Ngimba Musimenye
Ngimba Abandu ba Nkabalilo ka Kunyuma Babombelagha Amakangagha Pakupanga Ubwato?
Makangagha
ABANDU bingi basimenye ukuti kwa fyinja fingi abandu ku Egiputi balighanile ukulemba pa mapepala agha bapangagha ukufuma ku fyakumela ifi bafikolelagha ukuti amakangagha. Abagiriki na Baroma bosa balembagha pa makangagha. * Loli sikuboneka ukuti amakangagha bakabombelagha pene pakulembelapo loli napakupangila ubwato.
Bwato bwa makangagha bubili ubu bwaghiwagha nkati mu mapumba gha ba Egiputi
Ifyinja 2,500 ifi fikindilepo, unsololi Yesaya alembile ukuti abandu aba bikwikala “kwisilya lila nkisu kya Etiyopia, kiliko ikisu iki ingalaba sikwendamo iki kikutuma abimilili bake ukwendela ndusoko.” Ukufuma apo, unsololi Yeremiya ayobile ngani ukuti Abamede na Baperesia bisakupoka akaya ka Babeloni nu kukosya “ingasya sya malinga” ukuti batoliwe ukubopa.—Yes. 18:1, 2; Yer. 51:32.
Ibaibolo Masyu gha Kyala amatuyiliwa, yonongwa yake abamanyili bikughulila ukuti abakalyoto aba bikufufuza ifindu ifya iyolo bafyaghe ifindu ifi fikunangisya ukuti amakangagha babombelagha naloli pakupanga ubwato nkabalilo kakunyuma. (2 Tim. 3:16) Ngimba basyaghile isyafiki? Abakufufuza aba babwaghile ubuketi ubwakuti ubwato ubwa makangagha bwapangiwagha ku Egiputi.
NGIMBA UBWATO BWA MAKANGAGHA BWAPANGIWAGHA BULEBULE?
Amapumba gha Baegiputi ghali nifindu ifya kujambula ni fyakusongola pimato. Isi sikunangisya muno abandu babombelagha amakangagha ukupanga ubwato. Linga batumwile amakangagha, baghapinyagha mufikose pabumalilo baghapinyagha ghosa pampene. Amakangagha ghali na makona matatu. Yonongwa yake linga baghapinyile pampene ghayagha makafu fiyo. Ibuku lya Companion to Ancient Egypt likuti ubwato ubu bapangilagha amakangagha, bwabaghile ukuya butali namafiti 55 (17 m) kangi mubupimba ghali amafiti 10 pamo 12.
Fithuzi ifi fisongoliwe pimato ifya ba Egiputi ifi fikunangisya muno bapangilagha ubwato bwa makangagha
NONGWA YAFIKI ABAKUPANGA UBWATO BABOMBELAGHA AMAKANGAGHA?
Ku Egiputi amakangagha mingi ghamelagha mumbali ndusoko lwa Nayelo ulu lwendagha. Yonongwa yake kwayagha kupepe ukupanga ubwato. Nalinga ukuti abandu balyandile ukubombela amatabwa ukupangila ubwato ubunywamu loli abalobi na bafwimi bikukindilila ukubombela ubwato ubunini ubu bikupanga na makangagha.
Ubwato ubu bapangile amakangagha, abandu bakindilile ukubombela kwa kabalilo akatali. Ukufwana nundembi uwa ku Girisi Plutarch, uyu aliko nkabalilo ka batumiwa, atile abandu bamo bakindililagha ukubombela ubwato bwa makangagha pakabalilo kala.
^ ipal.3 Amakangagha ghikumela mfitubwi kangi m’misi agha ghikwenda panandipanandi. Ifyakumela ifi fibaghile ukukula amafiti 16 (5 m) mbutali kangi ubunywamu bwake ama inchi 6 (15 cm).
