1-2. Ngimba kifukwa kimo kiliku iki kikutuhobosya mu buku lya Ubusetuli?

 NGIMBA umundu yumo ababulilemo ukuti mukete ifithuzi ifya mundu yumo? Bo mukuketa ifithuzi ifi, mukubabona abandu bingi aba mukabamanya. Loli mukwima panandi nukuketesya kanunu ikithuzi kimo. Nongwa yafiki? Panongwa yakuti nanumwe mukuboneka pakithuzi ikyo. Bo mukuketa, mukukumbukila isiku ili bajambwile ikithuzi ikyo na malo agha bajambulileko. Mukummanya kangi umundu aliwesa uyu ali pakithuzi ikyo. Ikithuzi ikyo kyakulondiwa fiyo kumyinu.

² Ibuku lya Ubusetuli lifwene itolo nikithuzi iki. Nongwa yafiki? Panongwa ya fifukwa fibili. Ikyakwanda, ibuku lya mu Baibolo ili lyalembiwe panongwa yitu. Mu vesi ilyakwanda, tukubelenga ukuti: “Ubu bo busetuli ubu Kyala alimpele Yesu Kristu, ukubanangisya ababombi bake isi syayagha pakubombiwa mbibimbibi.” (Ubuset. 1:1) Yonongwa yake isi silembiwe mu buku ili sikaya sya bandu itolo loli syitu panongwa yakuti tukumbombela Kyala. Pakuya babombi ba Kyala, tutikuswigha bo tukuketa ubusololi bwa mu buku ili bukufwanisiwa. Yonongwa yake linga tukubelenga ibuku lya Ubusetuli, tukusyagha ifundo isi sikutupalamasya.

3-4. Ukufwana ni buku lya Ubusetuli, ngimba kabalilo kaliku aka ubusololi bukuya pakufwanisiwa, kangi tukulondiwa ukubomba isyafiki?

³ Ikifukwa ikyabubili kikongelelapo akabalilo aka ubusololi ubu bukufwanisiwa. Yohani anangisye akabalilo aka ubusololi ubu bwayagha pakufwanisiwa apa atile: “Pisiku lya Mwalafyale, mbepo alinkunyisila une.” (Ubuset. 1:10) Bo Yohani ikulemba amasyu agha mma 96 C.E., “isiku lya Mwalafyale”  lyakali ukufika. (Mat. 25:14, 19; Luka 19:12) Loli ukufwana nu busololi bwa mu Baibolo, isiku ili lyalyandile mu 1914 bo Yesu andile ukulaghila ukuya Mwalafyale kumwanya. Ukufuma nkyinja iki, ubusololi ubu buli mu buku lya Ubusetuli, ubwakuyoba isya babombi ba Kyala bwalyandile ukufwanisiwa. Bwanaloli ukuti lino tukwikala mu “isiku lya Mwalafyale.”

⁴ Panongwa yakuti tukwikala nkabalilo akapalapala, tukulondiwa ukupilikila ubulongosi ubu buli pa Ubusetuli 1:3: ‘Nsayiwa umundu uyu ikubelenga amasyu ghaghagha, basayiwa naba bikughapilika amasyu gha busololi, nukusikonga isi silembiwe mwa buku uyu, muno akabalilo kaseghelile apa sikuya pakuboneka syosa sisisi.’ Bwanaloli ukuti tukulondiwa ‘ukubelenga,’ ukuti “tupilike amasyu gha busololi, nukughakonga.” Ngimba masyu ghamo ghaliku agha tukulondiwa ukughakonga?

5. Ngimba ibuku lya Ubusetuli likututula bulebule ukuketa ukuti ukwiputa kwitu kwakwitikisiwa na Yehova?

⁵ Ichaputala kyakwanda ikya buku lya Ubusetuli, Yesu ikumanya kilikyosa iki kikubombiwa nkipanga. (Ubuset. 1:12-16, 20; 2:1) Amasyu agha Yesu atumile ku fipanga fya ku Asia Minor ghanangisye ubuketi ubu. Amasyu agha, ghabatulile Abakristu abankabalilo kala ukuti ukwiputa kwabo kuyeghe kwakwitikisiwa na Yehova. Kangi amasyu agha Yesu ayobile ghikubatula ababombi bosa ba Kyala amasiku agha. Ngimba tukumanyilako isyafiki? Undongosi witu, Yesu Kristu ikumanya kanunu linga tuli pabumanyani ubununu na Yehova. Umwene ikutulongosya, ikutufighilila kangi ikuketa kilikyosa iki kikubombiwa. Ikumanya isi tukulondiwa ukubomba ukuti tukindilileghe ukunhobosya Yehova. Ngimba bulongosi buliku ubu ikutupa ubu tukulondiwa ukubukonga amasiku agha?

6. (a) Ukufwana na masyu gha Yesu agha ghali pa Ubusetuli 2:3, 4, ngimba ndamyo yiliku iyi ikipanga kya ku Efesi kyaghanagha nayo? (b) Ngimba tukumanyilako isyafiki ku isi?

⁶ Belenga Ubusetuli 2:3, 4. Tungataghagha ulughano lwitu kwa Yehova. Amasyu agha Yesu ayobile ku kipanga kya ku Efesi ghanangisye ukuti bifimbilisyagha kangi bakindililagha ukumbombela Yehova nalinga ukuti baghanagha ni ndamyo isyakukindanakindana. Nalinga syali bo ulu, abene bataghile ulughano ulu bali nalo pakwanda. Linga bakayagha nulughano ulu ukwiputa kwabo kukayagha pakuya kwakwitikisiwa. Mwakufwana itolo, nanuswe amasiku agha tukulondiwa ukubomba nyingi ukukinda ukwifimbilisya itolo. Tukulondiwa ukwifimbilisya pafifukwa ifinunu. Kyala witu atikuhoboka nifindu fyene ifi tukubomba loli ninongwa iyi tukubombela. Ifi tukubomba fyakulondiwa fiyo kumyake panongwa yakuti ikulonda ukuti ukwiputa kwitu kukolelaneghe nulughano nu kundaghisya kwitu kumyake.​—Mbu. 16:2; Mar. 12:29, 30.

7. (a) Ukufwana na Ubusetuli 3:1-3, ngimba ikipanga kya ku Sardi kyali ni ndamyo yiliku? (b) Ngimba tukulondiwa ukubomba isyafiki?

⁷ Belenga Ubusetuli 3:1-3. Tukulondiwa ukukindilila ukuya maso. Abafumusi ba nkipanga kya Sardi baghanagha ni ndamyo iyakukindana. Nalinga ukuti kunyuma bambombelagha Yehova loli bakabukagha pa nkyeni. Yonongwa yake Yesu ababulile ukuti “bayeghe maso.” Ngimba tukumanyilapo isyafiki? Bwanaloli ukuti Yehova akabaghila ukwibwa imbombo syitu. (Hib. 6:10) Loli tutikulondiwa ukwinong’ona ukuti panongwa yakuti twambombelagha Yehova kunyuma lino tutikulondiwa ukumbombela.  Nalinga ukuti tubaghile ukwaghana ni ndamyo lino ukukinda kunyuma, tukulondiwa ukwiyipa “pambombo ya Mwalafyale,” nukukindilila ukuya maso mpaka pabumalilo.​—1 Kor. 15:58; Mat. 24:13; Mar. 13:33.

8. Ngimba tukumayilapo isyafiki ku masyu agha Yesu ababulile abakamu ba ku Laodikia, agha ghikwaghiwa pa Ubusetuli 3:15-17?

⁸ Belenga Ubusetuli 3:15-17. Tukulondiwa ukwiyipa nu kwiputa nindumbula yosa. Amasyu gha Yesu aghakubuka ku bakamu ba ku Laodikia ghanangisye indamyo iyakukindana. Abene bali “bafughutifu” pakwiputa kwabo. Panongwa yakuti bakali bakwiyipa, Yesu ababulile ukuti bali “baywelufu kangi bapela kisa.” Abene balondiwagha ukunangisya ukwiyipa fiyo nu kwiputa kwa Yehova. (Ubuset. 3:19) Ngimba tukumanyilapo isyafiki? Linga tulekile ukwiyipa fiyo, tukulondiwa ukundaghisya ifindu fyosa ifinunu ifi Yehova ni gulu lyake likutupa. (Ubuset. 3:18) Tutikulondiwa ukwiyipa ukuti tuye nu bumi bwapamwanya nu kuketa ukuti ukumwiputa Yehova kukaya kwakulondiwa pa bumi bwitu.

9. Ukufwana na masyu agha Yesu ababulile Abakristu ba ku Pergamo na Tiatira, ngimba tukulondiwa ukwepuka ku findu fiki?

⁹ Tungitikisyagha ifimanyisyo fyabakususya. Yesu aketile ukuti abandu ba nkaya ka Pergamo bapangisyagha ukuti abakamu na balumbu bangakolelanagha. (Ubuset. 2:14-16) Umwene abandaghisye abandu ba ku Tiatira aba bepukagha ku “busolofu bwa Setano,” kangi abakasisye ukuti “babumilileghe” ubwanaloli. (Ubuset. 2:24-26) Abakristu aba bakali nulwitiko lwa maka balyandile ukukonga ifimanyisyo fya butungulu ifi kangi abene balondiwagha ukulapa. Bule uswe amasiku agha? Tukulondiwa ukwepuka ku fimanyisyo filifyosa ifi fitikukolelana nubwighane bwa Yehova. Utubalilo tumo abakususya babaghile ukunangisya ukuti bikukonga isi Ibaibolo likuyoba loli ifi bikubomba fitikukolelana ni fundo sya mu Baibolo. (2 Tim. 3:5) Kubaghile ukuya kupepe ukumanya nu kukana ifimanyisyo fyabutungulu linga tughamenye kanunu Amasyu gha Kyala.​—2 Tim. 3:14-17; Yuda 3, 4.

10. Ngimba bulongosi bwakongelela buliku ubu tubaghile ukumanyila ukufuma ku isi Yesu ayobile ku kaya ka Pergamo na Tiatira?

¹⁰ Tukulondiwa ukwepuka ku kayilo kabulowe. Abakamu na balumbu ba ku Pergamo na Tiatira bali kangi ni ndamyo iyingi. Yesu abasokile abakamu bamo ku fipanga ifi panongwa yakuleka ukwepuka ku kayilo  kabulowe. (Ubuset. 2:14, 20) Ngimba tukumanyilako isyafiki? Yehova atikutuleka itolo linga tubombile ubutulanongwa nalinga tumbombile kwa kabalilo akatali kangi tuli nubudindo bumo. (1 Samu. 15:22; 1 Pet. 2:16) Umwene ikulonda ukuti tukongeghe indaghilo syake kisita kwinong’onela isya muno ifindu nkisu iki fichenjile. Ef. 6:11-13.

11. Ngimba tumanyile isyafiki? (Keta ibokosi ilyakuti “ Isi Tukumanyilapo Amasiku Agha.”)

¹¹ Ngimba tumanyile isyafiki? Tukulondiwa ukuketesya ukuti ukwiputa kwitu kwakwitikisiwa kwa Yehova. Linga tukubomba ikindu kimo iki kibaghile ukupangisya ukwiputa kwitu ukuti kungayagha kwakwitikisiwa, tukulondiwa ukuchenja mwanakalinga ukuti Kyala ahobokeghe nanuswe. (Ubuset. 2:5, 16; 3:3, 16) Loli Yesu ayobile ikindu kimo M’masyu ghake aghakubuka ku fipanga. Ngimba ghali masyu ghaliku?

12. Ngimba tubaghile ukumanyilako isyafiki ku masyu gha Yesu agha ababulile abakamu ba ku Smerna na Filadelfia? (Ubusetuli 2:10)

¹² Lino isagha tuyobesanie amasyu gha Yesu agha afilembile ifipanga fya ku Smerna na Filadelfia. Umwene ababulile Abakristu aba ukuti bangatilagha linga bikufwimiwa panongwa yakuti Yehova ayagha pakubasaya linga bakindililagha ukuya basubiliwa. (Belenga Ubusetuli 2:10; 3:10) Ngimba tukumanyilapo isyafiki amasiku agha? Tukulondiwa ukwitendekesya ukufwimiwa na muno tubaghile ukwifimbilisyila. (Mat. 24:9, 13; 2 Kor. 12:10) Nongwa yafiki ifundo iyi yakulondiwa fiyo?

13-14. Ngimba ababombi ba Kyala bikupalamasiwa bulebule panongwa ya fyakubombiwa ifi fili pa Ubusetuli chaputala 12?

¹³ Ibuku lya Ubusetuli likutubula ukuti ababombi ba Kyala bikuya pakufwimiwa m’masiku agha. Ichaputala 12 kya ibuku lya Ubusetuli kikuyoba ukuti kumwanya kwali ubwite bo Yesu abikiwe itolo ukuya Mwalafyale wa Bunyafyale bwa Kyala. Mikaeli uyu yo Yesu Kristu, bo aghomokile kumwanya umwene na bandumi bake balinkwanda ukulwa na Setano ni mbepo syake inyali. (Ubuset. 12:7, 8) Ifyakukongapo fyake, abalughu ba Kyala aba batoliwe, basopiwe pa kisu kyapasi kangi bikupangisya abandu ukuti batamiweghe. (Ubuset. 12:9, 12) Loli ngimba isi syabapalamasisye bulebule ababombi ba Kyala?

¹⁴ Ukufuma apo ibuku lya Ubusetuli likulingania isi Setano abombile. Umwene akali na malo kumwanya yonongwa yake alyandile ukubasambukila abapakiwa ba Kyala pa kisu. Abapakiwa aba bikwimila Ubunyafyale bwa Kyala kangi ‘bali ni mbombo iyakusisimikisya isya Yesu.’ (Ubuset. 12:17; 2 Kor. 5:20; Ef. 6:19, 20) Ngimba ubusololi ubu bwafwanisiwe bulebule?

15. Ngimba bo banani aba bikwimila “abaketi babili” aba bikuyobiwa mu chaputala 11 kya buku lya Ubusetuli, kangi balyaghene ni syafiki?

 ¹⁵ Setano apangisye abalughu ba Kyala ukuti babasambukile abakamu abapakiwa aba bikulongosya pa mbombo iya Bunyafyale. Abanyambala aba bikwimila “abaketi babili” mu buku lya Ubusetuli kangi baghoghiwe. * (Ubuset. 11:3, 7-11) Mu 1918, abakamu 8 aba balongosyagha mu gulu babapele inongwa yabutungulu nukubapinya mu jele. Abandu bingi binong’onagha ukuti imbombo ya bapakiwa aba yimalike.

16. Ngimba fyakuswighisya filiku ifi fyabombiwe mu 1919, loli ngimba Setano ikukindilila ukubomba isyafiki ukufuma pakabalilo kala?

¹⁶ Ubusololi ubu buli mu chaputala 11 kya buku lya Ubusetuli bope bukuyoba ukuti “abaketi babili” bisakusyuka kangi linga akabalilo kakindilepo. Ubusololi ubu bwafwanisiwe mu njila iyakuswighisya bo ikyinja kimokyene kikindilepo bo abakamu aba babikiwe mu jele. Mu Malichi 1919 abakamu abapakiwa aba babasosisye mu jele kangi ifindu fyachenjile kangi. Mwanakalinga abene balyandile kangi ukulongosya pa mbombo yakufumusya nu kumanyisya. Loli isi sikapangisye ukuti Setano aleke ukubasambukila ababombi ba Kyala. Ukufuma pakabalilo kala, Setano ikufwana “lusoko” lwakubafwima ababombi bosa ba Kyala. (Ubuset. 12:15) Ukuyoba ubwanaloli, twesa tukulondiwa ‘ukwifimbilisya nukuya nulwitiko.’—Ubuset. 13:10.

17. Ngimba butuli buliku ubu ababombi ba Kyala bikwambilila nalinga ukuti Setano ikubanyoza?

¹⁷ Ichaputala 12 kya buku lya Ubusetuli kikunangisya ukuti ababombi ba Kyala bikuya pakwambilila ubutuli mu njila iyakuswighisya. Ibuku lya Ubusetuli likulingania ukuti “ikisu” kilinkulumila “ulusoko” ulwa kufwimiwa. (Ubuset. 12:16) Isi syo sikubombiwa. Utubalilo tumo, ifyakubombiwa fya nkisu kya Setano iki bo isi abakhoti bikubomba sikutula fiyo ukuti ababombi ba Kyala bapokiwe. Utubalilo twingi, ababombi ba Yehova bikutola inongwa kukhoti isi sikubatula ukuti baye nubwabuke. Ngimba bikubombela bulebule ubwabuke ubu? Abene bikubombela mwamahala akabalilo ukuti babombe imbombo iyi Yehova abapele. (1 Kor. 16:9) Ngimba imbombo iyi yikongelelapo ifindu fiki?

18. Ngimba mbombo yiliku iyakulondiwa iyi tukulondiwa ukubomba m’masiku aghabumalikisyo agha?

 ¹⁸ Yesu ayobile ngani ukuti ababombi bake bisakufumusyagha “amasyu amanunu agha Bunyafyale bwa [Kyala]” pa kisu kyosa ikyapasi bo ubumalikisyo bukali ukufika. (Mat. 24:14) Linga bikufumusya, abene bikwambilila ubutuli ukufuma ku wandumi pamo igulu lya bandumi, aba bikuyobiwa ukuti bali ‘na masyu amanunu agha ghikuyako bwila na bwila ukuti babafumukisye aba bali nkisu aba fikolo fyosa, aba mfisu fyosa, aba mu njobelo syosa na mbandu bosa.’​—Ubuset. 14:6.

19. Ngimba masyu ghaliku aghangi agha tukulondiwa ukubafumukisya abandu aba banganile Yehova?

¹⁹ Amasyu amanunu agha Bunyafyale ghakaya ghene agha ababombi ba Kyala bikulondiwa ukufumusya. Abene bikulondiwa kangi ukutulapo pa mbombo iyi abandumi bikubomba iyi yikuyobiwa mu chaputala 8 mpaka 10. Abandu aba bikufumusya amasyu aghakutilisya agha ghikubapalamasya bosa aba batikukolelana nu Bunyafyale bwa Kyala. Yonongwa yake, Abaketi ba Yehova bikufumusya amasyu gha bulongi, agha bikughafwanikisya “nifula numoto” kangi ghikulingania isya bulongi bwa Kyala ku kisu ikibibi ikya Setano. (Ubuset. 8:7, 13) Abandu bikulondiwa ukumanya ukuti ubumalikisyo buli pipi ukuti bachenje utuyilo twabo utubibi nukwisa kupona pisiku lya bukalale bwa Yehova. (Zef. 2:2, 3) Loli abandu bingi bakayimanya ifundo iyi. Tukulondiwa ukuya bakifu ukuti tubabule abandu isyakufwana na masyu agha. Pakabalilo kabutolwe ubukulumba amasyu aghabumalilo aghabulongi ghisakubakalalisya fiyo abandu.​—Ubuset. 16:21.

20. Ngimba tukwisa pakuyobesania isyafiki mu nkhani sibili isyakukongapo?

²⁰ Tukulondiwa ukupilikila “amasyu gha busololi agha” panongwa yakuti nanuswe tukweghapo ikighaba pakufwanisiwa kwa isi tukubelenga mu buku lya Ubusetuli. (Ubuset. 1:3) Loli ngimba tubaghile ukwifimbilisya bulebule linga tukufwimiwa nukukindilila ukufumusya mbukifu amasyu agha? Tukuya pakukasiwa ni fundo sibili: iyakwanda mwakuketa isi ibuku lya Ubusetuli likuyoba isyakufwana na balughu ba Kyala kangi iyabubili, mwakwinong’onela ulusayo ulu twisakwambilila linga tukukindilila ukuya basubiliwa. Tukwisa pakuyobesania ifundo isi mu nkhani sibili isyakukongapo.