1-2. Ngimba undembi yumo ayobile isyafiki kangi tukuya pakuyobesania isyafiki mu nkhani iyi?

AMASIKU agha, abandu bingi bikuyoba ukuti bikusubila mwa Yesu loli batikukonga isi umwene amanyisyagha. (2 Tim. 4:3, 4) Undembi yumo alembile ukuti: “Linga amasiku agha alipo umundu yumo uwakufwana na Yesu uyu ikuyoba ifindu bo muno umwene ayobelagha . . . , ngimba twayagha pakunkana umundu uyu bo muno abandu balinkanile Yesu ifyinja 2000 ifi fikindilepo? . . . Ansala yo wakuti: Ena, tubaghile ukunkana.”

² Bo Yesu ali pa kisu kyapasi, abandu bingi bapilikagha linga ikumanyisya nu kubomba ifika loli bakali nulwitiko mmyake. Nongwa yafiki? Mu nkhani iyi yakindagha, twamanyile ififukwa 4 ifi abandu bakanile isi Yesu amanyisyagha nu kubomba. Isagha lino tuyobesanie ififukwa ifingi. Tukuya pakuketa inongwa iyi abandu bikubakana abamanyili ba Yesu amasiku agha, namuno tubaghile ukubombela ukuti nakimo kingatutolesyagha ukumbombela Yehova.

3. Ngimba Yesu abombile isyafiki isi syapangisye abandu bamo ukuti bankane?

³ Bo ali pa kisu, Yesu angalagha na bandu abaluko losa. Umwene alyagha na bandu abakabi na balondo. Loli angalagha fiyo na balondo na bangaliliwa. Mwakongelelapo, abanangisyagha ikisa abandu aba babaketagha ukuya “batulanongwa.” Abandu bamo abakwiyumbika balinkanile Yesu panongwa ya isi abombile. Abene babalalusisye abafundiwa bake ukuti: “Nongwa yafiki mukulya nukunwa pamopene nabasongesyasongo nabatulanongwa?” Yesu  alinkubamula alinkuti: ‘Bakaya bo bakafu aba bikundonda dokotala, loli ba babine. Une ngisa kukubabilikila abagholofu, loli abatulanongwa ukuti balape.’—Luka 5:29-32.

4. Mwakufwana itolo nunsololi Yesaya, ngimba Abayuda baghulila isyafiki isyakufwana na Mesiya?

⁴ Ngimba Amalemba ghikuti fiki? Bo Mesiya akali ukwisa, unsololi Yesaya ayobile ukuti ikisu kisakunkana. Ubusololi ubu bwayobile ngani ukuti: ‘Balinkunjwelula nukunsyokela . . . Akalipo yumo umundu uwakunketa kumaso. Kangi balinkusita nukumwinong’onelako napanandi ukuti mundu.’ (Yes. 53:3) Ubusololi ubu bukuyoba ukuti Mesiya alinkunsyokeliwa “na bandu,” kangi Abayuda babaghile ukuti baghulilagha ukwisa pakunkana Yesu.

5. Ngimba amasiku agha abandu bingi bikubaketa bulebule abamanyili ba Yesu?

⁵ Ngimba tukuketa indamyo iyakufwana itolo amasiku agha? Ena. Abalongosi bingi ba matchalichi bikuhoboka linga abandu bikubuka m’matchalichi ghabo fiyofiyo abafumuke, abakabi kangi aba abandu bikubaketa ukuti bali na mahala. Abene bikubitikila ukuya mu tchalichi lyabo nalinga ukuti utubalilo twingi bikubomba ifindu ifi fitikukolelana nifundo sya Kyala. Abalongosi aba batikuketa ukulondiwa ukwakwiyipa kwa Yehova nukuya nutuyilo utununu panongwa yakuti abandu bingi nkisu bikuketa ukuti fikaya fyakulondiwa. Ukufwana na muno Pauli ayobile, Kyala ikusala abandu ‘abasyokeliwa.’ (1 Kor. 1:26-29) Kwa Yehova, ababombi bake bosa abasubiliwa bakulondiwa fiyo.

6. Ukufwana na Matai 11:25, 26, ngimba tubaghile ukukonga bulebule akayilo ka Yesu?

⁶ Ngimba tubaghile ukubomba bulebule ukuti abandu bangatunyozagha? (Belenga Matai 11:25, 26.) Tungasofanisiwagha naminong’ono amabibi agha abandu ba nkisu ukufwana namuno bikubaketela ababombi ba Yehova. Musimanye ukuti Yehova ikubabombesyela abandu bene abakwiyisya ukuti babombeghe ubwighane bwake. (Sal. 138:6) Kangi inong’onela ifindu fingi ifi abombile mwakubabombela abandu aba ikisu kikubaketa ukuti bakaya bakulondiwa kangi bakaya na mahala.

7. Nongwa yafiki Yesu abayobile Abafarisai ukuti basyobi kangi balipilike bulebule?

⁷ Mwabukifu, Yesu abasusisye abalongosi ba matchalichi aba nkabalilo kake panongwa yakuti bakabamanyisyagha abandu ukumwiputa Yehova mbwanaloli. Mwakifwanikisyo, anangisye ukuti Abafarisai bali basyobi panongwa yakuti binong’onelagha fiyo isya kusukusula m’maboko ghabo m’malo mwakubapwelelela abapapi babo. (Mat. 15:1-11) Abafundiwa ba Yesu babaghile ukuti baswighagha fiyo na isi Yesu ayobagha. Yonongwa yake balindalusisye ukuti: ‘Ngimba umenye ukuti Abafarisai bo bapilike ilisyu lila bafulele mundumbula?’ Yesu abamwile atile: ‘Kosa akabyaliwa aka kakabyaliwa na Tata uwa kumwanya kisakunyukuliwa. Amubaleke; bababa namanga bo bafwamaso aba bikubalongosya abafwamaso abinabo. Apa linga umfwamaso ikundongosya umfwamaso unnine, po bosa bo babili bikubulutukila mbwina.’ (Mat. 15:12-14) Nalinga ukuti abalongosi ba matchalichi bakalele fiyo panongwa ya isi Yesu ayobile, loli Yesu akalekile ukuyoba ubwanaloli.

8. Nongwa yafiki Yesu ayobile ukuti fyosa ifi amatchalichi ghikusubila fikaya fyakwitikisiwa kwa Kyala?

⁸ Yesu anangisye kangi ukuti ifimanyisyo fimo ifya matchalichi fyali fyabutungulu. Umwene ayobile ukuti fyosa ifi amatchalichi ghikusubila fikaya fyakwitikisiwa kwa Kyala. M’malo mwake, ayobile ukuti abandu bingi bikwenda munjila iyi yikubuka kulonangiko loli abandu banandi itolo bikwenda munjila iyi yikubuka ku bumi. (Mat. 7:13, 14) Alingenie kanunu ukuti abandu bamo babaghile ukuyoba ukuti bikumbombela Kyala loli ubwanaloli bo bwakuti batikumbombela. Umwene atusokile ukuti: “Mwandeghe nabasololi aba butungulu, aba baliti ng’osi munyuma  bo bikwisa kumyinu, loli nkati bali bo simbumbi ingali. Mwisakubamanyilagha museke syabo.”—Mat. 7:15-20.

9. Ngimba fimanyisyo fimo filiku ifyabutungulu ifi Yesu asusisye?

⁹ Ngimba Amalemba ghikuti fiki? Ibaibolo lyayobile ngani ukuti Mesiya isakwiyipa pa nyumba ya Yehova. (Sal. 69:9; Yoh. 2:14-17) Ukwiyipa uku kwalimpangisye Yesu ukususya ifimanyisyo fyabutungulu ni nyiho. Mwakifwanikisyo, Abafarisai basubilagha ukuti umundu linga afwile ikukindilila ukuya nu bumi ku malo aghangi; Yesu amanyisyagha ukuti abafwe baghonile utulo. (Yoh. 11:11) Abasadukai bakasubilagha ukuti aba bafwile bisakusyuka. Loli Yesu alinsyusisye ummanyani wake Lazaro. (Yoh. 11:43, 44; Imbo. 23:8) Abafarisai bamanyisyagha ukuti amaka gha Kyala agha ghatikuboneka ghikulongosya kilikyosa iki tukulonda ukubomba. Loli Yesu amanyisyagha ukuti abandu babaghile ukusala ukumbombela Kyala pamo hayi.—Mat. 11:28.

10. Nongwa yafiki abandu bingi amasiku agha bikutukana?

¹⁰ Ngimba tukuketa indamyo iyakufwana itolo amasiku agha? Ena. Abandu bingi bikutukana panongwa yakuti tukubombela Ibaibolo ukubamanyisya abandu ukuti ifimanyisyo fya matchalichi fyabutungulu. Abaputi bikusimanyisya ing’osi syabo ukuti Kyala ikubafunda abandu ababibi ku moto. Bikubombela ikimanyisyo ikyabutungulu iki ukuti babasofanieghe abandu. Pakuya babombi ba Yehova aba bikumwiputa Kyala walughano, bikususya ikimanyisyo kya butungulu iki. Abaputi aba bikumanyisya kangi ukuti umundu ikukindilila ukuya nu bumi ku malo aghangi linga afwile. Linga ikimanyisyo iki kyali kyabwanaloli, akayapo uyu ayagha pakwisakusyuka. Tukunangisya ukuti ikimanyisyo iki kikaya kya mu Baibolo. Kangi nalinga ukuti amatchalichi mingi ghikumanyisya ukuti kilikyosa iki tukubomba Kyala asalile ngani loli uswe tukumanyisya ukuti abandu bali nubwabuke kangi babaghile ukusala ukumbombela Kyala pamo hayi. Ngimba abalongosi ba matchalichi bikubomba isyafiki linga tukususya ifimanyisyo fyabo ifyabutungulu? Utubalilo twingi bikukalala fiyo.

11. Ukufwana na masyu gha Yesu agha ghali pa Yohani 8:45-47, ngimba Kyala ikulonda ukuti ababombi bake babombeghe isyafiki?

¹¹ Ngimba tubaghile ukubomba bulebule ukuti  abandu bangatunyozagha? Linga tubughanile ubwanaloli, tukulondiwa ukusubila nu kupilikila isi Kyala ikuyoba. (Belenga Yohani 8:45-47.) Mwakukindana na Setano Umohesi, tukabaghila ukubuleka ubwanaloli. Tutikwitikisya ukubomba kilikyosa iki kitikukolelana na isi tukusubila. (Yoh. 8:44) Kyala ikulonda ukuti ababombi bake ‘babusyokeleghe ububibi bosa’ kangi ‘babumilileghe bu bununu,’ mwakufwana itolo namuno Yesu abombile.—Rom. 12:9; Hib. 1:9.

12. Nongwa yafiki Abayuda bingi balinkanile Yesu?

¹² Ngimba kifukwa kiliku ikingi iki Abayuda bamo balinkanile Yesu? Pauli atile: ‘Loli uswe tukumfumusya Kristu unkomeliwa pa mpiki uwakutamiliwapo, ku Bayuda sikwipela ukuya kandu ka kubafulasya mundumbula.’ (1 Kor. 1:23) Nongwa yafiki Abayuda bingi balinkanile Yesu bo akomeliwe pa mpiki uwakutamiliwapo? Ku bene, muno Yesu afwilile pa mpiki uwakutamiliwapo banketagha ukuya mbombambibi kangi ntulanongwa komma ukuya yo Mesiya.—Kukumbu. 21:22, 23.

13. Ngimba aba balinkanile Yesu abatoliwe ukumanya isyafiki?

¹³ Bosa aba bakolelanagha na Bayuda aba balinkanile Yesu bakaketagha ukuti umwene akali ninongwa kangi ukuti bakambombelagha ifindu munjila inunu. Aba balongagha inongwa yake bakalongagha mbugholofu. Abalongi aba mu khoti lya Bayuda, mwanakalinga balinkukolelana ukuti bandonge Yesu kangi bakakongagha isi indaghilo syayobagha linga bikulonga inongwa. (Luka 22:54; Yoh. 18:24) M’malo mwakuti bapilikisye ubuketi ubwakufuma kwa Yesu, abene balinkumpa inongwa. Kangi baghelile ukundondela “Yesu ubuketi bwa butungulu, ukuti mo bangogheleghe.” Bo isi sitoliwe, abaputi abakulumba baghelile ukunjobesya Yesu ukuti ayobe simo imbibi ukuti pabumalilo bampe inongwa. Isi syakindene fiyo na isi indaghilo syayobagha. (Mat. 26:59; Mar. 14:55-64) Kangi bo Yesu asyukile ukufuma ku bufwe, abaputi abakulumba babapele abasilikali Baroma aba balindililagha ilipumba lya Yesu “indalama si nyingi” ukuti bafumusye inkhani iyabutungulu inongwa iyi mwipumba kikalimo nakimo.—Mat. 28:11-15.

14. Ngimba Ibaibolo lyayobile ngani isyafiki isyakufwana ninifwa ya Mesiya?

 ¹⁴ Ngimba Amalemba ghikuti fiki? Nalinga ukuti Abayuda bingi aba nkabalilo ka Yesu bakaghulilagha ukuti Mesiya alondiwagha ukughoghiwa, keta ubusololi ubu bwayobiwe mu Baibolo, ubu bukuti: ‘Abikile ubumi bwake ukubafwila abandu. Alinkulilanila nababibi ingubilo syabo. Alinkubakubililwa abatulanongwa ba bingi nukubiputila ukuti bahobokeliweghe imbibi.’ (Yes. 53:12) Yonongwa yake Abayuda bakali nikifukwa ikyakunkanila Yesu pakabalilo aka bankomelelagha.

15. Ngimba fyakubombiwa filiku ifi fikubapangisya Abaketi ba Yehova bamo ukuti abandu babanyozeghe?

¹⁵ Ngimba tukuketa indamyo iyakufwana itolo amasiku agha? Ena. Yesu balinsyobekisye inkhani syabutungulu kangi balimpele inongwa. Kangi amasiku agha, abandu bikubomba isyakufwana itolo ku Baketi ba Yehova. Keta ififwanikisyo fimo. Mfyinja fya m’ma 1930 na 1940 ku United States, syaliko inongwa isi syapangisye ukuti ubwabuke bwitu ubwa kwiputa buleke ukufighililiwa. Abalongi bamo babombagha ifindu mwakutusala kisita soni. Ku Quebec, Canada, aba matchalichi na ba boma bakolelanagha ukuti bakanisye imbombo yitu. Abafumusi bingi bapinyiwe panongwa yakuti bafumusyagha ku bapalamani babo isya Bunyafyale bwa Kyala. Ku Germany, iboma lya Nazi lyabaghoghile abakamu bingi abakilumyana aba bali basubiliwa. Kangi ifyinja fya mwalululu, abakamu bitu bingi ku Russia bikubapa inongwa nu kubapinya panongwa yakuti bikuyobesania na bandu isya mu Baibolo, imbombo iyi abakulumba ba boma bikuti “yakukanisiwa.” Kangi Ibaibolo lya Mang’anamuliro gha Charu Chiphya mu njobelo ya ku Russia balikanisye kangi bikuti “ifundo syake syabutungulu” panongwa yakuti mukwaghiwa ingamu ya Yehova.

16. Ukufwana na isi sili pa 1 Yohani 4:1, nongwa yafiki tutikulondiwa ukusyobiwa ni nkhani syabutungulu isyakuyoba isya Baketi ba Yehova?

¹⁶ Ngimba tubaghile ukubomba bulebule ukuti abandu bangatunyozagha? Mumanyeghe ubwanaloli bosa ubwakufwana ni nkhani. Pabufumusi bwake ubwa pakyamba, Yesu abasokile abamanyili bake ukuti bamo ‘bisakubatungulupilagha imbibi syosa panongwa yake.’ (Mat. 5:11) Ubutungulu ubu bukufuma kwa Setano. Umwene ikubalongosya abakususya ukuti bafumusyeghe inkhani isyabutungulu isya aba babughanile ubwanaloli. (Ubuset. 12:9, 10) Tubaghile ukukana ubutungulu ubu abakususya bikuyoba. Tungitikisyagha ukuti inkhani syabutungulu bo isi situpangisyeghe ukuya nubogha pakumbombela Kyala.—Belenga 1 Yohani 4:1.

17. Ngimba mo munjila yiliku muno inifwa ya Yesu yabapangisye bamo ukunkana?

¹⁷ Bo Yesu akali ukufwa, yumo mwa batumiwa wake 12 alimbikile m’maboko gha balughu. Untumiwa wake uyungi alinkanile Yesu katatu kangi kunamayolo bo akali ukufwa, abatumiwa bake bosa balindekile. (Mat. 26:14-16, 47, 56, 75) Yesu akaswighile na isi. Umwene abuliwe ngani ukuti isi sisakubombiwa. (Yoh. 6:64; 13:21, 26, 38; 16:32) Linga ifindu bo ifi fibombiwe, bamo babaghile ukusala ukuleka ukuya bafundiwa ba Yesu.

18. Ngimba busololi buliku ubu bwafwanisiwe ukwendela mu findu ifi fyabombiwagha bo Yesu akali ukufwa?

¹⁸ Ngimba Amalemba ghikuti fiki? Kwa fyinja fingi bo Yesu akali ukwisa pa kisu, Yehova ayobile ngani M’masyu ghake ukuti Mesiya isakubikiwa m’maboko gha balughu nindalama isya siliva isyakufwana 30. (Zeka. 11:12, 13) Uyu isakumbikagha isakuya yumo mwa bamanyani ba Yesu. (Sal. 41:9) Unsololi Zekaliya yope alembile ukuti: “Ungoghe untimi, po ing’osi sisakunyambanikagha.” (Zeka. 13:7) M’malo mwakwinong’onela fiyo ifyakubombiwa ifi, abandu abasubiliwa bikukasiwa  fiyo linga bikuketa kufwanisiwa kwa busololi ubu pa Yesu.

19. Ngimba ababombi abasubiliwa basimenye isyafiki?

¹⁹ Ngimba tukuketa indamyo iyakufwana itolo amasiku agha? Ena. Amasiku agha, Abaketi bamo balekile ubwanaloli, nukuya bakususya kangi bikughela ukubasofania abangi ukuti baleke ubwanaloli. Abene bikufumusya inkhani imbibi ni syabutungulu pakuyoba isya Baketi ba Yehova ukwendela mu nyuzipepala pa lediyo na pa TV. Loli ababombi abasubiliwa batikusofanisiwa ni nkhani bo isi. M’malo mwake, basimenye ukuti Ibaibolo lyayobile ngani ukuti ifindu bo ifi fisakubombiwagha.—Mat. 24:24; 2 Pet. 2:18-22.

20. Ngimba tukulondiwa ukubomba bulebule ukuti tungasyobiwagha na aba balekile ubwanaloli? (2 Timoti 4:4, 5)

²⁰ Ngimba tubaghile ukubomba bulebule ukuti abandu bangatunyozagha? Tukindilileghe ukukasya ulwitiko lwitu mwakumanyila Amasyu gha Kyala akabalilo kosa, ukwiputa nu kwiyipa pambombo iyi Yehova atupele ukuti tubombeghe. (Belenga 2 Timoti 4:4, 5.) Linga tukunangisya ukuti tuli nulwitiko, tutikuya pakutila linga tupilike inkhani imbibi isyakufwana na Baketi ba Yehova. (Yes. 28:16) Ulughano lwitu kwa Yehova, Amasyu ghake, kangi na bakamu na balumbu fikuya pakututula ukuti tungasyobiwagha na bandu aba balekile ubwanaloli.

21. Nalinga ukuti abandu bingi amasiku agha bikukana isi tukubafumukisya loli ngimba tuli nulusubilo luliku?

²¹ Nkabalilo kakunyuma bingi balinkanile Yesu. Loli bamo balimwitike. Abandu aba bikongelelapo yumo mwa bakulumba ba ku khoti inywamu ilya Bayuda kangi ‘nikilundilo ikikulumba ikya baputi.’ (Imbo. 6:7; Mat. 27:57-60; Mar. 15:43) Mwakufwana itolo, amasiku agha abandu bingi basalile ukunkonga Yesu. Nongwa yafiki? Panongwa yakuti babumenye kangi babughanile ubwanaloli ubu bukwaghiwa mu Baibolo. Amasyu gha Kyala ghikuti: “Bali nalo ulutengano lu lwingi itolo aba basighanile indaghilo syako; kakayapo kamo aka kabaghile ukubawisya.”—Sal. 119:165.