1-2. Ngimba bamo bikwipilika bulebule linga bali pakibwezi?

 UKUYA pakibwezi kikuya kabalilo kakuhobosya fiyo. Linga muli pakibwezi, tukusubila ukuti mukulonda ukuti kingamalikagha. Kangi momuno bosa aba bali pakibwezi bikwipilikila. Tsion, a umulumbu wa ku Ethiopia, atile: “Tumo mwa tubalilo utwakuhobosya fiyo, po apa twali pakibwezi nundume wangu. Twayobesaniagha ifindu ifyakulondiwa kangi twasekagha. Ndiwalusekelo fiyo ukumwagha umundu uyu nunganile kangi yope anganile.”

² Loli Alessio, unkamu wa ku Netherlands, atile, “Syali syakuhobosya fiyo ukummanya kanunu unkasi wangu bo tuli pakibwezi. Loli pope twaghanagha nindamyo bo tuli pakibwezi.” Munkhani iyi, tukuya pakuyobesania indamyo simo isi sikuyapo linga abandu bali pakibwezi kangi nifundo sya mu Baibolo isi sibaghile ukubatula aba bali pakibwezi ukuti ifindu fyendeghe kanunu. Tukuya pakuyobesania kangi muno abangi nkipanga babaghile ukubatulila aba bali pakibwezi.

UBWIGHANE BWAKUYA NIKIBWEZI

3. Ngimba ubwighane bwakuya pakibwezi bo buliku? (Isya Mbupingamu 20:25)

³ Nalinga ukuti ukuya pakibwezi kubaghile ukuya kwakuhobosya fiyo, loli unnyambala nu nkikulu bikulondiwa ukuya maso panongwa yakuti ikibwezi yonjila yakwingilila mbweghi. Pisiku lya bukwati bwabo, aba bikweghana bikufinga kwa Yehova ukuti bikuya pakughanana nukughindikana akabalilo kosa aka bosa bumi. Bo tukali ukufinga ulufingo lulilosa, tukulondiwa ukwinong’onelapo fiyo pa isi tukufinga. (Belenga Isya Mbupingamu 20:25.) Bo tukali ukufinga ulufingo lwa bweghi, tukulondiwa ukwinong’onelapo fiyo. Ukuya pakibwezi kukutula ukuti abandu bamanyane kanunu nukusala mwamahala ifindu. Utubalilo tumo aba bali pakibwezi babaghile ukusala ukweghana pamo ukumasya itolo ikibwezi. Linga bamasisye ikibwezi, sitikusanusya ukuti batulile  inongwa. Mmalo mwake, ko kuti baketile linga kwakulondiwa ukweghana pamo hayi.

4. Nongwa yafiki tukulondiwa ukuya naminong’ono amanunu pankhani yakibwezi?

⁴ Kwakulondiwa fiyo ukuti aba bakaya pabweghi bakumbukeghe ukuti abandu babili bikuya pakibwezi panongwa yakuti bikulonda ukumanyana kanunu. Isi sikusanusya ukuti batikulondiwa ukusongana numundu uyu bamenye ukuti bakabaghila ukweghana nawe. Kali muli pabweghi pamo hayi, mukulondiwa ukumanya ubwighane bwa kibwezi. Twesa tukulondiwa ukukumbuka ubwighane ubu bukuyapo linga abandu bali pakibwezi. Mwakifwanikisyo, bamo bikwinong’ona ukuti linga abandu bikuhahana ko kuti bikulondiwa ukweghana. Ngimba aminong’ono bo agha ghikubapalamasya bulebule Abakristu aba bakaya pabweghi? Melissa, umulumbu uyu akaya pabweghi uwa ku United States, atile: “Linga unkamu numulumbu bikuhahana, Abaketi bamo bikwanda ukusubila ukuti bikuya pakweghana. Ifyakukongapo fyake, aba bali pakibwezi bikukindilila nalinga bikuketa ukuti bakabaghilana. Isi sikupangisya kangi ukuti abandu bamo aba bakaya pabweghi bangayagha pakibwezi numundu aliwesa. Isi sibaghile ukupangisya ukuti umundu atamiweghe fiyo naminong’ono.”

MUMANYANEGHE KANUNU

5-6. Ngimba syafiki isi uyu ali pakibwezi ikulondiwa ukumanya isya mwinake? (1 Peteri 3:4)

⁵ Linga muli pakibwezi, ngimba findu fiki ifi fibaghile ukubatula ukuti mumanye ukuti mubaghile ukweghana pamo hayi? Ukumanyana kanunu kubaghile ukubatula. Lumo mwaketile ifindu fimo ifyakufwana numwininu bo mukali ukwanda ukusongana. Loli lino muli nulusako ulwakummanya kanunu “umundu wa nkati uyu atikuboneka.” (Belenga 1 Peteri 3:4.) Bo muli pakibwezi, lo lusako lwakuti mumanye muno ubumanyani bwa mwininu na Yehova buyilile, utuyilo twake namuno ikufiketela ifindu. Linga akabalilo kakindilepo, mukuya pakughagha amaansala gha malalusyo bo aghakuti: ‘Ngimba umundu uyu, mbaghile ukweghana nawe?’ (Mbu. 31:​26, 27, 30; Ef. 5:33; 1 Tim. 5:8) ‘Ngimba tubaghile ukughanana nukughindikana? Ngimba tukuya pakufwanisyagha ukwifimbilisya pa isi twesa tukuya pakusobagha?’ b (Rom. 3:23) Bo mukumanyana kanunu, mukumbukeghe ifundo iyi: Ukuketa ifindu ifi mufwene kukaya kwakulondiwa fiyo loli linga mukuya pakufwanisya ukwisibila pafindu ifi mukindene.

⁶ Ngimba findu filiku ifi mukulondiwa ukuketa kumundu uyu muli nawe pakibwezi? Bo mukali ukwanda ukusongana, mukulondiwa  ukuyobesania inkhani simo isyakulondiwa bo ukumanya amapulani gha mwininu aghankyeni. Loli bule pakuyoba ifindu fyakisisi ifya mwininu bo ububine bwake, ubulondo, pamo ifindu ifibibi ifi abombile kunyuma? Mutikulondiwa ukuyobesania inkhani syosa linga ikibwezi kyinu kikwanda itolo. (Fwanikisya na Yohani 16:12.) Linga mukuketa ukuti kukaya kwakulondiwa ukundingania umwininu inkhani yinu yimo iyakisisi, mumbule ukuti mwisakundingania kanunu nkyeni. Loli linga akabalilo kakindilepo, umwininu abaghile ukulonda ukuti ayimanye inkhani iyi ukuti asale mwamahala ifyakubomba. Yonongwa yake mwisakulondiwa ukuti mundinganie mbwanaloli.

7. Ngimba aba bali pakibwezi babaghile ukubomba isyafiki ukuti bamanyane kanunu? (Keta kangi ibokosi ilyakuti “ Linga Muli Pakibwezi Numundu Wakubutali.”) (Keta kangi ifithuzi.)

⁷ Ngimba mubaghile ukummanya bulebule umwininu? Injila yimo ko kuyobesania mbwanaloli nambwabuke, ukulalusya amalalusyo kangi nukupilikisya kanunu linga umwininu ikwamula. (Mbu. 20:5; Yak. 1:19) Lumo mubaghile ukubombela pampene ifindu fimo ifi fibaghile ukubapangisya ukuya babuke ukuyobesania bo ukulyela pampene ifyakulya, ukwenda pampene kumalo agha abandu bingi bikwaghiwa nukufumusya pampene. Mubaghile kangi ukumanyana kanunu linga mukwangala nabamanyani binu pamo pambumba yinu. Mwakongelelapo, mwibikile ifyakubomba ifi fibaghile ukubatula ukumanya muno umwininu ikubombela mmalo aghakukindanakindana kangi nabandu abakukindanakindana. Keta isi abombile Aschwin, uwa ku Netherlands. Pakuyoba isya kibwezi kyake, umwene atile: “Twalondile imbombo isi syatutulile ukuti tumanyane kanunu. Imbombo isi sikali ngafu bo ukupiyila pampene ifyakulya nukubombela pampene imbombo isingi. Pakabalilo aka twabombagha isi, twamanyanagha utuyilo utununu nutubibi.”

8. Ngimba aba bali pakibwezi babaghile ukusayiwa bulebule linga bikumanyilila pampene?

⁸ Mubaghile kangi ukumanyana kanunu mwakumanyila pampene ifundo sya mu Baibolo. Linga mwisakweghana, mwisakulondiwagha ukuya nakabalilo kakumanyila kwa pambumba, ukuti Kyala ayeghe pamalo aghakwanda mbweghi bwinu. (Ndumbi. 4:12) Mubaghile ukwibikila imbatiko iyakuti mumanyileghe pampene lino bo muli pakibwezi. Loli linga abandu bali pakibwezi yitikuya mbumba kangi unkamu atikuya mutu wa mulumbu. Ukumanyila pampene akabalilo kosa, kukuya pakubatula ukumanya muno aliwesa wa umwe ikunketela Yehova. Max na Laysa, imbumba iya ku United States, babwaghile  ubununu ubungi ubu bukuyapo. Max atile: “Bo ikibwezi kyitu kyandile itolo, twalyandile ukumanyila inkhani isi sili mmabuku ghitu pankhani ya fibwezi, ubweghi nubumi bwa mumbumba. Ifundo isya mmabuku agha, syatutulile ukuti tuyobesanieghe inkhani isyakulondiwa isi kwayagha pakuya kukafu ukuti tuyobesanie.”

IFINDU IFINGI IFI MUKULONDIWA UKWINONG’ONELA

9. Ngimba aba bali pakibwezi bikulondiwa ukwinong’onela isyafiki linga bikusala umundu uwakuti bambule isya kibwezi kyabo?

⁹ Ngimba yonani uyu mukulondiwa ukumbula isya kibwezi kyinu? Pankhani iyi mukulondiwa ukusala pampene umundu uyu mubaghile ukumbula. Linga ikibwezi kyandile itolo, mubaghile ukubabula abandu banandi itolo. (Mbu. 17:27) Ukubomba isi, kukutula ukuti abandu baleke ukubalalusya amalalusyo mingi agha muno ikibwezi kyinu kikwendela nukubafimbilisya ukusala ifindu. Loli linga mukambulapo nayumo umundu, mukuya pakwanda ukubomba ifindu mwakwifisa panongwa yakuti mukutila ukuti abangi babaghile ukumanya. Ukubomba isi kubaghile ukubapangisya ukuti mubombe ifindu ifibibi. Yonongwa yake kubaghile ukuya kwamahala ukubabulako abandu bamo aba babaghile ukubapa ubulongosi ubununu nukubatula. (Mbu. 15:22) Mwakifwanikisyo, mubaghile ukubabula abamumbumba yinu, abamanyani binu abakusi, pamo abakulumba bakipanga kyinu.

10. Ngimba aba bali pakibwezi bikulondiwa ukubomba isyafiki ukuti bakindilileghe ukunhobosya Yehova? (Isya Mbupingamu 22:3)

¹⁰ Ngimba mubaghile ukubomba isyafiki ukuti ikibwezi kyinu kighindikiweghe? Linga ulughano lwandile ukukula, mukwanda ukunyonywana. Ngimba findu fiki fibaghile ukubatula ukuti muleke ukubomba ifindu ifi fibaghile ukunkalalisya Yehova? (1 Kor. 6:18) Mungayobesaniagha isyabulowe, mungayagha pamalo ghamwibene kangi munganwagha fiyo ubwalwa. (Ef. 5:3) Ifindu ifi fibaghile ukubapangisya ukuti mubombe ubulowe kangi kubaghile ukuya kukafu ukubomba inunu. Kubaghile ukuya kwamahala ukuti utubalilo tosa muyobesanieghe isi mubaghile ukubomba ukuti mughindikaneghe nukukonga ifundo sya Yehova. (Belenga Isya Mbupingamu 22:3.) Keta isi syalintulile Dawit na Almaz aba bikwikala ku Ethiopia. Abene batile: “Twangalagha mmalo agha abandu bingi baghiwagha pamo twayagha nabamanyani bitu. Nalimo isiku ili twayagha twibene mugalimoto pamo munyumba. Isi syatutulile ukuti twepuke kufindu ifi twayagha pakugheliwa nafyo.”

11. Ngimba aba bali pakibwezi bikulondiwa ukwinong’onela isyafiki pankhani yakunangisania ulughano?

¹¹ Ngimba aba bali pakibwezi babaghile ukunangisania ulughano? Bamo linga baketile ukuti ubumanyani bwabo bukwenda kanunu bikwandako ukunangisania ulughano. Loli linga ikinyonywa kyakughonana kikulile, kukuya kukafu ukusala ifindu mwamahala. (Lwimbo. 1:2; 2:6) Mwakongelelapo, ukunangisania ulughano kubaghile ukupangisya ukuti aminong’ono ghakubomba ifindu ifibibi ghakule nukubomba ifindu ifi fitikunhobosya Yehova. (Mbu. 6:27) Polelo, kubwandilo bwa kibwezi kyinu, mwibikileghe imipaka iyi yibaghile ukubatula ukufwana nifundo sya mu Baibolo. c (1 Tes. 4:​3-7) Mwesa babili mwilalusye ukuti: ‘Ngimba abandu ba nkighaba kyitu bikuyiketa bulebule inkhani iyakunangisania ulughano? Ngimba ukubomba isi kukupangisya ukuti tuyeghe nikinyonywa kyakughonana?’

12. Ngimba aba bali pakibwezi bikulondiwa ukwinong’onela isyafiki linga bikwaghana nindamyo?

¹² Ngimba mubaghile ukubomba bulebule linga mutikukolelana pankhani yimo? Ngimba linga utubalilo twingi mutikukolelana, ko kuti mukabaghilana? Hayi. Bosa aba bali pabumanyani bikukindana utubalilo tumo. Ubweghi ubwamaka  bukupangiwa nabandu babili aba bikwiyipa ukubombela pampene ukuti bamasye indamyo isi sibonike. Muno mukubombela pakusimasya indamyo lino, sibaghile ukunangisya linga ubweghi bwinu bwisakwendagha kanunu. Mwesa babili mwilalusye ukuti: ‘Ngimba tukuyobesania mbololo nandutengano linga twaghene nindamyo? Ngimba tukwitikisya ubusobi bwitu nukutendekesya apa tusobile? Ngimba tukwitikisya mwanakalinga nukupepesya linga tusobile nukuhobokelana?’ (Ef. 4:​31, 32) Linga mutikukolelana pamo mukutatikana bo muli pakibwezi, mungasubilagha ukuti ifindu fisakuchenja linga mwingile mbweghi. Linga muketile ukuti uyu muli nawe pakibwezi akababaghila, ukumasya ikibwezi yo njila inunu kwa mwesa. d

13. Ngimba findu filiku ifi fibaghile ukubatula aba bali pakibwezi ukumanya ubutali bwa kabalilo aka bikulondiwa ukwikala pakibwezi kyabo?

¹³ Ngimba mukulondiwa ukwikala pakibwezi kwakabalilo akatali bulebule? Linga tukusala ifindu kisitakuya nakabalilo kakwinong’onelapo, utubalilo twingi tukwaghana nindamyo. (Mbu. 21:5) Yonongwa yake mutikulondiwa ukubopela ukwingila mbweghi ukuti muye nakabalilo akakummanya kanunu umwininu. Loli mutikulondiwa ukukabila fiyo ukukinda umpaka. Ibaibolo lyope likuti: “Isi linga umundu asubilagha ukubombiwa sitoliwe amaka ghikwabuka.” (Mbu. 13:12) Mwakongelelapo, linga mwikele akabalilo akatali pakibwezi, kubaghile ukuya kukafu ukwifimbilisya ingelo pankhani yakughonana. (1 Kor. 7:9) M’malo mwakwinong’onela ubutali bwa kabalilo aka mwikele pakibwezi, mukulondiwa ukwilalusya ukuti, ‘Ngimba findu fiki ifingi ifi ngulondiwa ukuketa mmundu uyu ukuti nsale mwamahala?’

NGIMBA ABANGI BABAGHILE UKUBATULA BULEBULE ABA BALI PAKIBWEZI?

14. Ngimba njila siliku inunu isi bamo babaghile ukubatula aba bali pakibwezi? (Keta kangi ikithuzi.)

¹⁴ Linga tusyaghenie ukuti bamo bali pakibwezi, ngimba tubaghile ukubatula bulebule? Tubaghile ukubakolela ukuti tusalye nabo ifyakulya, tuye nabo pakumanyila kwa pambumba yitu pamo pafyakusangalusya fimo. (Rom. 12:13) Mfyakubombiwa bo ifi, babaghile ukumanyana kanunu. Ngimba bikulondiwa umundu uwakuti abalongosye, bikulonda ubutuli pankhani ya ndalama syakwendela pamo bikulondiwa amalo aghakuti bayobesanie pabene? Linga mo muno siyilile, ngimba tubaghile ukubatula? (Gal. 6:10) Alicia, uyu tunjobile pakwanda, ikukumbuka isi bamo balimbombile umwene na Aschwin. Alicia atile, “Twahobwike fiyo bo abakamu na balumbu bamo batubulile ukuti tubaghile ukubuka  kunyumba syabo linga tukulonda amalo aghakuti twaghane ukuti tungayagha twibene.” Linga babasumile ukuti mwangale nabo, mukulondiwa ukuketa ukuti lusako lwakuti mubatule. Mukulondiwa ukuya maso, mungabalekagha bene kangi mukulondiwa ukubitikisya linga bikulonda ukuyobesania simo pabene.—Filip. 2:4.

15. Ngimba findu filiku ifingi ifi bamo babaghile ukubatula aba bali pakibwezi? (Isya Mbupingamu 12:18)

¹⁵ Tubaghile ukubatula kangi abandu aba bali pakibwezi ukwendela mu isi tukuyoba nukubomba. Utubalilo tumo tukulondiwa ukwikola nukuleka ukuyoba. (Belenga Isya Mbupingamu 12:18.) Mwakifwanikisyo, tubaghile ukulonda fiyo ukuti tubabule abangi ukuti bamo bali pakibwezi, loli lumo bikulonda bayobeghe bene. Tutikulondiwa ukubaheha abandu aba bali pakibwezi pamo ukubasusya pankhani isi sikubapalamasya bene. (Mbu. 20:19; Rom. 14:10; 1 Tes. 4:11) Mwakongelelapo, tutikulondiwa ukuyoba pamo ukubalalusya abandu aba bali pakibwezi amalalusyo agha ghabaghile ukubakakamisya ukuti bingile mbweghi mwanakalinga. Umulumbu Elise nundume wake bikukumbuka ukuti, “Tukalipilike kanunu bo bamo bikutulalusya muno ifindu fisakuyila pabukwati bwitu bo uswe tukali tukayobesania isi.”

16. Ngimba tukulondiwa ukwipilika bulebule linga bamo bamasisye ikibwezi kyabo?

¹⁶ Bule linga ikibwezi kimalike? Tutikulondiwa ukubalalusya amalalusyo pafindu ifi fitikutupalamasya pamo ukumbenga yumo panongwa yakumasya ikibwezi kyabo. (1 Pet. 4:15) Umulumbu Lea atile: “Napilike ukuti bamo bafufuzagha ikifukwa iki une nunkamu yumo twamasisye ikibwezi. Syalimbabile fiyo.” Bo muno tuketile pakwanda, ukumasya ikibwezi kutikusanusya ukuti bakasala kanunu. Linga balekene, buketi bwakuti ikibwezi kifwanisye ubwighane bwake ubu ko kubatula aba bali pakibwezi ukusala mwamahala ifindu. Loli ukusala ukulekana, kubaghile ukupangisya ukuti yumo atamiwe aminong’ono nukwiketa ukuti akaya wakulondiwa. Yonongwa yake tukulondiwa ukulonda injila isyakuti tubatule.—Mbu. 17:17.

17. Ngimba aba bali pakibwezi bikulondiwa ukukindilila ukubomba isyafiki?

¹⁷ Bo muno tuketile, pakibwezi sikuyapo indamyo nyingi kangi kikuya kabalilo kakuhobosya. Jessica ikukumbuka ukuti: “Ukuyoba ubwanaloli, ikibwezi mbombo ngafu. Loli nali walusekelo panongwa yakubombela akabalilo namaka ghangu ukuti tumanyane kanunu.” Linga muli pakibwezi, amukindilileghe ukubikapo indumbula ukuti mumanyane kanunu. Linga mubombile isi, ikibwezi kyinu kikuya pakwendagha kanunu kangi kikuya pakubatula mwesa babili ukuti musaleghe mwamahala ifindu.