1, 2. Ngimba isi syalimbonekile Tony, sikunangisya bulebule ukuti umundu abaghile ukuchenja pa bumi bwake?

TONY akulile kisita Tata wake. Umwene amanyilagha isukulu iyapamwanya loli akayighanile fiyo. Umwene inong’onagha ukuyileka bo akali ukumalisya. Kubumalilo bwa sabata, akabalilo kosa abukagha pakuketelela amavidiyo nukwangala na banine. Akabombangamo ifyabwite pamo ukunwa imikota iyakonanga ubongo loli akasyaghaniagha isi syabombiwagha pabumi bwake. Kangi akasimenye ukuti Kyala aliko naloli. Isiku limo Tony alyaghene na Baketi ba Yehova babili umwene ababulile ukuti Kyala akayako. Abene balimpele amabulosha mabili ukuti abelenge aghakuti—Umoyo Ukaŵako Wuli?—Mafumbo 5 Agho Tikwenera Kujifumba kangi nilyakuti Kasi Vyamoyo Vikachita Kulengeka?

² Akabalilo akangi Abaketi balimwendile Tony, aminong’ono ghake ghachenjile. Umwene abelengile fiyo amabulosha ghala, mpaka ghakulwipe. Tony ababulile ukuti “Kyala abaghile ukuti aliko.” Umwene alyandile ukumanyila Ibaibolo, kangi ubumi bwake bwalyandile ukuchenja panandi na panandi. Bo akali ukwanda ukumanyila Ibaibolo, Tony akali na mahala kusukulu loli bo andile ukumanyila Ibaibolo, alyandile ukuya mwana nnunu fiyo kusukulu. Kangi unkulumba wa pasukulu iyi amanyilangako aswighile fiyo. Umwene ayobile kwa Tony ukuti, “Uchenjile fiyo akayilo kako kangi ukwelile kanunu mukilasi, ngimba nongwa yakuti kwangala na Baketi ba Yehova?” Tony alyamwile ukuti, momumo kangi alyandile ukuyobesania nawe isi amanyilagha.  Tony akwelile kanunu fiyo pasukulu iyi amanyilagha, lino mpainiya wa kabalilo kosa kangi ntuli wa nkipanga. Kangi lino ikuhoboka fiyo panongwa yakuti ali na Tata uwa lughano Yehova.—Sal. 68:5.

3. Ngimba bulongosi buliku ubu Yehova ikubapa abalumyana na balindwana?

³ Isi syalimbonekile Tony, sikutumanyisya ukuti Yehova ikubapasikisya fiyo abalumyana na balindwana. Umwene ikulonda ukuti muye nu bumi ubununu kangi muhobokeghe, yonongwa yake ikubapa ubulongosi ubununu ubwakuti: ‘Unkumbukeghe . . . Umpeli wako bo ukali uli ntubwa.’ (Ndumbi. 12:1) Ukubomba bo isi akabalilo kosa kukaya kupepe loli sibaghile ukubombiwa. Nubutuli bwa Kyala, mubaghile ukuya nu bumi ubununu bo mukali muli balumyana na balindwana kangi linga mukulile. Ukuti tupilikisye kanunu ifundo iyi, isagha tuyobesanie isi tukumanyilako ukufuma ku Baisraeli ukuti bakabe Ikisu Ikyalufingo kangi na isi syalintulile Davidi ukuti aye namaka ghakungoghela kalyoto Goliyati.

4, 5. Ngimba tukumanyilako isyafiki pa muno Abaisraeli babatolile Abakanani namuno Davidi alintolile Goliyati? (Keta ikithuzi ikyakwanda.)

⁴ Ngimba Yehova abapele bulongosi buliku Abaisraeli bo bali pipi ukwingila Nkisu Ikyalufingo? Ngimba ababulile ukuti balondiwagha ukuya basilikali banunu kangi ukuti bamanyile ubwite? Hayi! (Kukumbu. 28:1, 2) Loli ababulile ukuti bampilikileghe nukunsubila umwene. (Yos. 1:7-9) Ubulongosi ubu bwabaghile ukuboneka ukuti bukali nimbombo ku bandu loli bwali bwakulondiwa fiyo ku Baisraeli. Bwila na bwila Yehova abatulagha abandu bake ukuti babatole aba Kanani. (Yos. 24:11-13) Tukulondiwa ukuya nulwitiko ukuti tumpilikileghe Kyala, kangi ulwitiko ulu lukututula ukuti akabalilo kosa ifindu fitwendeleghe kanunu. Isi syo syali syanaloli kunyuma kangi syakulondiwa fiyo amasiku agha.

⁵ Goliyati ali kalyoto wa bwite. Umwene alintali amamita matatu (amafiti 9.5) kangi apimbile ifilwelo ifya kutilisya ifya bwite. (1 Samu. 17:4-7) Umwene Davidi ali ni fyata kangi ali nulisubilo mwa Yehova. Umundu uyu akaya nulusubilo, abaghile ukwinong’ona ukuti Davidi alinkonyofu ukulonda ukulwa na Goliyati. Loli ubwanaloli bwali bwakuti Goliyati yo alinkonyofu.—1 Samu. 17:48-51.

6. Ngimba tukuya pakuyobesania isyafiki mu nkhani iyi?

⁶ Mu nkhani iyi yakindagha, twayobesenie ifindu 4 ifi fibaghile ukutupangisya ukuti tuye balusekelo nukuti ifindu fitwendeleghe kanunu pa bumi bwitu. Twamanyile ukuti tukulondiwa ukupasikisya fiyo ubumi bwitu bwa mwambepo, ukuya na bamanyani aba banganile Yehova, ukuya nubwighane bwakumbombela Kyala kangi nukubuketa ubwabuke ubu Kyala atupele ukuya bwapamwanya fiyo. Mu nkhani iyi tukuya pakuyobesania injila isingi isi sibaghile ukututula linga tukubomba ifindu ifi. Ukuti tufwanisye isi, isagha tuyobesanie ifundo isi sikwaghiwa pa Salimo chaputala 16.

7. (a) Ngimba mubaghile ukundingania bulebule umundu wa mwambepo? (b) Ngimba ikiyabo kya Davidi kyali kyo kiliku kangi kyalimpalamasisye bulebule umwene?

⁷ Umundu wamwambepo ikuya nulusubilo mwa Kyala kangi ikughelaghela ukuketa ifindu muno Yehova ikufiketela. Umwe ikwitikisya ukuti Yehova andongosyeghe pa bumi bwake kangi ikukindilila ukumpilikila. (1 Kor. 2:12, 13) Davidi kifwanikisyo kinunu pa nkhani iyi. Umwene atile: ‘Yehova yo kiyabo kyangu, yo kilingo kyangu, yo lupindi lwangu.’ (Sal. 16:5) “Ikiyabo” iki kikongelelapo muno umwene ayilile pabumanyani bwake na Yehova kangi kwa Yehova ko kuno aponelangako. (Sal. 16:1) Yonongwa yake umwene ali mwabuke ukuyoba ukuti, ‘Umoyo wangu ghukusekela.’ Ena, nakimo ikindu iki kyalimpangisye Davidi ukuya nulusekelo ukukinda ubumanyani bwake na Yehova.—Belenga Salimo 16:9, 11.

8. Ngimba findu filiku ifingi ifi fibaghile ukubapangisya ukuti muye nulusekelo lwabwanaloli pa bumi bwinu?

⁸ Abandu aba bikubika aminong’ono ghabo ghosa pandalama pamo pa findu fyakuhobosya, bakabaghila ukulwagha ulusekelo bo ulu Davidi alinalo. (1 Tim. 6:9, 10) Unkamu yumo wa ku Canada ayobile ukuti, “ulusekelo lwabwanaloli lutikuyapo panongwa ya findu ifi tubaghile ukuya nafyo pa bumi loli panongwa ya ifi tukumpa uyu ikutupa ifyabupe ifinunu fyosa,  Yehova.” (Yak. 1:17) Linga mukukusya ulwitiko lwinu mwa Yehova nukumbombela umwene, mubaghile ukuya nulusekelo lwabwanaloli pa bumi bwinu. Ngimba mubaghile ukubomba isyafiki ukuti muye nulwitiko ulwamaka? Mukulondiwa ukuya nakabalilo ka kubelengela Amasyu ghake, ukuketa ifipeliwa fyake ifi apelile, kangi ukwinong’onelapo utuyilo twake utununu, ukongelelapo ulughano ulu ikunangisya kumyinu.—Rom. 1:20; 5:8.

9. Ngimba mubaghile ukwitikisya bulebule Amasyu gha Kyala ukuti ghababumbe?

⁹ Utubalilo tumo Kyala ikunangisya ulughano lwake mwakutumanyisya, bo muno ikubombela Tata walughano ku mwanake. Davidi abuketile ubutuli ubu ukuya bwakulondiwa fiyo. Umwene atile: ‘Nikuntufya Yehova uyu ikumba amahala. Pope napakilo yo yuyo ikuyimanyisya indumbula yangu.’ (Sal. 16:7) Davidi akongagha aminong’ono gha Yehova kangi abombagha ukufwana namuno Yehova alondelagha. Umwene alitikisye ukubumbiwa naminong’ono gha Kyala, mwakuchenja ubumi bwake ukuti aye mundu nnunu. Linga mukubomba mwakufwana na Davidi, ulughano lwinu kwa Kyala kangi nubwighane bwakuti munhobosyeghe, bukuya pakukula. Isi sikuya pakubapangisya ukuya Nkristu nkusi mwambepo. Umulumbu Christin ayobile ukuti, “Linga ikufufuza nukwinong’onelapo pa isi ikubelenga, ikwipilika ukuti Yehova alindembile umwene!”

10. Bo muno tuketile pilemba lya Yesaya 26:3, ngimba ukuya mundu wamwambepo kubaghile ukubatula bulebule?

¹⁰ Linga uli mundu wamwambepo, ukuya pakuketa ifindu ifi fikubombiwa nkisu namuno fisakuyila nkyeni bo muno Kyala ikuketela. Yehova ikubapa ubumanyi ukuti musyaghanieghe. Nongwa yafiki? Umwene ikulonda ukuti mumanye isi syakulondiwa fiyo pa bumi bwinu, ukuti musaleghe kanunu ifyakubomba nukuti mukindilile ukuya nulusubilo ulwa nkyeni kisita kutila! (Belenga Yesaya 26:3.) Unkamu yumo uyu ingamu yake yo Joshua, uyu ikwikala ku United States, ayobile ukuti “Linga uli pabumanyani na Yehova, sibaghile ukukutula ukuti uketeghe kanunu ifindu ifyakulondiwa na ifi fikaya fyakulondiwa!

11. Ngimba Davidi asalagha bulebule abamanyani bake?

¹¹ Belenga Salimo 16:3. Davidi asalagha abamanyani abanunu. Umwene asalagha abamanyani aba balinganile Yehova kangi isi syalimpangisye ukuti “ahobokeghe fiyo.” Umwene ayobile isya bamanyani bake ukuti “bikemo,” panongwa yakuti abene baghelaghelagha ukukonga utuyilo utununu utwa Yehova. Uyungi uyu alembile ibuku lya salimo, yope asalagha kanunu abamanyani. Umwene alembile ukuti: ‘Aba bikukutila bo binangu, aba bikusikonga indaghilo syako.’ (Sal. 119:63) Ukufwana namuno twaketile mu nkhani iyi yakindagha, numwe mubaghile ukubagha abamanyani bingi aba banganile kangi bikumpilikila Yehova. Isi sitikusanusya ukuti mukulondiwa ukuti muyeghe nabamanyani bene aba mufwene nabo ifyinja.

12. Nongwa yafiki Davidi na Yonatani bali pabumanyani bununu?

¹² Davidi akasalagha abamanyani bene aba afwene nabo ifyinja. Ngimba mubaghile ukukumbuka ingamu ya m’manyani yumo wa Davidi? Ingamu yake ali yo Yonatani. Ubumanyani ubu bwalipo pakati pa Davidi na Yonatani bwali bununu fiyo ubu tukubwagha mu Baibolo. Ngimba musimenye ukuti Yonatani ali ni fyinja 30 ukunkinda Davidi? Nongwa yafiki abene bali pabumanyani ubununu fiyo? Bosa bali nulwitiko mwa Kyala. Kangi bosa baghindikanagha nukunangisania utuyilo utununu, utuyilo utu twabonike pakabalilo aka balimbanagha na balughu ba Kyala.—1 Samu. 13:3; 14:13; 17:48-50; 18:1.

13. Ngimba mubaghile ukuya bulebule nabamanyani bingi? Yoba ikifwanikisyo.

¹³ Ukufwana na Davidi na Yonatani, nuswe tubaghile “ukuhoboka fiyo” linga tuli pabumanyani na bandu aba banganile Yehova kangi na aba bali nulwitiko m’myake. Kiera, uyu ambombile Kyala kwa fyinja fingi atile, “Mbangile ubumanyani na bandu pa kisu kyosa ikyapasi, abandu aba bakindene muno bakulile kangi ni nyiho syabo.” Linga mukubomba mwakufwana itolo, mukuya pakuketa muno Ibaibolo na mbepo mwikemo fikubatulila ukuti muyeghe mumbumba yimoyene iya pa kisu kyosa ikyapasi.

14. (a) Ngimba mubaghile ukuya bulebule nu bwighane ubwakumbombela Kyala pa bumi bwinu? (b) Ngimba abalumyana na balindwana bamo bikuyoba isyafiki isya bwighane bwabo ubwakumbombela Kyala?

¹⁴ Belenga Salimo 16:8. Ikindu kyakulondiwa fiyo pa bumi bwa Davidi kwali ko kumbombela Kyala. Linga mukunkonga Davidi nukuya nu bwighane ubwakumbombela Kyala kangi linga akabalilo kosa mukwinong’onela isi Yehova ikulonda kumyinu, po mukuya pakuya nu bumi ubunnunu. Unkamu yumo uyu ingamu yake yo Steven ayobile ukuti, “Ukuya nu bwighane ubwakumbombela Kyala, nukuketa isi mfwanisye, sikumbangisya ukuya mundu walusekelo.” Unkamu yumo undumyana, uwa ku Germany uyu lino ikumbombela Yehova nkisu ikingi ayobile ukuti: “Linga ngulile, ndikulonda ukuti sangeteghe kangi kunyuma pa bumi bwangu mwakuketa ukuti syosa isi nabombagha nabombile namaka ghangu.” Ngimba numwe momuno mukwipilikila? Linga numwe momuno mukwipilikila, mubombeleghe kanunu amaka na maluso ghinu ukuti mungindikeghe Yehova kangi ukuti mubatuleghe abandu abangi. (Gal. 6:10) Muyeghe nu bwighane ubwakumbombela Yehova, kangi munsumeghe ukuti abatule ukufwanisya ubwighane bwinu ubwakumbombela umwene. Muyeghe nulusubilo ukuti ikuya pakubamula inyiputo syinu.—1Yoh. 3:22; 5:14, 15.

15. Ngimba bwighane buliku ubwakumbombela Kyala ubu mukulonda ukufwanisya? (Keta ibokosi lya mutu wakuti “ Ubwighane Ubu Mukulonda Ukufwanisya pa Bumi Bwinu.”)

¹⁵ Ngimba bwighane buliku ubwakumbombela Kyala ubu mukulonda ukufwanisya? Ngimba mukughela ukwamulapo pangomano syakipanga m’masyu ghinu na ghinu? Bule ukuti muye naminong’ono ghakwanda ubupayiniya pamo ububombeli bwa Beteli? Mubaghile kangi ukumanyila injobelo imbya ukuti mubafumukisyeghe amasyu amanunu abandu bingi. Barak, unkamu undumyana uyu ali mububombeli bwakabalilo kosa, ayobile ukuti, “Linga ngunyamuka isiku lililyosa ngumanya ukuti ngumpa Yehova amaka ghangu ghosa pambombo iyakufumusya, isi sikumbangisya ukuti nhobokeghe nukumanya ukuti yikayapo imbombo iyingi inunu ukukinda iyi”

16. Ngimba Davidi ipilikagha bulebule nifundo ingolofu isya Yehova kangi nongwa yafiki?

¹⁶ Belenga Salimo 16:2, 4. Ukufwana na muno tuketile mu nkhani iyi yakindagha, linga tukukonga indaghilo ni fundo sya Kyala, tukuya nu bwabuke ubwanaloli. Tukumanyila muno tubaghile ukusibengela imbibi nukusighana inunu. (Amosi 5:15) Davidi ayobile ukuti, Yehova yo ‘Kisiba kyangu kya bununu.’ Ubununu ko kayilo kakulondiwa fiyo. Yehova nnunu  mu filifyosa ifi ikubomba, kangi ifindu ifinunu ifi tuli nafyo fikufuma kumyake. Davidi aliyipile nindumbula yosa ukunkonga Kyala nukufighana ifindu ifi Yehova afighanile. Kangi Davidi amanyile ukufibenga ifindu ifi Kyala afibengile. Ikindu kimo ko kwali kwiputa kufifwani, uku ko kwiputa ikindu kimo ukukinda ukumwiputa Yehova. Abandu bikubika ulughindiko fiyo kufifwani m’malo mwakungindika Yehova.—Yes. 2:8, 9; Ubuset. 4:11.

17, 18. (a) Ngimba Davidi ayobile ifyakukongapo ifibibi filiku linga umundu atikwiputa mbwanaloli? (b) Ngimba findu filiku ifi fikupangisya abandu amasiku agha ukuti “babasyeghe itolo ubusulumanie bwabo”?

¹⁷ Nkabalilo ka iyolo, ubulowe bwali kighaba kya kwiputa kwabutungulu. (Hos. 4:13, 14) Abandu bingi bakiputagha mbwanaloli panongwa yakuti bahobokagha ukubomba ubulowe. Ngimba ukwiputa bo uku kwabapangisyagha ukuti bahobokeghe nu bumi? Hayi. Davidi ayobile ukuti, bosa aba bikwisalila kyala uyungi, ‘bikubasya itolo ubusulumanie bwabo.’ Abandu aba, babikagha abanabo ukuya ikemo ku ba kyala babatungulu. (Yes. 57:5) Yehova asibengile inkhaza syabo isi babombagha! (Yere. 7:31) Linga numwe mwikalagha nkabalilo kala, ngimba mwayagha pakuhoboka linga abapapi binu biputagha kwa Yehova?

¹⁸ Amasiku agha amatchalichi mingi agha butungulu ghikwitikisya utuyilo twa bulowe, ukongelelapo ukughonana kwa banyambala pamo abakikulu bene bene. Isi sibaghile ukupangisya ukuti abandu baketeghe ukuti bali nubwabuke loli ukuyoba ubwanaloli abene “bikubasya itolo ubusulumanie bwabo”. (1 Kor. 6:18, 19) Ngimba musimenye isi? Mwe balumyana na balindwana, mukulondiwa ukuti mumpilikileghe Tata winu wa kumwanya. Mukete mwibene ukuti kwakulondiwa fiyo ukumpilikila Kyala. Mwinong’oneleghe kanunu ifyakukongapo ifibibi ifi fikuyapo linga umundu ikubomba ifya bulowe. Mubaghile ukuketa ukuti ukubomba bo isi kukupangisya ukuti umundu aghane nindamyo. (Gal. 6:8) Joshua, uyu tunjobile pabwandilo, atile “Tubaghile ukubombesyela ubwabuke bwitu muno twighanile loli linga tukabubombesyela kanunu bubaghile ukutupangisya ukuti twaghane nindamyo.”

19, 20. Ngimba lusayo luliku ulu abalumyana na balindwana aba bali nulwitiko mwa Yehova kangi bikumpilikila babaghile ukulwagha?

¹⁹ Yesu ababulile abafundiwa bake ukuti: ‘Linga mukuya mu mmasyu ghangu, bo muli bafundiwa bangu naloli; kangi mwisakubumanyagha ubwanaloli, ubwene ubwanaloli bo bwisakubapelagha umwe ukuya babuke.’ (Yoh. 8:31, 32) Tukundaghisya fiyo Yehova panongwa yakuti tuli babuke ku matchalichi ghabutungulu, ku findu ifi twabombagha kisitakumanya kangi nukusubila ifyamizimu. Tuli nulusubilo losa ukuti nkyeni, tusakuya ‘nu bwabuke ubukulumba ubwa bana ba Kyala.’ (Rom. 8:21) Mubagile ukuhoboka fiyo nu bwabuke bumo bo ubu amasiku agha linga mukukonga ifimanyisyo fya Kristu. Linga mukubomba bo isi, mukuya “pakumanya ubwanaloli” komma panongwa yakuti mukumanyila itolo loli nukukindilila ukubomba isi mukumanyila.

²⁰ Mwe balumyana na balindwana, muhobokeghe nu bwabuke ubu Kyala abapele. Mububombesyeleghe mwamahala, panongwa yakuti isi sikuya pakubatula ukuti musaleghe kanunu ifyakubomba lino, nukuya nu bumi ubununu nkyeni. Unkamu yumo undumyana ayobile ukuti: “Ukububombesyela mwamahala ubwabuke bo ukali ndumyana pamo ndindwana sikutula fiyo linga kulonda ukusala ifyakubomba ifinywamu, bo ukulonda imbombo inunu, linga kulonda ukusala uwakweghana nawe pamo linga kulonda ukwikala akabalilo akatali kisita kwegha pamo ukweghiwa.”

21. Ngimba mubaghile ukukaba bulebule “ubumi bwanaloli”?

²¹ Nkisu ikibibi iki, abandu bope basyaghenie ukuti ubumi ubununu bupimba itolo. Akayako umundu nayumo uyu asimenye isya kilabo. (Yak. 4:13, 14) Ikindu ikyakulondiwa fiyo iki mubaghile ukubomba, ko kusala kanunu ifyakubomba ifi fibaghile ukubatula ukuti musakabe “ubumi bwanaloli” ubu bo bumi bwa bwila na bwila nkisu ikipya ikinunu ikya Kyala. (1 Tim. 6:19) Yehova atikumfimbilisya umundu ukuti ambombeleghe. Umundu aliwesa ali nu bwabuke ubwakusala ukumbombela pamo hayi. Yonongwa yake mukulondiwa ukusala Yehova ukuya “kiyabo kyinu” ukuti mwendeghe nawe akabalilo kosa nukuseghelela kumyake kangi nukuhoboka ni “findu ifinunu” ifi ikubapa. (Sal. 103:5) Muyeghe nulusubilo ukuti Yehova abaghile ukubapa ulusekelo lya bwila na bwila.”—Sal. 16:11.