1, 2. Ngimba abandu bali naminong’ono aghakukindanakindana ghaliku pakuyoba isya paladaiso?

ABAKAMU na balumbu bingi abakufuma mfisu ifyakukindanakindana balisile kulukomano ku Seoul, Korea. Bo bikusoka mu sitediyamu Abaketi aba bali benekaya babungene pabupipi nabo. Syali syakuhobosya fiyo bo bikulaghilana mwalusekelo bo bikukolela ukuti, “Tukwisa Kwaghanagha mu Paladaiso!” Ngimba mukwinong’ona ukuti bayobagha paladaiso aliku?

² Amasiku agha, abandu bali naminong’ono aghakukindanakindana ukuyoba isya paladaiso. Bamo bikuyoba ukuti “paladaiso” nayumo. Abangi bikuyoba ukuti paladaiso gho malo ghalighosa agha abandu bikulwaghako ulusekelo. Umundu uyu ikutamiwa ninjala linga ikele pa tebulo inywamu ili liswile ni fyakulya fingi umwene abaghile ukwinong’ona ukuti ali mu paladaiso. Mfyinja fyakunyuma ifi fikindilepo, unkikulu yumo uyu aketile amalo amanunu agha ghali namaluba mingi anyonywile fiyo kangi ayobile mwakuswigha ukuti “Mwe umwe, keta paladaiso!” Amalo ghala mpaka lino ghikukoleliwa ukuti Paladaiso, nalinga ukuti ghali namamita aghakukinda 15 (amafiti 50) kangi ghikuya nulufube (snow) ikyinja kilikyosa. Ngimba mukwinong’ona ukuti Paladaiso findu fiki? Ngimba muli nulusubilo ukuti ikuya pakwisa?

3. Ngimba Paladaiso ayobiwe ndili akakwanda mu Baibolo?

³ Ibaibolo likuyoba isya paladaiso uyu aliko nkabalilo ka kunyuma kangi uyu isakuyako nkyeni. Tukubelenga isya Paladaiso uyu aliko pakwanda  mwi buku lya bwandilo ilya mu Baibolo. Amasyu agha ghasanusiwe ukufumu mu Chilatin, pilemba lya Ubwandilo 2:8 ghikuti: “Kyala apangile paladaiso wakuhobosya fiyo ukufuma pabwandilo, muno alimbikile Adamu ukuti ikaleghe.”(Catholic Douay Version.) Amasyu gha Chihiburi agha ghikuyoba ukuti ‘ungunda wa Edeni.’ ghikusanusya “Ukuhobosya,” kangi ungunda ghula wali nnunu fiyo. Ukuyoba ubwanaloli, wahobosyagha panongwa yakuti wabonekagha kanunu, wali nifyakulya fingi kangi mwali ulutengano pakati pa bandu nifinyamana.—Bwa. 1:29-31.

4. Nongwa yafiki tubaghile ukufwanikisya ungunda wa Edeni bo paladaiso?

⁴ Pa·raʹdei·sos lisyu lya Chigiriki ili mu Chihiburi likusanusya “ungunda”. Ibuku lya Cyclopaedia ili lyalembiwe na M’Clintock kangi Strong likuyoba ukuti linga umundu wa Chigiriki apilike ilisyu ilyakuti pa·raʹdei·sos, umwene inong’onelagha isya bununu, amalo agha ubaghile ukufighililiwako ku findu ifi fibaghile ukukufulasya kangi malo agha ghali nimipiki iminunu iyi yikupa iseke isyakukindanakindana kangi muli ifisoko fingi nilisu ilinunu ili ifinyamana fikulya.”—Fwanikisya na Ubwandilo 2:15, 16.

5, 6. Ngimba Adamu na Eva bataghile bulebule ulusako ulwakwikala mu Paladaiso, kangi bamo babaghile ukuswigha ni syafiki?

⁵ Yehova alimbikile Adamu na Eva mu ngunda unnunu bo ughu mu paladaiso. Loli panongwa yakuti bakalimpilikile Yehova, abene bataghile ulusako ulwakwikala mu Paladaiso na banabo. (Bwa. 3:23, 24) Nalinga bakalondiwagha kangi ukuti bakindilile ukwikala mu Paladaiso mula loli sikuboneka ukuti Paladaiso yula akindilile ukuyako mpaka pakabalilo ka mpyuto wa Nowa.

⁶ Bamo babaghile ukuswigha ukuti, ‘Ngimba Paladaiso ikwisakuyako kangi?’ Ngimba findu fiki ifi fikunangisya ukuti Paladaiso ikwisa kuyako naloli? Linga muli nulusubilo lwakwisa kwikala mu Paladaiso na baghaniwa binu, ngimba muli nififukwa ifinunu ifyakupilikiwa ukufwana nulusubilo lwinu? Ngimba mubaghile ukulingania inongwa iyi muli nulusubilo losa ukuti Paladaiso ikwisa kuyako naloli nkyeni?

7, 8. (a) Ngimba lufingo luliku ulu Kyala afingile kwa Abrahamu? (b) Ngimba ulufingo ulu Kyala afingile kwa Abrahamu lwayagha pakumpangisya ukuti inong’oneghe isyafiki?

⁷ Ibaibolo likwamula amalalusyo aghakuyoba isya Paladaiso, panongwa yakuti lyo buku ili lifumile kwa Yehova uyu apangile Paladaiso wabwandilo. Inong’onela isi Kyala alimbulile um’manyani wake Abrahamu. Kyala ayobile ukuti isakubalisya uluko lwa Abrahamu ‘bo si ndondwa sya kumwanya kangi bo ghu nsanga wa mumbali mu nyanja.’ Yehova afwanisye ulufingo ulu kwa Abrahamu apa alimbulile ukuti: ‘ifikolo fyosa fya bandu fisakulwaghilagha ulusayo mmyabo, papo usitike isi ngubulile.’ (Bwa. 22:17, 18) Pabumalilo Kyala ayobile kangi isya lufingo ulu ku mwana wa Abrahamu nu mwisukulu wake.—Belenga Ubwandilo 26:4; 28:14.

⁸ Pakayapo napamo mu Baibolo apa palembiwe ukuti Abrahamu inong’onagha ukuti abandu bisakwambilila ikyabupe ikyabumalikisyo mu paladaiso kumwanya. Yonongwa yake bo Kyala ikufinga ulufingo ulu kwa Abrahamu, ukuti “ifikolo fyosa fya bandu fya pa kisu” fisakusayiwa, Abrahamu abaghile ukuti inong’onelagha isya lusayo lwa pa kisu kyapasi. Loli ngimba ubu bo buketi bwene ubwa mu Baibolo ubu bukunangisya ukuti paladaiso ikwisa kuyako pa kisu kyapasi?

9, 10. Ngimba lufingo luliku ulu tukusubila ukuti paladaiso ikwisa kuyako nkyeni?

⁹ Kyala ayobile isya mundu uyu afumile nkikolo kya Abrahamu, Davidi, ukuyoba isya kabalilo aka nkyeni apa ‘ababibi batisakuyako.’ (Sal. 37:1, 2, 10) M’malo mwake,’ abagholofu bo bisakukikabagha ikisu kangi bisakwitughalagha mumo bwila na bwila.’ Davidi yope ayobile ukuti: ‘abagholofu bo bisakukikabagha ikisu, kangi bisakwitughalagha mumo bwila na bwila.’ (Sal. 37:11, 29; 2 Samu. 23:2) Ngimba mukwinong’ona bulebule muno ulufingo ulu lwabapalamasyile abandu aba balondagha ukubomba ubwighane bwa Kyala? Abene bali nulusubilo ukuti isiku limo abandu abagholofu bo bisakwikalagha pa kisu, iki kikwisa kuya paladaiso bo ungunda wa Edeni.

 ¹⁰ Utubalilo twingi, Abaisraeli aba bayobagha ukuti bikumbombela Yehova, balinkanile kangi balekile ukwiputa kwa bwanaloli. Kyala abombesyile aba Babeloni ukuti abafunde abandu bake, ukubapalaghania kangi nukubatuma ku kisu ikingi ukuti bakaye batumwa. (2 Syambu. 36:15-21; Yere. 4:22-27) Loli abasoli ba Kyala bayobile ukuti abandu bake bayagha pakughomokela nkisu kyabo linga fikindile ifyinja 70. Amabusololi ghosa agha ghali gha bwanaloli. Kangi ghakulondiwa fiyo kumyitu. Linga tukuyobesania isya mabusololi ghamo, tukuya pakuketa muno ghabaghile ukututulila ukuti tuye nulusubilo lwa mu paladaiso nkyeni

11. Ngimba ilemba lya Yesaya 11:6-9 pabwandilo lyafwanisiwe bulebule, loli ilalusyo liliku ili tukali tukulalusya?

¹¹ Belenga Yesaya 11:6-9. Kyala ayobile ukwendela mu nsololi Yesaya ukuti linga Abaisraeli baghomokile nkisu kyabo, ikisu kikwisa kuya nulutengano. Akalipo nayumo uyu ayagha pakuya mogha, ukufulasiwa nifinyamana pamo nifigabenga. Abana na bakulumba bosa bayagha pakufighililiwa. Ngimba isi sitikubakumbusya isya lutengano ulu lwaliko mu ngunda wa Edeni nkabalilo ka kunyuma? (Yes. 51:3) Yesaya ayobile kangi ukuti, kikali ikisu kyene ikya Israeli iki kyayagha pakuya nubumanyi loli ikisu kyosa kyayagha ‘pakwisula nubumanyi bwa Yehova bo muno amisi ghikwisulila mu nyanja.’ Ngimba isi syayagha pakubombiwa ndili? Syayagha pakubombiwa nkyeni

12. (a) Ngimba abandu aba baghomwikeko nkisu kya butumwa ikya Babeloni basayiwe bulebule? (b) Ngimba findu fiki ifi fikunangisya ukuti ilemba lya Yesaya 35:5-10 lisakufwanisiwagha kangi nkyeni?

¹² Belenga Yesaya 35:5-10. Tuketile ukuti Yesaya alingenie kangi ukuti linga Abaisraeli bikughomokako ku Babeloni bakayagha pakufulasiwa nifinyamana pamo abandu. Umwene ayobile ukuti ikisu kyabo kyayagha pakuya nifyakulya ifinunu fingi, panongwa yakuti ikisu kila kyali na misi mingi, bo muno wayilile ungunda wa Edeni. (Bwa. 2:10-14; Yere. 31:12) Ngimba ubusololi ubu bwafwanisiwe mwene nkabalilo ka Baisraeli? Tukulondiwa ukumanya ukuti ubusololi bukuyoba kangi ukuti abafwamaso, abalemale na aba batikupilika, bisakubumbulusiwagha. Loli isi sikabombiwe nkabalilo ka Baisraeli aba baghomwikeko ukufuma ku Babeloni. Loli Kyala anangisyagha ukuti umwene ayagha pakubumbulusya imbungo syosa nkyeni.

13, 14. Ngimba ilemba lya Yesaya 65:21-23 lyafwanisiwe bulebule bo Abaisreli baghomwikeko ku Babeloni, ngimba kighaba kiliku ikya busololi iki kikali ukufwanisiwa? (Keta ikithuzi ikyakwanda.)

¹³ Belenga Yesaya 65:21-23. Bo Abayuda baghomokile nkisu kyabo, balyaghile ukuti inyumba syabo, imighunda yabo kangi na mafilu, fyonangike. Loli panongwa yakuti Kyala abasayile, ifindu fyachenjile mwanakalinga. Inong’onela muno abandu aba bahobokile bo bayengile kangi inyumba syabo nukwanda ukusekela nifyakulya ifinunu ifi balimagha!

¹⁴ Tukulondiwa ukumanya ukuti ukufwana nu busololi ubu, amasiku ghitu ‘ghisakuyagha nu bumi ubutali bo mpiki.’ Imipiki yimo yikwikala ifyinja fingi fiyo. Kangi linga abandu babaghile ukwikala akabalilo akatali bo aka, babaghile ukuya nu bumi ubununu. Linga bayagha pakwikala mwalutengano, amalo amanunu agha Yesaya ayobile, naloli ayagha pakuya yo paladaiso wakuhobosya fiyo! Kangi ubusololi ubu bwisa kufwanisiwa!

15. Ngimba mubaghile ukulingania bulebule isya lusayo ulu luyobiwe mwi buku lya Yesaya?

¹⁵ Inong’onelapo isya muno ulufingo ulu tuyobesenie lukunangisyila ukuti nkyeni kwisakuya paladaiso. Ikisu kyosa kikwisa kuya na bandu aba basayiwe na Kyala. Atisa kuyapo nayumo uyu ikwisa kupasyagha ukufulasiwa nifinyamana pamo nifigabenga. Abandu bosa aba batikuketa, batikupilika kangi nabalemale bisakubumbulusiwagha. Abandu bisakuyengagha inyumba syabo kangi bisakuhobokagha nifyakulya ifinunu. Bisakwikalagha akabalilo akatali ukukinda amasiku gha mipiki. Momumo, Ibaibolo likutupa ubuketi bwanaloli ukuti paladaiso bo uyu, aliko naloli nkyeni. Loli abandu bamo babaghile ukususya ukuti amabusololi agha ghabutungulu ghatikuyoba isya paladaiso wa pa kisu kyapasi. Ngimba mubaghile ukubabula isyafiki? Ngimba findu fiki ifi fikubasimikisyila ukuti paladaiso wabwanaloli ikwisa kuyako pa kisu kyapasi? Yesu uyu yo mundu unkulumba uyu aliko ukukinda bosa atupele ikifukwa ikyakupilikiwa kanunu.

16, 17. Ngimba Yesu ayobile ndili isyakufwana na Paladaiso?

¹⁶ Nalinga ukuti Yesu alingolofu loli umwene balingoghile mwakunkomelela pakipiki pampene nababombambibi ba Chiyuda. Yumo mwa babombambibi bala asimenye ukuti Yesu ali yo mwalafyale kangi ayobile ukuti: ‘We Yesu ungumbukeghe bo kwingila Mbunyafyale bwako.’ (Luka 23:39-42) Ulufingo ulu Yesu afingile ku mbombambibi yula, lukupalamasya ubumi bwitu bwa nkyeni. Amasyu agha Yesu ayobile, ghikwaghiwa pilemba lya Luka 23:43. Abakalyoto bamo bikubika ifimanyikilo fyankalembelo bo (koma) kubwandilo bwa masyu aghakuti “umusyughu” nukusanusya amasyu agha, ukuti: ‘Naloli nikukubula une ukuti, ghumusyughu kuyagha nanine mu Paladaiso.’ Pali aminong’ono aghakukindanakindana ukufwana na malo agha babaghile ukubika (koma) mu sentesi iyi. Loli ngimba Yesu asanusyagha isyafiki apa ayobile amasyu aghakuti “umusyughu.”

¹⁷ Munjobelo nyingi bikubombesyela ifimanyikilo fyankalembelo bo (koma) ukuti isentesi yipilikiweghe kanunu. Loli amabuku agha ghalembiwe pabwandilo mu Chigiriki, ifimanyikilo fyankalembelo bakafibombesyelagha imbombo akabalilo kosa. Lumo tubaghile ukuswigha ukuti: Ngimba Yesu ayobagha ukuti, ‘Nikukubula une ukuti, ghumusyughu kuyagha nanine mu Paladaiso’? Pamo ayobagha ukuti, ‘Nikukubula une ukuti ghumusyughu, kuyagha nanine mu Paladaiso’? Aba bikusanusya amabuku bikubika (koma) pabwandilo pamo pabumalilo bwa masyu aghakuti “ghumusyughu” ukufwana na isi abene bikwinong’ona ukuti syo isi Yesu asanusyagha, lumo isi mubaghile ukusyagha mu ma Baibolo ghamo amasiku agha.

18, 19. Ngimba findu fiki ifi fibaghile ukututula ukuti tupilikisye kanunu isi Yesu asanusyagha?

¹⁸ Tukulondiwa ukukumbukila amasyu agha Yesu ababulile abamanyili bake isyakufwana ni nifwa yake. Umwene ayobile ukuti: ‘Unnyamundu isakuyagha mwipumba amasiku matatu pamusi na pakilo.’ Ayobile kangi ukuti: ‘Unnyamundu ikuya pakubikiwa mmaboko gha bandu, bo bisakungoghagha, pisiku lya butatu isakusyukagha.’ (Mat. 12:40; 16:21; 17:22, 23 NWT; Mar. 10:34) Umfundiwa Peteri ayobile ukuti isi syabombiwe naloli. (Imbo. 10:39, 40) Isi sitikunangisya ukuti Yesu nu mbombambibi yula babukile mu Paladaiso pisiku ili bafwilile. Ibaibolo likuyoba ukuti Yesu ali ‘Mwipumba’ kwa masiku matatu, mpaka apa Kyala alinsyusisye.—Imbo. 2:31, 32; NWT amasyu gha pasi. *

¹⁹ Apa Yesu abombesyile amasyu aghakuti; “Naloli nikukubula une ukuti ghumusyughu” ukulingania isya lufingo lwake ku mbombambibi uyu akomeleliwe pabupipi na Yesu. Na nkabalilo ka Mose momuno bayobelagha. Akabalilo kamo Mose ayobile ukuti: ‘Mungisakwibwagha indaghilo syosa isi nikubapa umwe umusyughu’—Kukumbu. 6:6; 7:11; 8:1, 19; 30:15.

20. Ngimba findu fiki ifi fikututula ukupilikisya kanunu isi Yesu ayobile?

²⁰ Unnyambala yumo uyu ikusanusya Ibaibolo ukufuma ku Middle East ayobile ukuti: “Amasyu agha baghalingenie mu nkhani iyi aghakuti ‘umusyughu’ ghakulondiwa fiyo kangi ghabelengiweghe ukuti, ‘Naloli nikukubula une ukuti ghumusyughu, kuyagha nanine mu Paladaiso.’ Ulufingo ulu lwayobiwe pisiku lilalila kangi lwayagha pakufwanisiwa nkyeni. Aba bikusanusya Ibaibolo bayobile kangi ukuti, isi momuno abandu bingi bikuyobela nkighaba kyabo kangi bikuhoboka ukuti ulufingo ulu lukuya pakufwanisiwa. Yonongwa yake mwi Baibolo lya Syriac version ilya mfyinja fya m’ma 400 B.C.E. basanwisye ivesi ili ukuti: “Ameni, nikukubula uwe ukuti ghumusyughu wisakuyagha nanine mu Ngunda wa Edeni.” Twesa tukukasiwa fiyo nulufingo ulu.

21. Ngimba findu fiki ifi fikabombiwe ku mbombambibi yula, kangi nongwa yafiki?

²¹ Bo Yesu ayobile ku mbombambibi yula isya Paladaiso, umwene akasanusyagha isya Paladaiso wakumwanya.  Ngimba tusimenye bulebule? Ikifukwa kyakwanda kyo kyakuti umbombambibi yula akasimenye ukuti Yesu afingile ulufingo na bafundiwa bake abasubiliwa ukuti bakalaghileghe nawe kumwanya. (Luka 22:29) Kangi umbombambibi yula akalyosiwe pamo ukupakiwa na mbepo mwikemo. (Yoh. 3:3-6, 12) Bo Yesu ikufinga ulufingo nu mbombambibi yula, umwene ayobagha isya paladaiso wa pa kisu kyapasi. Bo ifyinja fikindilepo, utumiwa Pauli ayobile isya kisetuka ikya mundu uyu ‘anyakiwe ukubuka mu paladaiso.’ (2 Kor. 12:1-4) Nalinga ukuti Pauli na batumiwa abangi basaliwe ukubuka kumwanya ukuti bise balongosyeghe na Yesu, loli Pauli ayobagha isya paladaiso uwa nkyeni. * Ngimba paladaiso uyu ayagha pakuya pa kisu kyapasi? Ngimba mwayagha pakwaghiwamo?

22, 23. Ngimba tukughulila isyafiki?

²² Kumbukila ukuti Davidi ayobile isya kabalilo aka ‘abagholofu bisakukikabagha ikisu.’ (Sal. 37:29; 2 Pet. 3:13) Apa Davidi ayobagha isya kabalilo aka abandu bosa pa kisu kyapasi bisakupilikilagha indaghilo sya Kyala isya bugholofu. Ubusololi ubu bukwaghiwa pilemba lya Yesaya 65:22 ubu bukuyoba ukuti: ‘Abandu bangu bisakughonagha ubumi ubutali bo yi mipiki.’ Isi sikunangisya ukuti abandu aba bikumbombela Yehova nkisu kyake ikipya bisakwikalagha nu bumi ubutali. Ngimba mubaghile ukusubila isi? Ena, panongwa yakuti ukufwana ni lemba lya Ubusetuli 21:1-4, Kyala isakubasayagha abandu, kangi ulusayo lumo ulu bisakusayiwagha nalo lo lwakuti “inifwa yitisakuyangako kangi.”

²³ Isi Ibaibolo likutumanyisya ukufwana ni sya Paladaiso syabwanaloli. Adamu na Eva bataghile ulusako lwakwikala mu Paladaiso ubumi bwabo bosa loli ikisu kyapasi kisakuya kangi Paladaiso. Davidi ayobile ukuti abandu abatengamoyo na bagholofu bisakukikabagha ikisu kyapasi nukwikala mumo kwa bwila na bwila. Kangi amabusololi agha ghikwaghiwa mwi buku lya Yesaya ghikututula ukuti tusubileghe nukughulila akabalilo aka twisakuhobokagha nu bumi nkisu ikipya. Ngimba isi sisakubombiwagha ndili? Linga isi Yesu afingile ku mbombambibi yula sifwanisiwe isyakuti wisakuyagha nanine mu Paladaiso. Pakabalilo kala isi abakamu na balumbu bayobile palukomano ku Korea isyakuti “Tukwisa Kwaghanagha mu Paladaiso!” sisakuya syabwanaloli.