1. Ngimba findu fiki fibaghile ukubaswighisya linga mwandile ukubabula abangi amasyu gha mu Baibolo?

NGIMBA mukukumbuka akabalilo aka mwasyaghenie ukuti mubwaghile ubwanaloli? Ifimanyisyo fya mu Baibolo ifi mwamanyilagha fyali fipepe fiyo ukufipilikisya. Mwinong’onagha ukuti aliwesa abaghile ukuhoboka ukumanyila ifimanyisyo ifi mwasubilagha. Mwali nulusubilo losa ukuti amasyu gha mu Baibolo ghabaghile ukubatula ukuya nu bumi ubununu lino kangi nulusubilo ulununu ulwa nkyeni. (Sal. 119:105) Yonongwa yake mwalyandile ukubabula abamanyani binu bosa na ba mumbumba yinu isyakufwana nu bwanaloli ubu mwamanyile. Loli ngimba findu fiki fyabombiwe? Mwaswighile fiyo panongwa yakuti bingi bakanile isi mwababulile.

2-3. Ngimba abandu bingi banketagha bulebule Yesu?

² Tutikulondiwa ukuswigha linga bamo bikukana amasyu agha tukubafumukisya. Nkabalilo ka Yesu abandu bingi balinkanile, nalinga ukuti abombagha ifika ukuti anangisye ukuti atumiwe na Kyala. Mwakifwanikisyo, Yesu alinsyusisye Lazaro. Iki kyali kyo kika iki kyabaghile ukubapangisya abandu aba bansusyagha ukuti baleke ukunkana. Kisita kwinong’onelako isi, abalongosi ba ku Yuda balinkanile Yesu ukuya yo Mesiya. Kangi balondagha ukungogha Yesu na Lazaro.—Yoh. 11:47, 48, 53; 12:9-11.

³ Yesu asimenye ukuti abandu bingi batisakusubila ukuti umwene yo Mesiya. (Yoh. 5:39-44) Umwene alibulile igulu lya bafundiwa aba bankongagha Yohani Umosi ukuti: “Nsayiwa wesa uyu linga atikwikinyamo mmyangu.” (Mat. 11:2, 3, 6) Nongwa yafiki bingi balinkanile Yesu?

4. Ngimba tukuya pakumanyila isyafiki mu nkhani iyi?

⁴ Mu nkhani iyi ni yakukongapo, tukuya pakumanyila ififukwa  fingi ifi bamo nkabalilo kakunyuma bakali nulwitiko mwa Yesu. Tukuya pakumanyila kangi inongwa iyi bamo amasiku agha bikukana amasyu agha tukubafumukisya. Kangi ikyakulondiwa fiyo, tukuya pakumanyila inongwa iyi tukulondiwa ukuya nulwitiko lwamaka mwa Yesu ukuti tukindilile ukunkonga.

5. Nongwa yafiki bamo babaghile ukwinong’ona ukuti Yesu akabaghile ukuya yo Mesiya uyu ayobeliwe ngani?

⁵ Abandu bingi balinkanile Yesu panongwa ya kuno akulile. Abene basimenye ukuti Yesu ali mmanyisi unnunu kangi abombagha ifika. Loli baketagha ukuti ali mwana wa mundu undondo uyu ali nsongola fipiki. Kangi ali wa ku Nazareti, akaya aka abandu bakaketagha ukuti kakali kafumuke. Nalinga yo Natanaeli, uyu alisile kuya mfundiwa wa Yesu, pakwanda atighi: “Kali sibaghile ukufumamo simo inunu nkaya ka Nazareti?” (Yoh. 1:46) Natanaeli abaghile ukuti akahobokagha na kaya aka Yesu ikalagha pakabalilo ako. Lumo inong’onelagha isya busololi ubu buli pa Mika 5:2, ubu bwayobile ngani ukuti Mesiya isakupapiliwa ku Betelehemu komma ku Nazareti.

6. Ngimba findu fiki fyayagha pakubatula abandu aba nkabalilo ka Yesu ukumanya ukuti umwene ali yo Mesiya?

⁶ Ngimba amalemba ghikuti fiki? Unsololi Yesaya ayobile ngani ukuti abalughu ba Yesu batisakwinong’onelagha isya ‘kikolo kya Mesiya.’ (Yes. 53:8) Ifundo syosa isi syayobiwe ngani mubusololi. Linga abandu aba basimenye kanunu ifundo isi, bayagha pakumanya ukuti Yesu apapiliwe ku Betelehemu kangi ukuti ali wa nkikolo kya Mwalafyale Davidi. (Luka 2:4-7) Yonongwa yake amalo agha Yesu apapiliwe ghikukolelana nubusololi ubu buli pa Mika 5:2. Loli ngimba indamyo yali yo yiliku? Abandu babopile ukulonga. Bakali nubwanaloli bosa. Yonongwa yake balinkanile Yesu.

7. Nongwa yafiki abandu bingi amasiku agha bikubakana ababombi ba Yehova?

⁷ Ngimba tukuketa indamyo iyakufwana itolo amasiku agha? Ena. Ababombi bingi ba Yehova bakaya nikyuma yonongwa yake abandu bingi bikwinong’ona ukuti “bakaya nubumanyi nabumo.” (Imbo. 4:13) Bamo bikwinong’ona ukuti ababombi ba Kyala batikulondiwa ukumanyisya ifundo sya mu Baibolo panongwa yakuti batikubuka ku masukulu agha ghikumanyisya ifya matchalichi. Bamo bikuyoba ukuti Abaketi ba Yehova “tchalichi lya ku America.” Loli ubwanaloli bo bwakuti Abaketi ba Yehova bingi batikwikala ku United States. Kangi bingi bikukindilila ukuyoba ukuti Abaketi batikusubila mwa Yesu. Kwa fyinja fingi ababombi ba Yehova bikubayoba ukuti “boma lya kikomyunizimu,” “batendesi ba boma lya America,” kangi tuli “bakususya.” Yonongwa yake bingi batikulonda ukuya babombi ba Yehova panongwa yakuti bikupilika inkhani isyabutungulu. Kangi bakamanya ubwanaloli ubwakuyoba isya babombi ba Yehova.

8. Ukufwana na Imbombo Sya Batumiwa 17:11, ngimba abandu bikulondiwa ukubomba isyafiki linga bikulonda ukubamanya ababombi ba Kyala amasiku agha?

⁸ Ngimba mubaghile ukubomba bulebule ukuti abandu bangabanyozagha? Abandu bikulondiwa ukumanya ubwanaloli bosa ubwakufwana ni nkhani. Syo isi undembi wa Baibolo Luka aghelile ukubomba. Umwene aliyipile fiyo ukumanyila “syosa ukufuma kubwandilo.” Alondagha ukuti aba bikubelenga ‘babumanye ubwanaloli’ ubwa isi bapilike isyakufwana na Yesu. (Luka 1:1-4) Abayuda ba ku Berea babombile ifindu mwakufwana itolo na Luka. Bo bapilike akakwanda amasyu amanunu aghakuyoba isya Yesu, balyandile ukufufuza mu malemba gha Chihiburi ukuti basimikisyile linga isi bapilike syali syabwanaloli. (Belenga Imbombo Sya Batumiwa 17:11.) Mwakufwana itolo, abandu amasiku agha bikulondiwa ukubumanya  ubwanaloli bosa. Bikulondiwa ukufwanikisya isi ababombi ba Yehova bikumanyisya na isi amalemba ghikuyoba. Bikulondiwa kangi ukumanya isi ababombi ba Yehova babombile amasiku agha. Linga bafufuzile kanunu isyakufwana na bene batikuya pakubasala pamo ukusofanisiwa na isi abangi bikuyoba.

9. Ngimba findu fiki fyabombiwe bo Yesu akanile ukubomba ikimanyilo ikyakufuma kumwanya?

⁹ Bamo nkabalilo ka Yesu bakasubila isi Yesu amanyisyagha. Balondagha bakete fingi. Abene balondagha ukuti anangisye ukuti yo Mesiya naloli mwakubomba ‘ikimanyilo ikifuma kumwanya.’ (Mat. 16:1) Lumo balondagha ukuti umwene abombe isi panongwa ya isi babelengile pa Danieli 7:13, 14. Loli kakali kabalilo ka Yehova ukuti ubusololi ubu bufwanisiwe. Isi Yesu amanyisyagha syali syakufwana kumyabo ukuti basubile ukuti umwene ali yo Mesiya. Loli bo akanile ukubanangisya ikimanyilo iki balondagha, balinkanile.—Mat. 16:4.

10. Ngimba Yesu afwanisye bulebule isi Yesaya alembile isyakuyoba isya Mesiya?

¹⁰ Ngimba Amalemba ghikuti fiki? Unsololi Yesaya alembile isyakufwana na Mesiya ukuti: “Atisakuyweghagha nakamo nalinga ko kukolela nisyu ilikulumba, nayumo atisakumpilika bo ikuywegha mmipulo.” (Yes. 42:1, 2) Yesu abombagha ubufumusi bwake kisitakwiyinong’onela mwene. Umwene akayengile amatempile amanywamu, akafwalagha imiselekesye iyi abakulumba ba matchalichi bafwalagha kangi bakankolelagha ingamu isya mapalo. Pakabalilo aka bandongagha, Yesu akanile ukunhobosya Umwalafyale Herodi mwakubomba ikika nalinga ukuti ubumi bwake bwali pangozi. (Luka 23:8-11) Yesu abombagha ifika loli umwene inong’onelagha fiyo isya mbombo iyakufumusya amasyu amanunu. Umwene ababulile abafundiwa bake ukuti, “Buno syo isi nisile”.—Mar. 1:38.

11. Ngimba minong’ono ghaliku amabibi agha bamo bali nagho amasiku agha?

¹¹ Ngimba tukuketa indamyo iyakufwana itolo amasiku agha? Ena. Amasiku agha abandu  bingi bikuhoboka na matchalichi amanywamu agha bikughamoghesya ni findu ifya ntengo, abalongosi ba matchalichi aba bali ni ngamu isya budindo. Ifyakubombiwa ifi fitikukolelana nu Bukristu. Kangi abandu aba bikubuka ku matchalichi bo agha batikumanyila nyingi isya Kyala nu bwighane bwake. Bosa aba bikufika pangomano syitu isya Bukristu bikumanyila isi Yehova ikulonda ukuti tubombeghe. Inyumba syitu sya Bunyafyale sikuboneka kanunu loli tutikusimoghesya nifindu ifya ntengo. Aba bikulongosya batikufwala imyenda iya padela pamo ukuya ningamu isya budindo isi sikubapangisya ukuya bapamwanya fiyo. Isi tukumanyisya na isi tukusubila sikufuma mu Baibolo. Nalinga sili bo ulu, bingi bikukana amasyu agha tukubafumukisya panongwa yakuti bikwinong’ona ukuti tukwiputa mu njila imbepe. Kangi isi tukumanyisya sitikukolelana na isi abene bikulonda.

12. Ukufwana na Bahiburi 11:1, 6, ngimba tukulondiwa ukunangisya bulebule ulwitiko lwitu?

¹² Ngimba tubaghile ukubomba bulebule ukuti abandu bangatunyozagha? Untumiwa Pauli ababulile Abakristu ba ku Roma ukuti: “Ulwitiko lukufuma nkupilika. Kangi isi sikupilikiwa, sikufuma mwisyu lya Kristi.” (Rom. 10:17) Tukukasya ulwitiko lwitu mwakubelenga Ibaibolo komma mwakubomba ifindu ifi amatchalichi ghikubomba. Isi sitikukolelana nifundo sya mu Baibolo nalinga ukuti sibaghile ukuya syakuhobosya ku bandu. Tukulondiwa ukukasya ulwitiko lwitu mwakumanya ubwanaloli panongwa yakuti ‘kisita lwitiko tukabaghila ukunhobosya Kyala.’ (Belenga Bahiburi 11:1, 6.) Tutikulondiwa ukuketa ikimanyikilo ikyakufuma kumwanya ukuti tunangisye ukuti tubwaghile ubwanaloli. Ukumanyila ifundo sya mu Baibolo ko kwene uku kubaghile ukukasya ulwitiko lwitu nu kunangisya ukuti tubumenye ubwanaloli.

13. Ngimba findu fiki fyabapangisye abandu bingi ukunkana Yesu?

¹³ Nkabalilo ka Yesu, abafundiwa aba bankongagha Yohani Umosi baswighagha fiyo panongwa yakuti abafundiwa ba Yesu bakafipikagha ifyakulya. Yesu alingenie ukuti bakalondiwagha  ukufipika ifyakulya panongwa yakuti umwene ali nu bumi. (Mat. 9:14-17) Nalinga syali bo ulu, Abafarisai na bangi bansusyagha Yesu panongwa yakuti akakongagha inyiho syabo. Abene bakalalagha linga Yesu ikubabumbulusya ababine pisiku lya Sabata. (Mar. 3:1-6; Yoh. 9:16) Abene bitufyagha ukuti bikupilikila ululaghilo ulwakusunga ilisiku lya Sabata loli ukulisya ifindu mu tempile baketagha ukuti yikaya nongwa. Bakalalagha fiyo linga Yesu ikubasusya panongwa yakubomba isi. (Mat. 21:12, 13, 15) Kangi abandu aba Yesu abafumukisyilagha mu nyumba iyakwiputilamo ku Nazareti bakalele fiyo bo Yesu abombile ififwanikisyo ifya nkabalilo ka Baisraeli ukuti anangisye ukuti bali bakwibona kangi bakali nulwitiko. (Luka 4:16, 25-30) Abandu bingi balinkanile Yesu panongwa yakuti akabombile isi abene binong’onagha ukuti ikuya pakubomba.—Mat. 11:16-19.

14. Nongwa yafiki Yesu asusisye inyiho sya bandu isi sikakolelanagha nifundo sya mu Baibolo?

¹⁴ Ngimba Amalemba ghikuti fiki? Yehova ayobile ukwendela mu nsololi Yesaya ukuti: “Abandu bikwiyoba ukuti bikumbombela une, loli bikuyoba itolo namasyu bo indumbula syabo sili kubungi itolo. Ikiputo kyabo ndaghilo sya bandu itolo, kangi nyiho sya bandu itolo isi bikusibika pandumbula.” (Yes. 29:13) Yesu atalusyagha apa asusyagha inyiho sya bandu isi sikakolelanagha nifundo sya mu Baibolo. Bosa aba binong’onagha ukuti indaghilo ni nyiho sya bandu syo syali syakulondiwa ukukinda ifundo sya mu Baibolo, balinkanile Yehova na uyu alintumile pakuya Mesiya.

15. Nongwa yafiki bingi amasiku agha bababengile Abaketi ba Yehova?

¹⁵ Ngimba tukuketa indamyo iyakufwana itolo amasiku agha? Ena. Bingi bikukalala linga Abaketi ba Yehova batikusekela nabo inyiho isi sitikukolelana nifundo sya mu Baibolo bo isiku lya kupapiwa na Kilisimasi. Bamo bikukalala linga Abaketi ba Yehova batikubomba nabo ifyakusekela ifya nkisu pamo inyiho isya pa nifwa isi sitikukolelana na Masyu gha Kyala. Bosa aba bikubakalalila Abaketi ba Yehova panongwa ya fifukwa ifi, babaghile ukusubila ukuti bikumwiputa Kyala mbwanaloli. Loli bakabaghila ukunhobosya linga bikuketa ukuti inyiho sya nkisu syo syakulondiwa fiyo ukukinda ifundo sya mu Baibolo.—Mar. 7:7-9.

16. Ukufwana na Salimo 119:97, 113, 163-165, ngimba tukulondiwa ukubomba isyafiki kangi tukulondiwa ukuleka ukubomba isyafiki?

¹⁶ Ngimba tubaghile ukubomba bulebule ukuti abandu bangatunyozagha? Tukulondiwa ukusighana fiyo indaghilo sya Yehova ni fundo syake. (Belenga Salimo 119:97, 113, 163-165.) Linga tunganile Yehova, tukuya pakukana inyiho syosa isi sitikunhobosya umwene. Tutikuya pakwitikisya ikindu kilikyosa ukuya kyakulondiwa fiyo ukukinda ulughano lwitu kwa Yehova.

17. Ngimba abandu bingi nkabalilo ka Yesu baghulila ukuti Mesiya ikuya pakubomba isyafiki?

¹⁷ Bamo nkabalilo ka Yesu balondagha ukuti ubulaghili buchenje mwanakalinga. Abene baghulilagha ukuti Mesiya ikuya pakubabula ku bulaghili ubwa nkhaza ubwa Roma. Loli bo baghelile ukuti bankole Yesu nu kumwimika ukuya mwalafyale, umwene akanile. (Yoh. 6:14, 15) Abaputi abakulumba na bangi batilagha ukuti Yesu ikuya pakuchenja ubulaghili. Ukufuma apo, Abaroma bikuya pakukalala nu kubapoka amaka agha babapele abaputi. Isi syabapangisye Abayuda bingi ukuti bande ukupasya nukwanda ukunkana Yesu.

18. Ngimba busololi buliku ubwa mu Baibolo ubwakuyoba isya Mesiya ubu bingi babusulile?

¹⁸ Ngimba Amalemba ghikuti fiki? Nalinga ukuti ubusololi bwayobile ngani ukuti Mesiya isakuya Mpoki unkulumba, loli ubusololi  bumo bwanangisye ukuti ikyakwanda ikwisa pakutufwila. (Yes. 53:9, 12) Loli nongwa yafiki Abayuda bali naminong’ono amabibi aghakuyoba isya Mesiya? Bingi nkabalilo ka Yesu babusulile ubusololi ubu bukafwanisye ukumasya indamyo isi baghanagha nasyo pakabalilo ako.—Yoh. 6:26, 27.

19. Ngimba minong’ono ghaliku amabibi agha ghikubapangisya abandu bingi ukukana amasyu agha tukubafumukisya amasiku agha?

¹⁹ Ngimba tukuketa indamyo iyakufwana itolo amasiku agha? Ena. Bingi amasiku agha bikutukana panongwa yakuti tutikwingililapo pa fya ndyali. Bikwinong’ona ukuti tukulondiwa ukuvota. Loli tusimenye kanunu ifundo sya Yehova ukuti linga tusalile ubulaghili bwa mundu ukuti yo atulaghileghe ko kuti tukunkana Yehova. (1 Samu. 8:4-7) Abandu babaghile ukwinong’ona kangi ukuti tukulondiwa ukuyenga ama sukulu, ifipatala nu kubatula abandu nkaya. Abene bikukana amasyu agha tukubafumukisya panongwa yakuti tukwiyipa ukufumusya m’malo mwakutula ukuti indamyo simalike mwanakalinga nkisu.

20. Ukufwana na masyu gha Yesu agha ghali pa Matai 7:21-23, ngimba tukulondiwa ukwiyipa ukubomba isyafiki?

²⁰ Ngimba tubaghile ukubomba bulebule ukuti abandu bangatunyozagha? (Belenga Matai 7:21-23.) Ubwighane bwitu buyeghe bwakubomba imbombo iyi Yesu atupele ukuti tubombeghe. (Mat. 28:19, 20) Tungasofanisiwagha nifindu ifya ndyali pamo ukughelaghela ukumasya indamyo isya nkisu iki. Tubaghanile fiyo abandu, tukubapasikisya linga bikwaghana ni ndamyo kangi tukughelaghela ukubatula abapalamani bitu mwakubamanyisya amasyu gha Bunyafyale ukuti bope baye pabumanyani na Yehova.

21. Ngimba tukulondiwa ukwiyipa ukubomba isyafiki?

²¹ Mu nkhani iyi, tumanyile ififukwa 4 ifi fyabapangisye abandu bingi ukunkana Yesu nkabalilo kakunyuma kangi na isi sikubapangisya abandu amasiku agha ukubakana abamanyili ba Yesu. Loli ngimba fyo fyene ifi tukulondiwa ukuleka ukubomba? Hayi. Mu nkhani iyakukongapo, tukwisa pakumanyila ififukwa 4 ifingi ifi fikubapangisya abandu ukunkana Yesu. Tukulondiwa ukwiyipa ukuti tuleke ukunkana Yesu nu kukindilila ukukasya ulwitiko lwitu.