1, 2. Ngimba ilemba lya Bahiburi 13:4 likutukasya ukuti tubombeghe isyafiki?

TWESA tukulondiwa ukuti tungindikeghe Yehova. Umwene ikuhoboka fiyo linga tukungindika kangi afingile ukuti yope ikuya pakutughindika. (1 Samu. 2:30; Mbu. 3:9; Ubuset. 4:11) Umwene ikulonda kangi ukuti tubaghindikeghe abandu, bo abalongosi ba boma. (Rom. 12:10; 13:7) Loli tukulondiwa ukunangisya ulughindiko lwapadela, bo mu bweghi.

² Untumiwa Pauli alembile ukuti: ‘Ubweghi bwimikiweghe na bandu bosa, kangi abanyambala na bakasi babo bayeghe basubiliwa uyu kunnine uyu kunnine.’ (Hib. 13:4) Isi Pauli ayobile isyakufwana nu bweghi kakali kapango itolo. Loli umwene ababulagha Abakristu ukuti, babughindikeghe ubweghi, ubu bwakulondiwa fiyo. Ngimba momuno mukubuketela ubweghi, fiyofiyo umwe muli pabweghi?

3. Ngimba bulongosi buliku ubwakulondiwa fiyo ubwakufwana nu bweghi ubu Yesu ayobile? (Keta ikithuzi ikyakwanda.)

³ Linga mukubuketa ubweghi ukuya bwakulondiwa fiyo, kokuti mukukonga ikifwanikisyo ikinunu. Yesu yope abughindikagha ubweghi. Bo Abafarisai bikundalusya isya kumasya ubweghi, umwene abamwile ukufwana namuno Kyala ayobile isya bweghi bwakwanda ukuti: ‘Kokuno  umundu isakundekagha uwise nunna, isakumumililagha yu nkasi, lelo bo babili bababa bisakuyagha mbili ghumowene.’ Yesu alyongelilepo kangi ukuti: “Lelo aka linga akungisenie Kyala, ko nayumo umundu angakatatulaniagha.”—Belenga Marko 10:2-12; Bwa. 2:24.

4. Ngimba ubwighane bwa Yehova bwali bwakuti fiki pa nkhani ya bweghi?

⁴ Yesu alitikisye ukuti Kyala yo uyu alyandisye ubweghi kangi ukuti ubweghi bungamalikagha. Bo Kyala andisye ubweghi ubwakwanda, umwene akalimbulilepo Adamu na Eva ukuti bamasye ubweghi bwabo. M’malo mwake, ubwighane bwake bwali bwakuti, “abandu babili” bakindilile ukwikala pampene mbweghi bwabo kwa bwila na bwila.

5. Ngimba inifwa yapalamasisye bulebule ubweghi?

⁵ Musimenye ukuti bo Adamu onangile, ifindu fingi fyachenjile. Ikindu kyakwanda iki kyachenjile kyali kyo kyakuti abandu balyandile ukufwa kangi ukuchenja uku kwapalamasisye ubweghi. Yonongwa yake untumiwa Pauli alingenie ku Bakristu ukuti, inifwa yo yikumasya ubweghi kangi uyu asyele ikuya mwabuke itolo ukwegha pamo ukweghiwa.—Rom. 7:1-3.

6. Ngimba indaghilo isi Kyala abapele Abaisraeli ukwendela mwa Mose, sikutumanyisya isyafiki muno Kyala ikubuketela ubweghi?

⁶ Indaghilo isi Kyala abapele Abaisraeli ukwendela mwa Mose syali ni fundo syakubatula aba bali pa bweghi. Mwakifwanikisyo, unnyambala itikisiwagha ukuya nabakikulu bingi. Isi syabombiwagha bo Kyala akali ukubapako indaghilo. Indaghilo syabafighililagha abakikulu na bana ukuti banganyoziwagha. Mwakifwanikisyo, linga unnyambala eghile untumwa ukufuma apo linga eghile unkikulu wabubili, umwene alondiwagha ukukindilila ukumpasikisya unkikulu wake uwakwanda bo muno abombelagha pabwandilo. Kangi Kyala alondagha ukuti unnyambala uyu akindilileghe ukumfighilila nukumpasikisya unkasi wake. (Kuso. 21:9, 10) Amasiku agha, tukaya pasi pa ndaghilo sya Mose. Loli isi sikutumanyisya ukuti Kyala ikubuketa ubweghi ukuya bwakulondiwa fiyo. Ngimba isi sikututula ukuti tubughindikeghe ubweghi?

7, 8. (a) Ukufwana nilemba lya Ukukumbusya Indaghilo 24:1, ngimba ululaghilo lwatighi fiki pa nkhani iyakumasya ubweghi? (b) Ngimba Yehova ikuyiketa bulebule inkhani iyakumasya ubweghi?

⁷ Ngimba Indaghilo syatighi fiki pa nkhani yakumasya ubweghi? Nalinga ukuti Yehova akalinong’onilepo ukuti undume nu nkasi balekaneghe loli Indaghilo syamwitikisyagha unnyambala ukundeka unkasi wake linga “abwaghilemo ububibi mmyake”. (Belenga Ukukumbusya Indaghilo 24:1.) Indaghilo sikalinganiagha isi abene balondiwagha ukuti babombe pa nkhani ya “ububibi ubu babwaghagha mu nkikulu.” Loli syabonekagha ukuya syakukosya isoni fiyo kangi yikali nkhani mbepe. (Kukumbu. 23:14) Syakitima ukuti nkabalilo ka Yesu bope Abayuda bingi babalekagha abakasi babo linga bakindene ‘panongwa yiliyosa.’ (Mat. 19:3) Tutikulondiwa ukweghelelako akayilo bo aka.

⁸ M’masiku gha nsololi Malaki, abanyambala balighanile fiyo ukubaleka abakasi babo abakwanda nu kwegha undindwana uyu akambombelagha Yehova. Loli Kyala abatulile ukuti bapilikisye kanunu muno umwene aketelagha inkhani ya kumasya ubweghi. Umwene atile: “Une nsibengile isya kulekana.” (Mala. 2:14-16) Kyala ikubuketa ubweghi ukuti bwakulondiwa fiyo ukufuma pabwandilo apa ayobile ukuti, umundu ‘isakumumililagha yu nkasi, lelo bo babili bababa bisakuyagha mbili ghumowene.’ (Bwa. 2:24) Kangi Yesu akolelene na masyu gha Tata wake pa nkhani ya muno aketelagha ubweghi apa ayobile ukuti: ‘Lelo aka linga akungisenie Kyala, ko nayumo umundu angakatatulaniagha.’—Mat. 19:6.

9. Ngimba amasyu gha Yesu agha ghali pilemba lya Marko 10:11, 12 ghikusanusya isyafiki?

⁹ Yumo abaghile ukulalusya ukuti, ‘Ngimba yilipo inongwa iyi Unkristu abaghile ukumasyila ubweghi bwake nukwegha pamo ukweghiwa kangi?’ Keta isi Yesu ayobile apa atile: “Wesa uyu linga ikulekana nu nkasi nukweghana nu yungi,  yo ikumonangila unkasi, yope nunkikulu linga ikulekana nu ndume ikweghana nuyungi yo ikulowa.” (Mar. 10:11, 12; Luka 16:18) Syakupilikiwa ukuti Yesu abughindikagha fiyo ubweghi kangi alondagha ukuti abangi bope babombeghe bo sisisi. Linga unnyambala andekile unkasi wake nukweghana nuyungi kokuti alowagha. Yope nunkikulu linga abombile bo isi ku ndume wake kokuti yope alowagha. Panongwa yakuti ukulekana bukaya bumalikisyo bwa bweghi. Kyala akali ikubaketa aba beghene ukuya ‘mbili ghumowene.’ Yesu ayobile kangi ukuti, linga unnyambala andekile unkasi wake, unkasi wake ayagha pakutamiwa naminong’ono, isi syayagha pakumpangisya ukuti aye pangozi yakupanga ubulowe. Ngimba isi sibaghile ukubombiwa bulebule? Isi sibaghile ukubombiwa ukuti unkikulu uyu undume wake andekile ande ukwinong’ona ukuti eghiwe kangi panongwa ya ndamyo isi ikwaghana nasyo. Ubweghi bo ubu, bufwene itolo nukubomba ubulowe.

10. Ngimba nongwa yiliku iyi Unkristu abaghile ukumasya ubweghi bwake nukuya mwabuke ukwegha nukweghiwa kangi?

¹⁰ Yesu ayobile inongwa iyi umundu abaghile ukumasyila ubweghi: ‘Loli nikubabula umwe nikuti, wesa uyu linga ikulekana nu nkasi bo akatulamo inongwa ya bunyali, ende nukwegha uyungi, bo aloghile.’ (Mat. 19:9) Pabufumusi bwake bwa pakyamba, Yesu ayobile ifundo yakufwana itolo na iyi. (Mat. 5:31, 32) Pafyakubombiwa fyosa ifi, Yesu ayobile amasyu aghakuti “ubulowe.” Butulanongwa ubu bukubombiwa na bandu babili aba bakeghana. Ubutulanongwa ubu bukongelelapo ukughonana kwa bandu aba bakeghana kangi ukughonana nifinyamana. Mwakifwanikisyo, linga unnyambala abombile isya bulowe, unkasi wake abaghile ukusala ukundeka pamo ukukindilila ukwikala nawe. Linga andekile, Kyala atikubuketa kangi ukuya bweghi m’maso ghake.

11. Nongwa yafiki Unkristu abaghile ukusala ukukindilila ukwikala nu ndume pamo nu nkasi wake nalinga abombile ubulowe?

¹¹ Tukulondiwa ukumanya ukuti Yesu akayobilepo ukuti linga umundu wa pabweghi abombile ubulowe, kokuti unnine wa mbweghi ikulondiwa ukumasya ubweghi. Mwakifwanikisyo, unkikulu alondiwagha ukusala ukukindilila ukwikala nawe pampene nalinga ukuti undume wake abombile ubulowe. Nongwa yafiki? Abaghile ukukindilila ukungana undume wake, nukunhobokela kangi nukubombela  pampene ukuti bakusye ubweghi bwabo. Nalinga lumo umwene asalile ukuti ubweghi bumalike nukuleka ukweghiwa kangi pope abaghile ukwaghana nindamyo. Mwakwifwanikisyo, bule pakuyoba isya findu ifyakulondiwa pa bumi bwake kangi nukunangisania ulughano mwakughonana? Ngimba abaghile ukufwanisya ukwikala mwene? Ngimba ukumalika kwa bweghi kubaghile ukupalamasya bulebule abanabo? Ngimba kubaghile ukuya kukafu ukubalela abanabo mbwanaloli? (1 Kor. 7:14) Ukuyoba ubwanaloli, umundu wa mbweghi uyu asalile ukumasya ubweghi, abaghile ukwaghana ni ndamyo nyingi.

12, 13. (a) Ngimba findu fiki ifi fyabombiwe mbweghi bwa Hosea? (b) Nongwa yafiki Hosea alimweghile kangi Gomora, ngimba tubaghile ukumanyilako isyafiki ku bweghi bwake?

¹² Isi syalimbonekile unsololi Hosea sikutumanyisya muno Kyala ikubuketela ubweghi. Kyala alimbulile Hosea ukuti eghe unkikulu uyu ingamu yake ali yo Gomora, “unkikulu undowe” kangi ‘uyu isakupapagha abana abalowe.’ Gomora na Hosea bapapile umwana unnyambala. (Hos. 1:2, 3) Pabumalilo, Gomora apapile umwana unkikulu nu nnyambala loli sikunangisya ukuti abana babili aba akapapile na Hosea. Nalinga ukuti Gomora akapangagha ubulowe nu mundu yumoywene loli Hosea akindilile ukwikala nawe. Pabumalilo alindekile Hosea nukuya ntumwa. Loli Hosea ahombile indalama akuti antabule. (Hos. 3:1, 2) Yehova alimbombesyile Hosea ukuti anangisye uluhobokelo ku Baisraeli aba bambombelagha imbili nukwiputa ku ba kyala abangi. Ngimba tukumanyilako isyafiki ku bweghi bwa Hosea?

¹³ Linga Unkristu yumo wa mbweghi abombile ubulowe, Unkristu unnine ikulondiwa ukusala muno abaghile ukubombela pa nkhani iyi. Yesu ayobile ukuti Unkristu uyu akapanga ubulowe ikulondiwa ukuya nififukwa fyakupilikiwa ukuti amasye ubweghi nu kwegha pamo ukweghiwa kangi. Nalinga ukuti yikayapo inongwa nayimo linga umwene asalile ukunhobokela unkasi pamo undume wake. Hosea alimweghile kangi Gomora. Gomora bo aghomokile kwa Hosea, Hosea alimbulile Gomora ukuti angisa kwandisyagha kangi ukubomba ifyabulowe nu nnyambala uyungi. Hosea akaghonile na Gomora kwakabalilo. (Hos. 3:3, NWT amasyu ghapasi.) Pabumalilo, Hosea ali pabumanyani ubununu kangi nu nkasi wake. Isi sikunangisya muno Kyala alitikisyile Abaisraeli aba babombagha imbibi, ukuti baghomokele kangi kumyake ukuti bakindilile ukuya nawe pabumanyani. (Hos. 1:11; 3:3-5) Ngimba isi sikutumanyisya isyafiki ukufwana ni nkhani ya bweghi amasiku agha? Linga Unkristu wa mbweghi uyu akabomba ubulowe, asalile ukughonana kangi nu nnine uwambweghi uyu abombile ubulowe ko kuti anhobokile. (1 Kor. 7:3, 5) Apa yikayapo kangi inongwa iyakumasyila ubweghi. Ukufuma apo undume nu nkasi, bikulondiwa ukwanda kangi ukubombela pampene nukutulana ukuti babuketeghe ubweghi bo muno Kyala ikubuketela.

14. Ukufwana nilemba lya 1 Bakorinti 7:10, 11, Ngimba findu fiki ifi fibaghile ukubombiwa munyegha?

¹⁴ Abakristu bosa bikulondiwa ukubughindika ubweghi bo muno Yehova na Yesu bikubombela. Utubalilo tumo bamo bikutoliwa ukubomba bo isi, panongwa yakuti twesa tukaya bagholofu. (Rom. 7:18-23) Isi sikaya syakuswighisya panongwa yakuti Abakristu bakunyuma bope baghanagha nindamyo mu mbumba syabo. Pauli alembile ukuti ‘unkikulu angalekanagha nundume.’ Loli utubalilo tumo isi syabombiwagha.—Belenga 1 Bakorinti 7:10, 11.

15, 16. (a) Ngimba aba beghene bikulondiwa ukwinong’onela isyafiki linga baghene nindamyo mbweghi bwabo, kangi nongwa yafiki? (b) Ngimba isi sibaghile ukuntula bulebule umundu uyu eghene na uyu atikumbombela Yehova?

¹⁵ Pauli akalingenie indamyo isi syapangisyagha ukuti aba beghene balekaneghe. Loli tusimenye ukuti indamyo yikalipo, mwakifwanikisyo linga undume abombile ifyabulowe, unkasi ayagha nififukwa ifyakupilikiwa ifyakumasyila ubweghi nukweghiwa kangi. Pauli alembile ukuti, unkasi uyu alekene nundume wake “angeghiwagha kangi pamo aghomokeleghe ku ndume.” Linga baghomokelene  Kyala abaketagha ukuti bali pabweghi. Pauli ayobile ukuti, aba beghene, linga yumo abombile ubulowe balondiwagha ukuti batendekesye kangi ubweghi bwabo mwakumasya indamyo iyi yalipo ukuti bakindilile ukwikala pampene. Abene balondiwagha ukusuma ubutuli ku bakulumba. Abakulumba balondiwagha ukuyiketa kanunu inkhani iyi, nukukonga ubulongosi ubwa mu Baibolo ukuti babatule.

¹⁶ Loli bule linga Unkristu eghene nu mundu uyu atikumbombela Yehova? Linga baghene nindamyo mbweghi bwabo, ngimba babaghile ukulekana? Bo muno tuketile, Ibaibolo likuyoba ukuti, ubulowe bwene bo bubaghile ukupangisya ukuti ubweghi bumalike. Loli Ibaibolo litikuyoba ififukwa ifi aba beghene bikulondiwa ukuti balekaneghe. Pauli alembile ukuti: “Yope unkikulu linga ali nunnyambala unsitakwitika, lelo unnyambala ikwitika ukuya nawe, po angandekagha (1 Kor. 7:12, 13) Isi sikututula kangi amasiku agha.

17, 18. Nongwa yafiki Abakristu bamo bikukindilila ukwikala mbweghi nalinga bikwaghana nindamyo?

¹⁷ Pali ififukwa fimo ifi fikupangisya ukuti “unnyambala unsitakwitika” ikunangisya ukuti “atikwitikisya ukukindilila ukwikala nu nkasi wake.” Mwakifwanikisyo, lumo atikuyoba nawe kanunu, lumo ikukana ukupwelelela imbumba, pamo ikunkanisya unkasi wake ukuti angambombelagha Kyala. Mfyakubombiwa bo ifi, unkikulu Unkristu, abaghile ukusala ukulekana nu ndume wake linga ikuyoba ukuti “atikulonda ukwikala” nawe. Loli Abakristu bamo, bikusala ukukindilila ukwikala na uyu beghene nawe. Abene bikwifimbilisya kangi bikughelaghela ukuti bakasye ubweghi bwabo. Nongwa yafiki bikusala ukubomba isi?

¹⁸ Linga aba beghene balekene panongwa yandamyo bo isi, babaghile ukukindilila ukwaghana nindamyo isi siyobiwe pabwandilo. Untumiwa Pauli ayobile inongwa iyingi iyi aba beghene bikulondiwa ukukindilila ukwikalila pampene. Umwene atile: “Buno unnyambala unsitakwitika ipelile mwikemo mu munkasi, yope unkikulu unsitakwitika ipelile mwikemo mu mundume; linga bo sikali, po nabanabo angali banyali loli lilino bikemo.” (1 Kor. 7:14) Abakristu bingi basalile ukwikala nu nnine wa mbweghi uyu atikumbombela Yehova nalinga bikwaghana nindamyo. Abene pabumalilo bikuhoboka fiyo panongwa yakwiyipa kwabo linga unnine uyu beghene nawe achenjile nukuya yumo wa Baketi ba Yehova.—Belenga 1 Bakorinti 7:16; 1 Pet. 3:1, 2.

19. Nongwa yafiki imbumba nyingi syalusekelo nkipanga kya Bukristu?

¹⁹ Yesu atupele ubulongosi pa nkhani yakumasya ubweghi, kangi Pauli yope ayobile ubulongosi ubwakufwana itolo na ubu Yesu ayobile pa nkhani ya kulekana. Bosa balondagha ukuti ababombi ba Kyala babughindikeghe ubweghi. Amasiku agha, pa kisu kyosa ikyapasi, imbumba nyingi syalusekelo nkipanga kya Bukristu. Mubaghile ukuketa ukuti nkipanga kyinu imbumba nyingi syalusekelo, abalume babaghanile abakasi babo kangi abakasi bope bikubaghindika abalume babo. Kangi tuli nulusekelo ukuketa ukuti abalume na bakasi bingi bikunangisya ukuti amasyu gha Kyala ghabwanaloli, agha ghikuti: “Ko kuno umundu isakundekagha uwise nnuna isakumumililagha yu nkasi, lelo bo babili bababa bisakuyagha mbili ghumowene.”—Ef. 5:31, 33.