye ukufumusya kangi isi syapangisye ukuti paye abafumusi bingi aba bafumile mfisu ifi fyakolelanagha nakabughatila ka Soviet Union. Loli bo ifyinja fikindilepo, ikisu kya Russia nifisu ifi fyakolelanagha nikisu iki fyalyandile ukulaghila bo mwalafyale wa kululu. Ukufwana namuno twamanyilile mu nkhani iyi yakindagha, ukuti iboma lilaghileghe bo mwalafyale wa kululu nu wa kwitongo likulondiwa ukubomba ifindu fitatu ifi: (1) ukubatilisya ababombi ba Kyala, (2) ukunangisya mfyakubombiwa fyake ukuti ndughu ba Yehova nababombi bake kangi (3) ukulwila ubulaghili.

 ⁴ Filipo ififukwa ifi tukuyobela ukuti amasiku agha umwalafyale wa kululu kyo kisu kya Russia nifisu ifi fikukolelana nikisu iki. (1) Abene bikubasambukila ababombi ba Kyala, bikukanisya imbombo yakufumusya nukubafwima abakamu na balumbu. (2) Isi bikubomba sikunangisya ukuti bambengile Yehova nababombi bake. (3) Abene bikughelaghela ukuti baye namaka ukukinda umwalafyale wa kwitongo uyu ikwimila ikisu kya Britain na America. Isagha tukete isi ikisu kya Russia nifisu ifingi ifi fikukolelana nikisu iki fibombile kangi inongwa iyi isi sikunangisya ukuti naloli yo mwalafyale wa kululu.

5. Ngimba pa Danieli 11:40-43 pikulingania isyafiki, kangi findu fiki ifi fyabombiwe nkabalilo kala?

⁵ Belenga Danieli 11:40-43. Ikighaba kimo kya busololi ubu kikuyoba isya m’masiku aghabumalikisyo. Ikighaba iki kikulingania ukuti umwalafyale wa kululu nu wa kwitongo bikukindilila ukulwa. Ukufwana na isi Danieli ayobile ngani isya m’masiku aghabumalikisyo, umwalafyale wa kwitongo ‘isakulwagha’ nu mwalafyale wa kululu.—Dan. 11:40.

6. Ngimba buketi buliku ubu bukunangisya ukuti abanyafyale babili bikulwa?

⁶ Umwalafyale wa kululu nu wa kwitongo bikulimbana panongwa yakuti aliwesa ikulonda ukuya namaka ghabulaghili pa kisu kyosa. Mwakifwanikisyo, inong’onela isi syabombiwe bo ubwite ubwabubili bumalike, iboma lya Soviet Union lyakolelene nifisu ifya ku Europe. Yonongwa yake umwalafyale wa kwitongo apangene nifisu ifingi ukuti baye nigulu lya basilikali ukuti linsambukile umwalafyale wa kululu kangi igulu ili lyakoleliwagha ukuti NATO. Umwalafyale wa kululu nu wa kwitongo bikonanga indalama nyingi ukuti baye na basilikali bamaka fiyo. Abene bikulwa ubwite na balughu babo nkisu kya Africa, Asia na Latin America. Ikisu kya Russia nifisu ifingi ifi fikukolelana nikisu iki, fili namaka fiyo pa kisu kyosa ikyapasi. Abene bikufufuza ikisisi kya bwite pa makompyuta ukuti balwe nu mwalafyale wa kwitongo. Abanyafyale aba bikulongana panongwa yakubombela amapulogilamu gha pa makompyuta agha ghikonanga ikyuma kya boma. Kangi ukufwana nubusololi ubu Danieli ayobile ngani, umwalafyale wa kululu ikukindilila ukubasambukila ababombi ba Kyala.​—Dan. 11:41.

7. Ngimba “ikisu kya Ilaghano” findu fiki?

⁷ Pa Danieli 11:41 pikuyoba ukuti umwalafyale wa kululu isakwingilagha ‘nkisu kya Ilaghano.’ Ngimba ikisu iki kyo kiliku? Nkabalilo kakunyuma, ikisu kya Israeli kyali “kisu iki kyaghindikiwe ukukinda ifisu fyosa.” (Eze. 20:6) Loli ikisu iki kyali kyakulondiwa fiyo panongwa yakuti abandu bamwiputagha Yehova. Ukufuma mu Pentekositi 33 C.E., ‘ikisu kya Ilaghano’ iki kikali kyene iki kyali kyakulondiwa, panongwa yakuti amasiku agha ababombi ba Yehova bali pa kisu kyosa. M’malo mwake “ikisu kya Ilaghano” amasiku agha yo mbombo iyi ababombi ba Yehova bikuhoboka nayo iyi yikongelelapo ukumwiputa Kyala ukwendela pangomano nukufumusya amasyu ghake.

8. Ngimba umwalafyale wa kululu alingile bulebule “nkisu kya Ilaghano”?

⁸ M’masiku aghabumalikisyo agha, umwalafyale wa kululu utubalilo twingi ikwingila “nkisu kya Ilaghano.” Mwakifwanikisyo, bo ikipani kya Nazi ikya ku German kifwanisye ubulaghili ubwakuya mwalafyale wa kululu,  kyalingile ‘nkisu kya Ilaghano’ pakabalilo ka bwite ubwabubili ubwa pa kisu kyosa mwakubafwima nukubaghogha ababombi ba Kyala. Bo ubwite bwabubili bumalike iboma lya Soviet Union lyalyandile ukulaghila ukuya mwalafyale wa kululu uyu alingile “nkisu kya Ilaghano” mwakubafwima ababombi ba Kyala nukubapinya.

9. Ngimba ikisu kya Russia nifisu ifi fikukolelana nikisu iki fyalingile bulebule ‘nkisu kya Ilaghano’?

⁹ Ifyinja ifi fikindilepo, ikisu kya Russia nifisu ifingi fyalingile ‘nkisu kya Ilaghano.’ Bulebule? Mu 2017, ikisu kya Russia kyakanisye imbombo iyakufumusya nukubabika abakamu na balumbu bitu mu jele. Kangi kyakanisye amabuku ghitu aghakulingania isyakufwana ni Baibolo ukongelelapo Ibaibolo lya Mang’anamuliro gha Charu Chiphya. Kangi bapokile ofesi yitu iya ku Russia, inyumba sya Bunyafyale namalo aghakupangilapo ingomano. Bo babombile isi, mu 2018 Akabughatila ka Kulongosya kayobile ukuti ikisu kya Russia nifisu ifi fikukolelana nikisu iki yo mwalafyale wa kululu. Loli ababombi ba Yehova batikuya pakulimbana namaboma pamo ukughela ukuchenja ifindu nalinga ukuti bikufwimiwa. M’malo mwake, abene bikukonga ubulongosi ubwa mu Baibolo ubwakuti babiputileghe ‘bosa naba bali pabukulumba,’ fiyofiyo linga bikusala ifyakubomba ifi fibaghile ukupalamasya ubwabuke bwitu ubwakwiputa.​—1 Tim. 2:1, 2.

10. Ngimba umwalafyale wa kululu ikuya pakuntola umwalafyale wa kwitongo? Lingania.

¹⁰ Ubusololi ubu buli pa Danieli 11:40-45 bukuyoba fiyo isya mwalafyale wa kululu. Ngimba isi sikusanusya ukuti ikuya pakuntola umwalafyale wa kwitongo? Hayi. Umwalafyale wa kwitongo ikuya pakukindilila ukuya “mumi” pakabalilo aka Yehova na Yesu bisakonangagha amaboma gha bandu pa bwite ubwa Armagedoni. (Ubuset. 19:20) Nongwa yafiki tuli nulusubilo ulu? Inong’onela isi ubusololi bwa mu buku lya Danieli nilya Ubusetuli bukuyoba.

11. Ngimba ubusololi bwa pa Danieli 2:43-45 bukunangisya isyafiki? (Keta ikithuzi kya pakikope.)

¹¹ Belenga Danieli 2:43-45. Unsololi Danieli ikulingania isya maboma ghakukindanakindana agha bandu agha ghikubafwima ababombi ba Kyala. Aghene ghikuyobiwa ukuya fighaba fingi ifya kifwani ikinywamu. Iboma lyabumalilo ilya bandu nkifwani iki likwimila inyayo isi syonganikene nikyela pampene numfu. Inyayo sikwimila ubulaghili bwamaka fiyo pa kisu kyosa ubwa Braitain na America. Ubusololi ubu bukunangisya ukuti ubulaghili bwa Braitain na America bukuya pakukindilila ukulaghila ukufika apa Ubunyafyale bwa Kyala bwisakonangagha amaboma gha bandu.

12. Ngimba imitu 7 iya kinyamana yikwimila ifindu fiki, kangi nongwa yafiki kwakulondiwa ukusimanya?

¹² Untumiwa Yohani ikulingania kangi isya maboma aghakukindanakindana agha ghabafwimagha ababombi ba Yehova. Umwene ikulingania isya maboma agha ukuti ghafwene itolo nikinyamana ikya mitu 7. Imitu iyi yikwimila ubulaghili ubwa maka fiyo pa kisu kyosa ubwa Britain na America. Isi syakupilikiwa panongwa yakuti yikayapo imitu iyingi ukufuma pa mutu ughu. Imitu 7 yisakukindilila ukulaghila linga Kristu na balwabwite bake abakumwanya bikonanga ikinyamana iki. *​—Ubuset. 13:1, 2; 17:13, 14.

13-14. Ngimba “Gogi wa kisu kya Magogi” yonani, kangi findu fiki fibaghile ukuti fisakumpangisya ukuti abasambukile ababombi ba Kyala?

¹³ Ubusololi ubu buyobiwe mu buku lya Ezekieli bukututula ukumanya isi sikubombiwa m’masiku aghabumalikisyo agha isya mwalafyale wa kululu nu wa kwitongo. Sikuboneka ukuti ubusololi bwa mu buku lya Ezekieli 38:10-23; Danieli 2:43-45; 11:44–12:1; ni buku lya Ubusetuli 16:13-16, 21 bukulingania ifindu ifyakufwana itolo, isi syo tukwinong’ona ukuti sikuya pakubombiwa.

¹⁴ Linga ubutolwe ubukulumba bwandile, ‘abanyafyale ba nkisu’ bisakubungana ukuti bapange akagulu. (Ubuset. 16:13, 14; 19:19) Ibaibolo likuyoba akagulu ka bandu aba ukuti yo ‘Gogi wa kisu kya Magogi.’ (Ezek. 38:2) Igulu lya bandu ili lisakubasambukila ababombi ba Kyala nukubaghogha. Ngimba findu fiki fikuya pakupangisya ukuti libasambukile? Pakuyoba isya busololi ubwakufwana nakabalilo aka, untumiwa Yohani ayobile ukuti umbelo ughu wali wafula ya mabwe iyi yilinkubawila abalughu ba Kyala. Umbelo ughu ghubaghile ukuti ghukwimila amasyu gha bulongi ubukulumba agha ghikufumusiwa na babombi ba Yehova. Amasyu agha ghabaghile ukuti ghisakupangisya ukuti Gogi wa kisu kya Magogi abasambukile ababombi ba Yehova mwakubaghogha.​—Ubuset. 16:21.

15-16. (a) Ngimba ilemba lya Danieli 11:44, 45 libaghile ukuti likuyoba isyafiki? (b) Ngimba findu fiki fisakubombiwa ku mwalafyale wa kululu na kwa Gogi wa kisu kya Magogi?

¹⁵ Amasyu gha maka agha, nukusambukiliwa kwabumalilo ukwa balughu ba Kyala ghabaghile ukuti ghafwene itolo nifyakubombiwa ifi fili pa Danieli 11:44, 45. (Belenga.) Apa Danieli ikuyoba ukuti “amasyu agha ghafumile ku busokelo isuba na kululu” ghikunsofania umwalafyale wa kululu uyu ikubuka “nabandu ba bingi.” Umwalafyale wa kululu isakuya naminong’ono ‘aghakubaghogha abandu bingi.’ “Abandu babingi” sikuboneka ukuti bo babombi ba Yehova. * Danieli abaghile ukuti ayobagha  ukusambukiliwa ukwabumalilo ukwa babombi ba Yehova.

¹⁶ Linga umwalafyale wa kululu na maboma aghangi ghabasambukile ababombi ba Kyala, isi sisakumpangisya Yehova ukuti akalale fiyo pabumalilo ubwite bwa Armagedoni bwisakwanda. (Ubuset. 16:14, 16) Pakabalilo aka, umwalafyale wa kululu, nifisu ifingi ifi fili kulubafu lwa Gogi wa Magogi, fisakupyutiwa kangi fitisakuya ‘numundu uwakufitula.’​—Dan. 11:45.

17. Ngimba Mikaeli “uwandumi unkulumba” uyu ikuyobiwa pa Danieli 12:1 yonani, kangi ikubomba isyafiki?

¹⁷ Ibuku lya Danieli chaputala 12, likuyoba nyingi isyakufwana namuno umwalafyale wa kululu nabandu bake bisakumalikila namuno tukwisakuponela. (Belenga Danieli 12:1.) Ngimba ivesi ili likusanusya isyafiki? Mikaeli ngamu ya Mwalafyale witu, Yesu Kristu uyu ikutulaghila. Umwene “ikubalindilila” ababombi ba Kyala ukufuma mu 1914 apa alyandile ukulaghila mu Bunyafyale bwa Kyala kumwanya. Mwalululu, ‘isakonanga,’ abalughu bake pa bwite ubwa Armagedoni. Ubwite ubu bwisakuya bwabumalilo ubu Danieli ayobile ukuti ‘kabalilo ka butolwe.’ Ubusololi bwa Yohani ubu buli mu buku lya Ubusetuli, bukuyoba isya kabalilo aka kikulongosyela ku “butolwe ubukulumba.”​—Ubuset. 6:2; 7:14.

18. Nongwa yafiki tutikutila isi sikuya pakubombiwa nkyeni?

¹⁸ Danieli na Yohani bikuyoba ukuti Yehova na Yesu bikuya pakubapoka ababombi ba Kyala pakabalilo ka butolwe ubukulumba, yonongwa yake tutikutila isi sikuya pakubombiwa. Danieli atile, aba bikwisakupona bo aba ingamu syabo ‘silembiwe mu buku.’ (Dan. 12:1) Ngimba tubaghile ukubomba isyafiki ukuti ingamu syitu silembiwe mu buku? Tukulondiwa ukunangisya ukuti tuli nulwitiko mwa Yesu, Kang’osi ka Kyala. (Yoh. 1:29) Tukulondiwa ukosiwa ukunangisya ukuti twiyipile kwa Kyala. (1 Pet. 3:21) Kangi tukulondiwa ukunangisya ukuti tukutula pambombo iya Bunyafyale mwakubomba syosa isi tubaghile ukufwanisya ukuti tubatule abangi ukumanyila isya Yehova.

19. Ngimba lino tukulondiwa ukubomba isyafiki, kangi nongwa yafiki?

¹⁹ Lino ko kabalilo kakuti tunsubileghe fiyo Yehova nigulu lya babombi bake abasubiliwa. Kangi tukulondiwa ukutulapo pambombo iya Bunyafyale. Linga tukubomba isi, twisakupokiwa pakabalilo aka umwalafyale wa kululu nu wa kwitongo bisakonangiwa nu Bunyafyale bwa Kyala.